Beleidsplan biodiversiteit

Voorwoord

Samenvatting

1. Inleiding

1.1 Waarom dit beleidsplan?

1.2 Hoe is dit plan tot stand gekomen? 9

1.3 Hoe lees je dit plan?

2. Over biodiversiteit

2.1 Wat is biodiversiteit?

2.2 Waarom is biodiversiteit belangrijk?

2.3 Waardoor staat biodiversiteit onder druk?

2.4 Hoe ontstaat biodiversiteit?

2.5 Hoe is het met de biodiversiteit in gemeente Raalte?

2.5.1 Natuur- en bosgebieden

2.5.2 Buitengebied

2.5.3 Kernen

3. Onze visie en ambities

3.1 Visie: waar staan we voor?

3.2 Ambitie: waar gaan we voor?

4. Ons biodiversiteitsbeleid

4.1 Natuurstructuurkaarten: ons kompas

4.2 Biodiversiteit wordt integraal onderdeel bij projecten

4.3 We maken ons groenbeheer zo ecologisch mogelijk

4.4 We passen de bestaande openbare ruimte aan

4.5 We stimuleren en faciliteren natuurinclusief bouwen

4.6 We gaan meer sámen met anderen aan de slag

4.7 We verankeren biodiversiteit in de organisatie

5. Ons speelveld

5.1 Wettelijke bescherming van natuur

5.1.1 Natura 2000

5.1.2 Natuurnetwerk Nederland (NNN)

5.1.3 Omgevingswet

5.1.4 Nationale Omgevingsvisie

5.1.5 Hoe gaan we hiermee om?

5.2 Provinciale ambities biodiversiteit

5.2.1 Bossenstrategie

5.2.2 Basiskwaliteit Natuur

5.2.3 Programma Natuur voor Elkaar

5.2.4 Hoe gaan we hiermee om?

5.3 Bestaand gemeentelijk beleid

5.3.1 Claims op de (openbare) ruimte

5.3.2 Meekoppelkansen

5.3.3 Natuurinclusief bouwen

5.3.4 Omgevingsvisie ‘Horizon gemeente Raalte 2040’

5.3.5 Budget en ambtelijke capaciteit

5.3.6 Hoe gaan we hiermee om?

5.4 Samenwerking met derden

5.4.1 Hoe gaan we hiermee om?

Bijlage 1 - Actieprogramma

Bijlage 2 - Natuurstructuurkaarten

“Een prachtplek om te leven”

Deze titel geef ik graag mee aan het nieuwe biodiversiteitsplan voor de gemeente Raalte. Een prachtplek om te leven, waarbij vanuit het biodiversiteitsbeleid wordt bijgedragen aan de brede welvaart, het welzijn van mensen en alle ecosystemen die daarvoor belangrijk zijn.

We hebben in de gemeente Raalte mooie en bijzondere plekken, natuur, landschap en groengebieden die we zo waarderen en waarvan we dagelijks genieten. Wat is er nog mooier dan vlinders in de tuin of een egel die wat rondscharrelt en een fijne plek heeft. Dat we daar zuinig op zijn is vanzelfsprekend maar helaas is dat niet voldoende. Er moet nog een tandje bij. Onderzoeken tonen aan dat er sprake is van een achteruitgang van veel plant- en diersoorten. Dat maakt het hele ecosysteem erg kwetsbaar en zeker niet toekomstbestendig. Het goede nieuws is dat we als gemeente in staat zijn om daarop stappen te zetten. Ook onze inwoners kunnen het nodige doen. Denk bijvoorbeeld aan het minder vaak maaien van je gazon, een meer gemengde samenstelling van de beplanting in je eigen tuin of het plaatsen van een insectenhotel. We staan samen op een keerpunt om de biodiversiteit te behouden, te herstellen en te versterken.

Dat willen we doen door te verbinden, mensen onderling en de natuurstructuren in en rondom onze 9 kernen en voor het gemeentelijk bezit in het buitengebied. Verbinding maakt immers sterk en geeft veerkracht die zo hard nodig is om de doelen kwalitatief en kwantitatief te bereiken. We doen al het nodige, vaak samen met groepen vrijwilligers. Onze inzet willen we gericht uitbreiden en meenemen in de grote opgaven waarvoor we staan. Kansen benutten, mensen verbinden en daadwerkelijk investeren in natuurstructuren en biodiversiteit zijn de kernpunten van ons beleid. Hierover communiceren we helder en gericht, halen we kennis in huis en faciliteren we initiatieven vanuit de Raalter samenleving.

Dit beleidsplan geeft handvatten om gericht te werken aan biodiversiteit. Graag spreek ik mijn wens uit om dit samen te doen en nodig ik je uit om mee te werken aan een prachtplek om te leven, voor nu en later.

Veel dank aan alle vrijwilligers die een inbreng hebben geleverd aan dit biodiversiteitsbeleidsplan.

Breun Breunissen

Wethouder gemeente Raalte

Gemeente Raalte wil graag meer biodiversiteit in haar gemeente. Omdat de biodiversiteit onder druk staat en we haar nodig hebben om te bestaan. We voelen de urgentie om er nú iets aan te doen. We doen al veel voor de biodiversiteit, maar wat we doen, gebeurt nog teveel ad hoc. Er liggen veel kansen om de biodiversiteit in onze gemeente planmatiger, meer in samenwerking en meer doeltreffend aan te pakken.

Onze missie en visie

In dit beleidsplan komen al deze wensen, ambities en uitdagingen samen. Verbinding is daarbij het sleutelwoord. Want we kennen, helpen en steunen elkaar, lopen even bij elkaar binnen of maken spontaan een praatje op de stoep. Die onderlinge verbinding maakt van onze kernen geborgen, fijne en veilige plekken om te wonen, te werken en te leven, voor jong en oud. Zonder die verbinding worden onze leefgemeenschappen kwetsbaar. Ook natuur heeft verbinding nodig om gezond, veerkrachtig en sterk te blijven. Gemeente Raalte staat daarom voor álle verbindingen. Niet alleen tussen mensen, maar ook tussen mens en natuur én tussen natuur onderling.

Op dit moment ontbreekt echter de mate van verbinding waar we als gemeente zo hard naar op zoek zijn. Onze gemeente heeft veel groene en blauwe landschapselementen, zoals parken, bermen, bossen en sloten. Maar deze groene en blauwe structuren vormen op zichzelf nog geen leefomgeving met veel biodiversiteit. Ook zijn de verschillende groene en blauwe structuren nog niet of onvoldoende met elkaar verbonden. Dit staat een hoge soortenrijkdom in de weg. Bovendien werken we – bewoners, organisaties, bedrijven en gemeente - nog te weinig samen aan het vergroten van de biodiversiteit.

Wij willen samen met anderen de biodiversiteit in onze gemeente 

verrijken door natuurstructuren te versterken en te verbinden.

Onze aanpak en actiepunten

Onze ambitie is daarom om samen met collega’s, bestuur, bewoners, organisaties en bedrijven de biodiversiteit in onze gemeente te behouden en te versterken en met elkaar te verbinden. De focus ligt hierbij op de kernen. In het buitengebied gaan we aan de slag met het versterken van verbindingen die eigendom zijn van de gemeente. We maken hierbij per kern gebruik van natuurstructuurkaarten. Op deze kaarten staan alle kansen en bedreigingen voor het versterken van biodiversiteit. Het biedt een compleet overzicht, dat ons helpt beslissingen te nemen en maatregelen uit te voeren die in lijn zijn met de visie en ambities van dit biodiversiteitsplan.

