Innovatief Actieprogramma Drenthe 2008-2010

1.1.            OP Noord-Nederland

Ruimte bieden aan innovatieve, experimentele activiteiten is binnen het OP Noord-Nederland 2007-2013 een belangrijke doelstelling. Noord-Nederland streeft naar een sterke economische groei door de overgang te realiseren naar een economie die sterker op kennis gebaseerd is. Ontwikkeling en implementatie van nieuwe technologieën en overdracht van kennis tussen kennisinstellingen en bedrijfsleven, met name in de sleutelgebieden en speerpuntsectoren, is een belangrijke uitdaging binnen het OP.

Binnen prioriteit 1, Innovatie, kenniseconomie en ondernemerschap, gaat het om versterking van de kennispositie en innovatiekracht van Noord-Nederland, versterking van het kennisniveau van het MKB, stimulering van het ondernemerschap en versterking van de arbeidsmarktinfrastructuur.

Met Europese steun voor de Innovative Action Programmes (IAP¿s) heeft de Europese Commissie in de periode 2000-2006 ruimte gegeven voor experimentele, risicovolle projecten op het terrein van innovatie. De 3 noordelijke provincies hebben ieder al goede ervaringen opgedaan met hun IAP¿s in de afgelopen Kompas-periode.

Om in de toekomst de ingezette inhaalslag door te kunnen zetten, zijn gerichte investeringen noodzakelijk. Investeringen in het innovatievermogen, het opleidingsniveau en het stuwende karakter van de economie. Hiervoor is het OP opgesteld. Nog meer dan in het verleden ligt binnen het OP het accent op stimulering van innovatie, ondernemerschap en concurrentievermogen. Een sterkere internationale oriëntatie van bedrijven en kennisinstellingen is daarbij van groot belang.

Binnen het OP gaat het om het stimuleren van investeringen die het innovatief vermogen en het (innovatief) ondernemerschap versterken, waarvoor een publieke bijdrage noodzakelijk is om deze van de grond te krijgen.

Doelstelling is om de IAP¿s binnen het nieuwe OP op een passende wijze een vervolg te geven. Hiermee wordt weer ruimte gegeven aan experimentele activiteiten.

De ambities van GS van Drenthe zijn gericht op de transitie naar een kenniseconomie. Via het IAD 2008-2010 geeft de provincie Drenthe een eigenstandige extra impuls aan de transitie van de Drentse economie naar een kenniseconomie. Ontwikkeling en implementatie van innovatie en stimulering van het ondernemerschap dragen in belangrijke mate bij aan de versterking van de concurrentiepositie van het bedrijfsleven in Drenthe en in het Noorden.

In Drenthe zijn voldoende kansen voor vernieuwing aanwezig. Via het IAD kunnen deze kansen nog beter benut worden.

In het kader van het IAD zijn de volgende maatregelen binnen het OP van belang.

-      Maatregel 1A, Versterking kennispositie en innovatiekracht Noord-Nederland.

-      Maatregel 1C, Stimulering van ondernemerschap (bevordering van ondernemerschap bij vrouwen is expliciete mogelijkheid).

1.2.            Afstemming drie noordelijke provincies

Ook de provincies Fryslân en Groningen geven een vervolg aan hun IAP. Tussen de 3 noordelijke provincies is afgetast wat eventueel gezamenlijk mogelijk is. Gebleken is dat de eigenheid van de provincies verschillend is. De provinciale kansen zijn divers, hetgeen ook gebleken is uit de ervaringen van de IAP¿s van de afgelopen periode.

Dit heeft er toe geleid dat in overleg gekozen is voor ook weer 3 afzonderlijke provinciale IAP¿s. Fryslân is inmiddels gestart met het tweede IAP. Groningen gaat net als Drenthe in het voorjaar van 2008 starten met het tweede IAP.

De afspraak is gemaakt dat elk afzonderlijk IAP open wordt gesteld voor initiatieven vanuit heel Noord-Nederland. Elk programma kent z'n eigen thema's en doelstellingen. Er is sprake van maatwerk op provinciaal niveau. Als partijen van buiten de eigen provincie een project indienen dat aansluit bij de doelstellingen van het programma en past binnen de voorwaarden van het IAP, kan men in aanmerking komen voor een bijdrage.

Samenwerking met partners uit de verschillende provincies behoort ook tot de mogelijkheden.

Verdere afstemming en samenwerking tussen de 3 noordelijke provincies op het

niveau van Noord-Nederland behoren in principe tot de mogelijkheden, bijvoorbeeld:

-      samenwerking op het gebied van communicatie en profilering

-      stimuleren van provincieoverstijgende initiatieven

Voorwaarde hierbij is dat het bestaande organiserend vermogen en de relatieve kleinschaligheid niet worden gewijzigd.

1.3.            Aanpak en inhoud

Het OP is medio 2007 goedgekeurd. De toekenning van de middelen en de uitvoering van projecten is inmiddels gestart. Het Drentse IAP 2005-2007 is per 31 december 2007 geëindigd. Het vervolg moet bij voorkeur medio 2008 in uitvoering gaan, zodat er geen gat ontstaat met het Drentse IAP 2005-2007.

Bij het opstellen van het IAD zijn ook andere overheden, intermediaire organisaties, onderwijs- en kennisinstellingen en het bedrijfsleven betrokken. De ervaring en kennis van deze partijen zijn van belang geweest voor de invulling van het IAD. Hiermee is ook draagvlak en draagkracht gecreëerd. De uitvoering van het IAD staat niet op zichzelf, maar is ook een katalysator voor andere ontwikkelingen in de regio. Juist daarvoor zijn die andere partijen nodig.

