Bomenbeleidsplan Gezonde bomen voor een gezonde leefomgeving

Ondertekening

Bijlage 1 Bomenbeheerplan Gezonde bomen voor een gezonde leefomgeving

1.Inleiding

Dit beheerplan vormt een leidraad voor het beheer van gemeentelijke bomen op hoofdlijnen. Het geeft handvatten voor de communicatie tussen bestuurders, beheerders, uitvoerders en inwoners. Daarnaast is het een toetsinstrument voor specifieke beheerkeuzes en onderhoud.

1.1.Aanleiding

In 2025 heeft gemeente Horst aan de Maas nieuw bomenbeleid vastgesteld. Hierdoor is het oude bomenbeleid uit 2011 komen te vervallen. De praktische richtlijnen en handvatten voor het dagelijks beheer en onderhoud van bomen zijn waar nodig aangevuld en hebben nu hun plek gekregen in dit Bomenbeheerplan.

1.2.Ambities en doelstellingen

Dit bomenbeheerplan draagt bij aan de beleidsambities en onderliggende doelstellingen:

Ambitie 1: Betere bomen:

• •

  We zetten de juiste boom op de juiste plek.

• •

  We vergroten de variatie van het bomenbestand.

• •

  We zorgen voor kwaliteit vanaf de start.

• •

  We investeren in groeiplaatsverbetering voor gezonde en veilige bomen.

• •

  Ook (bijna) dode bomen laten we bijdragen.

Ambitie 2: Meer en beter beschermde bomen:

• •

  Uitbreiding boomkroonbedekkingspercentage naar 10 tot 20% in bestaande woonwijken en buurten.

• •

  We breiden het bomenbestand uit.

• •

  We actualiseren de bomenlijst en boomstructuurkaart.

• •

  We beschermen bomen tegen kap.

• •

  We compenseren het verlies van een boom na kap.

Ambitie 3: Betere samenwerking rond bomen.

• •

  We maken informatie over bomen beter toegankelijk.

• •

  We versterken het gevoel van eigenaarschap voor bomen.

• •

  We vergroten de bewonersparticipatie bij bomen.

1.3.Wettelijke zorgplicht

Naast bovengenoemde ambities en doelstellingen, geeft het bomenbeheerplan weer hoe de gemeente Horst aan de Maas invulling geeft aan de wettelijke zorgplicht voor bomen. Deze plicht komt voort uit de rechtspraak die voortvloeit uit artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Op grond van dit artikel is een boomeigenaar aansprakelijk voor schade veroorzaakt door de boom als de te besteden zorg voor de boom onvoldoende is geweest. De gemeente wil als boomeigenaar voldoen aan de wettelijke zorgplicht ter bescherming van zaken en personen. Het is daarom belangrijk om bomen regelmatig te (laten) controleren en deze controle te documenteren. Dit is de verantwoordelijkheid van de boomeigenaar. Voor bomen geldt echter geen risicoaansprakelijkheid. Dit betekent dat een boomeigenaar niet aansprakelijk is enkel en alleen vanwege het feit dat het zijn boom is. Degene die schade lijdt, zal telkens moeten bewijzen dat de eigenaar zijn zorgplicht heeft geschonden. (bijvoorbeeld wanneer een boom is omgewaaid op een auto)

1.4.Reikwijdte

Dit beheerplan gaat over alle gemeentelijke bomen binnen de gemeentegrenzen van Horst aan de Maas en over particuliere monumentale bomen die op de Bomenlijst vermeld staan. De individuele laan- en straatbomen staan als boompunten geregistreerd in het beheersysteem.

Andere partijen, zoals overige overheden en particulieren, hebben ook bomen in eigendom binnen de gemeentegrenzen. Deze bomen zijn geen onderdeel van dit beheerplan.

Dit beheerplan op hoofdlijnen geeft richting aan het beheer van individuele bomen in de gemeente. Een specifieke uitwerking van verschillende maatregelen wordt jaarlijks gemaakt en in een uitvoeringsopdracht gezet. Dit beheerplan is opgesteld voor de komende 10 jaar en wordt iedere 3 jaar geëvalueerd.

1.5.Werkvoorschriften

Werken volgens Handboek Bomen en Certificering

Gemeente Horst aan de Maas werkt conform de normen uit de meest recente versie van het Handboek Bomen. Het onderhoud aan bomen wordt in de basis door de eigen dienst uitgevoerd. Hierdoor kan goed worden geanticipeerd op de maatschappelijke veranderingen en wordt kwalitatief goed onderhoud geleverd. Bij het inhuren van externe deskundigheid wordt een vakbekwame specialist vereist met minimaal het certificaat Boomveiligheid van Groenkeur of gelijkwaardig. Een theoretisch én praktisch deskundige op het gebied van bomen, een gecertificeerd Boomveiligheidscontroleur, Data inspecteur bomen (DIB), European Tree Worker (ETW) of European Tree Technician (ETT).

1.6.Databeheer

Alle gemeentelijke bomen worden digitaal geïnventariseerd en in kaart gebracht. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het softwareprogramma GRIB. Alle algemene boomgegevens worden verwerkt in het gemeentelijk beheersysteem iASSET.

2.Differentiatie beheer

2.1.Bomen met een verhoogde beleidsstatus

Toekomstbomen

Toekomstbomen worden bewust aangeplant om uit te groeien tot bijzondere of monumentale boom. Voor deze bomen is een duurzame groeiplaats ingericht op een daarvoor geschikte locatie waarin de bomen minimaal 80 jaar gezond kunnen uitgroeien. Met de beleidsstatus wordt de bescherming van de groeiplaats verzekerd.

Monumentale en bijzondere bomen

Aan de hand van een aantal basiscriteria kan bepaald worden of een boom bijzonder of monumentaal is, zie de Bomenlegger (bijlage 8 van het bomenbeleidsplan). Monumentale en bijzondere bomen hebben beleidsstatus I.

Veterane bomen

Monumentale bomen die zich in de ‘eindfase’ van hun ontwikkeling bevinden, vertonen meer gebreken; meer dode takken, holtes zorgen voor breukgevaar en grote zware takken kunnen uitbreken. Tegelijkertijd zijn juist deze bomen vaak beeldbepalend voor de omgeving en bieden veel ruimte voor dieren. Veterane bomen hebben ook beleidsstatus I.

Structuurbomen

Gemeente Horst aan de Maas onderscheidt hoofd- en nevenboomstructuren. Bomen in de hoofd- of nevenboomstructuur leveren een belangrijke bijdrage aan de identiteit en het karakter van (het buitengebied van) de gemeente. Ze kunnen stedenbouwkundige structuren en landschappelijke lijnen accentueren of versterken. Deze bomenstructuren begeleiden bijvoorbeeld wegen of wateren binnen de hoofdinfrastructuur of markeren een wijk- of gebiedsontsluiting. Ook kunnen lijnvormige elementen een belangrijke rol vervullen in de verbinding tussen dorp en buitengebied. Bij de structuurbomen geldt ook dat zij van waarde zijn voor het leveren van ecosysteemdiensten.

In bijlage 9 van het bomenbeleidsplan zijn de criteria beschreven. Structuurbomen hebben beleidsstatus II.

2.2.Bomen met een niet-verhoogde beleidsstatus

Reguliere straat- en laanbomen

Dit zijn alle overige bomen in de woon- en werkgebieden en groene parels. Straat- en laanbomen zijn gemeentelijke bomen die geen monumentale status hebben en geen onderdeel zijn van een hoofd- of nevenstructuur. Deze bomen zorgen wel voor een verrijking en verfraaiing van de leefomgeving. Deze bomen staan geregistreerd met beleidsstatus III.

Ecologisch beheerde bomen

Ecologisch beheerde bomen zijn dode bomen die tot op de stam zijn afgezet, zodat ze bij omvallen geen risico voor de omgeving meer vormen. Als stam hebben ecologisch beheerde bomen een grote rol als nestgelegenheid voor bijvoorbeeld spechten, en bieden voedsel voor insecten. Deze bomen hebben beleidsstatus IV.

Groene parels

Groene parels zijn bijzondere dragers voor het openbare gebied en ze dragen substantieel bij aan de identiteit van het dorp. Groene parels liggen in de dorpskernen en staan beschreven en op kaart aangegeven in de gemeentelijke Groenstructuurvisie 2020. Een groene parel kent geen boombeleidsstatus, maar dient als groen element in zijn geheel in stand gehouden te worden.

Ook (monumentale) bomen kunnen deel uitmaken van groene parels. Voorbeelden van parels zijn dorpspleinen met bijzondere bomen, wijk- en buurtparken, plantsoenen en dergelijke.

2.3.Hoe ziet het beheer eruit?

Bomen met een verhoogde beleidsstatus

Voor monumentale bomen, bijzondere bomen en toekomstbomen geldt een hogere investeringsbereidheid. Dit betekent dat meer budget beschikbaar wordt gesteld voor groeiplaatsverbetering en onderhoud. Wat betreft groeiplaatsverbeterende maatregelen kan gedacht worden aan het aanbrengen van een mulchlaag en eventueel het rondom afzetten van de boom om de groeiplaats te beschermen tegen verdichting. Bij monumentale bomen worden ook verdergaande beheermaatregelen genomen, zoals het aanbrengen van kroonverankering. Bij de inrichting van groeiplaatsen voor toekomstbomen wordt rekening gehouden met een optimale groeiplaats voor een ambitieleeftijd van minimaal 80 jaar. Bomen met een monumentale status zijn beschermd, waardoor boombehoud altijd het uitgangspunt is bij ruimtelijke ontwikkelingen.

Particuliere eigenaren van monumentale bomen worden praktisch ondersteund door de gemeente bij het onderhoud. Deze ondersteuning bestaat uit:

• •

  Zes-jaarlijkse inspectie van de kwaliteit van het element;

• •

  Zes-jaarlijkse kroonsnoei (wegnemen dood hout, herstel en onderhoudssnoei)

• •

  Eenmalige boomtechnische maatregelen ter behoud en/of verbetering van een duurzame instandhouding.

Zie hiervoor de spelregels voor ondersteuning in de bomenlegger.

Veterane bomen

Monumentale bomen die in de ‘eindfase’ van hun ontwikkeling verkeren, vertonen meer gebreken. Dode takken en holtes zorgen voor breukgevaar en grote zware takken kunnen uitbreken. Tegelijkertijd zijn juist deze bomen vaak beeldbepalend voor de omgeving en bieden veel ruimte voor dieren. Wanneer de omgeving het toelaat, worden deze bomen als veterane bomen beheerd.

Het beheer van veterane bomen bestaat uit natuurvolgend beheer. Dit betekent dat de aftakeling van de boom op natuurlijke wijze (gecontroleerd) kan plaatsvinden. Gebreken als afsterving, rottingen en holen worden gezien als waarden, omdat deze de biodiversiteit ondersteunen. Het veiligstellen van de omgeving kan gerealiseerd worden door de omgeving binnen de kroonbreedte van de boom af te zetten met hekken. Het doel van veteraan beheer is de levensduur van de boom te rekken. Het afzetten van de omgeving rond de boom komt ten goede van omgevingsveiligheid, maar helpt ook tegen verdichting van de groeiplaats. Bladafval zal ook niet worden verwijderd om het organisch stofgehalte in de bodem te verrijken. Daarnaast kunnen overige maatregelen getroffen worden voor het verbeteren van de groeiplaats. Bij deze bomen is de investeringsbereidheid hoog.

Structuurbomen

Structuurbomen worden in samenhang met nevenstaande bomen beheerd, waarbij het doel is de structuur in stand te houden, dan wel te versterken. In structuren zijn dunning en groepsgewijze vervanging mogelijke maatregelen om de structuur kwalitatief te kunnen verbeteren.

Voor een duurzaam beheer van structuurbomen is het evident dat de juiste boom op de juiste plaats staat. De sortimentkeuze is hierin van cruciaal belang. In hoofdstuk 3 paragraaf 3.9 sortimentskeuze op pagina 18, wordt hier nader op ingegaan.

Bij eventuele verwijdering dient altijd rekening te worden gehouden met beschermde flora en fauna die zich in en rond de boom heeft ontwikkeld. Boomstructuren herbergen een schat aan (kleine) flora en fauna. Denk hierbij aan vogels, vleermuizen, en tal van insecten zoals diverse vlindersoorten.

Groeiplaatsinrichting

Het ambitieniveau ‘redelijk’ voor minimaal 60 jaar wordt doorgaans aangehouden voor structuurbomen.

Reguliere straat- en laanbomen

Om de (bio)diversiteit te vergoten en de kans op plagen en ziekten te verkleinen wordt veel variatie aangeplant.

Omdat deze gemeentelijke bomen in woonstraten, pleinen en groenstroken staan, is de relatie van de bewoners tot de bomen erg belangrijk. Ondervinden zij veel overlast van de bomen, dan zullen zij de bomen niet ervaren als een verrijking van hun wijk of straat. Juist bij sfeerbomen is dit erg belangrijk. Ook hier geldt dat de juiste boom op de juiste plaats het belangrijkste middel is om de schoonheid van bomen te onderkennen.

Voor deze bomen geldt een lagere bescherming en minder investeringsbereidheid. Ze worden als individu beheerd om ze duurzaam in stand te houden. De bomen worden cyclisch binnen hun onderhoudsbehoefte beheerd.

Groeiplaatsinrichting

Het ambitieniveau ‘redelijk’ voor 40 jaar wordt doorgaans aangehouden voor reguliere straat- en laanbomen.

Ecologisch beheerde bomen

De boombeheerder beoordeelt bij iedere boom die vanuit regulier beheer in aanmerking komt voor kap of deze als ecologisch beheerde bomen kunnen worden beheerd. De boombeheerder beslist of het beheer van een ecologisch beheerde boom past op de specifieke locatie. Ecologisch beheer zal hoofdzakelijk worden toegepast in parken en bosplantsoenen waar de boom geen gevaar oplevert voor passanten. Het tot op de stam afzetten van bomen is een maatregel die enkel wordt toegepast om ervoor te zorgen dat een boom als ecologisch beheerde boom beheerd kan worden. Bij eventuele verwijdering dient altijd rekening te worden gehouden met beschermde flora en fauna die zich in en op de stam heeft ontwikkeld. Ecologisch beheerde bomen worden jaarlijks geïnspecteerd. Dit valt onder aandachtbeheer.

2.4.Boomtypes

De bomen zijn op boomtype ingedeeld conform Handboek Bomen. Het beheer is passend bij het type. De verschillende boomtypen worden hieronder omschreven; vrij uitgroeiend, niet vrij uitgroeiend en vormbomen.

Vrij uitgroeiend

Vrij uitgroeiende bomen zijn bomen in parken en groenstroken die tot onderaan de stam vertakt zijn en niet worden opgekroond of gesnoeid. Takken hangen niet over een weg of pad en daarom is geen vrije doorgang nodig. Vrij uitgroeiende bomen hebben hierdoor de kans meer kroonvolume te ontwikkelen dan niet vrij uitgroeiende bomen.

Niet vrij uitgroeiende bomen

Niet vrij uitgroeiende bomen zijn voornamelijk de bomen langs wegen en paden. Ze worden met enige regelmaat bijgestuurd in hun groeiwijze door middel van snoei. De onderzijde van de kroon wordt bij deze bomen opgekroond om voldoende doorrijhoogte te creëren, zodat verkeer geen hinder ondervindt van laaghangende takken.

Vormbomen

Deze bomen worden beheerd zodat ze in een bepaalde vorm blijven, ze worden geknot, gekandelaberd of geknipt/geschoren. Een reden om een boom als vormboom te beheren, is omdat de bovengrondse groeiruimte zich niet leent voor grote boomkronen. Door bomen op deze manier te beheren, kunnen ze beter ingepast worden bij beperkte boven- en ondergrondse groeiruimte. Vanuit cultuurhistorisch oogpunt kan een boom ook worden aangemerkt als vormboom. Voorbeelden hiervan zijn knotwilgen en leilinden.

3.Planmatig beheer

Belangrijk uitgangspunt bij het beheer van gemeentelijke bomen is dat wordt voldaan aan de wettelijke zorgplicht. Hier wordt invulling aan gegeven door planmatig beheer. Dit betekent dat in 3 vastgelegde cycli alle bomen worden geïnspecteerd, bevindingen worden geregistreerd en geadviseerde maatregelen worden uitgevoerd. Een volledige boomveiligheidscontrole (BVC) dient elke drie jaar te worden herhaald voor bomen in de dorpskernen en langs doorgaande wegen.

Bomen langs aangegeven B-wegen in het buitengebied worden elke 6 jaar geïnspecteerd. Deze inspectiefrequentie is vastgesteld in GRIB als cyclusgebied ‘Centrum 1 en 2, Peel 1 en 2 en Maas 2’. Tijdens deze controle worden de inventarisatiegegevens geactualiseerd en opnieuw op kaart gezet in GRIB en iASSET.