Concreet richten we ons op drie sporen: (1) natuurstructuren versterken; (2) natuurinclusief bouwen en (3) het versterken van de samenwerking. Zo voeren we projecten in de openbare ruimte integraal uit, waarbij versterken van biodiversiteit de standaard wordt. Daarnaast gaan we over op een meer ecologisch beheer en onderhoud van gemeentelijke groen én we maken natuurinclusief bouwen en renoveren de richtlijn voor ons eigen vastgoed. Bovendien willen we meekoppelkansen benutten en onze omgeving stimuleren om actief met biodiversiteit aan de slag te gaan. We sluiten hierbij aan op de communicatiestrategie van Klimaatadaptatie.

1.1 Waarom dit beleidsplan?

Gemeente Raalte wil graag meer biodiversiteit in haar gemeente. Omdat we zonder biodiversiteit niet kunnen bestaan. Omdat biodiversiteit onder druk staat. Omdat we de urgentie voelen er nú iets aan te doen en daartoe ook in staat zijn. We doen al veel om de biodiversiteit te bevorderen, maar wat we doen, gebeurt nog teveel ad hoc en we betrekken daar op dit moment nog te weinig anderen bij. Bovendien zijn er veel lokale uitdagingen waar de ontwikkeling van biodiversiteit in geïntegreerd kan worden. Er liggen, kortom, veel kansen om de biodiversiteit in onze gemeente planmatiger, meer in samenwerking en meer doeltreffend aan te pakken. In dit plan komen onze wensen, ambities en uitdagingen samen.

Grote maatschappelijke issues het hoofd bieden

Binnen gemeente Raalte is er een groeiend besef dat biodiversiteit onmisbaar is om te kunnen wonen, werken, leven en recreëren. Natuur houdt ons gezond: het verlaagt stress, zet ons in beweging en verhoogt ons geluksgevoel. Bovendien helpt het ons om de gevolgen van klimaatverandering beter op te vangen. Zo geven bomen verkoeling op hete dagen en samen met wadi’s vangen ze fikse regenbuien op, waardoor we droge voeten houden en kelders niet onderlopen. Als gemeente beseffen we ook dat de biodiversiteit flink onder druk staat. We willen deze maatschappelijke issues het hoofd bieden en dit biodiversiteitsbeleidsplan biedt daarvoor een stevige basis.

Afbeelding 1.1 wateroverlast Dorpsstraat Raalte

Biodiversiteit planmatiger en meer in samenwerking aanpakken

Er gebeurt al veel in onze gemeente om de biodiversiteit te behouden en te versterken. Zo ligt er een basis voor biodiversiteitsbeleid in de gemeente, onder meer vanuit de Groene hoofdstructuur en het Beheerplan toekomstbestendig openbaar groen. Ook is er een constructieve samenwerking met werkgroep Groene Agenda, zijn er al veel activiteiten ontplooid onder de noemer ‘Groen Samen Doen!’ en doet de gemeente aan ecologisch verantwoord maaien op een aantal plekken in de kernen. Al deze initiatieven vinden vooralsnog veelal ad hoc plaats. Bovendien doen we het als gemeente nog teveel alleen. We willen anderen stimuleren om óók mee te helpen de biodiversiteit te versterken: inwoners, bedrijven, scholen, organisaties én onze eigen medewerkers. Er is daarom behoefte aan een meer planmatige aanpak, met daarin een strategie die ons allemaal aanmoedigt om samen met biodiversiteit aan de slag te gaan. Dit plan geeft hier inhoud aan.

Biodiversiteit integreren in lokale uitdagingen

Gemeente Raalte staat op dit moment voor een aantal grote uitdagingen. We hebben negen prachtige woonkernen, ieder met hun eigen, unieke karakter. Hoe houden we deze kernen leefbaar?

Er is een tekort aan woningen. Het klimaat verandert. We willen verduurzamen. Ook in het buitengebied is veel gaande. Denk aan de energietransitie, de transformatie naar meer natuurinclusieve landbouw en infrastructurele aanpassingen zoals het verleggen van de N35 bij Mariënheem. Ook hebben we de ambitie om 3.000 woningen te bouwen. Al deze ontwikkelingen eisen, net als de ontwikkeling van biodiversiteit, hun plek op in de ruimte. Tegelijkertijd bieden deze ontwikkelingen ook veel kansen om de biodiversiteit in onze gemeente te versterken. Juist door deze knelpunten en kansen vast te leggen in dit plan, zorgen we ervoor dat knelpunten vroegtijdig gesignaleerd en aangepakt worden. En dat we kansen optimaal benutten.

1.2 Hoe is dit plan tot stand gekomen?

Een kerngroep met daarin medewerkers vanuit beheer en inrichting van openbare ruimte, ruimtelijke ordening en klimaatadaptatie nam het voortouw in het ontwikkelen van dit plan. Zij namen de besluiten, stemden intern af en koppelden ontwikkelingen terug aan de personen die hadden meegedacht. Zij werden in heel dit proces bijgestaan door ecologisch adviesbureau Ecogroen.

We geloven in de kracht van relaties en vinden het belangrijk om onze omgeving bij ons werk en het opstellen van beleid te betrekken. Dit biodiversiteitsbeleidsplan is daarom opgesteld in nauwe samenwerking met Werkgroep Groene Agenda en een interne klankbordgroep. De werkgroep leverde met name concrete inzichten vanuit de externe omgeving, de klankbordgroep had meer een interne focus.

De kerngroep heeft het schetsontwerp van het biodiversiteitsplan aan het college gepresenteerd. Tijdens deze presentatie is er ook stilgestaan bij hoe het is gesteld met de biodiversiteit in Raalte en wat er nodig is om het biodiversiteitsbeleid goed in te passen in het coalitieakkoord. Daarnaast is aan de gemeenteraad gepresenteerd wat biodiversiteit inhoudt en waarom het zo belangrijk is. Hierop konden zij reageren. Alle inbreng heeft tot waardevolle aanscherpingen van het plan geleid.

afbeelding 1.3 gesprek over groenbeheer in park Drostenkamp met de Werkgroep Groene Agenda

1.3 Hoe lees je dit plan?

In hoofdstuk 2 staan we stil bij biodiversiteit. Wat is biodiversiteit nou eigenlijk, waarom is het belangrijk en hoe is het gesteld met de biodiversiteit in gemeente Raalte? In hoofdstuk 3 lees je meer over onze visie op het herstellen, behouden en versterken van biodiversiteit en welke ambities we onszelf hierbij opleggen. In hoofdstuk 4 zetten onze aanpak uiteen. Je leest daar hoe wij onze visie en ambities omzetten in concrete maatregelen voor de 9 kernen in Raalte en het gemeentelijk bezit in het buitengebied. In hoofdstuk 5 krijg je tot slot inzicht in het speelveld waarin we ons, als gemeente, bevinden. Zijn er interne en/of externe beleidsplannen waar we rekening mee moeten houden? En welke kansen en knelpunten zijn er? Kortom, wat komen we in de praktijk tegen als we met de uitvoering van dit plan aan de slag gaan?

Biodiversiteit is een veelgehoord begrip, maar niet iedereen geeft er dezelfde betekenis aan of weet wat er mee wordt bedoeld. In dit hoofdstuk staan we hierbij stil. Wat ís biodiversiteit precies? Waarom is het belangrijk, waarom staat het onder druk en hoe ontstaat biodiversiteit? Ook lees je hier hoe het met de biodiversiteit in gemeente Raalte is gesteld. Dit hoofdstuk draagt er kortom aan bij dat intern iedereen op hetzelfde kennisniveau wordt gebracht, wat de onderlinge samenwerking vergemakkelijkt.