Het IAD bevat eerst een analyse (hoofdstuk 2) van de ervaringen in de afgelopen tijd. Vervolgens worden de doelstellingen van het IAD (hoofdstuk 3) verwoord. Op basis van het voorgaande wordt de innovatiestrategie (hoofdstuk 4) bepaald. Voor het beoordelen van projecten is een toetsingskader (hoofdstuk 5) opgesteld. In de overige hoofdstukken (6 tot en met 9) zijn de bijbehorende organisatie-, procedure- en communicatieaspecten opgenomen.

2.1.            Noordelijke ervaringen IAP¿s

In de afgelopen periode zijn binnen de 3 noordelijke provincies goede ervaringen opgedaan met de uitvoering van de IAP¿s.

De doelstellingen van de IAP¿s zijn gericht op het versterken van de concurrentiepositie van het bedrijfsleven en met name het MKB. De IAP¿s leggen het accent op innovatie en ontwikkeling en benutting van kennis. Er is binnen de IAP¿s ruimte geboden voor vernieuwende projecten, waarbij goed samengewerkt wordt tussen private en publieke partijen. Diverse innovatieve activiteiten zijn binnen de IAP¿s gerealiseerd. Subsidies zijn verstrekt voor projecten op het gebied van innovatie, kennisoverdracht en netwerkvorming.

Binnen de IAP¿s staan verschillende actielijnen centraal.

Hoewel de werkelijke realisatie van de doelstellingen van de IAP¿s nog niet volledig in beeld kan worden gebracht, kan wel worden gesteld dat de IAP¿s een waardevolle bijdrage leveren aan de economische ontwikkeling van Noord-Nederland. Van elk IAP komt nog een nadere evaluatie. Nu is reeds geconcludeerd dat de IAP¿s een goede basis leggen voor de uitvoering van het OP. De noordelijke provincies geven dan ook binnen het OP een passend vervolg op de IAP¿s.

Thema¿s waarop experimentele activiteiten zich binnen het OP zullen richten, worden in samenspraak met regionale partners gedefinieerd. Er wordt voortgebouwd op de

ervaringen met de huidige IAP¿s. Voor de provincies is het van belang dat maatwerk geboden wordt. Belangrijke partijen als bedrijfsleven en kennisinstellingen worden hierbij betrokken.

2.2.            Ervaringen IAP Drenthe (2005-2007)

Het IAP Drenthe is in 2005 opgesteld en in 2006 daadwerkelijk gestart. Het basisidee voor het IAP Drenthe was afkomstig uit de hoek van ASTRON en AstroTec Holding (ATH). Het IAP Drenthe was gegroepeerd rond 4 thema's, te weten Draadloze ICT (RF), RFID, Sensortechnologie en EMBRACE (Electronic Multi-Beam Radio Astronomy Concept). Vanuit de Europese Commissie is € 2 miljoen toegezegd en door het

Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) € 1 miljoen. Hiernaast komt € 1 miljoen uit bijdragen van deelnemende partijen. In totaal is dus € 4 miljoen gemoeid met het IAP Drenthe. Eind 2007 zijn de activiteiten afgerond.

Er zijn 2 voorlichtingsbijeenkomsten gehouden (in Hoogeveen en Emmen). Verder is er een website gemaakt en er zijn diverse "mailings" geweest. Veel deelnemers zijn geworven c.q. attent gemaakt op het Drentse IAP via de intermediaire organisaties zoals NOM en Syntens. Hoewel pas na de zomer van 2006 de publiciteit pas goed op gang kwam (kon komen), zijn uiteindelijk toch 35 aanvragen ingediend. Er was de verplichting voor de bedrijven om in elk geval met een kennisinstelling samen te werken. Enkele projecten kennen wel 6 partners, er was zelfs een project met 8 partners. Samenwerking tussen gelijksoortige bedrijven blijkt lastig, zeker als het veld erg klein is en men elkaar kent.

Het indienen gebeurde via een zogenaamd initieel projectvoorstel (op een of enkele A4-tjes) dat door de programmaleider werd beoordeeld op ontvankelijkheid van het programma. Eventueel met wijzigingen konden de meeste voorstellen wordt uitgewerkt tot een echte aanvraag. Die werd ter beoordeling voorgelegd aan een Programma

Adviescommissie (PAC). De PAC voorzag de voorstellen van een oordeel waarna deze doorgestuurd werden naar de stuurgroep, die een eindoordeel velde. Vervolgens werd een conceptbeschikking opgesteld en naar de provincie gestuurd, die voor ondertekening en verzending zorg droeg. Uiteindelijk zijn er 12 projectvoorstellen positief beschikt.

De PAC bestond uit een vertegenwoordiger van: de provincie Drenthe, Syntens, NOM, een ICT-bedrijf uit Twente en het bedrijfsleven (niet gerelateerd aan het onderwerp). De stuurgroep bestond uit personen afkomstig van de Kamer van Koophandel (KvK), Shell research, TNO-ICT en de European Business School in Wiesbaden.

Eind 2007 moesten de projecten zijn afgerond of worden gestopt, althans wat betreft de subsidiëring. Om zoveel mogelijk subsidie te kunnen wegzetten is er licht over-gecommitteerd in de verwachting dat de jaargrens het afbreken van enkele projecten zou betekenen, waardoor middelen weer zouden kunnen vrijvallen.

De resultaten voor de werkgelegenheid zijn nog niet bekend. Deze zullen maximaal enkele tientallen arbeidsplaatsen betreffen en dan veelal tijdelijke. Door de aard van een IAP (risicovolle innovatieve projecten) is het creëren van werkgelegenheid ook niet de hoofddoelstelling.

Er is in september 2007 een feestelijke presentatie geweest van de genomineerde projecten en er volgt nog een publiciteitsactie bij het afronden van het project.

In het plan was vervat dat de provincie niet zelf de uitvoering ter hand zou nemen, maar deze zou uitbesteden. De provincie was en is aanvrager en eindbegunstigde voor "Brussel".