3.1.Gebiedsverdeling

De drie cycli binnen gemeente Horst aan de Maas bestaan uit de gebieden Peel, Centrum en Maas.

Cyclusindeling inspectie en onderhoud bomen Horst aan de Maas. Bron: GRIB

3.2.Beschrijving regulier beheerproces bomen

Het cyclisch onderhoud binnen de gemeente volgt een vast schema. Hierin worden jaarlijks vier processtappen doorlopen volgens het IBVU-proces die de drie- en zesjarige cyclus ondersteunen.

Inventariseren

Het jaarlijkse werkgebied wordt vastgesteld door de boombeheerder. In het vastgestelde werkgebied wordt een gecombineerde boomveiligheidscontrole (BVC) uitgevoerd. De BVC-controles worden uitgevoerd door inspecteurs van de gemeente. Aan de hand van de bevindingen worden maatregelen geadviseerd, waarover door de beheerder keuzes ten aanzien van de uitvoering worden gemaakt.

Beslissen

Tijdens deze processtap worden de keuzes ten aanzien van de geadviseerde (veiligheids- en onderhouds-) maatregelen vastgelegd. Op basis van de gemaakte keuzes wordt een werkpakket samengesteld met uit te voeren maatregelen.

Voorbereiden

Voor het werkpakket uit de voorgaande processtap wordt een werkomschrijving opgesteld. Uitgangspunt voor deze werkomschrijving wordt gevormd door de kwaliteitseisen uit het Handboek Bomen (Norminstituut Bomen). Het beheer wordt uitgevoerd door de eigen dienst van de gemeente, waarbij externe partijen ondersteuning kunnen bieden.

Uitvoeren

Voorafgaand aan de uitvoering van de werkzaamheden wordt een startoverleg gehouden met de eigen dienst, toezichthouder, beheerder en eventueel externe partijen. Gedurende dit overleg wordt onder meer de opdracht toegelicht, rollen en verantwoordelijkheden worden verdeeld en de planning wordt doorgenomen.

In het kader van de kwaliteitsbewaking vindt tijdens de uitvoeringsperiode een toetsmoment in het veld plaats. In aanwezigheid van de eigen dienst wordt na afronding van de werkzaamheden een oplevermoment ingepland, waarbij een opname uit het veld wordt beoordeeld. Bij deze werkzaamheden is een toezichthouder betrokken.

3.3.Boomveiligheidscontrole en onderhoudsinspectie

Alle gemeentelijke bomen worden geïnventariseerd en digitaal in kaart gebracht. Om de data actueel te houden, is het noodzakelijk om te blijven inventariseren.

Het inspecteren van de bomen geeft uitvoering aan de zorgplicht. De inspectie wordt in eerste instantie visueel uitgevoerd, ook wel de BVC genoemd. Een BVC mag alleen worden uitgevoerd door daartoe opgeleide en bevoegde personen. Iedere boom of boomgroep heeft zijn eigen paspoort. De BVC wordt vastgelegd in dit paspoort. Op basis hiervan wordt onderhoud uitgevoerd. Zowel de inspectie als het onderhoud wordt uitgevoerd conform de richtlijnen uit het Handboek Bomen.

Ook knot-, bol- en leibomen worden cyclisch geïnspecteerd. Deze vormbomen worden minimaal elke 3 jaar onderhouden (knotbomen eens per 3 jaar, leibomen jaarlijks).

3.4.Jaarlijkse inspectie

Naast de inspectie van de bomen in één van de drie cycli (Peel, Centrum of Maas), worden ook jaarlijkse inspectiebomen in de overige twee cycli geïnspecteerd, zie hoofdstuk 3, paragraaf 3.1. Jaarlijkse inspectie bomen, ook wel attentiebomen genoemd, zijn bomen met een gebrek en/of aantasting waardoor het nodig is het verloop van het gebrek en/of de aantasting jaarlijks te monitoren. Zodoende kan de gemeente tijdig passende beheermaatregelen treffen in het kader van veiligheid.

3.5.Boomveiligheidsonderzoek

Vanuit de boominspecties worden indien nodig aanbevelingen gedaan voor een Boomveiligheidsonderzoek (BVO). Een BVO kan aanbevolen worden als er vermoedelijk sprake is van een gebrek, en meer onderzoek is nodig om te bepalen of het daadwerkelijk een gebrek is en welke maatregelen nodig zijn. Tijdens de besluitvormingsfase wordt afgewogen of de betreffende boom waarvoor een BVO is aanbevolen, deze investering waard is, of dat vervanging een betere optie is. Uiteraard hangt dit onder andere samen met de beleidsstatus van de boom (en als dat niet is vastgelegd, de kennis en ervaring van de boombeheerder). Over het algemeen zal een BVO alleen bij monumentale bomen, waardevolle bomen, structuurbomen of veterane bomen worden uitgevoerd.

Een specifieke vorm van BVO is het door middel van een ‘trekproef’ simuleren van windbelasting op een boom. Hiermee is het mogelijk om te beoordelen hoe stabiel de boom staat en of de breukvastheid van de stam voldoende is. Voor het uitvoeren van de trekproef is een speciale opstelling met een lier 10 en meetapparatuur nodig, dit is een kostbare onderzoeksmethode.

Het kan nodig zijn om op hoogte nader onderzoek (NO) uit te voeren. Dit zal klimmend of met een hoogwerker uitgevoerd moeten worden. Onderzoek op hoogte vraagt om inzet van ander materieel en een medewerker met specifieke deskundigheid en bijbehorende certificering.

3.6.Snoeien

Het reguliere onderhoud is van essentieel belang om een duurzaam, veilig boombeheer te voeren. Hiermee werken we aan een duurzaam en veilig bomenbestand. Bezuinigingen op onderhoud kunnen onomkeerbare gevolgen hebben voor de vitaliteit en de conditie van de boom en of het bomenbestand. De kwaliteit van het onderhoud wordt bepaald door de voorschriften van het Handboek Bomen.

3.7.Onderhouds- en begeleidingssnoei

Nadat in de BVC is vastgesteld welke bomen begeleidingssnoei of onderhoudssnoei nodig hebben, kunnen deze bomen na besluitvorming en voorbereiding gesnoeid worden. Deze werkzaamheden volgen de beheercyclus en worden daarom per cyclus één keer in de drie of zes jaar uitgevoerd (zie hoofdstuk 3). Attentiebomen worden, indien nodig, jaarlijks gesnoeid wanneer er sprake is van een risicovol gebrek.

Bij begeleidingssnoei worden alle probleemtakken in de tijdelijke kroon verwijderd. Dit zijn te dikke takken, dubbele toppen en laaghangende takken in een wegprofiel. Binnen begeleidingssnoei worden variabele opkroonhoogten toegepast. Dit betekent dat bomen die zowel naast een autoweg, fietspad en/of wandelpad staan aan weerszijden een afwijkende opkroonhoogte kunnen hebben. De richtlijnen van Handboek Bomen worden gebruikt in het kader van opkronen, maar als de locatie het toelaat, mag hiervan worden afgeweken en kan eerder gestopt worden met opkronen. Het uitgangspunt is dat de wettelijke vrije doorgang nu en in de toekomst gehandhaafd wordt. De standaard voor opkronen is bij wandelpaden 2 meter, bij fietspaden 4 meter en bij wegen 6 meter.

Binnen onderhoudssnoei worden alle probleemtakken in de blijvende kroon verwijderd. Voorbeelden hiervan zijn grof dood hout, takken tegen gevels/objecten en laaghangende twijgen/takken binnen een gebruiksfunctie.

Het reguliere boomonderhoud wordt zoveel mogelijk door de eigen dienst uitgevoerd. Het areaal is dermate groot dat extra ondersteuning jaarlijks nodig is. De medewerkers zijn deskundig en opgeleid op het gebied van boomverzorging en beheersen de assortimentskennis. Streven is om minimaal vier personen met het European Tree Worker-certificaat (verder als ETW aangeduid) in eigen dienst te hebben. Buiten de eigen dienst worden externe specialisten ingehuurd. Ook bij ondersteuning door externe deskundigheid wordt een boomdeskundige vereist zoals benoemd in paragraaf 1.4.

3.8.Vormsnoei

Alle vormbomen zijn ingedeeld in een eigen cyclus. Per vormboom wordt de snoeiwijze en snoeifrequentie op basis van soort en locatie bepaald.

• •

  Knotten wordt ten minste één keer per drie jaar herhaald. Knotten in structuren wordt om en om gedaan om de bloeiperiode in structuren te verlengen ten behoeve van de biodiversiteit.

• •

  Vormsnoei als scheren en knippen wordt ten minste jaarlijks herhaald.

• •

  Lei- en dakbomen worden minimaal één keer per jaar teruggezet.

• •

  Gekandelaberde of gekandelaarde bomen worden in ieder geval één keer per zes jaar teruggezet en indien nodig vaker.

Het terugzetten van vormbomen vindt zoveel als mogelijk in de winter plaats, zodat het bladvolume in de warme (na)zomer nog ondersteunt bij het bestrijden van hittestress.

Fruitsnoei

Fruitsnoei wordt niet vaker toegepast dan de cyclus aangeeft waarin de boom is opgenomen. Ook fruitbomen worden daarom wanneer nodig één keer per drie of zes jaar gesnoeid.

Stamopschot

Eénjarige takken langs de stamvoet en stam noemen we stamopschot. Deze éénjarige takken ontstaan als gevolg van snoei, zoals opkronen. Stamschot dat een belemmering vormt voor de omgeving, zoals een vrije doorgang/doorkijk, wordt verwijderd.

Klimplanten

Hedera in bomen wordt verwijderd wanneer het de visuele beoordeling van de stamvoet, stam en kroon tijdens boomveiligheidsinspecties belemmert. Hedera is wegens zijn bloei en beschutting (nestelmogelijkheden) ecologisch waardevol. Het verwijderen heeft dus negatieve impact op de ecologische waarde van de omgeving. Tijdens boomveiligheidsinspecties wordt aangegeven of hedera aanwezig is en of dit verwijderd moet worden voor een volledige inspectie.

3.9.Kap en aanplant

Binnen de gemeente Horst aan de Maas geldt geen verplichte omgevingsvergunning voor het kappen van bomen, met uitzondering van gemeentelijke bomen en bomen met beleidsstatus I. Bomen met beleidsstatus I zijn op grond van de Bomenlegger opgenomen op de bomenlijst met monumentale/ beschermwaardige bomen (zie bijlage 8). Voor het kappen van bomen met beleidsstatus I is een Omgevingsvergunning verplicht. Een aanvraag hiervoor dient gedaan te worden via het Omgevingsloket.

Alle bomen met beleidsstatus I zijn kapvergunningsplichtig, tenzij:

• •

  Sprake is van acuut gevaar en de boom om veiligheidsredenen binnen 24 uur geveld moet worden (noodkap).

• •

  Sprake is van een urgentietermijn van 1 maand op basis van de BVC-controle of het nader onderzoek. De BVC-controle of het nader onderzoek dient uitgevoerd te zijn door een gemeentelijk controleur of een externe partij die de gemeente ondersteunt.

Voor de besluitvorming om over te gaan op kap wordt het beoordelingskader kapaanvragen toegepast. Zie hiervoor bijlage 7 van het bomenbeleid.

Het herplanten van bomen na kap gebeurt niet per definitie op dezelfde plek waar de boom is weggehaald, dit is afhankelijk van de situatie.

Het proces van kap en aanplant is onderdeel van het cyclisch beheer.

Vellen

Vellen is het kappen, rooien of anderszins aantasten van de boom zodat deze niet kan voortbestaan. Voor dode, zieke en/of onveilige of slecht beheerbare bomen kan het advies ‘vellen’ worden gegeven. Deze bomen worden na besluitvorming verwijderd en indien mogelijk vervangen. Omdat dode bomen ook onderdeel kunnen zijn van ecologisch beheer, kunnen deze behouden blijven onder specifieke voorwaarden. Bomen die voortijdig stagneren in groei en geen ecosysteemdiensten leveren, en waarbij maatregelen niet voor duurzame verbetering zorgen, kunnen om die reden ook vervangen worden.

Dunnen in structuren

Onder dunnen verstaan we het kappen van bomen in groenstructuren (structuurbomen) om naastgelegen bomen meer groeiruimte te geven. Een dunning is een selectieve kap en een nabootsing van de natuurlijke vermindering van het aantal bomen door concurrentie. Wanneer bomen groeien, nemen ze meer ruimte in waardoor er uiteindelijk steeds minder ruimte overblijft voor andere bomen om te groeien. Bij dunning laat de beheerder de bomen staan die het meest gewenst zijn, en hinderende buurbomen worden weggezaagd. De dunning stuurt zo de concurrentie tussen de bomen.

Daarom worden niet altijd alle bomen één op één vervangen. In het geval van door ziekten/plagen aangetaste structuren kan groepsgewijs vervangen worden om de vitaliteit van de structuur te beschermen.

Het uitgangspunt bij het beheer van boomstructuren is dat de kwaliteit van de structuur als geheel vooruitgaat en de structuur niet blijvend aangetast wordt.

De groeiplaats

De juiste boom op de juiste plaats is één van de factoren voor een duurzaam bomenbestand. Het ontwerp (groeiplaats) is de tweede factor. Voor een duurzame en gezonde groei heeft een boom ruimte nodig. Hoeveel ruimte is afhankelijk van de boomsoort (zie boommonitor: Groeiplaatsinrichting in relatie tot boomsoort en ambitieleeftijd).

Ondergrondse groeiplaatsinrichting

Verharding en verdichting van de boomspiegel zijn de meest voorkomende knelpunten voor bomen. Ze verstoren het natuurlijke evenwicht (bodemvoedselweb) en de water- en luchthuishouding. De ondergrondse groeiplaats is tevens de plaats waar de boom zich kan verankeren. Een goed ontwikkeld wortelgestel is hiervoor noodzakelijk. Om dit mogelijk te maken, moet voldoende doorwortelbaar volume aanwezig zijn.

Voor een gezonde wortelgroei zijn ook de bodemkenmerken van cruciaal belang. Wortelgroei is slechts binnen bepaalde grenzen mogelijk, dus niet iedere bodem is goed doorwortelbaar. Het is daarom van belang dat bij de aanplant van nieuwe bomen de juiste aanlegcriteria worden gehanteerd. Bezuinigen aan de voorkant kost uiteindelijk geld in het beheer en levert problemen op voor de omgeving. Ook bij nieuwe ruimtelijke (maatschappelijke) ontwikkelingen rond bomen moet hiermee goed rekening worden gehouden.

Verplanten

Het verplanten van bomen heeft als doel bomen om het BKV te behouden. Verplanten wordt enkel overwogen, dan wel uitgevoerd, bij overstijgende maatschappelijke belangen bij ruimtelijke ontwikkelingen, zoals het aanleggen van een route voor veiligheidsdiensten.

Niet alle bomen zijn echter geschikt om te verplanten. Het verplanten van bomen dient duurzaam te worden uitgevoerd. Dit betekent dat voor de boom voor en na verplanting een minimale toekomstverwachting van 15 jaar moet gelden. Bij verplantprocessen zijn de richtlijnen en normen van het Handboek Bomen van toepassing.

Nazorg

De eerste drie jaar na aanplant hebben de bomen nazorg nodig. Zonder nazorg vervalt ook de garantie op het plantmateriaal. Bomen dienen in goede conditie opgeleverd te worden. Bij uitval tijdens de nazorgperiode is de aannemer verplicht een nieuwe boom aan te planten. Na vervanging start een nieuwe nazorgperiode van drie jaar. Onder nazorg wordt in ieder geval verstaan: watergeven, snoeien en het bestrijden van ziekten en aantastingen. Nieuwe bomen worden drie jaar na aanplant cyclisch beheerd binnen de cyclus van het deelgebied waar de boom staat.

Kwaliteitscontroles

Op de kwaliteit van de uitgevoerde werkzaamheden worden controles uitgevoerd door een toezichthouder van de gemeente of onafhankelijk deskundige, die volgens een standaardmethode de kwaliteit van de geleverde werkzaamheden toetst aan de eisen die in het Handboek Bomen worden gesteld. Hierbij wordt getoetst of de werkzaamheden conform opdracht worden uitgevoerd. Deze controles vinden plaats bij inspecties, onderhoudsmaatregelen, werkprocessen rond bomen en groeiplaatsinrichtingen.