2.1 Wat is biodiversiteit?

Biodiversiteit is een parapluterm voor de diversiteit aan leven op aarde: van de bomen en struiken in de straten, de regenwormen en pissebedden in de grond tot aan de konijnen en muizen die wegschieten in het gras. Van vogels die overvliegen tot aan de kikkers in de sloot en de paddenstoelen in het bos. Iedere levensvorm, van de kleinste bacterie tot het grootste dier, is uniek en belangrijk.

Diversiteit reikt echter verder dan een grote variatie aan levensvormen. Biodiversiteit binnen soorten is net zo belangrijk. Het zorgt er namelijk voor dat er binnen een soort verschillende versies bestaan van een bepaalde eigenschap. Door natuurlijke selectie overleven de soorten met de voordeligste eigenschappen. Soorten kunnen zich zo aanpassen aan veranderingen in het milieu. Als er een gebrek aan genetische variatie is, dan is die mogelijkheid er niet en kan door één ziekte één soort massaal uitsterven. Denk bijvoorbeeld aan de essentaksterfte- en iepenziekte.

Bij een ‘gezonde’ biodiversiteit werkt die variatie tussen en binnen soorten samen in een natuurlijk evenwicht. Maar als een of meerdere soorten wegvallen, dan verdwijnt het evenwicht in de keten en dat heeft verstrekkende gevolgen. Vergelijk het met als iemand iedere dag alleen maar hetzelfde zou eten. Hierdoor komt dat lichaam op den duur veel voedingsstoffen tekort: de conditie en weerbaarheid gaan achteruit, waardoor de persoon verzwakt en sneller ziek wordt. Zo werkt het ook in de natuur. Variatie houdt de natuur sterk, gezond en veerkrachtig, zodat het bestand is tegen negatieve invloeden en/of in staat is die negatieve invloeden weer te boven te komen.

2.2 Waarom is biodiversiteit belangrijk?

We kunnen niet zonder biodiversiteit. Het is van levensbelang voor alle levensvormen op aarde: voor mens, plant en dier. Soorten en ecosystemen zorgen voor de productie van zuurstof, de afbraak van dode dieren en planten en de bestuiving van gewassen. Dankzij biodiversiteit is er zuiver water en worden plagen voorkomen. Biodiversiteit biedt ons voedsel, bouwmateriaal, brandstof en grondstoffen voor kleding en medicijnen. We noemen dit ecosysteemdiensten. Een evenwichtige natuur, en dus een grote biodiversiteit, zorgt ervoor dat deze diensten beschikbaar blijven.

Biodiversiteit biedt ook minder tastbare ecosysteemdiensten die belangrijk zijn voor ons, als mens. Uit veel onderzoeken blijkt dat mensen gelukkiger en gezonder zijn in een groene omgeving. Het stimuleert om naar buiten te gaan en anderen te ontmoeten. Woningen krijgen een hogere marktwaarde als ze in een groene omgeving staan. Bovendien is het herstel van biodiversiteit noodzakelijk om de gevolgen van klimaatverandering te beperken: het voorkomt uitval van soorten door ziekte, bomen gaan hittestress tegen en meer groenperken en wadi’s voorkomen wateroverlast. Tenslotte is meer biodiversiteit de oplossing voor het tegengaan van plaagsoorten en invasieve exoten. Overigens hebben planten en dieren ook hun eigen bestaansrecht.

Afbeelding 2.1 de kruidenrijke vegetatie bij dorpsboomgaard Heino draagt bij aan bestuiving van de fruitbomen

2.3 Waardoor staat biodiversiteit onder druk?

Biodiversiteit is van levensbelang. Maar biodiversiteit staat stevig onder druk. Het aantal soorten planten en dieren neemt drastisch af. Dit proces speelt overal, mondiaal, in Europa op landelijk niveau en binnen de gemeente Raalte. Dat komt door de uitstoot van auto’s, vliegtuigen en industrie. Door de intensivering en schaalvergroting van de landbouw en veeteelt. En door het gebruik van pesticiden en andere verdelgingsmiddelen. Dit verontreinigt de bodem, de lucht en het water. Bovendien doorsnijden en verkleinen infrastructuur en bebouwing de leefgebieden van soorten. Hierdoor is er veel minder aaneengesloten natuur in Nederland en kunnen soorten niet of nauwelijks migreren, terwijl dat hard nodig is om populaties genetisch gezond te houden. Daarnaast is er sprake van overmatig grondstoffengebruik: dit put de aarde uit en rondzwervend afval maakt veel slachtoffers onder dieren. Net als elders in Nederland hebben ook in de gemeente Raalte de afgelopen decennia vooral ruilverkavelingen en intensivering van landbouw een grote invloed gehad op de biodiversiteit. Als we te weinig doen, gaat de biodiversiteit verder achteruit en verliezen we de ecosysteemdiensten die noodzakelijk zijn om te kunnen voortbestaan.

2.4 Hoe ontstaat biodiversiteit?

De soortenrijkdom is drastisch afgenomen, maar het goede nieuws is dat dit proces (nog) omkeerbaar is. Meer biodiversiteit kan weer ontstaan, zolang er aan een aantal condities wordt voldaan. Bodem, water en lucht horen van goede kwaliteit te zijn. Dat is de basis. Daarnaast is het van belang dat het landschap voor zoveel mogelijk soorten de 5 V’s bevat. De 5 V’s staan voor: voedsel, veiligheid, vocht, voortplanting en verbinding (Bekijk het kader voor een uitgebreidere uitleg per V).

De 5 V’s zien er voor alle soorten verschillend uit. Elke soort heeft zijn eigen behoefte aan wat het eet, waar het zich veilig voelt, tot rust komt, hoe het zich voorplant, in welke mate het water nodig heeft en hoe het zich verplaatst van A naar B. Als deze 5 V’s voldoende aanwezig zijn in een landschap, ontstaan er leefgebieden met veel variatie en structuur. En wanneer die plekken bomvol leven ook nog eens in verbinding komen te staan met elkaar, ontstaan er gemeenschappen van planten en dieren, die duurzaam kunnen voortbestaan. Dat is biodiversiteit. En hoe hoger de biodiversiteit, hoe gezonder en sterker de natuur wordt en beter de ecosysteemdiensten behouden blijven.

2.5 Hoe is het met de biodiversiteit in gemeente Raalte?

In deze paragraaf vind je een feitelijke omschrijving van de biodiversiteit in onze gemeente. Welke typen landschappen, landschapselementen en soorten komen voor? Waar is de biodiversiteit hoog en waar is het laag? In het kader vind je een samenvatting, de uitleg volgt in de subparagrafen erna.

2.5.1 Natuur- en bosgebieden

Binnen onze gemeente komen een aantal hotspots van biodiversiteit voor. Dit zijn onder andere de landgoederen tussen Laag Zuthem, Heino, Raalte en Heeten. Deze landgoederen hebben een kleinschalig karakter vol cultuurhistorie en natuur. Ze bestaan uit bossen, houtwallen, singels, hagen, graanakkers, vochtige hooilanden en kruidenrijke graslanden. Deze landgoederen zijn veelal onderdeel van het Natuur Netwerk Nederland (NNN) in Overijssel.