Via een aanbesteding is ATH de uitvoerder geworden; de financiële en administratieve zaken zijn via aanbesteding gegund aan Haute Finance (nu Haute Europe). ATH heeft een programmaleider ingehuurd om het werk te doen.

Het gunnen van de uitvoering aan ATH leverde voor de buitenwacht afbakeningsproblemen op. Het oplossen hiervan kostte veel tijd en energie.

Overigens kostte de begeleiding van het proces, mede hierdoor, meer tijd dan ingeschat. 

De ervaring van het IAP Drenthe leert dat uitvoering in eigen beheer de voorkeur heeft. De lijnen zijn korter en het proces en de verantwoordelijkheden zijn meer helder voor de bedrijven en kennisinstellingen. Wel is de rol van een soort programmaleider wezenlijk om bedrijven te enthousiasmeren en te helpen bij de administratieve procedures.

Er komt nog een evaluatie van het IAP Drenthe. De evaluatie is een bouwsteen voor  vervolgacties. Vooruitlopend hierop is in de korte periode 2006-2007 dat het Drentse IAP uitgevoerd is, gebleken dat er zeker nog een markt is in Noord-Nederland voor projecten op het gebied van ICT, RFID, sensorsysteemtechnologie en dergelijke.

2.3.            Ervaringen ICT-tender en tender Innovatief ondernemerschap

Naast het IAP Drenthe zijn de afgelopen jaren in Drenthe ook 2 tenders uitgevoerd. De ervaringen hiervan zijn relevant voor de uitvoering van het IAD.

ICT-tender (2004-2005)

Voor het stimuleren van het gebruik van ICT-toepassingen in diverse sectoren is er in 2004 een ICT-tender geïnitieerd, die in 2 ronden is uitgevoerd. Hiervoor was € 1,2 miljoen provinciale subsidie beschikbaar. Medio 2004 is de ICT-tender officieel gestart. In een half jaar tijd zijn er eerst in de ideefase 68 projecten aan de provincie voorgelegd. Uiteindelijk zijn er 37 projecten definitief ingediend voor de tender voor in totaal ruim € 2 miljoen subsidie. Diverse projecten zijn mede tot stand gekomen met begeleiding van diverse intermediaire organisaties. De eerste ronde is op 21 december 2004 afgesloten met een bekendmaking van de prijzen. Op advies van een externe PBC zijn er door GS toen 11 projecten gehonoreerd voor een totaal bedrag van ruim € 650.000,--.

Ook in de tweede ronde, die gelijk volgde op de eerste, is de aanpak succesvol gebleken.

De tweede ronde stond naast de eerste thema¿s ICT en Zorg, Onderwijs, Cultuur, Toerisme en Arbeidsmarkt ook open voor de thema¿s ICT en Sport, Welzijn, Landbouw en Verkeer en Vervoer. Nadat er in de ideefase 72 projecten aan de provincie waren voorgelegd, zijn er definitief 64 aanvragen ingediend voor bijna € 3,5 miljoen subsidie. Uiteindelijk zijn hiervan 17 projecten gehonoreerd. Hierbij ging het om een totaalbedrag van ruim € 810.000,--. De tweede ronde is medio 2005 afgerond met een bijeenkomst in het Drents Museum.

Naast de oorspronkelijk beschikbare € 1,2 miljoen hebben GS dus ruim € 260.000,-- extra ter beschikking gesteld voor de ICT-tenderprojecten.

Beide ronden zijn zeer succesvol gebleken. Dat de ICT-tender een succes was, wordt ook bevestigd door de evaluatie van het ICT-beleid door Ecorys. Daaruit komt naar voren dat ICT als onderdeel van innovatiebeleid zinvol is. ICT niet als doel op zich, maar het middel om tot betere resultaten te komen. De ICT-tender heeft bijgedragen aan bewustwording rondom ICT-toepassingen.

De ICT-tender was een nuttig instrument en was gericht op innovatie. Door de vele thema¿s bleek de doelgroep echter wel meer buiten het bedrijfsleven te liggen. Het instrument heeft geleid tot (vervolg)investeringen bij bedrijven en instellingen.

Een aanbeveling was om bij vervolgtenders zorg te dragen voor disseminatie van de resultaten, bijvoorbeeld door een apart promotiebudget te reserveren en door het opnemen van het geven van presentaties door de begunstigden.

Tender Innovatief ondernemerschap (2006-2007)

Eind 2006 is door de provincie Drenthe de beleidsnotitie Innovatief ondernemerschap Drenthe vastgesteld. Het doel was om een bijdrage te leveren aan de versterking van de (inter)nationale concurrentiekracht door middel van het stimuleren en vergroten van het innovatief ondernemerschap in Drenthe. Resulterend in een hogere startersdynamiek en een meer werkgelegenheid.

Een van de acties was het uitvoeren van de tender Innovatief ondernemerschap

Drenthe voor het MKB tot 20 werknemers. Eind december 2006 was de kick-off. Door de KvK Drenthe is een aantal bijeenkomsten (in Hoogeveen, Meppel en Assen) georganiseerd, waarbij aan het MKB informatie gegeven werd over de tender. Daar waren ook de andere deelnemende organisaties (externe klankbordgroep) bij aanwezig, die aanvullende info aan het bedrijfsleven hebben verschaft. Deze formule is uitermate goed door het MKB ontvangen. 

De externe klankbordgroep bestond uit Syntens, NOM, KvK, MKB-Noord, VNO-NCW-Noord en het Drenthe College. Deze partners zijn vanaf het begin betrokken geweest bij de beleidsvorming en de uitvoering van de tender.

Ruim 130 voornamelijk startende bedrijven (0 tot 5 jaar) hebben een projectidee ingediend. Deze ideeën waren in verschillende mate rijp om er een aanvraag van te maken. De partners van de externe klankbordgroep zijn de bedrijven hierbij behulpzaam geweest.