Sortimentskeuze

In voorgaande paragrafen zijn verschillende toepassingskenmerken in beeld gebracht. Nadat alle toepassingskenmerken zijn doorlopen, wordt een keuze in het beschikbare sortiment gemaakt. Bij het kiezen van een soort dient de nadruk te liggen op de behoeften van de boom, de boomgrootteklasse, en overige kenmerken in relatie tot de toekomstige standplaats, waarbij ook de relatie met de omgeving van toepassing is (landschappelijke inpasbaarheid). Hierbij komt dat een grote variatie in de sortimentskeuze steeds belangrijker wordt. Door de klimaatveranderingen worden niet alleen maar inheemse soorten toegepast maar ook juist soorten die bestand zijn tegen extremen.

Voorheen ging bij toepassingen van bomen in het landschap de voorkeur uit naar inheemse boomsoorten die aansluiten bij het lokale landschap (natuurlijke of cultuurhistorische eigenschappen). Vanwege klimaatverandering zal kritisch gekeken moeten worden naar de best passende boomsoort. Bij voorkeur wordt voor inheemse soorten gekozen, waarbij altijd een combinatie van verschillende boomsoorten wordt toegepast om de diversiteit te bevorderen.

Bij toepassing binnen de bebouwde kom (stedelijk gebied) dient gelet te worden op de weerbaarheid van de boom tegen klimaatinvloeden (weersextremen zoals droogte en hitte, maar ook vervuiling).

Bij de sortimentskeuze zal altijd gelet worden op:

• •

  Grondsoort van de plantplaats

• •

  Habitus

• •

  Bes- en vruchtdragende soorten

• •

  Bloesem

• •

  Gevoeligheid voor ziekten en plagen

• •

  Wortel- en stameigenschappen

Aandachtspunten hierbij zijn vruchtdragende bomen bij wegen, parkeerplaatsen, fietspaden en voetpaden. Tevens vraagt de ziekte- en plaaggevoeligheid nabij speelterreinen aandacht. Wat betreft wortel- en stameigenschappen wordt in het kader van ent-/onderstamproblematiek bij voorkeur aanplantmateriaal toegepast dat gekweekt is op eigen wortel. Het is wenselijk een gevarieerde sortimentskeuze te maken. Het is van belang om hierin continu te bewegen in samenspraak met de kwekers.

4.Ontwerp en inrichting

Om een goed beheerbare en gezonde boom te stichten, is kwaliteit vanaf de start van groot belang. Gestuurd wordt op de bomennorm van 20 procent boomkroonbedekking in woonwijken, maar deze bomen moeten gezond kunnen uitgroeien.

Bomen zijn kwetsbare, levende organismen, die er jaren over doen om volwassen te worden. Bezuinigingen, onvoldoende kennis, samen met de toenemende verstedelijking zorgen ervoor dat jonge bomen vaak niet goed groeien. Na een paar jaar steken problemen de kop op. De bomen groeien niet goed, worden kwetsbaar voor allerlei ziekten en plagen en geven uiteindelijk meer overlast dan verrijking. De groene aankleding van de openbare ruimte lijkt weliswaar vanzelfsprekend en kosteloos aanwezig te zijn, maar vraagt wel degelijk om zorg en investering. In dit hoofdstuk bespreken we de ontwerpeisen.

4.1.Bomennorm

In bomenbeleid wordt de bomennorm genoemd als ontwerpeis voor ruimtelijke ontwikkelingen. De bomennorm staat voor het percentage bladerdak per vierkante meter. De bomennorm geldt voor situaties met volwassen bomen vanaf? 40 jaar oud.

Landelijke Bomennorm, bron: Norminstituut Bomen

• -

  Het gemeentelijk streven voor de boomkroonbedekking van een wijk is 20 procent van het totale oppervlak (exclusief open water).

• -

  Bij nieuwe ontwikkelingen en grootschalige transities streven we de landelijke 3-30-300 vuistregel na, met 30 procent boomkroonbedekking.

• -

  Bij reconstructies en herinrichtingen streven we eveneens naar 20 procent boomkroonbedekking.

  • o

    Aangezien het binnen bestaande situaties met diverse belangen op beperkte ruimte vaak niet mogelijk is om het bomenbestand uit te breiden, wordt minimaal 10 procent boomkroonbedekking geëist als ondergrens.

4.2.Prognose boomkroonbedekking

In het ontwerpproces is het noodzakelijk dat bekend is welke resultaten verwacht kunnen worden op basis van de plantlocatie, soortkeuze en groeiplaatsinrichting. Hiervoor heeft het Norminstituut Bomen de Boommonitor ontwikkeld. Het boomkroonvolume, de boomkroondiameter en de boomkroonprojectie zijn per boomsoort af te lezen in de Boommonitor. Hierbij wordt op basis van een optimale groeiplaatsinrichting voorspeld hoe groot de boom na 20, 40, 60 en 80 jaar is.

Is er niet voldoende ruimte voor aanplant, dan moet een ondergrondse voorziening worden aangebracht. Ook hiervoor is het Handboek Bomen leidend. Mocht dit om kostentechnische redenen niet mogelijk zijn, dan wordt er geen boom geplant. Uiteraard kan altijd maatwerk worden geleverd in goed overleg met de beheerder.

Voorbeeldberekening van een groeiplaats met prognose boomkroonprojectie, bron: Boommonitor.

5.Bomen in projecten en werken rondom bomen

Voor iedere ruimtelijke ontwikkeling die plaatsvindt en invloed heeft op het openbare groen dient op voorhand afstemming plaats te vinden met de beheerder.

5.1.Bomenplan

Bij ruimtelijke ontwikkelingen zit de boombeheerder vanaf de initiatieffase aan tafel en adviseert over de bomen in het project. Bij een ruimtelijke ontwikkeling introduceren we hieronder het Bomenplan dat de initiatiefnemer moet maken.

Initiatieffase:

Inventarisatie van de aanwezige bomen en hun groeiplaats.

Definitiefase:

Een kwaliteitsbeoordeling wordt uitgevoerd, oftewel een ‘nulmeting’ waarbij de huidige kwaliteit van de bomen en de voorwaarden voor duurzaam beheer worden onderzocht. Zie hoofdstuk 19 ‘Kwaliteitsbeoordeling’ van de meest recente versie van Handboek Bomen. In 19.13 staan de eisen aan de kwaliteitsbeoordeling.

Met deze informatie kan worden bepaald welke bomen behoudenswaardig zijn. Voor deze bomen is de ontwerpeis om ze in te passen of ze door verplanting in het projectgebied te behouden. De inrichting, het sfeerbeeld en de beheerbaarheid van de bomen in het plangebied worden bepaald en meegegeven voor de ontwerpfase.

Ontwerpfase:

Een BEA projectinvloed wordt uitgevoerd voor de bestaande, te behouden bomen. Op basis van de aanbevelingen kan het ontwerp worden aangepast waarna dit opnieuw getoetst wordt op het effect op de bomen. Ook wordt in deze fase getoetst of het project aan de normen en richtlijnen voldoet zoals in het programma van eisen zijn gesteld. Denk aan de bomennorm, voldoende diversiteit, groeiplaatsinrichting en praktische beheerbaarheid. Een aandachtspunt in het ontwerp is dat de bomen op verwachte eindgrootte worden ingetekend. In hoofdstuk 16, Bomen effect analyse (BEA) van de meest recente versie van Handboek Bomen, staan de eisen die gesteld worden aan een BEA.

Voorbereidingsfase:

Het werkplan bomen wordt opgesteld, waarin beschreven staat hoe schade aan bomen wordt voorkomen.

Realisatiefase en nazorgfase:

Door een toezichthouder bomen wordt toezicht gehouden op het zorgvuldig naleven van het werkplan bomen en op het volgen van de richtlijnen uit (de meest recente versie van) het Handboek Bomen hoofdstuk 2, Werken rond bomen.

5.2.Boombescherming

Opdrachtgevers, gemeente-afdelingen, aannemers en projectontwikkelaars dienen op de hoogte te zijn van de aanwezigheid van bomen. Om te voorkomen dat ernstige schade aan de bomen en/of standplaats wordt aangericht, dienen beschermende maatregelen getroffen te worden. Het Norminstituut Bomen heeft een hoofdstuk gewijd aan Werken rond bomen in het Handboek Bomen, wat door gemeente Horst aan de Maas wordt gebruikt als richtlijn voor zorgvuldig werken. Daarnaast is de bomenposter ‘Werken rond bomen’ een beknopte weergave met de belangrijkste voorwaarden om bij werkzaamheden de bomen niet te beschadigen.

De bomenposter is te vinden in de meest recente versie van Handboek Bomen en de editie 2022 is als bijlage 11 van het Bomenbeleid Horst aan de Maas terug te vinden. De actuele bomenposter wordt bij de vergunningverlening aan de initiatiefnemer verstrekt.

‘Bomenposter Werken rond bomen’. Bron: Handboek Bomen 2022

5.3.Compensatie van de waarde van bomen

Dat bomen sfeerbepalend zijn en in sterke mate bijdragen aan de herkenbaarheid en het karakter van een plek of landschap is inmiddels wel bekend. Een boom is niet alleen een esthetische verrijking van een plek. Bomen hebben ook positieve invloed op het welzijn van mensen, zowel psychisch als fysiek. Daarnaast leveren ze een positieve bijdrage aan het veranderende klimaat. Denk hierbij aan hittestress en opname van hemelwater bij piekbuien. Het feit dat huizen in een mooie groene omgeving met bomen bij verkoop meer opbrengen dan in een minder groene omgeving laat zien dat de aanwezigheid van bomen ook in financiële zin positief gewaardeerd worden.

In dit hoofdstuk laten we zien hoe we de groene waarden van bomen vertalen naar geldelijke waarde. Dit is een compensatiebedrag dat ingelegd moet worden als herplant niet mogelijk is, of als bomen beschadigd raken en extra verzorging en/of aandacht nodig hebben om weer te herstellen.

De vervangingswaarde:

De vervangingswaarde wordt bepaald door de kosten die gemaakt moeten worden om de betreffende boom op dezelfde locatie door een vergelijkbare boom te vervangen. De investeringen die in volwassen bomen zijn gedaan, worden meegerekend bij de boomwaarde. Ook zijn volwassen bomen waardevoller dan jonge bomen vanwege het kroonvolume en de ecosysteemdiensten die ze leveren.

Verrekening boomwaarde met W-cijfer

Om de vervangingswaarde te berekenen wordt de boomwaardeindextabel van de meest recente versie van Handboek Bomen gebruikt. De boomwaardeindextabel (15.16a van Handboek Bomen 2022) is gekoppeld aan kroondiameterklasse, boomhoogteklasse, kroonvorm, groeisnelheid en beleidsstatus. Bij terugloop in conditie, beheerbaarheid en toekomstverwachting, daalt de financiële waarde. Deze aspecten worden uitgedrukt in het ‘W-cijfer’ oftewel boomwaarderingscijfer.

• •

  De hoogste W-cijfers zijn 10, 8 en 7. Dit betreft bomen in uitstekende conditie en beheerbaarheid en een toekomstverwachting van meer dan 15 jaar. W-cijfers 8 en 10 zijn verbonden aan een groter boomkroonvolume.

• •

  Als het W-cijfer 6 is, zakt de conditie naar ‘redelijk tot goed’. De boomwaarde is dan nog 60 procent.

• •

  Als het W-cijfer 4 is, is de conditie onvoldoende en zakt de toekomstverwachting naar 5 tot 15 jaar. De boomwaarde is dan nog 40 procent.

• •

  Bij W-cijfer 2 is de boomwaarde 10 procent.

• •

  Bij W-cijfer 0 heeft de boom geen financiële waarde meer.

Toelichting boomwaarderingscijfer (W-Cijfer) uit Handboek Bomen 2022, Hoofdstuk 19

Boomwaarde indextabel Handboek Bomen 2022, hoofdstuk 15.

5.4.Aansprakelijkheid bij schade

Bij het werken rond bomen wordt de initiatiefnemer altijd gewezen op de werkwijze rond bomen conform de meest recente versie van Handboek bomen, hoofdstuk 2. Wordt daar niet aan voldaan, dan moeten de werkzaamheden direct gestaakt worden en is de vervolgschade voor rekening van de veroorzaker.

Bij beschadiging direct of indirect (denk hierbij aan verdichting van de ondergrond) van gemeentebomen kan een schadevergoeding worden geëist aan de veroorzaker en/of opdrachtgever. De hoogte van de schadeclaim wordt bepaald door een taxatie, vermeerderd met de taxatiekosten (hoofdstuk 5 paragraaf 5.3 op pagina 25). Dit geldt ook voor de kosten van de eventuele herstelwerkzaamheden.

Schadetaxatie

Het rekenmodel volgens de richtlijnen van de NVTB wordt gebruikt wanneer de waarde en/of schade niet berekend kan worden aan de hand van de markt- of vervangingswaarde. De hoogte van de boomwaarde wordt berekend uit de geraamde kosten die gemaakt moeten worden om de betreffende boom op dezelfde locatie te vervangen, eventueel vermeerderd met de daaraan gekoppelde onderhoudskosten.

Voor uitgebreide informatie over de NVTB verwijzen wij u naar het rapport Richtlijnen NVTD van 2007.

5.5.Kabels en leidingen

De gemeente overlegt met de nutsbedrijven over het vaststellen van tracés bij aanleg en onderhoudswerkzaamheden van kabels en leidingen. Hierbij zal worden gezocht naar een compromis tussen de juridische regels rond bomen en relevante beleidsuitgangspunten zoals vastgesteld in het Bomenbeleid en het Handboek Kabels en Leidingen.

De volgende uitgangspunten worden gehanteerd:

De gemeente overlegt met de nutsbedrijven over het vaststellen van tracés bij aanleg van en onderhoudswerkzaamheden aan kabels en leidingen. Hierbij zal worden gezocht naar een compromis tussen de juridische regels rond bomen en relevante beleidsuitgangspunten zoals vastgesteld in het Bomenbeleid. Het gemeentelijk Handboek Kabels en Leidingen verwijst hierin naar het CROW 280 Combineren van onder- en bovengrondse infrastructuur met bomen.

De volgende uitgangspunten worden gehanteerd:

• •

  Voor middenspanning en gasleiding geldt een minimale afstand van 2,5 meter tussen het hart van de boom en de zijkant van de leiding (norm NEN7244-1).

• •

  Voor alle overige kabels en leidingen (data, laagspanning en water) geldt als uitgangspunt 2 meter afstand tussen het hart van de boom en de zijkant van de leiding.

• ➢

  Rekening houden met de conditie en toekomstverwachting van de bomen.

• ➢

  Rekening houden met de beleidsstatus: voor groene parels en bomen met beleidsstatus I worden verdergaande beschermingsmaatregelen getroffen dan voor bomen met beleidsstatus II of III.

6.Incidenteel onderhoud

6.1.Omgang calamiteiten

Gemeente Horst aan de Maas anticipeert op calamiteiten door te acteren op meldingen, bijvoorbeeld bij stormschade. Omdat de gemeente met een eigen dienst werkt, kan zij snel reageren en tijdig calamiteiten verhelpen. Bij een aangekondigde storm zet de gemeente preventief een team paraat om snel te kunnen schakelen.

6.2.Ziekten en aantastingen

Aandacht voor bestrijding van ziekten en plagen is evident voor een gezond en duurzaam bomenbestand. De eikenprocessierups en de luizen zijn momenteel de meest voorkomende plagen waarin de gemeente een actieve rol speelt.

Bacterievuur

Schimmels, insecten, bacteriën, aaltjes en virussen kunnen planten ziek maken of plagen vormen. Hierdoor kan veel schade ontstaan aan gewassen, en ook aan de natuur en de economie. Sinds 1 maart 2021 is de Plantgezondheidswet van kracht.

In Nederland zijn de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de plantaardige keuringsdiensten Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK), Naktuinbouw, Bloembollenkeuringsdienst (BKD) en het Kwaliteits-Controle-Bureau (KCB) als bevoegde autoriteit verantwoordelijk voor de uitvoering van de Europese regelgeving.

Op de website van de NVWA staat een lijst uitgelichte plantenziekten en plagen en ook welke quarantaine-organismen direct gemeld moeten worden omdat ze zeer schadelijk zijn.

Op deze kaart is te zien dat gemeente Horst aan de Maas in de bufferzone ‘Boxmeer-Venray-Tegelen-Nederweert’ ligt. Blauw omzoomd zijn ook enkele uitzonderingsgebieden zichtbaar waarin de meidoorn een landschappelijke bepalende rol speelt. Meidoorns kunnen daar in natuurgebieden en op landgoederen bijvoorbeeld behouden blijven als ze zijn aangetast door bacterievuur. In die gebieden gelden soepelere regels voor bacterievuur. Bestrijding van aantastingen door bacterievuur is binnen de bufferzone verplicht. Aangetaste planten en struiken moeten zo spoedig mogelijk volledig worden verwijderd en vernietigd.