Delen van het bos bestaan uit historisch parkbos, met bijzondere boomsoorten en een rijke ondergroei aan stinzenplanten. De oudere bospercelen zijn uitermate geschikt voor bosvogels om te broeden, zoals de boomklever en grote bonte specht. Oude landgoedbossen en lanen bieden verblijfplaatsen voor vogels en vleermuizen, in de poelen komen de kamsalamander en poelkikker voor. In de kruidenrijke graslanden foerageren vogels en kleine zoogdieren, insecten vinden er een overwinteringsplek.

De natuurwaarden van met name de bossen zijn er hoog, mede door het veranderde bosbeheer: dood hout blijft liggen en naaldbosopstanden zijn omgevormd naar meer inheemse loofboomopstanden. Typische bossoorten zoals bosuil, boomkruiper en boommarter komen in toenemende mate voor in de bossen. De bossen vormen robuuste leefgebieden die plaats bieden aan grote populaties van bepaalde soorten. Vanuit het bos kunnen deze ‘gezonde’ populaties zich verspreiden naar daarbuiten. Ook buiten de landgoederen liggen waardevolle bosgebiedjes, onder andere rond de kernen van Luttenberg en Broekland. Broekland grenst aan het landgoed Neppelenbroek.

In gemeente Raalte ligt ook het Natura 2000-gebied Boetelerveld. Ruim een derde van het Boetelerveld bestaat uit natte tot vochtige heide, een weinig voorkomend landschapstype in Salland. De leem in de grond zorgt voor sterke wisselingen in de grondwaterstand. Hierdoor komen zeldzame soorten voor zoals de kamsalamander, het klokjesgentiaan en de kleine zonnedauw. De rest van de begroeiing bestaat vooral uit vochtige (dop)heide, wilde grassen, jeneverbesstruweel, grove den, zomereik en berk.

Tot slot bevinden zich in de gemeente diverse kleine natuurparels, waaronder waterbergingsgebied Aver Heino ten oosten van Heino. Hier is een pilot gestart waarbij de grond is afgegraven tot op de minerale bodem, wat op één perceel heeft geleid tot zeer hoge botanische waarden. Zo zijn de zeer zeldzame moeraswespenorchis en groenknolorchis in 2023 aangetroffen. Dit laat zien dat de zaadbank van dit landschapstype nog intact is en dat natuurherstel kansrijk is in deze regio.

Gemeente Raalte heeft, kortom, enkele hotspots met een grote soortenrijkdom. Met name de landgoederen (NNN) en het Natura 2000-gebied Boetelerveld zijn natuurparels met hoge natuurwaarden en een rijke biodiversiteit. Het zijn ook gebieden waarvan de wezenlijke kenmerken en waarden niet aangetast mogen worden. De gebieden liggen wel relatief geïsoleerd in het landschap. Robuuste verbindingen tussen de gebieden en andere natuurgebieden buiten de gemeentegrens ontbreken. Denk hierbij aan de Sallandse Heuvelrug, het Luttenbergerven, de landgoederen rond Wijhe, Olst en Deventer en tot slot het stroomgebied van de IJssel.

2.5.2 Buitengebied

Gemeente Raalte heeft in het buitengebied diverse landschapstypen (je vindt een overzicht hiervan in het kader). Er is dus relatief kleinschalig landschap aanwezig, al verschilt de mate van kleinschaligheid soms wel sterk per landschapstype. Ook zijn elementen die een kleinschalig landschap typeren de afgelopen eeuw grotendeels verdwenen. Denk hierbij aan houtsingels, houtwallen en bosjes. Gemeente Raalte heeft deze ontwikkeling kunnen keren, doordat ze de afgelopen tien jaar veel geïnvesteerd hebben in het beheer van bestaande landschapselementen én de aanleg van nieuwe landschapselementen. Dit deden zij onder andere in samenwerking met provincie Overijssel via het programma Groene en Blauwe Diensten Overijssel (GBDO).

Verder is er in grote delen van de gemeente sprake van hoogproductieve landbouw. Grasland voor veeteelt domineert in gebruik, maar ook maisteelt en andere vormen van akkerbouw vinden veel plaats. Op deze percelen is beperkt ruimte voor natuurlijke elementen als houtsingels, akkerranden en poelen. Wel is op kleine schaal te zien dat steeds meer randen van landbouwpercelen meer biodivers ingericht en beheerd worden. Redelijk algemeen aanwezig in dit gebied zijn soorten als witte kwikstaart, bruine kikker, gewone pad en vlinders als bruin zandoogje en groot dikkopje.

De hoogste biodiversiteit in dit landschap is te vinden op en rond de (boeren)erven, waar erfvogels als huiszwaluw, boerenzwaluw, kerkuil en zwarte roodstaart hun plek vinden. Op het moment dat de landbouw kleinschaliger is en/of er op de erven ook natuurlijke elementen aanwezig zijn zoals houtsingels en bosjes, dan komen er ook soorten als geelgors, patrijs, kleine watersalamander en koevinkje voor. Dit is met name rond de landgoederen het geval. In een aantal gebieden zijn weinig natuurlijke elementen in het landschap en op de erven terug te vinden, zoals in het Lierder- en Molenbroek. Het landschap is hier open en weids en aantrekkelijk voor weidevogels, waaronder grutto en tureluur.

2.5.3 Kernen

De biodiversiteit in de negen kernen is divers en soortenrijk. Gebouwbewonende soorten als gewone dwergvleermuis, huismus, gierzwaluw, spreeuw en kauw zijn algemeen aanwezig. Voor de grotere kernen Raalte, Heino en Heeten gaat het om relatief grote populaties. In de tuinen, plantsoenen en parken komen egel, dagpauwoog, kleine vos en vogels als merel, koolmees, pimpelmees en ekster veel voor. In sloten en vijvers tref je soorten als wilde eend, gewone pad en diverse libelsoorten.

Binnen een kern zijn echter grote verschillen tussen de wijken waar te nemen. Zo is de biodiversiteit in versteende wijken en op industrieterreinen laag, in wijken met veel groen en in en rondom de parken juist hoog. De hoogste soortenrijkdom is te vinden op plekken waar water, bosopstanden, ruigte en kruidenrijke vegetaties aanwezig zijn, in combinatie met woningen die geschikt zijn voor dieren. Goede voorbeelden hiervan zijn Park Drostenkamp en de nieuwbouwwijk Franciscushof, beide gelegen in Raalte.

Ook tussen de kernen zijn grote verschillen waar te nemen. De grote kernen Raalte, Heino en Heeten hebben een groot versteend oppervlak: Heino 55%, Raalte 60% en Heeten 50%. Met name Raalte springt eruit en dat komt met name door grote oppervlakten met industrieterrein. De kleinere kernen zijn minder versteend. In Luttenberg is bijna 60% van het oppervlak groen, met een boomkroonbedekkingsgraad van 25%. Landelijk gezien scoren de kernen van Raalte, Heino en Heeten overigens gemiddeld.

Afbeelding 2.8 natuurzone langs uitbreiding bedrijventerrein Blankenfoort in Heino

Waar staan we als gemeente Raalte voor en welke plek neemt biodiversiteit daarbinnen in? En hoe vertaalt deze visie zich naar onze ambities? Dat lees je in dit hoofdstuk.

3.1 Visie: waar staan we voor?

Gemeente Raalte staat voor verbinding. Noaberschapin zijn meest pure vorm: elkaar kennen, helpen en steunen, even bij elkaar binnenlopen of juist buiten op de stoep spontaan een praatje met elkaar maken. Noaberschap zoals we dat al eeuwen kennen in Salland, wat we haast vanzelfsprekend vinden en tegelijkertijd ook koesteren, omdat we weten dat verbinding zomaar kan verdwijnen. We zijn daarom zuinig op die saamhorigheid: we willen het vasthouden, nu en in de toekomst.