Uiteindelijk zijn er 82 projectaanvragen ingediend. Een externe PBC, bestaande uit onafhankelijke deskundigen van buiten Drenthe, heeft alle aanvragen voorzien van een beoordeling. De PBC heeft GS geadviseerd welke projecten in aanmerking kwamen voor subsidie. Binnen 2 maanden na de sluitingsdatum hebben GS via een culturele bijeenkomst de prijzen aan de winnaars uitgereikt. Voor in totaal € 1 miljoen (€ 0,4 miljoen meer dan aanvankelijk beschikbaar was) zijn uiteindelijk 23 projecten gehonoreerd. De subsidie bedroeg in de meeste gevallen 50%.

De overige kosten werden gedekt door een eigen bijdrage of een bijdrage van derden.

De resultaten voor de werkgelegenheid zijn nog niet bekend. Een globale inschatting is dat het enkele tientallen arbeidsplaatsen betreft.

Uit voorlopige evaluaties komt naar voren dat de aanpak van de tender door alle betrokkenen (MKB, externe klankbordgroep, PBC) als een succesvolle aanpak wordt gezien. Er is in korte tijd veel los gemaakt bij het bedrijfsleven. Bedrijven hebben innovatieve ideeën versneld opgepakt als gevolg van de tender. Daarnaast blijkt dat bedrijven, door de tender, gestimuleerd zijn om meer en sneller met innovatief ondernemerschap aan de slag te gaan.

Dat de innovatie niet wordt beperkt tot technische innovatie, maar juist breed wordt gezien, is door het MKB zeer positief ontvangen. Het bedrijfsleven waardeert de simpele procedure en aanvraagformulieren. Ook wordt de begeleiding door de provincie en

externe partners als een pré gezien. De termijn waarbinnen de tender zich afspeelt, een half jaar, past bij de dynamiek van het bedrijfsleven.

De tender is in eigen beheer door de provincie uitgevoerd. De korte lijnen leverden duidelijkheid op voor het bedrijfsleven. Door het in eigen beheer uitvoeren zijn de directe contacten tussen bedrijfsleven en provincie bevorderd.

De samenwerking tussen de provincie en de externe partners werd door een ieder als passend en zinvol ervaren. Ieder kon zijn eigen rol en competenties benutten in het gehele proces.

Conclusie tenders

De belangrijkste conclusie is dat een tenderaanpak in de geest van de ICT-tender en de tender Innovatief ondernemerschap voor herhaling vatbaar is. Van belang is dat het doel en de doelgroep van de tender duidelijk is. De tenders hebben zeker geleid tot innovatie en innovatief ondernemerschap bij het bedrijfsleven. Uitvoering van het programma door de provinciale medewerkers zelf bevordert het contact met het bedrijfs-leven. De netwerken van de provincie worden goed benut. De provincie Drenthe komt op deze wijze dichterbij de ondernemers, zodat wij weten wat er speelt en kunnen inspelen op de behoeften van het bedrijfsleven.

2.4.            Sociaal-economische context

De SWOT-analyse van het sociaal-economisch profiel van Drenthe leidt tot het volgende beeld.

Sterk

-      Grote vertegenwoordiging van (kleine) industrie (MKB).

-      Het MKB is de motor van de Drentse economie.

-      Goede arbeidsmotivatie (ethos) bij werknemers.

-      De sectorstructuur wordt meer divers.

-      Intermediaire brancheorganisaties staan open voor innovatie.

-      De specifieke aspecten van Drenthe (rust, ruimte, de natuurlijke omgeving, de culturele geschiedenis) vormen de bestaansreden voor een groot deel van de landbouwbedrijven en het MKB.

-      Grote toeristische/recreatieve sector.

-      De zorgsector is sterk vertegenwoordigd.

-      Aantrekkelijke woon- en leefomgeving.

-      Goede locatie voor conferenties en evenementen.

-      De aanwezigheid van rust en ruimte.

Zwak

-      Gemiddeld een verhoudingsgewijs lage innovatiegraad van Drentse ondernemingen.

-      Gemiddeld geringe toepassing van bestaande innovatieve technologieën door de Drentse MKB-ondernemingen door te weinig samenwerking tussen kennisinstituten en MKB-ondernemingen.

-      Concurrentie op basis van loonkosten is minder zinvol; dit heeft gevolgen voor de traditionele maakindustrie, met name in Zuidoost-Drenthe.

-      Relatief beperkt aantal kennisinstituten in Drenthe.

-      Relatief weinig grote bedrijven investeren in eigen O&O.

-      Weinig banen en kansen voor hoger opgeleiden.

-      Relatief lage opleidingsgraad onder de beroepsbevolking.

-      IJle economische structuur.

-      Relatief weinig zakelijke dienstverlening.

-      Voorzieningen in kleinere kernen worden minder.

Kansen

-      Innovaties zijn mogelijk voor MKB-ondernemingen, onder meer gebaseerd op samenwerking met kennisinstituten.

-      Innovatie leidt tot een hogere toegevoegde waarde.

-      Door de aanwezigheid en samenwerking met kennisinstituten in en buiten Drenthe kan de regio kenniswerkers aantrekken, waardoor hoogwaardige arbeidskansen worden geschapen.

-      Door de digitale ontsluiting van Drenthe via de aanleg van een glasvezelnetwerk kunnen veel nieuwe ICT-diensten ontstaan.

-      LOFAR biedt technostarters mogelijkheden voor spin-offs.

-      Groei voor recreatie en toerisme en de ICT-mogelijkheden binnen deze sectoren.

-      Uitbreiding van de EU en daarmee een uitbreiding van de afzetmarkt voor de Drentse ondernemingen.

-      Ontwikkelen nieuwe producten en diensten voor de seniorenmarkt.

-      Seniorenmarkt biedt groeikansen voor de toeristische sector.