Voor meer regels en richtlijnen, zie https://www.nvwa.nl/onderwerpen/plantenziekten-en-plagen/bacterievuur/bufferzones

Beheersing eikenprocessierups

Sinds 1990 hebben we in Nederland te maken met de rupsen van de eikenprocessievlinder. De massale aanwezigheid van de eikenprocessierups kan leiden tot een plaag. In plaaggebieden kan dit leiden tot gezondheidsklachten bij mens en dier door de vele brandharen die deze rupsen achterlaten. De eikenprocessierups komt voornamelijk voor op eiken. In principe is de aantasting niet schadelijk voor de boom. Kaalvraat zorgt echter wel voor ontsiering van de bomen. De beheersing van eikenprocessierups uit zich door preventieve, curatieve en natuurlijke bestrijding.

Preventief

Het preventief nevelen van de eiken wanneer deze een bladbezetting hebben van 40 tot 50 procent met een bacteriepreparaat dat alleen op rupsen effectief is. Deze methode wordt toegepast op alle eiken binnen de bebouwde kom en op ‘risico’-locaties zoals rond winkel- en zorgcentra, scholen, kinderdagverblijven, speeltuinen, drukke fietspaden, essentiële voetpaden en bij sportaccommodaties.

Curatief

Door het wegzuigen van nesten op ‘risico’-locaties wanneer deze overlast veroorzaken. Op overige locaties worden wanneer dit geen overlast veroorzaakt geen nesten meer verwijderd. Hier wordt ruimte aan de natuur gegeven om de balans te herstellen.

Natuurlijke beheersing

De gemeente Horst aan de Maas gaat insteken op een meer natuurlijke beheersing door gebruik natuurlijke vijanden.

• ▶

  Inzet van monitoring/vlinderkasten.

• Deze 3 jarige pilot is gebiedsspecifiek gestart in 2025. Het doel is de natuurlijke vijanden, insecten uit het nest, in het gebied te houden maar EPR vlinders niet. Deze plekken hebben hoge kans op EPR en worden hiermee ook specifiek gemonitord.

• ▶

  Verbetering van de biodiversiteit rond eikenlanen.

• Het doel is dat een andere inrichting natuurlijke vijanden aantrekt of juist een onaantrekkelijk gebied vormt voor de EPR. Het aanplanten van inheemse heesters en extensief bermbeheer zijn voorbeelden hiervan.

Beheersing luizen

Linden en esdoorns zijn een aantrekkelijke gastheer voor luizen. Luizen voeden zich met plantensappen waarna ze zoete kleverige druppels uitscheiden (honingdauw). Deze honingdauw kan vervelende klachten geven over alles wat zich onder de bomen bevindt. De aanwezigheid van de luizen heeft nauwelijks nadelige gevolgen voor de boom zelf.

De gemeente voert niet op alle locaties een actieve bestrijding tegen de overlast van luizen. Bomen in het buitengebied waar relatief weinig mensen verblijven zijn voorbeelden hiervan.

De keuze van wel of geen bestrijding wordt bepaald door de beheerder.

Locaties waar geen bestrijding plaatsvindt:

• ▶

  Natuurterreinen en bossen

• ▶

  Bomen in het buitengebied (lage verblijfsduur)

Locaties waar wel bestrijding plaatsvindt:

• ▶

  Centra en verblijfsgebieden

• ▶

  Woonstraten en parkeerplaatsen

• ▶

  (formele) Speelplaatsen

Bestrijdingsmethoden kenmerken zich door een biologische aanpak.

6.3.Overige ziekten en aantastingen

De laatste jaren komen er steeds meer nieuwe ziekten en plagen voor die zich in ons land vestigen. Voorbeelden hiervan zijn de bloedingsziekte onder de kastanjebomen, essentaksterfte en massaria-aantasting in platanen, iepenziekte of roetschorsziekte. Deze veroorzaken ernstige aantastingen aan de bomen en kunnen de veiligheid voor mens, dier en de boom zelf in gevaar brengen. Het zijn vaker relatief nieuwe ziekten en plagen waarvoor nog niet altijd een bestrijdingsmethodiek op de markt is met aantoonbare resultaten. Aandacht voor deze nieuwe ziekten en plagen is echter van groot belang voor het in stand houden van een duurzaam en gezond bomenbestand.

Tijdens de jaarlijkse BVC wordt eventuele aanwezigheid van overige ziekten en aantastingen in beeld gebracht en gemonitord. Voorbeelden zijn essentaksterfte, kastanjebloedingsziekte, ent-/onderstamproblematiek en roetschorsziekte. Waar nodig worden passende beheermaatregelen genomen zoals een verhoogde inspectiefrequentie, vervolgonderzoek, snoei of kap.

In het kader van ent-/onderstamproblematiek kan het voorkomen dat een gehele structuur van dezelfde soort, plantjaar en kweker is aangetast. Dit kan de boombeheerder ertoe doen besluiten de structuur groepsgewijs te vervangen t.b.v. het in stand houden van de structuur.

In het kader van het beheren van bomen met roetschorsziekte wordt gebruikt gemaakt van het protocol in https://www.terranostra.nu/media/documents/roetschorsziekte.pdf gezien het verwijderen van deze bomen schade kan aanbrengen aan de gezondheid van de uitvoerder.

Klachten en meldingen

Overlast

In het kader van overlast heeft gemeente Horst aan de Maas een overlastprotocol opgesteld. Hierin staat omschreven in welke situaties er maatregelen getroffen worden om de overlast te verhelpen. Voorbeelden van overlast zijn: blad- en vruchtafval, zichthinder, schaduw (woning/tuin/zonnepanelen), bestratingsopdruk, ziekten/aantasting en allergieën. Zie hiervoor het Beoordelingskader kapaanvragen (bijlage 7 van het bomenbeleid).

Zonnepanelen

Voor zonnepanelen worden geen aparte beheermaatregelen genomen. Dit houdt in dat niet extra of meer gesnoeid wordt ten behoeve van meer zon op zonnepanelen. Bij nieuwe aanplant wordt wél rekening gehouden met aanwezige zonnepanelen. Hier worden bomen met een transparante kroon of van een kleinere grootte geplant. Dit geldt niet voor herplant van monumentale bomen of herplant van bomen in een hoofdgroenstructuur.

Invasieve exoten

Invasieve exoten kunnen de groei van inheemse soorten beperken of zelfs tegengaan. Daarnaast kunnen ze overlast veroorzaken indien geen natuurlijke vijanden aanwezig zijn. Tegelijkertijd zijn in de gemeente ook voorbeelden van deze bomen die geen overlast of schade veroorzaken en juist beeldbepalend zijn of bijdragen bij het opvangen van klimaatverandering. Daarom wordt per situatie gekeken wat het beste is voor de omgeving en welke maatregelen daaruit volgen. Bij (her)inrichtingsprojecten worden invasieve soorten vervangen. Voor de hemelboom geldt een uitsterfbeleid.

7.Communicatie

We willen ervoor zorgen dat informatie over bomen en het bomenbestand voor iedereen toegankelijk is. Ons beleidsuitgangspunt is dat door kennisdeling de bewustwording toeneemt en de betrokkenheid groter wordt.

Kennisdeling doen we door middel van:

• •

  Bomenpagina op de gemeentelijke website met bomenbeleid, bomennieuws, de bomenlegger en bomenviewer monumentale bomen.

• •

  Bredere kennisdeling binnen en buiten de organisatie over werken rond bomen, bomen in projecten, boombescherming en dergelijke.

• •

  Het faciliteren van educatie over erfgoed en cultuurhistorie door samenwerkingspartners, bijvoorbeeld over landschapselementen en het verhaal van bomen.

• •

  Handvatten voor implementatie van het beleid en de werkwijze per team aanbieden aan de gemeentelijke organisatie.

Betrokkenheid creëren doen we door middel van:

• •

  Publiekscampagnes en samenwerking met Steenbreek.

• •

  Richting het groene netwerk communiceren we over gemeentelijke initiatieven zodra dit kan. Zo kunnen we gebruik maken van externe kennis en advies.

• •

  Vanuit de ambtelijke organisatie vragen we integrale kennis en advies om maatschappelijke initiatieven te optimaliseren.

Bijlage 2 – Overzichtskaart Boomstructuren

Bijlage 3: Boomstructuren Horst aan de Maas

Doelen bescherming, waarden, definities en aanwijscriteria

1.Het belang van structuren in de dorpen en het buitengebied

Bomenlanen hebben een belangrijke betekenis voor de ruimtelijke en ecologische structuur van het landschap en kunnen dorpen en natuurgebieden aan elkaar verbinden. Zij vormen de lijnen waarlangs ecologische relaties verbonden zijn en de ‘wanden’ van het landschap, waarmee zij door maat, schaal en oriëntatie bijdragen aan het groene karakter. Bomenrijen die deze rol vervullen zijn aangeduid als boomstructuur. Voor het versterken van de groenblauwe dooradering in de dorpen en in het landelijk gebied en het verbinden van dorpen en natuurgebieden, zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie Horst aan de Maas 2040, is het belangrijk om boomstructuren vast te leggen.

Via inventarisatie is een bomenlijst opgesteld met bijzondere en monumentale bomen met de ecologische, landschappelijke en/of cultuurhistorische waarde. Deze ‘unieke en onvervangbare’ exemplaren zijn geclassificeerd als ‘Beleidsstatus I’. De aanwijscriteria voor bomen met deze beleidsstatus staan in de Bomenlegger (bijlage 8).

Voor de dorpskernen zijn in de Groenstructuurvisie 2020 reeds hoofdgroenstructuren, groene parels en ondersteunende groenstructuren aangewezen. Nu worden ook boomstructuren in het buitengebied vastgelegd. In de beheerdata worden structuurbomen gecategoriseerd als ‘Beleidsstatus II’.

Het gaat om:

• ▶

  Bomen in de hoofdgroenstructuur: hoofdstructuren voor bomen.

• ▶

  Bomen in de ondersteunende groenstructuur: nevenstructuren voor bomen.

Alle overige individueel geregistreerde gemeentelijke laan- en straatbomen hebben ‘Beleidsstatus III’.

1.1Omgevingsvergunning voor de activiteit kappen

Voor het vellen van structuurbomen is minimaal een kapvergunning nodig en de gemeente onderzoekt mogelijkheden om deze beplantingen nog meer te beschermen. Een kapvergunningsaanvraag wordt getoetst aan de hand van het Beoordelingskader kapaanvragen (bijlage 6 van het bomenbeleidsplan). Hiertoe zal altijd een schriftelijk verzoek aan de gemeente ten grondslag liggen. Het college is bevoegd voor bestuurlijke besluitvorming hiertoe.

2.Waarden van boomstructuren

2.1Visuele en Ruimtelijke Integriteit

Boomstructuren dragen bij aan de visuele aantrekkelijkheid en ruimtelijke samenhang van het landschap. Ze vormen herkenbare lijnen en structuren in het landschap en hebben meerwaarde in verschillende opzichten.

Ecologische Corridors

Boomstructuren dienen als verbindingsroutes voor dieren en planten, waardoor de biodiversiteit wordt bevorderd. Ze zorgen voor een netwerk van groene corridors die essentieel zijn voor de ecologische gezondheid van de regio. Landelijk wordt gestreefd naar 10% groenblauwe dooradering in 2040, zie Aanvalsplan landschap. Ook lokaal streven wij naar groenblauwe dooradering van de (grote) dorpen en het buitengebied, zie (concept) Omgevingsvisie Horst aan de Maas 2040.

Historische en Culturele Waarde

Bepaalde boomstructuren hebben een historische of culturele betekenis. Ze kunnen deel uitmaken van het culturele erfgoed van de gemeente en zijn vaak gedocumenteerd in historische archieven of kaarten. Belangrijke partners zijn landelijk bijvoorbeeld de Bomenstichting en lokaal Stichting Landschap Horst aan de Maas, Groengroep Sevenum, de heemkunde vereniging en andere groene belangenorganisaties.

Regulerende functies

Boomstructuren vervullen belangrijke functies zoals het bieden van schaduw, het verminderen van geluidsoverlast, betere luchtkwaliteit en het fungeren als windbrekers. Deze functies dragen bij aan het comfort en de leefbaarheid van de omgeving.

Ruimtelijke Samenhang

Beeldbepalende boomstructuren kunnen (landschaps)architectonische en esthetische meerwaarde hebben en dragen bij aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Het is belangrijk dat boomstructuren in harmonie zijn met de omliggende infrastructuur en bebouwing. Ze moeten bijdragen aan een samenhangend ruimtelijk beeld zonder schade te veroorzaken aan wegen of gebouwen.

Toegankelijkheid en Recreatie

Boomstructuren langs wandel- en fietspaden verhogen de toegankelijkheid en recreatieve waarde van een gebied. Ze bieden schaduwrijke paden en dragen bij aan de recreatieve mogelijkheden voor bewoners en bezoekers.

Klimaatadaptatie

Boomstructuren spelen een cruciale rol in klimaatadaptatie. Ze helpen bij het vasthouden van regenwater, verminderen hittestress en dragen bij aan de temperatuurregulatie in stedelijke gebieden.

3.Definities

3.1Hoofdboomstructuur

De hoofdboomstructuur is de ruggengraat van het bomenbestand in onze gemeente. Ze hebben een grote invloed op de beleving en identiteit en vervullen belangrijke ecologische, landschappelijke en cultuurhistorische functies. Denk bijvoorbeeld aan historische laanbeplantingen in Griendtsveen. Hoofdboomstructuren zijn bepalend voor hoe inwoners en bezoekers onze gemeente beleven en van uitzonderlijk grote waarde voor de uitstraling en identiteit van de gemeente.

Een hoofdstructuur is een bomenrij langs doorgaande wegen en andere belangrijke verkeersaders zoals invalswegen. Hoofdboomstructuren zijn vaak prominent aanwezig, kilometers lang, als tweezijdige laanstructuur van forse bomen die verschillende delen van het gebied met elkaar verbinden.

Voorbeeld van een hoofdstructuur: Peelstraat Kronenberg

3.2Nevenboomstructuur

Deze structuren zijn meestal korter en minder prominent dan hoofdstructuren. Nog steeds draagt de structuur bij aan de beleving en identiteit en ecologische en landschappelijke waarde van een gebied. Nevenstructuren zijn belangrijk voor de lokale biodiversiteit en het bieden van schaduw en recreatieve mogelijkheden. De nevenboomstructuur is bepalend voor de uitstraling en structurering van de wijken en buurten, maar ook het buitengebied. Deze structuur kan de hoofdboomstructuur versterken. Over het algemeen dienen de bomen in stand gehouden te worden maar dat hoeft vaak niet exact op de huidige plek. Belangrijk is dat de beoogde functie ingevuld blijft.

3.3Ambitiestructuur

Dit zijn de ontbrekende schakels in hoofd- en nevenstructuur én kunnen in sommige gevallen ook wenselijke locaties voor nieuwe landschapselementen, voor zover het om gemeentelijke gronden gaat.

In samenspraak met gebiedskenners en grondeigenaren en met ondersteuning van de gemeente en provincie kan de ontwikkeling van boomstructuren en het netwerk van landschapselementen in gang gezet worden. Op de kaart staan kansrijke locaties waar boomstructuren mogelijk kunnen worden uitgebreid, als deze voldoen aan bepaalde criteria (in eigendom van de gemeente bijvoorbeeld).

3.4Landschapselementen

Een landschapselement is een onderdeel van het landschap dat als een vrij homogeen deel van het totale beeld wordt ervaren. Landschapselementen zijn de bouwstenen die samen de structuur van het landschap bepalen. Verschillen in aard, hoeveelheid en samenhang van landschapselementen dragen bij aan de karakteristieke kenmerken van het landschap. Landschapselementen kunnen punt-, lijn- of vlakvormig zijn. Te denken valt aan puntelementen zoals ‘bakenbomen’, beeldbepalende erf- en landschapsbomen of gedenkbomen. Voorbeelden van lijnvormige ‘groene’ landschapselementen zijn lanen, (knot)bomenrijen, houtwallen, elzensingels en heggen. Vlakvormige elementen zijn bijvoorbeeld hoogstam boomgaarden, geriefbosjes en struwelen. Voorbeelden van ‘blauwe’ landschapselementen zijn sloten, beken met natuurlijke oevers en poelen.

In de Omgevingsvisie Horst aan de Maas 20240 stimuleert de gemeente naar Groenblauwe dooradering van het landelijk gebied, en betere verbinding van de natuurgebieden en de dorpen via onder andere een netwerk van landschapselementen.