Waarom? Omdat noaberschap onze karakteristieke dorpen levendig houdt. Het brengt ons bij elkaar en laat ons samenwerken. De vele gemoedelijke evenementen en ook het bruisende verenigingsleven in onze gemeente zijn hier krachtige voorbeelden van. Die onderlinge verbinding maakt van onze kernen geborgen, fijne en veilige plekken om te wonen, te werken en te leven, voor jong en oud. Zonder die onderlinge verbinding worden onze leefgemeenschappen kwetsbaar. In de sociale agenda van de gemeente Raalte wordt die verbinding ook benoemd als voorwaarde voor leefbaarheid en gezondheid.

Verbinding maakt sterk en geeft veerkracht. Wij staan

als gemeente Raalte daarom voor álle verbindingen.

Ook groen en natuur zijn een essentieel onderdeel van dit noaberschap. We barbecueën met vrienden in de tuin onder de schaduw van een boom. Kinderen bouwen hutten in het groen of spelen met water. Ouderen treffen elkaar op een bankje in het park. Met groen om ons heen, groeien we gezond op en worden we gezond oud. Het stimuleert ons om naar buiten te gaan en elkaar te ontmoeten. Natuur inspireert ons én versterkt onze onderlinge verbinding.

Natuur heeft zelf ook verbinding nodig. Gemeente Raalte heeft een rijk gevarieerd landschap: parken, bossen, landgoederen, houtsingels en boerenerven wisselen elkaar af en zijn op hun best als ze met elkaar in verbinding staan. Verbinding maakt sterk en geeft dus veerkracht. Gebrek aan verbinding maakt kwetsbaar. Wij staan als gemeente Raalte daarom voor álle verbindingen. Niet alleen tussen mensen, maar ook tussen mens en natuur én tussen natuur onderling.

3.2 Ambitie: waar gaan we voor?

Gemeente Raalte heeft groene en blauwe landschapselementen, zoals parken, bermen, bossen en sloten. Maar deze groene en blauwe structuren vormen op zichzelf nog geen leefomgeving met veel biodiversiteit. Ze bevatten niet alle 5 V’s die nodig zijn voor een hoge soortenrijkdom (zie ook paragraaf 2.4). Denk aan de afwezigheid van waterpartijen, de monotone bomenrijen langs de gemeentewegen en de bermen die er op alle plekken hetzelfde uitzien. Hierdoor missen deze structuren de variatie die zo belangrijk is voor een hoge biodiversiteit.

Ook zijn de verschillende groene en blauwe structuren nog niet of onvoldoende met elkaar verbonden. Ook dit staat een hoge soortenrijkdom in de weg. Bovendien werken we – bewoners, organisaties, bedrijven en gemeente(n) - nog te weinig samen aan het vergroten van de biodiversiteit. We willen dat iedereen beseft hoe belangrijk biodiversiteit is en dat we de biodiversiteit alleen kunnen versterken als we hier samen onze schouders onder zetten. Samengevat, ontbreekt op dit moment de hoge mate van verbinding waar we als gemeente juist zo hard naar op zoek zijn.

Wij willen samen met anderen de biodiversiteit in onze gemeente verrijken door natuurstructuren te versterken en te verbinden.

Onze ambitie is daarom om samen met collega’s, bestuur, bewoners, organisaties en bedrijven de biodiversiteit in onze gemeente te behouden en te versterken. We brengen de kwaliteit van onze groene en blauwe landschapselementen naar een hoger niveau door deze structuren meer gevarieerd te maken: straks groeien er verschillende soorten bloemen, planten, struiken en bomen en is er volop water, waardoor een leefomgeving ontstaat waar veel soorten zich thuis voelen.

We brengen deze structuren met elkaar in verbinding, als de aansluiting nog ontbreekt. We doen dit in, om én tussen de kernen. Waar het grijs en versteend is, geven we de natuur waar het kan de ruimte en kiezen we voor natuurinclusieve bebouwing. We laten ons hierbij inspireren door de wijken en gebieden in onze mooie gemeente Raalte die op dit moment al hoge natuurwaarden hebben. Zodat in 2035 ons groene en blauwe kapitaal weer de biodiversiteit heeft die het verdient.

We doen dit samen met anderen. We vergroten de kennis over biodiversiteit, brengen de waarde ervan over en zetten initiatieven op die anderen stimuleren om samen met ons de biodiversiteit in onze gemeente te verrijken. We koesteren hierbij alles wat we al doen en gebruiken dat als vliegwiel om nog meer stappen te zetten. Zodat in de toekomst natuurinclusief denken en ontwikkelen een automatisme wordt: bij medewerkers, bewoners, organisaties en bedrijven.

Wij willen samen met anderen de biodiversiteit in onze gemeente verrijken door natuurstructuren te versterken en te verbinden. We hebben inzichtelijk gemaakt hoe het met de biodiversiteit is gesteld in onze gemeente en vastgesteld op welk speelveld we ons begeven. Daar vloeit dit biodiversiteitsbeleid uit voort. Het bestaat uit de zeven onderstaande uitgangspunten, die in dit hoofdstuk verder uiteen worden gezet.

1. Natuurstructuurkaarten: ons kompas

2. Biodiversiteit wordt integraal onderdeel bij projecten

3. We maken ons groenbeheer zo ecologisch mogelijk

4. We passen de bestaande openbare ruimte aan

5. We stimuleren en faciliteren natuurinclusief bouwen

6. We gaan meer sámen met anderen aan de slag

7. We verankeren biodiversiteit in de organisatie

Het actieprogramma in bijlage 1 bevat alle concrete activiteiten die we hiervoor gaan uitvoeren.

4.1 Natuurstructuurkaarten: ons kompas

Het ontwikkelen, herstellen en versterken van biodiversiteit en natuur vindt plaats op veel verschillende niveaus en beleidsterreinen. Ook zijn er veel verschillende partijen bij betrokken. Het is vrij eenvoudig om het overzicht te verliezen. Daarom hebben we per kern een natuurstructuurkaart ontwikkeld met een toelichting. We maken hierbij onderscheid tussen de groene hoofdstructuur en de groene nevenstructuur (zie voor de definitie het grijze blok in deze paragraaf). Aan de groene hoofdstructuur stellen we de hoogste eisen: hier versterken en completeren we de biodiversiteit. In de nevenstructuur is de ambitie: het behouden van de biodiversiteit en het verzilveren van kansen als ze zich voordoen.

De natuurstructuurkaarten zijn, met andere woorden, ons kompas. We gebruiken ze bij ruimtelijke ontwikkelingen en bij het uitvoeren van onze beheertaken. Daarnaast bieden deze kaarten inspiratie voor (ontwikkelingen van) derden. Tot slot, het behalen van onze ambities is een traject van de lange adem waarbij we continu kleine stappen zetten. Die stappen staan beschreven in het actieprogramma in bijlage 1. Ontwikkelingen staan niet stil. Daarom beschouwen we deze kaarten als levende documenten, waarbij het nodig is om ze periodiek bij te werken.

