Beleef het in Berkelland

2.1. Feiten, cijfers, trends en ontwikkelingen

Toename verblijfsrecreatie

De Nederlandse vrijetijdssector is volop in ontwikkeling. Het inkomend toerisme groeide de afgelopen 10 jaar met gemiddeld 5% per jaar. Forecast 2035 (de prognose van het verblijfstoerisme in Nederland tot en met 2035 opgesteld door het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) en het Centre of Expertise Leisure, Tourism and Hospitality (CELTH) verwachten in 2035 in totaal 61 miljoen verblijfsgasten in Nederland. Ten opzichte van 2023 is dit een groei van 12 miljoen gasten, ofwel 24 procent. Gemiddeld gaat het om een groei van 1 miljoen gasten per jaar. Het aantal internationale aankomsten in 2035 wordt geschat op 28 miljoen (+39% t.o.v. 2023). Het aantal verblijfsgasten uit eigen land groeit met 13 procent naar 33 miljoen.

Ook specifiek voor Gelderland is een prognose gemaakt.

Als er iets is wat we de afgelopen jaren hebben geleerd, is dat de wereld heel snel kan veranderen en waar nodig wordt er vervolgens bijgestuurd of -geschaafd. Door de herwaardering van het traditionele kamperen en de verstening op campings constateert branchevereniging Hiswa-Recron een tekort aan kampeerplaatsen in de toekomst.

Nederlanders kochten in 2024 7.192 nieuwe caravans, een stijging van ruim 6 procent. De Nederlandse verkoopstijging van nieuwe campers vorig jaar lag met 10,5 procent (tot 2.465 exemplaren) in lijn met de plus van 9,5 procent die in heel Europa werd genoteerd. Volgens brancheorganisaties Kampeer en Caravan Industrie (KCI) en BOVAG werden in de rest van Europa eveneens meer campers verkocht, maar is Nederland het enige land waar ook de afzet van nieuwe caravans significant stijgt. Ook steeds meer jonge stellen en gezinnen trekken er met de caravan of camper op uit.

Dagrecreatie in ontwikkeling

Tussen november 2022 en november 2023 ondernamen Nederlanders in totaal 2,5 miljard vrijetijdsactiviteiten buitenshuis. Bijna de gehele onderzochte bevolking (98,5%) heeft aan tenminste één activiteit deelgenomen.

De meest populaire activiteit is wandelen, goed voor 849 miljoen wandelingen. Gevolgd door het maken van fietstochten (262 miljoen) en uit eten gaan (231 miljoen). Ongeveer vier op de tien vrijetijdsactiviteiten ondernemen Nederlanders in hun eigen woongemeente (NVTO april 2024).

Achterhoek | Omvang

Bureau Ginder doet eens per twee jaar onderzoek naar de omvang en betekenis van toerisme en recreatie in de Achterhoek. De meest recente cijfers dateren van 2022. Medio 2025 worden de cijfers van 2024 verwacht.

Na een lastig jaar in 2020 door COVID-19 heeft het toerisme in de Achterhoek zich goed herpakt. Het jaar 2022 is het beste jaar ooit qua bestedingen, overnachtingen en bezoekersaantallen. De groei is in alle sectoren te merken: in het verblijfstoerisme stegen de bezettingsgraden (tot soms boven het niveau van 2019), bezoekersaantallen in het dagtoerisme deden hetzelfde en in het verblijfstoerisme waren vooral bij campings en vakantiewoningen behoorlijke prijsstijgingen te zien. Het aantal toeristische overnachtingen in de Achterhoek was in 2022 circa 4,2 miljoen, een stijging van ongeveer 42%. Aangezien het aantal overnachtingen in 2020 met 11% was gedaald, is dit een sterke prestatie en meer dan alleen een herstel in de verblijfsmarkt. Het dagtoerisme heeft zich hersteld en telt op totaalniveau zelfs meer bezoeken dan in 2019. De culturele/museale sector en de zakelijke markt voor vergaderen hebben zich nog niet helemaal hersteld.