-      Het woon- en leefklimaat in Drenthe is bij uitstek geschikt voor innovatie en innovatief ondernemerschap.

-      Verhogen arbeidsparticipatiegraad door vrouwelijke (parttime) ondernemers.

Bedreigingen

-      Te weinig (financiële) middelen om actief innovaties te realiseren (startkapitaal).

-      Weglekken van kennis als gevolg van vergrijzing en het wegtrekken van jongeren (brain drain).

-      Onvoldoende oriëntatie op de mogelijkheden die de mondiale markt biedt (distributiekanalen).

-      Imago van Drenthe, waardoor nieuwe bedrijvigheid in de regio wordt belemmerd.

-      Ondernemersgeest.

-      Schaalvergrotingsprocessen in het bedrijfsleven.

-      Verdwijnen van de traditionele industrie naar lagelonenlanden.

2.5.            Collegeprogramma 2007-2011

Bij de economische speerpunten in het Collegeprogramma 2007-2011 is het doel een duurzame economische ontwikkeling met voldoende werk en inkomen voor de inwoners van Drenthe. GS willen hieraan nieuwe impulsen geven, vooral in stimulerende, regisserende en randvoorwaardelijke sfeer. Het stimuleren van de Drentse economie doet GS door in te zetten op de volgende speerpunten.

1.    Overgang naar een kenniseconomie.

2.    Inzetten op meerdere kansrijke sectoren.

3.    Gebiedsgericht beleid.

4.    Revitaliseren van bedrijventerreinen.

5.    Het bij de ontwikkeling van de Drentse economie betrekken van de (inter)nationale context.

Het IAD sluit vooral aan bij de eerste 2 speerpunten en de laatste:

Ad 1.   Overgang naar een kenniseconomie

Drenthe wil werk maken van de overgang naar een meer dynamische kenniseconomie.

Innovatie is noodzakelijk om de economische groei in Drenthe verder te stimuleren en om de concurrentiepositie van het Drentse bedrijfsleven te versterken. Door de innovatiekracht te vergroten wordt de transitie naar een kenniseconomie verder versterkt.

Het betreft verdere ontwikkeling en benutten voor de Drentse kenniseconomie van bijvoorbeeld de sensortechnologie. Het gaat ook om hoe (nieuwe) talenten uitgedaagd worden hieraan een bijdrage te leveren.

Ad 2.   Inzetten op meerdere kansrijke sectoren

Drenthe richt zich op kansrijke sectoren die passen bij het profiel van Drenthe. Voorbeelden zijn de agribusiness (volledige keten binnen land- en tuinbouw), recreatie en (zorg)toerisme, zorg (gerelateerd aan de demografische ontwikkelingen), sensortechnologie, zakelijke dienstverlening (gerelateerd aan de ontwikkelingen op het gebied van ICT en MKB. Drenthe heeft uitermate gunstige omstandigheden voor het vestigen van een bedrijf. Drenthe is landelijk koploper wat betreft glasvezelontsluiting. Het is nu zaak het gebruik van de ICT-infrastructuur door het MKB te bevorderen. Innovatie en ondernemerschap in het MKB krijgen aandacht. In samenwerking met betrokken partijen wordt bekeken hoe het (innovatief) ondernemerschap in Drenthe een nieuwe impuls kan krijgen.

Ad 5.   Het bij de ontwikkeling van de Drentse economie betrekken van de (inter)natio-nale context

Internationalisering wordt een steeds belangrijker thema voor de grensregio¿s. De Drentse economie kan niet los worden gezien van de (inter)nationale context.

Niet alleen grote bedrijven, maar ook het MKB moet in toenemende mate opereren op internationaal niveau.

Drenthe maakt deel uit van de Noordelijke ontwikkelingsas (NOA). De gunstige ligging van Drenthe ten opzichte van Duitsland en de Scandinavische landen biedt kansen.

Uitbreiding van de afzetmarkt voor de Drentse ondernemingen behoort tot de mogelijkheden.

Netwerken en samenwerking over de grens bieden kansen voor Drenthe om zich op internationaal niveau te profileren, kennis te vergaren en contacten te leggen op het gebied van innovatie.

3.1.            Algemeen

Drenthe wil zich in een kennisregio transformeren

Drenthe¿s industriële productie bestaat in hoge mate uit bedrijven die hun zaken en

activiteiten steeds meer (kunnen) uitbesteden aan lagelonenlanden. Prijsconcurrentie en kostenreductie alleen garanderen op de lange termijn geen continuïteit, zodat dit als een achterhoedegevecht dient te worden beschouwd. Voor de Drentse MKB-ondernemingen zijn instrumenten ter vergroting van de innovatie, gericht op het gebruik van "kennis" als een kritische succesfactor voor toekomstige productie, essen-tieel.

Met het IAD neemt de provincie Drenthe de uitdaging aan om de kenniseconomie verder vorm te geven en duurzaam te versterken. De verdere transitie van een relatief traditionele industriële productieregio naar een kenniseconomie vormt de rode draad.

Drenthe wil innovatief ondernemerschap stimuleren

Innovatief ondernemerschap is van groot belang voor de samenleving. Er is een duidelijk verband tussen ondernemerschap, werkgelegenheid, productiviteit, innovatie en duurzame groei. Ondernemerschap draagt bij aan het scheppen van werkgelegenheid en aan groei en aan toename van de welvaart.

In toenemende mate zijn nieuwe en kleine ondernemingen veel meer dan grote, de belangrijkste leveranciers van nieuwe arbeidsplaatsen. De Drentse economie bestaat voor 95% uit MKB-bedrijven met maximaal 20 arbeidsplaatsen.