4.2 Biodiversiteit wordt integraal onderdeel bij projecten

Vanuit diverse beleidsopgaven wordt een grote claim gedaan op de openbare ruimte. We voeren projecten in de openbare ruimte daarom integraal uit, waarbij biodiversiteit standaard wordt meegenomen. Soms zullen we scherpe keuzes moeten maken. Om te voorkomen dat groenontwikkeling hierbij telkens het onderspit delft, stellen we een ondergrens vast. We gaan hierbij uit van drie uitgangspunten: (1) streven naar 50 m2 openbaar groen per inwoner in een woonbuurt, (2) de groennorm en (3) de 5 V-norm. (In de kaders worden de groennorm en de 5V-norm verder uitgelegd). Als het nodig is, schakelen we extern ecologisch advies in.

4.3 We maken ons groenbeheer zo ecologisch mogelijk

We richten ons beheer en onderhoud steeds meer op het verbeteren van biodiversiteit. Speerpunt is dat beheer zo ecologisch mogelijk gebeurt. We zetten hierbij in op maatregelen die makkelijk zijn uit te voeren. Denk aan het ecologisch beheer van bermen en sloten langs onze wegen en het inrichten van biodiversiteitsstroken in de kernen. We sluiten aan op de biodiversiteitsdoelen die benoemd zijn in het beheerplan toekomstbestendig openbaar groen en vice versa.

Het structureel aanpassen van het groenbeheer, vraagt ook om een structurele inzet van middelen. Nieuwe maatregelen, als bijvoorbeeld ecologisch bermbeheer, nemen we mee bij het actualiseren van beheerplannen.

Afbeelding 5.1 kruidenrijk grasland bij nieuwbouwwijk Franciscushof waar zo min mogelijk wordt gemaaid

4.4 We passen de bestaande openbare ruimte aan

Ruimtelijke ontwikkelingen zijn bij uitstek kansrijk om de biodiversiteitsdoelen te realiseren. Deze doelen kunnen al vanaf de tekentafel worden meegenomen, zeker wanneer dit beleid al is opgenomen en doorvertaald in het Handboek inrichting Openbare Ruimte (HIOR). Een biodiverse inrichting van de leefomgeving betekent niet per definitie dat de inrichtingskosten hoger zijn dan bij de meer traditionele inrichting van de groene openbare ruimte. Zeker als een biodiverse inrichting vanaf het begin in het ontwerp worden meegenomen, kunnen de kosten beperkt blijven door deze als standaard projectkosten of in het meerjareninvesteringsprogramma openbare ruimte op te nemen.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 4, lopen een aantal gemeentelijke beleidsopgaven in de openbare ruimte parallel aan de biodiversiteitsambities of zijn daar sterk mee verweven. Deze kansen gaan we benutten. Zo sluiten we aan bij de doelen van toekomstbestendig beheer van openbaar groen, klimaatadaptatie en duurzaamheid.

Afbeelding 5.2 natuur, wadi en speelplaats aan de rand van Liederholthuis, meerdere functies op één locatie

Daarnaast ligt er een grote meekoppelkans bij nieuwbouw en grote en kleine herinrichtingen in bestaande woonwijken. Dit raakt ook een meekoppelkans binnen het sociaal beleid: de sociaal zwakkere wijken in Raalte en Heino zijn namelijk de meest versteende wijken met veel hittestress. Er is weinig groen, weinig ruimte en weinig kennis over biodiversiteit. Bovendien hebben bewoners vaak geen geld om te investeren in een groene tuin. Tot slot, liggen er meekoppelkansen bij projecten van derden, bijvoorbeeld de renovatie- en nieuwbouwopgaven van Salland Wonen.

4.5 We stimuleren en faciliteren natuurinclusief bouwen

We hanteren voor ons eigen vastgoed natuurinclusief bouwen en renoveren als de richtlijn. Door het gewenste gedrag te laten zien, maken we van natuurinclusief bouwen ook de richtlijn voor andere partijen. Per project bepalen we de hoogte van de ambities en eventuele meerkosten maken we inzichtelijk, zodat we goed kunnen afwegen wat wel haalbaar is en wat niet. Daarnaast onderzoeken we de mogelijkheden om bij ruimtelijke initiatieven van derden ook van hen te vragen om natuurinclusief te bouwen.

Afbeelding 5.3 groen dak van kruiden en sedum op het Dorpshuis in Liederholthuis

4.6 We gaan meer sámen met anderen aan de slag

Om onze ambities te verwezenlijken zetten we in op het stimuleren en enthousiasmeren van onze omgeving én het versterken van de samenwerking met inwoners, ondernemers en organisaties. We houden ons hierbij aan wettelijke verplichtingen, maar leggen geen extra (beleids)regels op. Wel geven we een gewenste richting aan. Dit past bij onze stijl van besturen en beleid maken.

Verder kiezen we ervoor om aan te haken op het Strategisch Communicatieplan Klimaatadaptatie. Deze strategie is een gedegen, concreet uitgewerkt plan waarin ook het bevorderen van biodiversiteit is ondergebracht. Dit plan focust zich op het betrekken van de vastgestelde doelgroepen, zowel intern als extern, via de juiste kanalen en met de juiste frequentie. Extra aandacht gaat uit naar het intern verankeren van het biodiversiteitsbeleid (zie ook paragraaf 5.7).

Afbeelding 5.4 inzet van tuincoaches tijdens groenfestival in Raalte

Er zijn meerdere groene, maatschappelijke partijen actief die een bijdrage leveren aan het verbeteren van de biodiversiteit of het monitoren hiervan. Denk bijvoorbeeld aan de organisaties vertegenwoordigd in de Werkgroep Groene Agenda, Raalte op Groen en de Tuincoaches. De inzet van deze partijen is van groot belang en koesteren we. We willen deze inzet graag stimuleren bijvoorbeeld door extra uitvoeringsbudgetten beschikbaar te stellen voor organisaties die bijdragen aan onze doelen op het gebied van biodiversiteit. Waar mogelijk wordt een combinatie gemaakt met het realiseren van de doelen en inzet van middelen op het gebied van klimaatadaptatie.

We geven graag het goed voorbeeld als het gaat om vergroenen. Dat willen we bijvoorbeeld doen door via een publieksactie aandacht te vragen voor bijzondere plekken in de gemeente Raalte en door extra te investeren op kleine schaal (voorlopig voor vier jaar). Dat kan bijvoorbeeld al door het verminderen van verhard oppervlak in de negen kernen.

4.7 We verankeren biodiversiteit in de organisatie

Extra aandacht gaat uit naar het intern verankeren van biodiversiteitsbeleid, zowel in beleid als in uitvoering. Dit vraagt om extra capaciteit en budget. We zetten daarbij onder meer in op het nemen van maatregelen op het gebied van inrichting en beheer van de openbare ruimte en het vergroten van de kennis bij medewerkers. Hiervoor doen we voorstellen bij de begroting 2025, ons voornemen is om structurele middelen te vragen bij de begroting 2026.

Tussen idee en uitvoering zit vaak een lange weg. Een weg met de nodige hobbels en omwegen. Daarom brengen we in dit hoofdstuk in kaart welke aspecten een rol spelen bij het realiseren van onze ambities. Met welke wettelijke verplichtingen moet de gemeente rekening houden? Zijn er risico’s, gevoeligheden en knelpunten? Zijn er nog andere (interne) beleidsontwikkelingen waar we rekening mee moeten houden? En wat gaat al goed en kan juist als katalysator fungeren?

Kortom: wat is het speelveld waarin we ons bevinden? Iedere paragraaf eindigt met een puntsgewijs overzicht waarin staat omschreven hoe de gemeente met dit speelveld omgaat. Met deze opsomming sorteren we voor op hoofdstuk 5, waarin we alle inzichten van dit hoofdstuk hebben verwerkt tot ons gemeentelijke biodiversiteitsbeleid.