Ook het Aanvalsplan Landschap streeft ernaar om deze kenmerkende landschapselementen terug te brengen en zo een rijk en gevarieerd mogelijk cultuurlandschap te creëren. Dit netwerk helpt bij het herstellen en behouden van de biodiversiteit en de herkenbaarheid van het Nederlandse landschap. Door de jaren heen zijn veel van deze landschapselementen verloren gegaan door schaalvergroting en intensivering van de landbouw.

3.5Bomen in groene parels

Parels zijn bijzondere dragers voor het openbare gebied en dragen substantieel bij aan de identiteit van het dorp. De parels liggen in de dorpskernen en staan beschreven en op kaart aangegeven in de gemeentelijke Groenstructuurvisie 2020.

Belangrijk is dat (het beeld van) groene parels in tact blijft en duurzaam in stand gehouden wordt. Eigendom en onderhoud liggen bij de gemeente. Ook (monumentale) bomen en structuurbomen kunnen onderdeel uit maken van groene parels. Voorbeelden van parels zijn dorpspleinen met bijzondere bomen, wijk- en buurtparken, plantsoenen en dergelijke. Doordat ze in een groene parel staan zijn ze niet extra beschermd.

Voorbeeld van een groene parel: Raadhuisstraat dorpskern Sevenum

4.Aanwijscriteria voor hoofd- en nevenboomstructuren

Bijlage 4 Verslag interne werksessie bomenbeleid

Deelnemende teams en disciplines

Aan deze werksessie namen gemeentelijke collega’s deel van verschillende teams: Economie & Gebiedsontwikkeling, Omgeving, Openbare Werken, Samenleving, Toezicht & Handhaving, Bestuur & Organisatie. Collega’s van de volgende disciplines hebben input geleverd: omgevingsvisie, natuur & landschap, groen, openbare ruimte, water & klimaatadaptatie, duurzaamheid, speelvoorzieningen, samenleving, mobiliteit, omgevingsrecht, omgevingsregie, vergunningen en handhaving.

Vanuit de ambtelijke organisatie hebben verschillende medewerkers in een werksessie stellingen beantwoord, ideeën gegeven en discussies gevoerd over de uiteenlopende thema’s.

De belangrijkste thema’s zijn volgens de deelnemers:

• 1.

  Klimaat (13)

• 2.

  Leefbaarheid (9)

• 3.

  Biodiversiteit (7)

• 4.

  (Sociale) Gezondheid (7)

Er zijn ideeën gegeven voor het bomenbeleid.

1.SWOT-analyse

Per thema zijn door de deelnemers sterke, zwakke punten, kansen en bedreigingen genoteerd. Vervolgens zijn deze plenair nabesproken.

Toelichting/bespreking:

Het vergroenen van de omgeving is goed voor de sociale gezondheid. Dit zorgt onder andere voor minder stress en een gezonde lucht. Ook het gebruiken van groen om te spelen en te klimmen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen.

Vergroenen moet als kans worden aangegrepen bij reconstructies en andere ontwikkelingen. Vooral wijken met lage sociaal economische status, locaties rondom kwetsbare doelgroepen en schoolpleinen moeten vergroend worden.

Toelichting/bespreking:

Op gebied van klimaat wordt flink gestuurd, al zijn ‘rode’ functies vaak van meer (economisch) belang en verliest groen het daar nog weleens van. De klimaatregulerende functie van bomen voor onder andere waterberging moet benadrukt en benut worden.

Toelichting/bespreking:

Net als klimaat, staat biodiversiteit momenteel in the spotlights. Het is nodig om bomen gezond oud te laten worden en goede groeiplaatsen in te richten, daar is ook de biodiversiteit mee gebaat. Afgestorven bomen dienen ook als voedsel en kunnen in het kader van biodiversiteit een rol krijgen. Er is meer kennis nodig over de biodiversiteitswaarde van bomen en zo de waardering voor bomen door inwoners te vergroten. Meer soortendiversiteit is nodig omdat de impact van ziektes en plagen op monoculturen enorm kan zijn. Met het versterken van soortenrijkdom worden ecosystemen ook versterkt.

Het behouden van bomen dankzij groeiplaatsverbetering en het hergebruik van snoeiafval en snoeihout zijn vormen van duurzaam boombeheer. Het is belangrijk om duurzame vergroening niet te laten verliezen van het opwekken van duurzame energie. Hoe tonen we de meerwaarde van groen aan tegenover zonne-energie? Groen moet geen sluitpost zijn, maar een speerpunt voor de inrichting van Horst aan de Maas als gezondste gemeente!

Toelichting/bespreking:

Door het inrichten van open groeiplaatsen, wordt ook gezorgd voor wateropvang in de bodem. Dit verlaagt beheerkosten vanuit riool en water. Dode bomen moeten niet worden verwijderd als het niet nodig is, dan kunnen ze als liggende of staande stam een goede rol vervullen in het kader van biodiversiteit. Bomen die volgens de huidige normen te dicht op wegen staan, worden dikwijls geveld terwijl ze zelf gezond en vitaal zijn. Dit is een belangenafweging waar bij twijfel tot een politiek-bestuurlijke keuze over gemaakt moet worden. De meerwaarde en voordelen van bomen en groen zijn belangrijke uitgangspunten in deze discussie.

Toelichting/bespreking:

Groene wadi’s en speelvoorzieningen versterken de leefbaarheid van wijken. Politieke keuzes kunnen een bedreiging vorm ten aanzien van vergroening. Er moet niet te rigoureus gehandeld worden om schaduw op zonnepanelen te verhelpen. De technologische ontwikkelingen kunnen in de toekomst voor mogelijkheden zorgen om bomen en zonnepanelen te combineren.

Toelichting/bespreking:

Er is een cultuurhistorische waardenkaart die meer gebruikt kan worden om de geschiedenis van het landschap te vertellen en de verhalen achter landschapselementen. Het risico is dat die anders verloren gaan. Ook zijn concrete acties nodig om de landschappelijke waarde en cultuurhistorische waarde te behouden en te versterken. Een voorbeeld is om bomen als monument te behandelen en in nieuw monumentenbeleid op te nemen. En boomverhalen die de geschiedenis vertellen.

Toelichting/bespreking:

Er worden groenblauwe schoolpleinen ontwikkeld en er wordt klimaatles gegeven op basisscholen.

Vrijwilligersorganisatie Landschap Horst aan de Maas is goed georganiseerd en van groot belang in het groen onderwijs voor jong en oud. Het hangt echter wel van dergelijke initiatieven af of educatie over groen en landschap, het ontstaan, het beheer en de toekomst ervan, wordt gegeven. De gemeente zou dit beter moeten borgen en faciliteren zodat het duurzaam in stand gehouden wordt. Er zouden meer groene activiteiten ontwikkeld kunnen worden voor scholen, bso’s, workshops en kinderfeestjes.

Toelichting/bespreking:

Onder dit thema zien we dat er momenteel weinig samenhang is tussen speelbeleid en groen en bomen, al is het natuurlijk spelen in opkomst. Er kan veel meer uitgehaald worden. Meer bomen op speelplekken en bomen en groen als speelobject. Dit is een kans voor ontwikkeling en voor beheer. Door een boom niet op te kronen, kan een klimboom ontstaan. Echter fungeren regels en richtlijnen ten aanzien van ‘goed beheer’ en een ‘veilige omgeving’ hierbij als belemmerende factor.

Behalve spelen, is ook beheer een knelpunt. Waar de singels rondom sportvelden door vrijwilligers worden beheerd, wordt bijvoorbeeld ondergroei weg gemaaid en gif gespoten. Deze onkunde kan met kennis en informatie worden verholpen.

Toelichting/bespreking:

Beleidsmatig moet worden vastgelegd waarover en hoe participatie plaats moet vinden, van meedenken tot meedoen en eigen beheer aan toe. Regels slaan de daadkracht soms dood en zonder sterke initiatiefnemer komt er weinig van de grond. Waar de samenleving van gemeente Horst aan de Maas sterk in is, is actieve vrijwillige groenclubs, erfbeplanting en andere aanplant initiatieven. Er zitten kansen in het stimuleren van vergroening van voortuinen door de gemeente door bomen uit te delen bijvoorbeeld. Meer informatie en kennis over het belang van bomen in bewoond gebied vergroot het draagvlak en enthousiasme onder de inwoners.

Hierbij werd alleen genoteerd dat klimaat en energie gecombineerd moeten worden. Met de verkoeling die bomen geven, zijn airco’s niet nodig bijvoorbeeld.

Het beheer van plantvakken onder (oudere) bomen is lastig uitvoerbaar.

Bomen langs bestaande wegen moeten wijken bij reconstructies.

2.Doelstellingen per thema (mentimeter)

Vanuit het bomenbeleid werken we graag mee aan het behalen van deze zaken. Hiervoor stellen we specifieke doelstellingen waar we ten aanzien van bomen aan zullen werken.

De doelstellingen hebben effect op de dagelijkse werkzaamheden. Deze werkzaamheden kunnen gecategoriseerd worden in negen proceslijnen. De taken en bevoegdheden per proceslijn zetten we op een rij en deze delen we in als volgt:

• 1.

  Voortzetting huidige werkwijze

• 2.

  Aanpassing huidige werkwijze

• 3.

  Ontwikkelen werkwijze

In de gemeentelijke werksessie werden keuzes voorgelegd die gemaakt kunnen worden als het gaat over bomen in onze gemeente.

Hieronder staan de antwoorden op de vragen. We beginnen met de vragen waarover men unaniem eens is, naar meer verdeeldheid en uiteindelijk de vragen waarover men het unaniem oneens is.

Eens (14/15): De beleving speelt een rol, maar veel mensen zijn zich niet bewust van het feit dat het dezelfde of verschillende boomsoorten zijn. Redelijk gelijke boomgrootte is wel van belang, maar we willen geen gezonde bomen kappen ten behoeve van het uniforme beeld. Verschillen in grootte zijn na verloop van tijd niet meer te zien.

Eens (13/15): Het gaat erom dat in ieder dorp een plek wordt gecreëerd waar een boom tot volwaardige volwas kan komen. Deze plek moet ook worden beschermd als ‘groen monument (van de toekomst)’.

Eens (12/15): Boomtechnisch is het beter om voor grote bomen te kiezen op plekken waar voldoende ruimte is. Echter is het qua beleving wel goed om in een smal straatje meerdere kleine boomsoorten te planten. Deze verkoelen nauwelijks, maar geven wel een groen beeld. Bomen moeten realistisch (op eindgrootte) worden afgebeeld op sfeerimpressies van projecten.

Eens (12/15): Dit is inderdaad een oplossing voor toekomstige leefbaarheidsproblemen. En het draagt bij aan een gezonde leefomgeving.

Eens (11/15): Een goed uitgangspunt, maar qua norm moet maatwerk worden toegepast zodat de ambitie reëel is. Ook moeten plekken met uitdagingen zoals hittestress en wateroverlast vergroend worden. Bomen zijn daarbij goedkoper in beheer dan gevelgroen of andere varianten. Het vergroenen met geveltuinen moet wel gestimuleerd worden. De norm van 75 m2 groen per huishouden en de norm voor het percentage boomkroonbedekking moeten samen zorgen voor een prettige leefomgeving.

Eens (9/15): Er zijn kansen om de ondergrondse inrichting bij nieuwe situaties beter te maken. Als we dit bij huidige situaties doen, dan geven we bomen onvoldoende ruimte. Er zouden ook wortelschermen geplaatst moeten worden om problemen te voorkomen.

Eens (9/15): Dit kan geen algemeen uitgangspunt zijn. Er moet wel rekening gehouden worden met kwalitatief goede bomen. Of ze behouden moeten blijven, is bij tegenstrijdige belangen een politiek-bestuurlijke afweging.

Oneens (9/15): Alleen monumentale bomen beschermen die impact hebben op de omgeving. Verder is de trend om inwoners niet teveel regels op te leggen. In het verleden werden bijna alle kapvergunningen verleend.

Oneens (8/15): Dit hoeft in de toekomst misschien geen dilemma meer te zijn. Nu houden we er rekening mee.

Oneens (11/15): We moeten rekening houden met het klimaat van de toekomst en daar zijn de inheemse boomsoorten niet tegen bestand.

Bij het maken van een soortkeuze, speelt ook de functie van de boom mee. Die hoeft niet altijd van ecologische waarde te zijn, op sommige plekken mag een boom opvallend kleurrijk zijn, of bestand tegen hitte, strooizout en droogte.

3.Ingezonden reacties

Vanuit Team APV-vergunningen:

Voor zover APV gebruik maakt van de Kaartviewer is het dat wij bijzondere bomen of geen bijzondere bomen opzoeken, als wij een aanvraag voor een kapvergunning of informatieverzoek hiervoor krijgen. Maar wij zetten altijd nog een deelproces bij Groen uit voor een definitie oordeel.

Vanuit Erfgoed:

Er zijn raakvlakken en mogelijk conflicterende belangen tussen bomen en (gebouwd) erfgoed.

• •

  Erfgoed en de ensemble waarde samen met de historische bebouwing vooral bij bijzonder landschappen;

• •

  Veiligheid van omliggende bebouwing (conflicterend belangen met de constructieve veiligheid);

• •

  Energietransitie en de schaduwvorming (conflicterend belangen met zonnepanelen);

Vanuit Ruimte:

Welke rol spelen bomen (en groen in het algemeen) bij jouw werkzaamheden?

• •

  Beperken hittestress in stedelijk gebied

• •

  Waterregulerende functie, zeker ook als City Cross wordt toegepast

• •

  Bevordering biodiversiteit

• •

  Aanplant bij wadi’s en groene bergingen als landschapselement

• •

  Inlopen achterstand Groen in Horst-Sevenum-Grubbenvorst

• •

  Verbetering mentaal welbevinden

Wat wil je verbeteren, oplossen of versterken ten aanzien van bomen?

Welke kansen en mogelijkheden zie je?

• •

  Bij reconstructies zoveel mogelijk bomen planten

• •

  Waardebon boom als inwoner afkoppelt?

Welke knelpunten ervaar je?

• •

  Ondergrondse infra

• •

  Aanleg in kernen is duur

Welke ambities zou je stellen ten aanzien van bomen?

• •

  Zoveel als mogelijk aanplanten

• •

  Werkwijze stimuleren aanplant bomen Peel en Maas bekijken

• •

  We starten het project “meer groen in de wijk”. Hopelijk wordt dit succesvol en kunnen we het jaarlijks uitrollen.

Bijlage 5 Verslag werksessie Bomenbeleid 27 juni 2024

Deelnemers

Ideeën en aandachtspunten voor het Bomenbeleidsplan Horst aan de Maas

Na een voorstelronde en poweroint zijn stellingen voorgelegd over het nieuwe bomenbeleid.

De resultaten (zie voor een indruk, bijlage 1) nemen we mee om beleidskeuzes te maken.

Na de stellingen zijn ideeën en aandachtspunten voor het bomenbeleid van de gemeente op topografische kaarten geplakt, zodat ook specifieke gebieden aangewezen konden worden.

Hieronder geven we per thema de input weer die is gegeven.

(sociale) gezondheid

• •

  Kaderrichtlijn water schaduwvorming nodig om algengroei te voorkomen.

• •

  De boom moet gezien worden als onderdeel van het geheel

Klimaat

• •

  Landschap Horst aan de Maas heeft op diverse plekken in totaal 50.000 bomen en struiken (bosplantsoen) geplant! O.a. langs de beek ten oosten van Horst.

• •

  Greenport Venlo heeft bomen geplant ter compensatie

• •

  Waterschap Limburg (WL): Verdroging tegengaan

• •

  Waterschap Limburg: Wateroverlast bestrijden

• •

  Herplant met klimaatbestendige bomen

• •

  Bossenstrategie van de provincie: 1 miljoen bomen erbij. Ambitie Waterschap Limburg: 100.000 bomen erbij. Landschap Horst aan de Maas: heeft reeds 50.000 bomen geplant, o.a. bij scholen.

• •

  Na de zomer verschijnt rapportage revitalisering bossen van de Provincie: klimaatslimme bossen met soortkeuze, doelsoorten en beheer.

Biodiversiteit en natuur

• •

  Waterrobuust: ruimte voor water: klimaat: meer biodiversiteit, ook deal Waterschap Limburg

• •

  Bufferstrook langs agrarische percelen; samen optrekken met agrariërs (zie ook mail LLTB)

• •

  Plant inheemse boomsoorten. Dat zijn de waardplanten voor onze insecten.

• •

  Plant meer vuilbomen in bosjes en struwelen.

• •

  Biodiversiteit bij sportvelden, kennis en kunde uitdragen (zie ook sport)

Identiteit

• •

  Kruis- en kapelbomen (nog) beter beheren (en registreren als onderdeel van het monument)

• •

  Bomenlaan planten langs wegen waar dat nog niet gebeurd is.

Cultuurhistorie en landschap

• •

  Hagenstructuur terug krijgen: prikkeldraad weg.