Binnen campings en vakantiewoningen is er een verdere professionalisering, hogere bestedingen, kwaliteitsverbetering en een meer jaarrond aanbod. Dat kwam door uitbreiding van vakantieparken en door transformatie van jaarplaatsen naar verhuuraccommodaties op een aantal campings, onder andere door overnames van Capfun. Dit levert een forse bestedingsimpuls op. Voor recreatieondernemers in de Achterhoek was 2022 een goed jaar, althans qua bezetting en prijzen. De bestedingen stegen in 2022 met 78% ten opzichte van 2020 en kwamen met € 328 miljoen ook ruim uit boven de bestedingen van 2019 (€ 256 miljoen). Dit was grotendeels (65%) een volume-effect: meer overnachtingen en bezoeken. In totaal betekent dat een toename van bestedingen van bijna € 150 miljoen, na een daling van circa € 74 miljoen in 2020.

Onderzoek toekomst kleinschalige verblijfsaccommodaties Achterhoek

Bureau Ginder heeft september 2024 een onderzoek opgeleverd over de toekomst van kleinschalige verblijfsaccommodaties in de Achterhoek. De conclusie is dat het aanbod en de vraag is gestegen, met uitzondering van de kampeereenheden. Bij kampeereenheden is het aanbod gedaald en de vraag gestegen. Door bedrijfsovernames zijn er ook in Berkelland veel kampeerplaatsen verdwenen. Dit houdt in dat er voldoende ruimte is voor uitbreiding van het kampeeraanbod. Het is belangrijk om hier rekening te houden met de kansrijke leefstijlen (zie vitaliteitsonderzoek Achterhoek, 2019). Bij de trends zien ze dat het hier met name gaat om kleinschalig aanbod waar interesse in is.

De ontwikkelmogelijkheden die Bureau Ginder o.a. ziet is voor minicampings met een maximum van 40 eenheden. Bij meer dan 40 eenheden, betreft het geen kleinschalig aanbod en gaat het om een reguliere camping waarbij andere criteria gelden. Om op de kwaliteit van het product en de service in te spelen is privé sanitair een mooie aanvulling. Bij kleinschalig aanbod vindt men de contacten belangrijk, ofwel ontmoeten is belangrijk. Een gezamenlijke ruimte sluit daar goed bij aan, bijvoorbeeld een ontbijtzaal/kamer. Het doel bij zo een ruimte is ook om de regio te versterken door daar informatie en streekproducten te delen.

Onderzoek vitaliteit dagrecreatie en horeca Achterhoek

Uit de resultaten van het onderzoek naar de vitaliteit van dagrecreatie en horeca in de Achterhoek van september 2022 kwam naar voren dat het dagrecreatief aanbod in onze regio goed is. De gemiddelde dichtheid aan voorzieningen is in de meeste deelcategorieën hoog en voor de meeste inwoners ligt het aanbod ook binnen bereisbare afstand. Er is dan ook vanuit deze benadering niet direct grote aanleiding om nieuw aanbod toe te voegen. We zien in de analyse wel enige kansen voor een aantal vooral sportieve voorzieningen, waarbij de accenten per deelregio verschillen. De kans rijkheid hangt sterk samen met het onderscheidend vermogen.

De horeca is een duidelijk vitale sector in de Achterhoek. De horecabedrijven zijn over het algemeen goed onderhouden en eigentijdse bedrijven op een aantrekkelijke locatie. De sector heeft erg te lijden gehad onder de coronacrisis. Daarnaast heeft de sector te kampen met een groot personeelstekort; ruim 2 op de 3 bedrijven heeft hier in grote mate last van. Dit heeft soms grote gevolgen: minder ruime openingstijden, minder service en minder omzet. Daarnaast hebben ondernemers te maken met snel stijgende energielasten. Bovendien valt in de sector nog veel winst te behalen met betrekking tot het thema duurzaamheid.

Onderzoek verblijfsgasten Achterhoek

Uit het Onderzoek verblijfsgasten Achterhoek 2024 blijkt dat de ondervraagden het verblijf in de Achterhoek in zijn geheel beoordelen met een 8,9. De verbeterpunten die zijn genoemd zijn: onderhoud van fietspaden en bermen en de beperkte openingstijden van horeca en uitgebreidere menu opties. Een veel gehoorde klacht is ook de beperkte horecagelegenheden in het buitengebied.

De respondenten die voor de Achterhoek gekozen hebben, konden aangeven wat de redenen (max. 5 antwoorden) waren voor de keuze voor deze regio. Belangrijkste redenen zijn de goede/mooie fietsmogelijkheden en de natuur. Ook de rust, de aanwezigheid van een specifieke accommodatie en de vriendelijkheid en gastvrijheid van de bevolking.