5.1 Wettelijke bescherming van natuur

In Europa en Nederland bestaan verschillende wetten en programma’s om de biodiversiteit op Europees en landelijk niveau te behouden en versterken. De belangrijkste zijn Natura 2000, Natuurnetwerk Nederland, de Omgevingswet en de Nationale Omgevingsvisie. We zetten ze hieronder kort uiteen.

5.1.1 Natura 2000

Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In deze gebieden worden bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving wettelijk beschermd. In gemeente Raalte ligt Natura 2000-gebied Boetelerveld (zie voor een gebiedsomschrijving paragraaf 2.5.1).

5.1.2 Natuurnetwerk Nederland (NNN)

Binnen gemeente Raalte liggen ook verschillende landgoederen en havezaten met hoge natuurwaarden (zie voor een omschrijving paragraaf 2.5.1) die onderdeel uitmaken van het NNN. Het Natuurnetwerk Nederland is een Nederlands netwerk van bestaande en nieuw aan te leggen natuurgebieden. Het netwerk zorgt ervoor dat natuurgebieden beter in verbinding komen te staan met elkaar en het omringende agrarische landschap. Ook in de NNN-gebieden zijn verschillende dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving wettelijk beschermd. Hieronder vallen ook de wezenlijke kenmerken en waarden, waaronder het kleinschalig boslandschap, natte schraal- en hooilanden en historisch parkbos.

5.1.3 Omgevingswet

Sinds 1 januari 2024 geldt de Omgevingswet. Deze wet bundelt 26 verschillende wetten die betrekken hebben op de fysieke leefomgeving. Hieronder vallen ook de wetten die gaan over het beschermen van natuur (zowel (leef)gebieden als (plant- en dier)soorten). Niet alleen in natuurgebieden en buitengebieden, maar ook in en rond gebouwen in de bebouwde omgeving. De Omgevingswet biedt ook kansen om de biodiversiteit te bevorderen.

5.1.4 Nationale Omgevingsvisie

Vanuit de Nationale Omgevingsvisie – de basis voor de Omgevingswet - wordt aangestuurd om water en bodem meer sturend te laten zijn bij beslissingen over de inrichting van Nederland. Dit betekent dat er meer rekening gehouden wordt met de eigenschappen en het natuurlijk functioneren van het bodem- en watersysteem bij ruimtelijke keuzes. Het vasthouden van water om droge perioden goed door te komen en het waarborgen van een goede kwaliteit van bodem en water zijn hierbij belangrijke aandachtspunten.

5.1.5 Hoe gaan we hiermee om?

• •

  De gemeente bezit zelf geen landgoederen, havezaten of percelen in N2000- of NNN-gebieden. We hebben geen inspanningsverplichting om de natuur in het buitengebied te verbinden met de natuurwaarden in Natura 2000- en NNN-gebieden. Maar als er zich kansen voordoen, dan spannen we ons in om deze te benutten en op te nemen in onze plannen. Hiervoor hebben we met enige regelmaat contact met Landschap Overijssel en particuliere landgoedeigenaren.

• •

  De gemeente hanteert voor aanleg- en beheerwerkzaamheden de gedragscode soortbescherming gemeenten van Stadswerk. Deze gedragscode is echter nog onvoldoende geïmplementeerd: er wordt nog onvoldoende volgens deze gedragscode gewerkt en er is nog te weinig kennis, ervaring en kunde onder medewerkers over zorgvuldig natuurinclusief handelen. De gemeente zet daarom in op een betere implementatie, zodat eenieder binnen de gemeente of in opdracht van de gemeente doet wat nodig is: van beleidsmaker tot de man op de kraan.

• •

  We spannen ons in om bij ruimtelijke ontwikkelingen en beheer water en bodem altijd sturend te laten zijn. Dit doen we intern én extern:

  • °

    Intern: We zorgen dat onze medewerkers op de hoogte zijn wat dit concreet betekent voor de ruimtelijke (beleids)plannen, projecten en ontwikkelingen waar zij zich mee bezig houden. De inrichtingseisen en randvoorwaarden zoals deels beschreven in dit beleidsplan worden voor interne en externe planontwikkelaars ook opgenomen in het HIOR van de gemeente Raalte. Zo kan erop getoetst worden.

  • °

    Extern: We werken samen met partijen als de provincie, buurtgemeenten, het waterschap en Landschap Overijssel om van elkaar te leren.

5.2 Provinciale ambities biodiversiteit

De provincie Overijssel heeft verscheidene ambities en programma’s om de biodiversiteit binnen haar provincie te behouden en versterken. De belangrijkste zijn de bossenstrategie, de Basiskwaliteit Natuur (BKN) en het programma Natuur voor Elkaar.

5.2.1 Bossenstrategie

Met de bossenstrategie wordt gestreefd naar meer bos, vitaal bos, meer bomen buiten het bos en duurzaam gebruik van bomen en bos. Meer bos is onder andere goed voor het vastleggen van CO2 en het verhogen van de biodiversiteit. Provincie Overijssel wil vóór 2030 circa 3.900 ha extra bos realiseren.

5.2.2 Basiskwaliteit Natuur

De Basiskwaliteit Natuur is een meetmethode waarmee Overijsselde minimale natuurkwaliteit wil borgen in het buitengebied, daar waar landbouw of wonen leidende functies zijn. Doel is om algemene soorten op peil te houden en/of te brengen. Gemeenten vervullen een belangrijke rol in het herstel van de Basis Kwaliteit Natuur.

5.2.3 Programma Natuur voor Elkaar

Met het programma Natuur voor Elkaar wil de provincie met gemeenten, waterschappen en andere partners de kennis en liefde voor de natuur bij inwoners en professionals versterken, zodat ze zich bewuster worden van de maatschappelijke en economische meerwaarde van natuur. Ook willen ze méér groen realiseren en de kwaliteit van de natuur versterken.

5.2.4 Hoe gaan we hiermee om?

• •

  Wat betreft de Bossenstrategie past ons bescheidenheid: wij willen bijdragen aan de uitvoering ervan, maar lopen hierin niet voorop. We bezitten als gemeente niet veel bos en er is weinig budget en capaciteit beschikbaar. Waar mogelijk nemen we de opgave vanuit de bossenstrategie mee in onze opgave voor het buitengebied.

• •

  Wij volgen de ambities van het BKN en willen ook onze rol vervullen zoals die in het BKN staat omschreven. Onder andere door te streven naar het natuurinclusief bouwen en renoveren en door het beheer van meer bermen en sloten ecologisch uit te voeren. Hierbij houden we rekening met de karakteristieken van het landschap waarin we werken en proberen we die karakteristieken ook zoveel mogelijk te behouden, herstellen of versterken.

• •

  De ambities die gemeente Raalte heeft, liggen in lijn met het Programma Natuur voor Elkaar. We zijn scherp op de ontwikkelingen van dit programma, we zoeken de samenwerking proactief op en beogen gebruik te maken van het instrumentarium en de subsidies die de provincie namens dit programma aanbiedt.

5.3 Bestaand gemeentelijk beleid

Ook op lokaal niveau zijn er verschillende ontwikkelingen, beleidsplannen en visies die invloed hebben op het behouden en versterken van biodiversiteit. Ze staan hieronder op een rij.