• •

  Kasteelse bossen.

• •

  Borging instandhouding landschapselementen in het buitengebied die niet onder de oude boswet regelgeving vallen (buiten bebouwingscontour bebouwde kom). Hoe?

• •

  Kampontginningen inventariseren en randen herstellen (Noordwestelijk in de gemeente)

• •

  Herstel houtwal Gusserveld (ten oosten van gusseweg bij Meterik). Herstel houtwallen waar het kan in het buitengebied!

• •

  Waarden van ensembles: combinatie bebouwing/groen --> groen erfgoed

• •

  Vaak genoemd. Herstel historische houtwal als bijzonder element. Monumentale bomen en winterlinde Speulhof. 300 jaar oude eikenstoven Gusseveld (oud bouwlandcomplex nabij Schadijksche Bossen).

• •

  Alleen bij onoplosbaar gevaar (onveiligheid) mogen monumentale en bijzondere bomen gekapt worden.

• •

  Aanleggen natuurspeelplaatsen in de wijk. Cultuurhistorie en landschap als verhaal gebruiken (kunstenaars betrekken?) (zie ook spelen)

participatie en betrokkenheid

• •

  Kap bij particulieren reguleren en herplant verplichten. Welke regulering bij particulieren? Oplossing: melding met plek herplant. Periodieke steekproef door gemeente. Verplichte kapmelding particulieren (veel te winnen) en herplantplicht. (vaak genoemd aandachtspunt!)

• •

  Instellen bomenfonds is belangrijk

• •

  Continuïteit Landschap Horst aan de Maas is onmisbaar, want veel vrijwilligers, enorme kracht!

• •

  Elk dorp een fruitboomgaard! Voorstel dat iemand een boom kan sponsoren met een bordje. Iedereen wordt zo eigenaar.

• •

  Landschap Horst aan de Maas plant bomen met particulieren en op schoolpleinen.

• •

  ‘Samentuinen’: gemeenschappelijk groen als verblijfsruimte. Ook als woonvorm introduceren!

• •

  Niet alleen borgen maar juist communiceren!

Duurzaamheid en circulaire economie

• •

  Duurzaamheid rondom paardensport (Peelbergen).

• •

  Geen gemeentebomen kappen.

• •

  Er moet m2 openbare ruimte bij om alle functies een goede plek te geven. Nu teveel belangenstrijd op te weinig oppervlak.

• •

  Kasteelse bossen (hh)

Educatie

• •

  Onderwijs er meer bij betrekken

• •

  Landschap Horst aan de Maas plant bomen met particulieren en op schoolpleinen. (hh)

• •

  Betrek de jeugd bij onderhoud bijenoases in de kernen.

• •

  Schoolpleinen omvormen meer blauw en groen

Energietransitie

• •

  ‘Toverland’: zware stroomkabels nodig (3x) die 25 cm van elkaar af moeten liggen. Hierdoor is een brede strook door het bos niet meer leefbaar voor planten en dieren. Wat moeten we hiermee?

• •

  Afhang fase D (woningbouwproject; wat wordt hiermee bedoeld?)

• •

  Uitwerken beleid zonnepanelen en gemeentelijke bomen (overlastprotocol)

Veiligheid

• •

  Houd oog voor sociale veiligheid bij vergroening openbare plekken en speelplekken (kunnen we hieruit opmaken dat doorzichtigheid belangrijk is?)

• •

  Doorstroming garanderen: waterveiligheid

• •

  Bescherm gevoelige plekken (?) (Kunnen we hieruit opmaken dat er ‘kwetsbare doelgroepen’ mee wordt bedoeld?)

Sport, recreatie en spelen

• •

  Biodiversiteit bij sportvelden, kennis en kunde uitdragen

• •

  Aanleggen natuurspeelplaatsen in de wijk. Cultuurhistorie en landschap als verhaal gebruiken (kunstenaars betrekken?)

• •

  Accepteer ‘schade’ bij/door spelen.

Algemene ideeën

• •

  Samenwerken met buurgemeenten (Leudal, Maasgouw), provincie en waterschap om bomenplan te maken en samen te werken aan planten van bomen. Convenanten sluiten e.d. Opmerking: daar waar dat mogelijk is en kansen zijn, wordt al veel samengewerkt.

• •

  Meer ruimte en grond nodig voor het realiseren van de groene ambities. Op de beschikbare ruimte binnen de bebouwde kom botsen de belangen.

• •

  In plaats van de bestemming groen, de functie van locaties beschrijven en de rol van bomen daarbij benoemen (omgevingsplan: Evenwichtige Toewijzing Functies Aan Locaties). Consequenties van omvorming beschrijven in regels.

• •

  Zorg: Particuliere bomen en landschapselementen, met name in landelijk gebied, beter beschermen (welke aanwijscriteria hanteren we?_

• •

  Vergroening stimuleren ipv meer controleren (is ook niet te handhaven)

• •

  Uitwerking: Huidige situatie boomkroonbedekking in kaart brengen om te bepalen wat de ambitie is.

• •

  Uitwerking: huidige structuren in kaart brengen om te bepalen wat de ambitie is.

Individuele input vooraf

Bij het aanmelden had men de ruimte om alvast input te geven voor het beleid. De volgende punten zijn ingestuurd:

Input namens organisaties die niet aanwezig konden zijn, of achteraf ingezonden.

Ook zijn notities en zienswijzen ingestuurd die we hebben samengevat in kansen en verbeterpunten die we zullen overwegen om op te nemen in het bomenbeleid:

Heusschen Copier Landschapskracht

Natuur en Milieu Limburg

Landschap Horst aan de Maas

Groengroep Sevenum

Bijlage 1: resultaten stellingen (vogelvlucht)

Bijlage 6: Analyse bomenbestand

Bomen, bossen en landschapselementen geven onze gemeente een groene uitstraling. We zijn trots op de grote bomen en statige lanen die ons landschap kenmerken. Dit hoofdstuk bevat een beknopte beschrijving van het gemeentelijk bomenareaal, met kwaliteiten en aandachtspunten.

Het gemeentelijke bomenbestand bevat (2025) ongeveer 40.000 individueel geregistreerde straat- en laanbomen. Daarnaast zijn er bossen, struwelen en andere landschapselementen waarvan de bomen die er staan niet individueel geregistreerd zijn, maar als vlak worden beheerd.

We beginnen dit hoofdstuk met de bomen en zoomen steeds verder uit naar structuren, dorpen en landschappen die de gemeente kenmerken.

1.Bomen in Horst aan de Maas

1.1Areaal

Het aantal individueel geregistreerde gemeentelijke bomen, inclusief de geregistreerde particuliere monumentale bomen, bedraagt ongeveer 40.000. Hiermee komt het aantal bomen op bijna 1 per inwoner (inwoneraantal op 1 januari 2024 is bijna 44.000). Hiermee is gemeente Horst aan de Maas boomrijker dan een gemiddelde gemeente in Nederland met 0,5 geregistreerde boom per inwoner.

Ongeveer tweederde van de geregistreerde bomen in de gemeente staat in het buitengebied. Dit is te verklaren omdat onze gemeente voor een belangrijk deel bestaat uit buitengebied. Daarnaast zijn er talloze bomen in bospercelen, landschapselementen en bomen van particulieren en andere eigenaren die niet individueel geteld worden, maar die de gemeente wel een groene en natuurlijke uitstraling geven.

Nu zegt het aantal bomen niet alles. De boomsoort, de grootte en de conditie van de bomen is van invloed op de groene waarden die een boom vertegenwoordigt ten aanzien van biodiversiteit, identiteit en cultuurhistorie, klimaatadaptatie en gezondheid. Het uitgangspunt is dat groene waarden toenemen met het kroonvolume.

Het aantal bomen is dus niet zozeer van belang, het kroonvolume des te meer. Enkele grotere bomen kunnen meer bijdragen aan bijvoorbeeld biodiversiteit, identiteit en cultuurhistorie, klimaatadaptatie en gezondheid dan meerdere kleine bomen. Er wordt daarom steeds meer gestuurd op boomkroonvolume.

1.23-30-300-vuistregel

Uit studies blijkt dat 30% boomkroonbedekking de minimale grens is voor de beoogde effecten van groen op de gezondheid en leefbaarheid van de woonomgeving. Een lager percentage geeft een minder effect, een hoger percentage geeft een hoger effect. Bomen leveren per oppervlak meer baten, zoals verkoeling en ecosysteemdiensten, dan ander groen. Het meest effectief voor de omgeving zijn grote (en oude) bomen.

Prof. Dr. Cecil Konijnendijk ontwikkelde in 2021 de 3-30-300-vuistregel als maatstaf om te sturen op vergroening (afbeelding 1). Nadat deze regel landelijke bekendheid heeft gekregen werd ook gespeeld met de praktische toepasbaarheid. Het Norminstituut Bomen ontwikkelde de Bomennorm van 2,2 m3 boomkroonvolume per vierkante meter (afbeelding 2).

In de update van de Landelijke handreiking Groen in en om de stad (GIOS) in het najaar van 2025 zal ook een bomennorm worden opgenomen. Hierdoor krijgen gemeenten een eenduidige landelijke richtlijn om na te streven.

Afbeelding 1: 3-30-300 vuistregel

Afbeelding 2: Landelijke bomennorm Norminstituut Bomen

1.3Boomkroonvolume per vierkante meter in gemeente Horst aan de Maas

Gemeentelijk komt Horst aan de Maas op Bomennorm ‘matig’, namelijk 1,6 m3 kroonvolume per vierkante meter.

Afbeelding 4: BKV gemeente Horst aan de Maas (bron: Bomennorm - Cobra Groeninzicht)

Op basis van de meest recente inspectiedata kan het boomkroonvolume van gemeentelijke bomen, particuliere bomen en bosplantsoenen per vierkante meter voor iedere wijk worden berekend. Geen enkele wijk heeft ‘zeer weinig’ boomkroonvolume.

Figuur 4: BKV per wijk (kuub per vierkante meter)

Op de klimaateffectatlas kan tot buurtniveau worden ingezoomd en hier zien we dat Horst-Centrum, De Comert, De Riet en Hoogveld een ‘zeer weinig’ scoren met minder dan10% boomkroonbedekking.

1.4Sortiment

Inheemse top-3

Van de ruim 350 verschillende boomsoorten en cultivars die het gemeentelijk bomenbestand rijk is, voert de zomereik (Quercus robur) de lijst aan. In gemeente Horst aan de Maas staan ruim 15.000 zomereiken, wat overeen komt met ongeveer 38% van het gemeentelijke areaal. Op de tweede plek van meest voorkomende soorten staat Hollandse linde (iets meer dan 5%), gevolgd door de ruwe berk met 4,6%. De top 3 bevat hiermee inheemse boomsoorten met een hoge waarde voor de lokale biodiversiteit.

Diversiteit

Het is wenselijk om meer diversiteit in het bomenbestand na te streven om ziekten, aantastingen en plagen te voorkomen. Denk aan de eikenprocessierups die veelvuldig in zomereiken kan voorkomen, en de kwetsbaarheid van deze boomsoort ten aanzien van hittestress en stikstofdepositie.

Voor het verminderen van de kwetsbaarheid van het bomenbestand, heeft Santamour in 1993 de 10-20-30-diversiteitsnorm ontwikkeld. Bomen zijn op te delen in families, geslachten en soorten. Een boomfamilie bestaat uit meerdere boomgeslachten. Een boomgeslacht bestaat weer uit meerdere boomsoorten, zie figuur 1. Dit is een ingewikkeld verhaal maar belangrijk voor een gemeente om in de gaten te houden vanwege de grote gevolgen van een (potentiële) ziekte in het bomenbestand. Ziekten slaan vaak toe binnen een specifieke boomsoort of boomgeslacht. Om te voorkomen dat een groot deel van een bomenareaal de gevolgen van een ziekte moet ondergaan is een divers bomenbestand essentieel. Om hier beter grip op te houden is de 10-20-30 regel opgesteld door de Amerikaanse onderzoeker F. Santamour (1993):

• ▶

  maximaal 10% van het totaal aantal bomen mag van dezelfde soort zijn

• ▶

  maximaal 20% van het totaal aantal bomen mag van hetzelfde geslacht zijn

• ▶

  maximaal 30% van het totaal aantal bomen mag van dezelfde familie zijn

Bron: https://issuu.com/madeinvelp/docs/onderzoeksrapport_72_dpi

Figuur 5: Meest voorkomende boomgeslachten in gemeente Horst aan de Maas.

Figuur 6:2: relatie boomfamilie, -geslacht en -soort in aantallen voor de napjesdragerfamilie in gemeente Horst aan de Maas.

Voor deze familie is de diversiteit als volgt.

• -

  48% napjesdragerfamilie

• -

  44% van het geslacht Quercus

• -

  18% van de soort Quercus robur (zomereik)

Het eikengeslacht en de zomereik als soort zijn oververtegenwoordigd in de gemeente. Dit is historisch gegroeid en de duurzame en ecologische aantrekkelijke zomereik is kenmerkend voor de Nederlandse zandlandschappen. Voor het geslacht eik (Quercus) ziet de soortenverdeling er als volgt uit:

Grafiek 7: soortenverdeling van het eikengeslacht in gemeente Horst aan de Maas

Vanwege het verhogen van de ecologische waarde worden geen Amerikaanse eiken aan het areaal toegevoegd en bij het vervangen van een Amerikaanse eik wordt een andere boomsoort gekozen.

1.5Conditie

Conditie zegt iets over de vitaliteit van een boom. Bomen in goede conditie zijn sterk en beter weerbaar tegen ziektes en aantastingen. Bomen met een zwakke conditie groeien niet of nauwelijks en krijgen sneller te maken met ziekten en aantastingen. Vaak zien we bij oude bomen de conditie achteruit gaan. En bomen in een slechte groeiplaats, zoals in gesloten verharding of elementenverharding, hebben eerder last van groeistagnatie door conditieproblemen. Tot slot hangt de conditie af van de boomsoort en of die goed kan gedijen op de locatie.

Op basis van de inspectiegegevens is 75% van het bomenbestand in voldoende conditie. Dat is vergelijkbaar met de landelijke score. De eiken, lindes en berken doen het over het algemeen heel goed. Er zijn geen boomsoorten waarbij het opvalt dat ze in grote aantallen in (zeer) slechte conditie verkeren.

1.6Leeftijdsopbouw

In onze gemeente treffen we bomen van uiteenlopende leeftijden aan.

Tussen 1995 en 2004 zijn de meeste bomen aangeplant. Deze zijn nu 20 tot 29 jaar oud. Dit zou kunnen samenvallen met ruimtelijke ontwikkelingen en bouw- of herinrichtingsprojecten. Een andere piek zien we in de jaren ’70. Deze bomen zijn nu 50 tot 59 jaar oud.

Vervangingsopgave

Een boom die door veiligheidsproblemen of beheerproblemen niet kan blijven staan, moet vervangen worden. Het liefst op dezelfde plek, door een boom van gelijke boomgrootteklasse. Bij het kiezen van de boomsoort moeten de functies, kenmerken, behoeften en groene waarden passen bij de locatie.

Hoeveel bomen jaarlijks geplant worden, verschilt sterk per decennium. Gemiddeld over de afgelopen 50 jaar, worden er 365 bomen per jaar aangeplant; oftewel 1 boom per dag! Of er meer bomen aangeplant moeten worden om de bomennorm te halen is een uitwerking die we bij de tweede ambitie nader uitwerken (zie paragraaf 5.4).

Figuur 8: Leeftijdsverdeling van het bomenbestand

Het aantal gekapte bomen is nooit bijgehouden en de groei of afname van het totale areaal van de afgelopen decennia is niet te achterhalen. Om de omvang van het bomenbestand bij te houden, werken we in de toekomst graag met een bomenbalans waarbij het aantal bomen en de groene waarde meegroeit met het aantal inwoners.

2.Monumentale en bijzondere bomen

Monumentale bomen, bijzondere en beschermde groeiplaatsen krijgen extra bescherming vanwege hun onvervangbare waarde en waarde voor de toekomst. Ze hebben een minimale leeftijd of zijn wegens een bijzondere gelegenheid zijn geplant. De conditie mag niet onomkeerbaar zijn waarbij volledig verval binnen 10 jaar verwacht wordt. Daarnaast moet een monumentale of bijzondere boom voldoen specifieke criteria die zijn beschreven in de bomenlegger (bijlage 5).

Monumentale en waardevolle bomen kunnen binnen een bomenstructuur vallen. In dit geval blijven de bomen hun eigen status behouden, ongeacht het type structuur waarin ze staan. Ook zijn er ‘parels’. Dit zijn plekken of gebieden waarbinnen alle bomen met bepaalde kenmerken beschermd zijn. Specifieke waardevolle bomen (of bomen met de potentie om waardevol te zijn) die in deze vlakken staan worden opgenomen op de Groene kaart.