Ondernemerschap kan ook bijdragen aan stimulering van de sociale en economische samenhang in regio¿s met een ontwikkelingsachterstand, aan de stimulering van de economische activiteit en de werkgelegenheidsschepping of aan de integratie van werklozen en kansarmen in het arbeidsproces. Ondernemerschap is van cruciaal belang voor het concurrentievermogen. Nieuwe ondernemersinitiatieven, waarbij ofwel een nieuwe onderneming wordt gestart of een bestaande wordt geheroriënteerd, zorgen voor een verhoging van de productiviteit.

3.2.            Doelstellingen

Het doel van het IAD is een bijdrage leveren aan de innovatiekracht van Drenthe.

Hoofddoelstelling

Hoofddoel is het versterken van de concurrentiepositie van het Drentse bedrijfsleven door het stimuleren van innovatie, innovatief ondernemerschap en het oprichten van nieuwe innovatieve MKB-ondernemingen in de provincie Drenthe.

Hiermee stijgt de kans dat de regio wordt gezien als een dynamische kennisregio met een groter concurrerend vermogen. En de regio is beter in staat om de mogelijkheid tot aantrekking van nieuwe zakelijke activiteiten te benutten.

Subdoelstellingen

-      Versterking van het innovatieklimaat binnen de hele regio.

-      Realisatie van nieuwe producten en diensten door MKB-ondernemingen in de regio, die tot extra economische groei en de creatie van nieuwe arbeidsplaatsen leiden.

-      Bevordering van een goede samenwerking tussen kennisinstituten en de kleine en middelgrote ondernemingen (MKB).

-      Het ondersteunen en aanmoedigen van starters (door een van de kennisinstituten).

-      Bewustzijn creëren binnen de regio over de mogelijkheid om met kennisinstellingen samen te werken via thematische seminars.

-      Stimulering van op innovatie georiënteerde internationale netwerken om de concurrentiekracht van de regio te vergroten.

4.1.            Innovatieve acties

Om de economische groei in Drenthe verder te stimuleren zijn nieuwe en innovatieve acties noodzakelijk, waardoor het klimaat voor nieuwe en vernieuwende ondernemingen wordt verbeterd en aanvullende impulsen worden gegenereerd.

Binnen het OP wordt - via het IAD - nadrukkelijk de ruimte geboden voor het experimenteren met nieuwe activiteiten, projecten, handelswijzen en methodieken. Innovatieve acties zijn vaak export- of internationaliseringsgedreven. Nieuwe ideeën kunnen in het kader van de regionale innovatiestrategie in de praktijk worden getest. Veelal zal het gaan om relatief kleine pilotprojecten, met een beperkte looptijd. De succesvolle projecten kunnen verder ontwikkeld worden, onder andere binnen (de prioriteiten van) het OP. Minder succesvolle activiteiten krijgen geen vervolg of een aangepast vervolg. Een analyse van de knelpunten kan gebruikt worden als leereffecten voor andere projecten.

Voor deze innovatieve acties is een publieke bijdrage noodzakelijk, bijvoorbeeld omdat de markt het niet alleen of niet snel genoeg kan realiseren. Ook directe steun aan (MKB-)bedrijven is mogelijk als het gaat om investeringen die voor de doelgroep niet haalbaar zijn of onvoldoende prioriteit kunnen krijgen. Juist deze activiteiten verdienen aanmoediging.

De innovatieve acties, die uitmonden in projecten voor het IAD, zijn complementair aan de landelijke overheidsmaatregelen, zoals maatregelen ter vermindering van de administratieve lastendruk, maatregelen voor een gezonde arbeidsmarkt en de maatregelen voor een concurrerend fiscaal klimaat. Ook zijn deze innovatieve acties complementair aan de noordelijke subsidieregelingen, zoals NIOF en IPR, en bestaande provinciale regelingen, zoals bijvoorbeeld Stipo.

4.2.            Doelgroep: potentieel stuwend MKB

De economische structuur in Drenthe is ijl en bestaat voornamelijk uit MKB (kleine tot middelgrote ondernemingen). Het MKB is de motor van de Drentse economie. Het blijven stimuleren van het huidige MKB is juist voor Drenthe een must (ongeacht of ze behoren tot de sleutelgebieden of speerpunten; zie volgende paragrafen).

Innovatie en innovatief ondernemerschap zijn onafhankelijk van de grootte van een onderneming en van hoe lang een onderneming bestaat. De grote ondernemingen zijn ook van belang voor de werkgelegenheid in Drenthe, maar deze vallen buiten de scope van het IAD.

Het IAD is een vervolg op het IAP-Drenthe, maar richt zich gelet op het voorgaande op een bredere doelgroep. De doelgroep is het potentieel stuwende MKB in Drenthe, niet direct beperkt tot de noordelijke sleutelgebieden en speerpunten.

De oriëntatie op stuwende bedrijvigheid komt voort uit het gegeven dat de doorwerking in de regionale economie en de gevoeligheid voor externe impulsen van stuwende bedrijvigheid groter (i.c. effectiever) is dan van niet-stuwende bedrijvigheid.

Potentieel stuwend betekent dat de toekomstige omzet van het project of de (nieuwe) Drentse onderneming naar zijn aard en potentie meer dan 50% van de omzet buiten Drenthe haalt.

Het IAD biedt mogelijkheden voor zowel startende als bestaande ondernemingen binnen het MKB om projecten in te dienen die het innovatief ondernemerschap (aansluitend bij de ondernemingsstrategie) versterken.

Startende ondernemingen leveren een belangrijke bijdrage aan de duurzame groei van de economie. Zij zijn niet alleen een bron van innovatie, maar jagen ook de concurrentie aan, ook zijn zij de motor voor nieuwe werkgelegenheid. De snelst groeiende groepen bij starters zijn overigens vrouwen, allochtonen en "senioren".

Het is ook van belang dat de kwaliteit van het innovatief ondernemerschap van het bestaande MKB goed is en blijft of zelfs nog verbeterd wordt, zodat de concurrentiepositie versterkt wordt.