5.3.1 Claims op de (openbare) ruimte

Vanuit diverse beleidsopgaven wordt een grote claim gelegd op de openbare ruimte. Zo hebben we de ambitie om vóór 2030 3000 woningen te bouwen. Hierbij is de strategie: eerst inbreiden, dan uitbreiden. De N35 bij Mariënheem wordt verlegd, voor de energietransitie is er ruimte nodig voor windmolens en zonnepanelen. Er is een transformatie gaande naar meer natuurinclusieve landbouw en door de krapte op het energienetwerk moeten er nieuwe kabels, leidingen en verdeelstations worden aangelegd. Al deze ontwikkelingen en huidige eisen vragen, net als de ontwikkeling van biodiversiteit, hun plek in de openbare ruimte.

5.3.2 Meekoppelkansen

Een aantal gemeentelijke beleidsopgaven lopen parallel aan de biodiversiteitsambities of zijn daar sterk mee verweven. Denk aan de doelen van klimaatadaptatie en het toekomstbestendig beheer van openbaar groen. Biodiversiteit heeft ook raakvlakken met gezondheid en sociale cohesie. Er liggen dus ook koppelkansen binnen het sociaal domein. Tot slot, zijn er ook externe koppelkansen bijvoorbeeld met projecten van het waterschap.

5.3.3 Natuurinclusief bouwen

Gemeente Raalte staat voor de uitdaging om natuurinclusief te bouwen: het combineren van meerdere functies van bebouwing, die zowel een goede leefomgeving voor mensen als dieren biedt. Er is nu nog geen gemeentelijk beleid voor natuurinclusief bouwen, terwijl er vanuit de markt veel aandacht voor is en het veel kansen biedt om biodiversiteit te bevorderen. Op dit moment treft gemeente Raalte voor haar eigen vastgoed ook bijna geen natuurinclusieve maatregelen.

5.3.4 Omgevingsvisie ‘Horizon gemeente Raalte 2040’

Gemeente Raalte heeft een omgevingsvisie opgesteld. Hierin staan de drie kernopgaven waar gemeente Raalte voor aan de lat staat. Het betreft (1) Het buitengebied; (2) toekomstbestendige wijken en dorpen en (3) identiteit en regio. De visie zegt hierover: Raalte kiest voor een sterk en afwisselend landschap door het verder te ontwikkelen, te versterken en te behouden wat waardevol is. Bovendien kiezen we voor nieuwbouw en transformatie binnen bestaand bebouwd gebied, waarbij woningbouw zo min mogelijk ten koste gaat van waardevol groen binnen en buiten de kern.

5.3.5 Budget en ambtelijke capaciteit

Onze ambities om de biodiversiteit te verhogen zijn hoog. We willen de groenstructuren in onze gemeente versterken en met elkaar verbinden, in nauwe samenwerking met inwoners, organisaties en ondernemers. Ook intern willen we dit verankeren, zowel in beleid als in uitvoering. Nog niet iedereen voelt die urgentie. Het is belangrijk om in te zetten op het verbeteren van kennis en het veranderen van houding en gedrag. Dit vergt een lange en consistente adem. En dat vraagt capaciteit en budget van de gemeentelijke organisatie, wat op dit moment beperkt aanwezig is.

5.3.6 Hoe gaan we hiermee om?

• •

  Om onze ambities te verwezenlijken zetten we in op ‘stimuleren en enthousiasmeren’. Uitgezonderd van wettelijke verplichtingen leggen we geen regels op. Dit past bij onze stijl van besturen en beleid maken.

• •

  We voeren projecten in de openbare ruimte integraal uit, waarbij versterken van biodiversiteit standaard als voorwaarde wordt meegenomen. Maar we zullen soms ook keuzes moeten maken. Om te voorkomen dat groenontwikkeling hierbij het onderspit delft, bepalen we een ondergrens. Hiervoor maken we onder andere gebruik van de 3-30-300 richtlijn.

• •

  We kiezen ervoor om de communicatiestrategie van dit biodiversiteitsbeleidsplan een aanvulling te laten zijn op het Strategisch Communicatieplan Klimaatadaptatie.

• •

  We werken de biodiversiteitsdoelen uit die benoemd zijn bij klimaatadaptatie en in het beheerplan toekomstbestendig openbaar groen en vice versa. We houden in de gaten dat de uitvoering van plannen in lijn blijven met elkaar.

• •

  In het actieprogramma is opgenomen dat de gemeente beleid gaat maken voor natuurinclusief bouwen, waaronder voor haar eigen vastgoed. Door het gewenste gedrag te laten zien, maken we van natuurinclusief bouwen ook de norm voor andere partijen. Het opstellen van een SMP is (tijdelijk) aangehouden, maar kan bij nieuwe ontwikkelingen of inzichten alsnog opgestart worden.

• •

  De ambities zijn te groot voor de huidige ambtelijke organisatie. Er is meer capaciteit en budget nodig om de ambities van dit beleidsplan te realiseren. Als dit niet mogelijk is, dan is het noodzakelijk om de ambities aan te passen.

5.4 Samenwerking met derden

Als gemeente voldoen we aan wettelijke verplichtingen en dragen we bij aan provinciale ambities. Daarnaast weten we dat we niet de enige partij zijn die de openbare ruimte binnen gemeente Raalte inricht, beheert en gebruikt. We werken daarom nauw samen met belangrijke partijen als woningcorporatie SallandWonen, Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDOD), Provincie Overijssel, Landschap Overijssel, LTO Salland, de nutsbedrijven, scholen, sportclubs, natuurverenigingen en plaatselijke belangen. We weten dat de verschillende doelen, uitgangspunten en belangen niet altijd overeenkomen, maar juist daarom is een goede samenwerking en afstemming belangrijk.

Zo werkt het Waterschap WDOD aan natuurvriendelijke oevers, maar is ook verplicht om sloten te schonen, terwijl dit nadelig is voor zaden en insecten. Particulieren en agrariërs zaaien percelen vaker biodivers in. Daarna maaien ze hun percelen kort, terwijl de bloemen en grassen juist een verrijking zijn voor de biodiversiteit. Steeds meer scholen binnen de gemeente hebben een groen schoolplein, toch zijn er aandachtspunten rondom de meerkosten, onderhoud en ‘rommel’ van het plein. Het is belangrijk om in gesprek te blijven over zulke tegengestelde belangen, en hier samen oplossingen voor te vinden.

5.4.1 Hoe gaan we hiermee om?

• •

  De relaties met de verschillende partijen zijn goed, maar soms te vrijblijvend van aard. Er liggen kansen om de samenwerking te verdiepen. Bijvoorbeeld bij het afstemmen van het maaibeheer van aangrenzende percelen of biodiversiteit verder te verwerken in de prestatieafspraken met de woningcorporatie. Gemeente Raalte heeft de ambitie en intentie om de samenwerkingen te verstevigen.

• •

  De gemeente ondersteunt, subsidieert, en adviseert op dit moment scholen bij het realiseren en onderhouden van groene schoolpleinen. Wij willen deze aanpak voortzetten en waar mogelijk versterken.

• •

  We beseffen ons dat we soms compromissen moeten sluiten of juist moeten erkennen dat bepaalde tegengestelde belangen niet overbrugbaar zijn. We blijven met elkaar in gesprek en zoeken ook hier altijd de verbinding. We zorgen dat de samenwerking constructief blijft en dat discussies over de inhoud gaan.

• •

  Initiatieven van derden, inwoners of maatschappelijke organisaties willen we, wanneer dit passend is, stimuleren en faciliteren. Waaronder initiatieven van Raalte op Groen en de Werkgroep Groene Agenda. We richten ons op het verzilveren van kansen