In april 2025 bevat het bomenbestand:

Figuur 9: bomen naar beleidsstatus

Structuurbomen die voldoen aan de criteria voor de monumentale status, zoals beschreven in de bomenlegger, hebben momenteel de beleidsstatus (potentieel) monumentale boom. Structuurbomen die nog niet aan de criteria voldoen, hebben momenteel geen beleidsstatus.

Om voor beschermwaardige bomen een mgevingsvergunning voor de activiteit kappen te rechtvaardigen zijn alleen veiligheidsredenen (zorgplicht) en redenen ten behoeve van het (aantoonbaar) algemeen belang te verdedigen. Hiertoe zal altijd een schriftelijk verzoek aan de gemeente ten grondslag liggen. Het college is bevoegd voor de bestuurlijke besluitvorming.

3.Bomenstructuur

Onze bomenstructuur is een raamwerk dat als basis dient voor het behoud en de ontwikkeling van het bestaande bomenbestand in de gemeente, de huidige landschaps- en dorpskarakteristieken te versterken en bij te dragen aan de ruimtelijke kwaliteit van toekomstige ontwikkelingen.

De bomenstructuur is hoofdzakelijk gericht op de bomen in en direct rondom de woonkernen en langs de belangrijkste verbindende gemeentelijke wegen tussen de kernen. Daarnaast zijn ook belangrijke structuren in het buitengebied, historische plekken en groengebieden die voor de gemeente van grote waarde zijn.

De bomenstructuur vormt daarmee een structurele basis voor het bomenbestand in en rondom de woonkernen, bedrijventerreinen en het buitengebied.

3.1Bomenstructuur in relatie tot groenstructuur

De bomenstructuurkaart laat zien waar zich de belangrijkste boomstructuren in onze gemeente bevinden. De bomenstructuur bestaat uit individueel geregistreerde en beheerde gemeentelijk bomen. Hieronder onderscheiden we drie categorieën:

• 1)

  Hoofdstructuur valt binnen de hoofdgroenstructuur. Het betreft boomstructuren bestaande uit dubbele rijbeplanting, voornamelijk langs doorgaande wegen en (historische) invalswegen of laanstructuren met hoge cultuurhistorische waarde.

• 2)

  Nevenstructuur valt binnen de ondersteunende groenstructuur. Het betreft bijvoorbeeld bomenrijen langs wijkontsluitingswegen of langs b-wegen in het buitengebied).

• 3)

  Ambitiestructuur (ontbrekende schakels)

Aanwijscriteria voor de hoofd- en nevenstructuur zijn beschreven in bijlage 6. Bomen in de bomenstructuur kunnen alleen onder bepaalde voorwaarden gekapt worden, zie bijlage 7.

Onderdeel van de groenblauwe dooradering van het buitengebied zijn de houtige landschapselementen en houtopstanden met boomvormers zoals bosjes, singels, grienden, hakhout en struwelen. Deze elementen zijn erg belangrijk voor de landschappelijke identiteit en ecologische waarde. Het beheer hiervan valt onder (ecologisch) beheer van bossen en natuurterreinen en valt buiten de scope van dit bomenbeleid.

Afbeelding 10: boomstructuurkaart (voor pdf zie ook bijlage 9)

Afbeelding 11: Oude Peeldijk, Meterik

3.2Hoofdboomstructuur

De hoofdstructuur is de ruggengraat van het bomenbestand in onze gemeente. Bomen binnen de hoofdstructuur zijn bepalend voor hoe inwoners en bezoekers onze gemeente beleven. De hoofdstructuur is van uitzonderlijk grote waarde voor de uitstraling en identiteit van de gemeente. Daarnaast is de hoofdstructuur het belangrijkste middel om de waarde van onze bomen voor lange termijn te ontwikkelen. De hoofdbomenstructuur:

• ▶

  is voor het grootste deel gekoppeld aan de hoofdwegenstructuur zowel binnen de kernen als in het buitengebied.

• ▶

  is gericht op het ontwikkelen van een volwassen bomenbestand dat tientallen jaren kan blijven bestaan.

• ▶

  is gekoppeld aan de hoofdgroenstructuur.

3.3Nevenboomstructuur

De nevenboomstructuur is bepalend voor de uitstraling en structurering van de wijken en buurten, maar ook het buitengebied. Deze structuur kan de hoofdboomstructuur versterken. Over het algemeen dienen de bomen in stand gehouden te worden maar hoeft vaak niet exact op de huidige plek gehandhaafd te blijven. Belangrijk is dat de beoogde functie ingevuld blijft. Eigendom dient bij de gemeente te blijven. De nevenstructuur:

• •

  valt binnen de ondersteunende groenstructuur;

• •

  bestaat hoofdzakelijk uit (wijk)ontsluitingswegen, lokale wegen in het buitengebied en wijkgroen. Wijkgroen structureert de wijk en bestaat uit elementen met een algemeen belang voor de wijkbewoners, zoals grotere plantsoenen en parken;

• •

  is gericht op het realiseren van een volwassen boomstructuur, maar kan onder voorwaarden ook gekapt of aangepast worden;

• •

  De nevenstructuur bevat de belangrijkste gebieden en structuren die in de woonwijken en het buitengebied worden ingezet voor de ontwikkeling van lokale doelen voor klimaat, biodiversiteit, cultuurhistorie en gezondheid.

3.4Groene parels

Groene parels zijn bijzondere dragers voor het openbare gebied en dragen substantieel bij aan de identiteit van het dorp. Groene parels liggen in de dorpskernen en staan beschreven en op kaart aangegeven in de gemeentelijke Groenstructuurvisie 2020. Parels dienen blijvend en duurzaam in stand gehouden te worden. Eigendom en onderhoud liggen bij de gemeente. Ook (monumentale) bomen kunnen onderdeel uit maken van groene parels. Voorbeelden van parels zijn dorpspleinen met bijzondere bomen, wijk- en buurtparken, plantsoenen e.d.

3.5Veteraanbomen

Wanneer grote, monumentale bomen beginnen af te takelen zijn ze weliswaar stokoud, vertonen ze holten en zie je een reductie van de kroon, maar zijn ze zeker nog niet afgeschreven. Dit is namelijk het begin van een nieuw leven, ze evolueren naar een nieuw evenwicht waarbij ze ecologisch, historisch en landschappelijk zeer waardevol worden.

Afbeelding 12: Voorbeeld particuliere monumentale boom: ‘ Gortemeule Eik’, Horst.

4.Landschappen

Tot de kernkwaliteiten van gemeente Horst aan de Maas behoren de gevarieerde, unieke landschappen, het rijke erfgoed en een ondernemende, zorgzame samenleving met hechte, landelijke dorpen met kleinschalig karakter.

Door relatief grote verschillen in reliëf, bodem en waterhuishouding zijn gevarieerde landschappen ontstaan met een groen karakter en rijk erfgoed. In deze paragraaf schetsen we een beeld van de landschappen die de variatie aan kenmerkende landschapselementen en kenmerkende boomsoorten mede verklaren.

Afbeelding 13: overzicht landschapstypen

4.1Maaslandschap

Het Maasdal, dat is ontstaan door de krachten van het rivierwater, waarbij grind en klei zijn afgezet, is het oudste landschapstype binnen de gemeente. De Maas heeft gezorgd voor een reliëfrijke rivierdallandschap met grazige uiterwaarden en oude rivierarmen, vruchtbare akkers en natuurrijke graslanden. Dit gebied loopt van Ooijen-Wanssum tot aan Grubbenvorst

De bodem is divers, van klei tot grind met op de opduikingen oude bouwlanden met een dikke eerdlaag. De beplanting bestaat van oudsher uit heggen, singels en natte bossen. Twee landschapselementen, die zeer karakteristiek te noemen zijn voor het Maasdallandschap zijn de maasheggen en de solitaire bomen op de kribben van de Maas, die ook wel bakenbomen genoemd worden. In de lagere delen zijn elementen wenselijk die passen bij natte natuurontwikkeling en/of open grazige vegetaties, zoals kleine bosjes, poelen, natuurvriendelijke oevers, knotbomen, heggen en bloemrijke gras en hooilanden.

Langs de akkercomplexen en boomgaarden komen kruidenrijke akkerranden en singels goed tot hun recht. Aan de randen van de rivierdalen en rond bestaande bebouwing wordt bovendien ingezet op het stimuleren van streekeigen erfbeplanting en het versterken van groenstructuren.

Afbeelding 14: Maaslandschap bij Lottum

4.2Zandlandschap

Op de hogere zandgronden is de eerste bewoning ontstaan, op de overgang van nat naar droog in de nabijheid van beekdalen. Het kleinschalige en kronkelige ontginningspatroon van oudsher is in de periode van 1900 tot 1960 meer rechtlijnig geworden. Veel van het oorspronkelijke kleinschalige en gevarieerde cultuurlandschap is door het intensievere gebruik steeds meer een éénvormig, open landschap met een grootschalige verkaveling geworden. Alleen de allernatste en allerdroogste gronden zijn niet (meer) intensief in gebruik door de mens. Hier liggen nu vooral stuifzand- en heidebebossingen. De laatste decennia vindt ook gericht uitbreiding van natuurgebieden plaats, waarbij cultuurland wordt omgevormd naar 'nieuwe natuur'.

De beplanting in het zandlandschap bestaat vooral uit lanen en bomenrijen (overwegend eiken); landschapselementen (kleine bosjes, singels, bomenrijen en heggen) en landschappelijke erfbeplanting.

De oude akkercomplexen rondom Horst en Sevenum zijn juist zeer open van karakter. Het openhouden van deze gebieden heeft hoge prioriteit.

Afbeelding 15: Zandlandschap: Dijkerheideweg ten noordoosten van Sevenum

4.3Peellandschap

Het Peellandschap is een grotendeels afgegraven hoogveengebied wat zich kenmerkt door openheid, een grootschalige verkavelingsstructuur, vaarten en vochtige hoogveenbossen. De veenontginning is een planmatig, grootschalig ontgonnen gebied, waar vanaf 1900 veen gewonnen is, alvorens de gronden voor landbouwkundig gebruik geschikt te maken. De belangrijkste landschapselementen worden gevormd door de bomenrijen langs een aantal van de wegen en de natuurvriendelijke oevers langs de brede waterlopen met hier en daar een poel. Omdat de dichte erfbeplantingen rond de gebouwen zeer beeldbepalend zijn, wordt ernaar gestreefd deze aan te leggen met streekeigen soorten in de vorm van dichte hagen of singels.

Het dorp Griendtsveen ligt in het hoogveengebied en dankt zijn karakteristiek aan de boomstructuur en bouwstijl. Kenmerkend zijn onder andere de karakteristieke laanstructuren langs de turfvaarten, de voormalige turffabriek Villa Sphagnum en de zogeheten ‘apostelwoningen’.

Figuur 16: Peellandschap: Sphagnumweg , Griendtsveen met apostelwoning

5.De dorpen

De gemeente bestaat uit 16 dorpen. Hieronder geven we een algemeen beeld van de dorpen, inwoneraantal en groene karakteristiek.

Tabel 17: inwoneraantal en kenmerken groenstructuur per dorp gemeente Horst aan de Maas.

Tabel 18 (vervolg): inwoneraantal en kenmerken groenstructuur per dorp gemeente Horst aan de Maas.

Bron: https://www.horstaandemaas.nl/horst-aan-de-maas-in-cijfers enGroenstructuurvisie 2020.

6.Bedrijventerreinen

Er zijn verschillende grote en kleine bedrijventerreinen in gemeente Horst aan de Maas zoals Venrayseweg II in het Noorden van de gemeente, Hoogveld en Melderlosche Weiden in Horst, Agri Business Park in Grubbenvorst, de Asdonck tussen Hegelsom en Sevenum en Trade Port Noord en Berghem in Sevenum.

Figuur 19: Overzichtskaart bedrijventerreinen, bron provincie Limburg en gemeente Horst aan de Maas.

Op bedrijventerreinen is over het algemeen minder groen aanwezig en zijn bomen functioneel langs wegen geplaatst. Het zijn daarom vaak hitte-eilanden in het landschap. Voor vergroenen is vaak beperkt ruimte, maar desondanks wordt dit wel gestimuleerd.

6.1Werklandschap

Greenport Venlo is een gebied en de naam van een regionaal samenwerkingsverband tussen de gemeenten Venlo, Horst aan de Maas en Venray, alsmede de provincie Limburg. Hier is o.a. veel glastuinbouw te vinden. Het gebied is circa 5400 hectare groot, tussen de rijkswegen A67 en de A73, in de regio Venlo. In Greenport Venlo worden 400 hectare natuur met recreatieve mogelijkheden en 460 hectare bedrijventerrein ontwikkeld volgens de Cradle to Cradle-filosofie met duurzame energieoplossingen.

Tradeport Noord, glastuinbouwconcentratiegebied Californië en Agri Business Park zijn onderdeel van Greenport Venlo.

Hieronder is de ruimtelijke structuur van werklandschap Greenport Venlo te zien en op de volgende pagina enkele sfeerfoto’s.

Figuur 20: plattegrond van Greenport Venlo waarbij werken en ondernemen in de ‘Klavers’ (blauw aangeduid) is omgeven door natuur, landschap en recreatieve voorzieningen (groen aangeduid). (Bron: https://www.greenportvenlo.nl/plattegrond)

Figuur 21: Bovenstaande foto’s geven een indruk van Greenport Venlo en het kassengebied rond Californië

Bijlage 7: Beoordelingskader kapaanvragen Horst aan de Maas

Dit beoordelingskader kapaanvragen bevat 2 schema’s.

• ▶

  Schema A: Beoordeling per beleidsstatus.

• ▶

  Schema B: Voorwaarden voor kap overige gemeentelijke straat- en laan bomen en nevenboomstructuur.

Algemene toelichting bij kap:

Primair uitgangspunt Duurzaam boombehoud is de meest gewenste uitkomst na beoordeling van kapaanvragen.

Verantwoordelijkheid De initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het laten uitvoeren van boomtechnisch onderzoek. Na kap vanwege bouwprojecten vindt altijd compensatie plaats door de boomeigenaar in de vorm van herplant of financiële compensatie in het gemeentelijk Bomenfonds.

Direct gevaar voor de omgeving: Gemeente Horst aan de Maas controleert regelmatig al haar bomen. Soms vormt een boom een direct gevaar voor de omgeving. In dat geval mag de gemeente een gemeentelijke boom direct kappen of fors snoeien zonder vergunning. Dit heet noodkap. De intentie is dat omwonenden altijd een wijkbericht ontvangen met uitleg.

Erkend boomspecialist: Een theoretisch én praktisch deskundige op het gebied van bomen, een gecertificeerd Boomveiligheidscontroleur, Data inspecteur bomen (DIB), European Tree Worker (ETW) of European Tree Technician (ETT). Het is een vakbekwame specialist met minimaal het certificaat Boomveiligheid van Groenkeur of gelijkwaardig.

Schema A: Beoordeling kapaanvraag per beleidscategorie

Schema B: Overige voorwaarden voor kapaanvragen

Schema B vervolg

Bijlage 8 Bomenlegger Horst aan de Maas 2025

Bescherming van Monumentale en Bijzondere bomen

Criteria en definities, ondersteuningsregeling, bomenlijst.

1.Inleiding

1.1Aanleiding

Zowel in het bomenbeleid als in het Bomenbeheerplan wordt onderscheid gemaakt tussen bijzondere en monumentale bomen ten aanzien van bescherming en onderhoud en beheer. Deze bomen worden gekoesterd en zeer goed beschermd. In deze bomenlegger staan de aanwijscriteria van de bijzondere en monumentale bomen en de ondersteuningsregeling voor particuliere eigenaren van bijzondere en monumentale bomen.

1.2Status

De bomenlegger is een uitwerking van het Bomenbeleidsplan en is bepalend voor het boombeheer van bomen met verhoogde beleidsstatus. De Bomenlegger geldt voor alle boomeigenaren van bijzondere en monumentale bomen binnen het grondgebied van gemeente Horst aan de Maas.

Uit de APV (artikel 3:10, lid 1) volgt dat het college van burgemeester en wethouders bevoegd is om wijzigingen aan te brengen aan de bomenlijst. De status van de bomen is bindend zodra vaststelling door het college van B&W heeft plaatsgevonden.

Eventuele wijzigingen in het beleidsplan hebben geen invloed op de inhoud of de status van de bomenlijst.