Het IAD maakt het eerder mogelijk wat het bedrijf graag zou willen, maar om diverse redenen (te groot risico en/of financieel niet haalbaar) niet kan.

Bij het IAD gaat het om het ontwikkelen en uitvoeren van risicovolle projecten door zowel startende als bestaande ondernemingen. Als dit gezamenlijk met kennis- en onderwijsinstellingen wordt gedaan, heeft dit een grotere toegevoegde waarde. Kennis- en onderwijsinstellingen spelen een belangrijke rol bij innovatie. De wisselwerking tussen bedrijfsleven en kennis- en onderwijsinstellingen is van invloed op innovatie. Wel is het zo dat binnen het IAD het MKB de doelgroep is; het IAD is niet bedoeld voor het zelfstandig indienen van aanvragen door kennis- en onderwijsinstellingen. 

4.3.            Sleutelgebieden en speerpunten

Het doel van het IAD is een bijdrage te leveren aan de innovatiekracht van Drenthe.

Het IAD beoogt bedrijven, clusters van bedrijven, clusters van bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen de mogelijkheid te geven aan experimentele, risicovolle projecten op het gebied van innovatie en van innovatief ondernemerschap een stimulans te geven.

De strategie is om zoveel mogelijk aansluiting te zoeken bij de sleutelgebieden en speerpunten zoals opgenomen in Koers Noord (sensortechnologie, energie, water, agribusiness, life science en toerisme). Hiermee wordt een extra impuls gegeven aan de economische groei, naast de mogelijkheden en kansen die het Koers Noord programma biedt.

Ook het OP richt zich met name op deze sleutelgebieden en speerpunten. Grootschalige investeringen passen in de lijn van het reguliere nationale beleid en van de doelstellingenprogramma¿s.

Het IAD richt zich juist op het stimuleren en subsidiëren van risicovolle (risico op afbreuk) en kleinschalige (subsidie tot € 200.000,--) projecten.

4.4.            Witte vlekken: buiten de sleutelgebieden en speerpunten

Innovatie is echter niet te sturen via het alleen benoemen van sleutelgebieden en speerpunten.

De ervaringen van de provinciale tenders leren dat innovatieve projecten door vele

diverse MKB-bedrijven binnen tal van sectoren ontwikkeld worden. De sectoren of thema¿s beperken zich niet alleen tot de sleutelgebieden of speerpunten, maar ook daarbuiten. De regionale partners in Drenthe hebben dezelfde ervaringen.

De gedachtegang in Drenthe is dan ook: Innovatie gebeurt overal!

Ook het Collegeprogramma is hierop gebaseerd, want dat ziet ook mogelijkheden tot versterking van kansrijke sectoren anders dan de sleutelgebieden en speerpunten, evenals het OP dat met zijn generieke maatregelen voor geheel Noord-Nederland van toepassing is.

Binnen het IAD worden derhalve voor innovatieve projecten binnen de zogenaamde witte vlekken mogelijkheden ter stimulering geboden. Het IAD ziet kansen voor vernieuwende risicovolle (samenwerkings)projecten in geheel Drenthe.

4.5.            Brede Innovatie

Innovatie is een aspect dat behoort tot de kenmerken van ondernemerschap. Wij beperken ons niet tot technologische innovatie. Juist innovatie in brede zin willen we stimuleren. 

De volgende uitingsvormen van innovatie, waarbij vanzelfsprekend ook sprake kan zijn van mengvormen, worden onderscheiden.

a.    Marktinnovatie

b.    Procesinnovatie

c.    Productinnovatie

d.    Sociale innovatie

e.    Transsectorale innovatie

Ad a.   Marktinnovatie

Verandering van klantgroepen en/of partijen waarmee een bedrijf handelt en de manier waarop zij dit doet. Dit kan door een verandering van de positie in de bedrijfsketen van het bedrijf of een andere manier van interactie met de klant (of leverancier). Dit wordt ook wel wijziging in het businessmodel genoemd.

Bij marktinnovatie gaat het er om een product op de juiste manier op de markt te brengen. Hierbij is het van groot belang dat wordt ingespeeld op behoeften van afnemers. Het product moet deel uitmaken van de kernactiviteiten van een organisatie en het ontwikkelde product moet beter zijn dan het huidige aanbod dat tot dusver op de markt is gebracht.

Ad b.   Procesinnovatie

Bedrijfsprocessen behoren tot de kern van een bedrijf. Bij procesinnovatie ligt de nadruk op het productieproces, waarbij het gaat om het proces om producten te vervaardigen.

Ad c.   Productinnovatie

Productinnovatie richt zich op nieuwe producten. Dit kan doordat de ondernemer een gat in de markt constateert en een volledig nieuw product ontwikkeld, maar ook kan de ondernemer zich richten op vernieuwing van een bestaand product om vraag te creëren.

Ad d.   Sociale innovatie

Sociale innovatie is de vernieuwing van de arbeidsorganisatie en het maximaal benutten van competenties, gericht op het verbeteren van de bedrijfsprestaties en ontplooiing van talent van het menselijk kapitaal.

Ad e.   Transsectorale innovatie

Transsectorale innovaties zijn innovaties die worden ontwikkeld door een ongebruikelijke combinatie van partijen uit verschillende sectoren. Het zijn radicale innovaties die hun inspiratie vaak vinden in het toepassen van technologieën/oplossingen uit andere sectoren. Zij hebben een baanbrekend effect en leiden tot bovengemiddelde productiviteitsstijgingen.

4.6.            Gekozen methodiek: tender

Wij vinden het van belang om juist bij het onderwerp innovatie en innovatief ondernemerschap de creativiteit aan de markt over te laten. De ervaring heeft geleerd dat het uitschrijven van een tender daar een uitermate geschikt middel voor is. De (aankomende) ondernemers worden uitgedaagd en gestimuleerd door gerichte subsidies.