1.3Omgevingsvergunning activiteit voor de activiteit kappen

Bij aanvragen voor een omgevingsvergunning activiteit kappen geldt, voor bomen die zijn opgenomen in de lijst bijzondere en monumentale bomen, het “nee tenzij” principe. Om kap van een boom te rechtvaardigen zijn alleen veiligheidsredenen (zorgplicht) en redenen ten behoeve van het (aantoonbaar) algemeen belang te verdedigen. Hiertoe zal altijd een schriftelijk verzoek aan de gemeente ten grondslag liggen (aanvraag omgevingsvergunning). Vanuit boombeheer wordt een ambtelijk advies opgesteld voor de vergunningverlener.

2.Methoden en technieken

2.1Lokale betrokkenheid

Binnen de gemeente Horst aan de Maas zijn enkele lokale groeperingen actief met de inrichting en het beheer van het landschap. Actieve groeperingen die zich inzetten voor groen, bomen en landschap, waaronder Stichting Landschap Horst aan de Maas, vragen aandacht voor de bescherming van bomen. We zullen hen, maar ook dorpsraden en heemkundeverenigingen betrekken bij het actualiseren van de bomenlijst.

2.2Methode

Aan de hand van het nieuwe bomenbeleid is de bomenlegger (2015) herzien en vervolgens zal ook de bomenlijst (zie bijlage 7A) worden geactualiseerd.

2.3Scope

Op basis van de bomenlegger worden bomen getoetst aan de criteria voor bijzondere boom of monumentale boom. Het zijn solitaire, onvervangbare exemplaren. Zowel particuliere als gemeentelijke bomen komen in aanmerking voor de beleidsstatus bijzondere of monumentale boom.

Ook bomen die zijn aangeplant met de ambitie om tot monumentale boom te kunnen uitgroeien, krijgen beleidsstatus I. Het is in de eerste jaren vooral de groeiplaats die beschermd moet worden.

Gemeentelijke bomen in groeps- of rijverband worden geregistreerd als hoofd- of nevenboomstructuur. Bijzondere en waardevolle bomen kunnen onderdeel uitmaken van een beschermwaardige groene parel.

2.4Registratie

Alle gemeentelijke en niet-gemeentelijke bijzondere en monumentale bomen en toekomstbomen hebben in het paspoort beleidsstatus I. Als toelichting is het type ingevuld. Op basis van de beheerdata kan de bomenlijst worden uitgedraaid (bijlage 8A) en zijn alle boompunten op kaart zichtbaar (bijlage 8B).

3.De Bomenlegger

3.1Criteria en definities

Om te bepalen of een boom bijzonder of monumentaal is, zijn criteria opgesteld. Iedere solitaire boom of wordt getoetst aan deze criteria. Bij niet-gemeentelijke laanstructuren worden de bomen ook als individu getoetst. Alleen bij een positieve toetsing wordt een boom voorgedragen voor de bomenlijst en zonder bezwaar vastgesteld. Vervolgens krijgt de boom beleidsstatus I in zijn paspoort.

Monumentale bomen: vanaf 80 jaar

Een boom is monumentaal wanneer deze voldoet aan alle basiscriteria en aan minimaal twee specifieke criteria (per criteria aan minimaal één van de genoemde opties). Ook veterane bomen vallen onder de categorie ‘monumentale boom’.

Bijzondere bomen: vanaf 50 jaar

Een boom is bijzonder wanneer deze voldoet aan alle basiscriteria en aan minimaal één van de specifieke criteria (minimaal één van de onderliggende opties).

Gedenkbomen hoeven niet aan deze criteria te voldoen.

Basiscriteria:

• 1.

  De geschatte leeftijd van de boom is aanmerkelijk hoger dan de leeftijd van de bomen in de omgeving. De geschatte leeftijd is 50 (bijzonder) of 80 jaar (monumentaal).

• 2.

  De boom dient voldoende gezond te zijn en een levensverwachting te hebben van minimaal 10 jaar.

Specifieke criteria:

• 1.

  Met betrekking tot de betekenis voor het landschap en dorpsschoon:

  • a)

    De boom is beeldbepalend voor het karakter van de omgeving;

  • b)

    De boom kan een onderdeel vormen van een geheel in tact zijnde boomgroep van bomen die gezamenlijk één kroon vormen;

  • c))

    De boom is een herkennings- of oriëntatiepunt.

  • d)

    De boom is onderdeel van een stedenbouwkundig ensemble.

• 2.

  Met betrekking tot de cultuurhistorische en maatschappelijke betekenis:

  • a)

    De boom is van een in Horst aan de Maas zeldzame soort, type, of hoge leeftijdsklasse;

  • b)

    De boom vormt onderdeel van een monumentale omgeving of cultuurhistorisch waardevol object;

• 3.

  Met betrekking tot de meer dan normale ecologische betekenis:

  • a)

    De boom is ecologisch van grote waarde vanwege het belang van het (plaatselijke) ecosysteem. De boom biedt bijvoorbeeld plaats aan zeldzame dier- of plantsoorten;

  • b)

    De boom is onderdeel van een biotoop van een in de omgeving schaars voorkomende planten- of diersoort;

  • c)

    De boom vormt een schakel in een keten van ecologische infrastructuur vormende elementen of neemt in een totaal versteend gebied een positie in, die in de ecologische infrastructuur een “stapsteen” functie kan vervullen.

  • d)

    Het betreft een boom die de veteranenfase mag doorlopen. Wanneer dit het geval is, is basiscriterium 2 niet van toepassing.

• 4.

  Met betrekking tot de betekenis voor het klimaat en leefbaarheid:

  • a)

    De boom zorgt voor vermindering van hittestress in de woonomgeving.

Toekomstbomen

Deze bomen worden aangeplant om monumentaal te kunnen uitgroeien van de eerste of tweede grootte in een daarvoor optimaal ingerichte groeiplaats. Hij kan in potentie een beeldbepalende betekenis krijgen voor het landschap en dorpsschoon, cultuurhistorische waarde krijgen en meer dan normale ecologische betekenis krijgen. Hier wordt bij het aanplanten rekening mee gehouden ten aanzien van soortkeuze en locatie. Toekomstbomen kunnen ook bomen zijn die vanwege een bijzondere, gedenkwaardige gebeurtenis worden aangeplant in een duurzame, toekomstbestendige groeiplaats.

3.2De bomenlijst

De lijst met bijzondere en monumentale bomen treft u als bijlage 8A aan. Tot deze lijst behoren de volgende documenten:

• -

  Een Excellijst van alle bijzondere en monumentale bomen.

• -

  Een boompaspoort ter indicatie van de gegevens die per monumentale of bijzondere boom of toekomstboom worden geregistreerd.

3.3Mutatielijst

Bomen zijn levende organismen, dit maakt boombeheer tot een dynamisch proces. Om mutaties goed in beeld te houden wordt er een mutatielijst bijgehouden. Mutaties worden één maal per jaar ter vaststelling aan het college van B&W aangeboden (actualiseren van de bomenlegger). De mutatielijst wordt met een gelijke status behandeld als de vastgestelde bomenlijst.

3.4Beoordeling omgevingsvergunning kap

Een aanvraag omgevingsvergunning voor de activiteit kappen zal worden beoordeeld aan de hand van het Beoordelingskader kapaanvragen (bijlage 7 bomenbeleid 2025).

In ruimtelijke conflictsituaties 11 zal de volgende ‘viertraps’ afweging worden toegepast:

• 1.

  Ruimtelijke aanpassing/wijziging van de situatie of ingreep; (zowel ondergronds als bovengronds);

• 2.

  Snoeien van de boom (beoordeling ter zake deskundige);

• 3.

  Verplanten (Boomeffect Analyse met verplantbaarheidsonderzoek);

• 4.

  Kap van de boom met financiële compensatie (conform de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Taxateurs van Bomen of de waarde-index van Handboek Bomen).

Financiële compensatie wordt aangewend als voeding voor de ondersteuningsregeling voor inspectie en bijzonder onderhoud van particuliere bijzondere en monumentale bomen. Zie hoofdstuk 4 voor de uitgangspunten van de ondersteuningsregeling.

4.Ondersteuningsregeling

4.1Algemeen

De ondersteuningsregeling is bedoeld voor bomen die zijn opgenomen in de bomenlijst. Deze regeling is specifiek gericht op de rechtmatige eigenaar en ter ondersteuning van het beheer van hun levende monument. Door het vaststellen van de bijzondere of monumentale waarde wordt de boom extra ondersteuning en bescherming geboden.

4.2Ondersteuningsregeling

Omdat bijzondere en monumentale bomen een verrijking zijn voor het landschap en de publieke ruimte kan tegemoet gekomen worden in inspectie, advies en het noodzakelijke onderhoud. Op deze manier wordt een positieve stimulans gegeven om zorgvuldig met het bezit om te gaan. De spelregels om in aanmerking te komen voor ondersteuning worden in paragraaf 4.4 nader uitgewerkt.

Binnen de afdeling Openbare Werken is zowel in team binnendienst als team buitendienst expertise aanwezig over het beheer van bomen. Deze expertise kan ingezet worden ten behoeve van de ondersteuningsregeling. Deze vorm van ondersteuning omvat het geven van advies en het uitvoeren van een onderhoudsmaatregel door of in opdracht van de gemeente.

4.3Financiële verantwoording

Werkzaamheden ter ondersteuning worden verantwoord uit de reguliere exploitatie. De uitgaven worden verantwoord bij de jaarrekening met toepassing van budgetoverheveling bij een positief saldo (er mag geen negatief saldo ontstaan). Inkomsten die voor de ondersteuningsregeling worden aangewend zijn:

• a)

  Schade-inkomsten aan bomen (herstelkosten komen hiervoor niet in aanmerking);

• b)

  Compensatiegelden na kap zonder herplant;

• c)

  Giften.

4.4Spelregels ondersteuningsregeling

De gemeente beheert een voorziening waaruit noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan bijzondere en monumentale bomen kunnen worden verantwoord. Of onderhoud noodzakelijk is, is ter beoordeling van een ter zake deskundige van afdeling Openbare Werken van de gemeente Horst aan de Maas. Op het moment dat er meerdere (externe) financiële bijdrages zijn toegekend, vervalt de gemeentelijke ondersteuning.

Overige spelregels zijn conform de volgende artikelen:

Artikel 1. Begripsbeschrijving

In deze ondersteuningsregeling wordt verstaan onder:

• a)

  Eigenaar: de rechtmatige eigenaar van het perceel waarop de bijzondere of monumentale boom zich bevindt;

• b)

  Bijzondere of monumentale boom: een boom, die is opgenomen in de bomenlijst;

• c)

  Bomenlegger: het reglement wat van toepassing is op de bomenlijst;

• d)

  De bomenlijst: een door het college van burgemeester en wethouders vastgestelde lijst met bijzondere en monumentale bomen;

• e)

  Ter zake deskundige: een natuurlijk persoon die aantoonbaar is opgeleid tot boomveiligheidscontroleur, European Treeworker en/of European Tree Technician.

Artikel 2. Toepassingsbereik

• •

  De ondersteuningsregeling is van toepassing op alle bomen in de bomenlijst;

• •

  Uitsluitend de juridisch eigenaar van het perceel waarop de betreffende houtopstand staat kan aanspraak maken op de ondersteuningsregeling.

Artikel 3. Uitgave ten laste van de ondersteuningsregeling

In de voorziening mag geen negatief saldo ontstaan. Ten laste van de ondersteuningsregeling komen de volgende uitgaven:

• a.

  Boomonderhoud, bestaande uit:

  • -

    zesjaarlijkse inspectie van de kwaliteit van het element; het adviesrapport kan desgewenst opgevraagd worden.

  • -

    zesjaarlijkse kroonsnoei (wegnemen dood hout, herstel en onderhoudssnoei)

• b)

  Boomtechnische maatregelen ter behoud en/of verbetering van een duurzame instandhouding;

• c)

  Herstel van schade, toegebracht aan het gemeentelijke bezit van bijzondere en monumentale bomen;

• d)

  Planten van bomen in het kader van een compensatieverplichting (in de voorziening gestorte compensatiegelden).

Het vellen en/of rooien van een boom valt niet onder de ondersteuningsregeling.

Uitgesloten voor een bijdrage is het afvoeren van tak- en stamhout en kosten t.b.v. omgevingsfactoren (bv. hekwerken bestratingen).

Artikel 4. Procedure tot deelname

• a)

  De rechtmatige eigenaar, of de gebruiker van een perceel waarop zich de houtopstand bevindt dient een schriftelijk verzoek in voor deelname aan de ondersteuningsregeling;

• b)

  Alle aanvragen worden na ontvangst beoordeeld aan de hand van de voorwaarden zoals genoemd in Artikel 3;

• c)

  Op de schriftelijke aanvraag volgt binnen de geldende wettelijke termijn een besluit (beschikking), of en zo ja in welke vorm ondersteuning wordt verleend. Deze beslissing tot het al dan niet toekennen van de ondersteuning is een besluit, waartegen ook bezwaar gemaakt kan worden.

• d)

  Honorering gebeurt op volgorde van binnenkomst en rekening houdend met de beschikbare middelen.

Bijlage 8A Lijst van bijzondere en monumentale bomen Horst aan de Maas

Kaart behorende bij B&W besluit: mei 2013, publicatie 21 april 2015

Actualisatie van onderstaande overzichtskaart met monumentale bomen staat gepland vóór 2027

Bijlage 8B Overzichtskaart monumentale bomen Horst aan de Maas

Kaart behorende bij B&W besluit: mei 2013, publicatie 21 april 2015

Actualisatie van onderstaande overzichtskaart met monumentale bomen staat gepland vóór 2027

Bijlage 8C Ondersteuningsregeling onderhoud monumentale particuliere bomen

Heeft u een monumentale boom in uw tuin, of heeft u een boom in de tuin die volgens u monumentaal is, dan bent u misschien eigenaar van een levend monument! In deze factsheet informeren wij u waar een bijzondere of monumentale boom moet voldoen en op welke manier de gemeente u ondersteunt bij het beheer en onderhoud.

Wanneer is er sprake van een monumentale boom

• •

  Een boom of houtopstand is monumentaal (80 jaar) wanneer deze voldoet aan alle basiscriteria en aan meer dan twee specifieke criteria (per criteria aan minimaal 1 van de genoemde opties).

• •

  Een boom is bijzonder (50 jaar) wanneer deze voldoet aan alle basiscriteria en aan één van de specifieke criteria (per criteria aan minimaal 1 van de genoemde opties).

Hoe ondersteunen wij als gemeente particulieren met het onderhoud van monumentale bomen?

• •

  Wij geven advies en verzorgen om de 6 jaar een boomveiligheidscontrole (BVC) om de actuele status van de monumentale boom inzichtelijk te krijgen. Tijdens deze BVC wordt ook opgenomen of de boom gesnoeid moet worden. Dit wordt beoordeeld door de minimaal DIB-gecertificeerde boominspecteur.

• •

  Aan de hand van de inspectiegegevens wordt er één maal in de 6 jaar beheermaatregelen uitgevoerd (gesnoeid). De monumentale bomen die bereikbaar zijn met onze hoogwerker kunnen in onze cyclus meegenomen worden. Een monumentale boom die niet bereikbaar is met de hoogwerker kan klimmend gesnoeid worden. In samenspraak met de eigenaar wordt er een afspraak ingepland.

• •

  De beheer ondersteuning geldt eens per 6 jaar. Wanneer de boomeigenaar vindt dat zijn boom vaker gesnoeid moet worden (bv bij een gebroken tak) zal de eigenaar zelf een ETW gecertificeerd boomverzorger in moeten schakelen om de boom te laten snoeien. De kosten komen op rekening van de boomeigenaar.

• •

  Bij verhoogd risico en het advies voor jaarlijkse inspectie, bieden we dit kosteloos aan.

• •

  Bij monumentale knot- en leibomen wordt om de 6 jaar een BVC uitgevoerd door de gemeente. Het snoeien moet door de eigenaar zelf georganiseerd worden. De kosten komen op rekening van de boomeigenaar.

• •

  Als er een boom afgekeurd wordt melden we dit aan de betreffende eigenaar. De eigenaar organiseert en draagt de kosten voor het ruimen/vellen en rooien van de boom. Er moet ten alle tijden een omgevingsvergunning voor de activiteit kappen aangevraagd worden voor het vellen van een monumentale boom.

• •

  Het snoeihout van de monumentale boom dient door de eigenaar zelf opgeruimd te worden. De gemeente komt het snoeihout van de monumentale boom ophalen mits het netjes gestapeld is en met een vrachtwagen bereikbaar is.

De juridisch eigenaar blijft ten alle tijden zelf verantwoordelijk voor zijn eigendom.

Heeft u vragen, neem dan contact op met Openbare Werken via het algemene contactnummer.

Bijlage 09 Beslisplan werkplan bomen

Bijlage 10 Bomenposter Werken rond bomen

Bijlage 11 Concept bebouwingscontour houtkap