Er wordt uitdrukkelijk gezocht naar nieuwe projecten die niet subsidiabel zijn via reeds bestaande (Koers Noord-)programma¿s dan wel provinciale subsidies.

In eerste instantie wordt een driejarig actieplan voorgesteld. Op basis van de ervaringen tijdens de periode van het programma zal worden bezien of en welke andere acties opgezet worden en of er extra middelen nodig zijn. Dit kan leiden tot een eventuele verlengingsaanvraag voor het IAD.

Voor zowel individuele bedrijven als voor samenwerkingsprojecten tussen bedrijven en tussen bedrijven en onderwijs-/kennisinstellingen, worden mogelijkheden geboden.

Het uitschrijven van een tender binnen het IAD is gebaseerd op de ervaringen van de tender Innovatief ondernemerschap en de ICT-tender, die beiden zeer succesvol zijn verlopen. De procedure binnen het vorige Drentse IAP lijkt daar ook sterk op. De elementen die het mede tot een succes gebracht hebben, zijn onder andere een kick-off, een helder kader, een aanloopfase, een simpele en makkelijk toegankelijke procedure, korte tijd, breed publiek interesseren, onafhankelijke externe commissie. Deze elementen worden ook bij de uitvoering van het IAD weer ingezet.

Het actief benaderen van ondernemers werkt stimulerend voor het losweken van projecten. Ondersteuning bij het verrichten van haalbaarheidsonderzoeken en de ontwikkeling van individuele ondernemingsplannen hebben een belangrijke invloed op de totstandkoming van een definitief projectplan.

Binnen de periode 2008-2010 is het mogelijk in beginsel 5 keer een tender uit te schrijven. De wachttijd voor het bedrijfsleven wordt anders te lang. Uit de eerdere ervaringen en de reacties van het bedrijfsleven is een totale doorloopperiode van een tender van ongeveer een half jaar voor het bedrijfsleven acceptabel. De periode van formeel moment van indiening tot bekendmaking van de subsidie dient zo kort mogelijk te zijn. 

Voor de projectindieners wordt een aparte informatiebrochure gemaakt.

4.7.            Netwerken Innovatieve Acties

Naast het uitschrijven van tenders heeft de provincie Drenthe ook het voornemen actief deel te nemen in netwerken op het gebied van innovatieve acties in Nederland en

Europa om ervaringen uit te wisselen en de "best practices" te benutten.

4.8.            Output- en resultaatindicatoren

De navolgende tabel bevat output- en resultaatindicatoren die zijn gekoppeld aan het IAD. Projectindieners worden gevraagd om hun doelstellingen vooraf te kwantificeren met behulp van deze indicatoren, tussentijds en achteraf wordt de mate van realisatie gemeten. In de tabel zijn voor alle indicatoren streefwaarden opgenomen die gelden op programmaniveau en die via de projecten zullen moeten worden gerealiseerd. De indicatoren sluiten aan bij de relevante indicatoren van het OP-EFRO.

6.1.            Organisatiestructuur IAD

Voor een succesvolle uitvoering van het IAD is het inrichten van een adequate en effectieve organisatie van het toezicht, management en controle essentieel. Bij de opzet en implementatie van de uitvoeringsstructuur voor het programma zal gebruik worden gemaakt van de kennis die aanwezig is bij zowel de eigen provinciale organisatie als bij de Uitvoeringsorganisatie-SNN.

-      Beheersautoriteit

GS van Drenthe, afdeling Sociaal-Economische Ontwikkeling

-      Betalingsautoriteit

GS van Drenthe, afdeling Management Ondersteuning (Financiën)

-      Programmamanagement en programmasecretariaat

Extra programmaformatie binnen de afdeling Sociaal-Economische Ontwikkeling, begeleiden en ondersteunen ook Werkgroep IAD en de externe Beoordelingscommissie

-      Werkgroep IAD

Bestaat uit een afvaardiging van externe (intermediare) organisaties en van projectbegeleiders en projectstimulatoren van de provincie Drenthe; zijn adviseur/

klankbord/begeleider

-      Externe Beoordelingscommissie

Onafhankelijke groep van deskundigen die de projecten beoordeelt en zwaar-wegend advies geeft aan GS

6.2.            Procedure tender

Binnen het IAD wordt het innovatief vermogen en innovatief ondernemerschap gestimuleerd en vergroot door middel van het uitschrijven van in beginsel een vijftal tenders in de periode 2008-2010. In dit hoofdstuk wordt uiteengezet wat de procedure bij zo¿n tender is.

Per stap wordt aangegeven welke acties ondernomen moeten worden en wie daarbij betrokken zijn.

6.3.            Eindverslag programma

Het Programmamanagement maakt het eindverslag van het gehele programma op

basis van de projecteindverslagen. Het eindverslag heeft een inhoudelijke en een

financiële component. GS zijn eindverantwoordelijk voor het programma en moeten in die hoedanigheid goedkeuring geven aan het eindverslag. Als betalingsautoriteit toetst de provincie de financiële component van het eindverslag. Na goedkeuring verzendt de beheersautoriteit het eindverslag naar het SNN.

6.4.            Evaluatie

Tussentijds vindt een evaluatie van de resultaten van de tender IAD plaats. De evaluatieresultaten van het Drentse IAP (2005-2007) en van de tender Innovatief ondernemerschap (2006-2007) zullen dan ook bekend zijn, evenals de tussentijdse ervaringen van de IAP¿s van de provincies Groningen en Fryslân. Op basis van al deze resultaten en ervaringen is, in overleg met SNN, een tussentijdse bijstelling van het programma en de uitvoering van het IAD mogelijk.

Ook wordt aan het einde van de programmaperiode een afrondende evaluatie gemaakt. De resultaten hiervan dienen als input voor een mogelijke vervolgaanvraag en/of vervolgacties.