Ondernomen activiteiten

2.2 Visies en beleidskaders

De laatste jaren wordt de keerzijde van toerisme steeds vaker belicht. Het toeristisch potentieel van een aantal bestemmingen wordt soms overbenut waardoor de toeristische druk te groot wordt. Toerisme heeft hierdoor een negatieve impact op de omgeving van de bestemming en de leefbaarheid voor de inwoners. Anderzijds zijn er ook plekken in het land waar er nog ruimte is voor de vrijetijdssector om op een verantwoorde manier te groeien.

Om de balans tussen de lusten en lasten van de vrijetijdssector te waarborgen, wordt er zowel op landelijk als provinciaal en regionaal niveau ingezet op kwaliteitsverbetering met diverse beleidsstukken. Deze stukken worden hieronder nader toegelicht.

Landelijk: perspectief 2030

‘Perspectief 2030’ (NBTC, 2019) beschrijft de toeristische visie van Nederland. Uitgangspunten van de visie zijn dat toerisme dient te worden gezien als middel in plaats van een doel op zichzelf, er een gedeeld belang samenhangt met toerisme en dat we van het vermarkten van een bestemming over moeten gaan naar het managen ervan.

De ambitie is dat in 2030 iedere Nederlander gaat profiteren van de vrijetijdseconomie. Het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen (NBTC) wil hiervoor inzetten op het in balans brengen van lusten en lasten als gevolg van toerisme (door onder andere te spreiden over ruimte en tijd), ervoor zorgen dat Nederland overal aantrekkelijk is, de toegankelijkheid en bereikbaarheid verbeteren, inzetten op verduurzaming van de sector en tot slot de gastvrijheid van de sector een impuls geven.

Provinciaal: Beleef het in Gelderland

Provinciale Staten heeft maart 2025 het Beleidskader Recreatie en Toerisme & Gelders Programma Recreatie en Toerisme vastgesteld. Waardevol toerisme was leidend principe in de afgelopen periode: het optimaal benutten van economische kansen met behoud van natuur en leefbaarheid. De rol van de provincie was hierin vooral stimulerend en faciliterend. Omdat recreatieve voorzieningen en de kwaliteit en toegankelijkheid ervan bijdragen aan brede welvaart én ruim 84% van alle vrijetijdsactiviteiten door inwoners worden gedaan, richten ze zich nu naast toerisme ook op voldoende ruimte voor recreatie. Daarbij streven ze naar een betere balans tussen economische, ecologische, culturele en sociale waarden. Basis voor de strategie is het Gelders twee-pijlers model vrijetijdsbeleving. De recreatiepijler richt zich op inwoners, door recreatieve activiteiten te integreren in het dagelijks leven. De toerismepijler focust zich op het aantrekken en verwelkomen van bezoekers.

De strategische doelen zijn:

• •

  Streven naar voldoende ruimte voor recreatiemogelijkheden voor inwoners en bezoekers. Hierbij beschermen we onze natuurlijke en culturele rijkdommen.

• •

  Gelderland positioneren als een toonaangevende provincie met een vitaal en divers aanbod dat duurzame groei stimuleert. Hierbij bewaren we een evenwicht tussen economische voordelen en het behoud van onze regionale identiteit.

Regionaal: Vrijetijdsagenda 2025-2035

Eind 2024 is de ‘Vrijetijdsagenda Achterhoek 2025-2035’ vastgesteld door de gemeenten Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Lochem, Oost Gelre, Oude IJsselstreek en Winterswijk. Montferland en Zutphen beslissen dit jaar over deelname. Het streeft het volgende doel na: Een fijne leefomgeving in de Achterhoek, waar alle bewoners en bezoekers het hele jaar kunnen genieten van aantrekkelijke voorzieningen die tegemoetkomen in de uiteenlopende interesses en behoeften. Hiermee draagt de vrijetijdssector bij aan inwonersprofijt en economische vitaliteit die samen de brede welvaart stimuleren. In de Vrijetijdsagenda is de koers voor toerisme en recreatie voor de komende jaren uitgestippeld. De komende jaren zet de regio in op drie speerpunten: het fundament waarborgen, het verhogen van de vitaliteit en duurzaamheid van de sector en het versterken van onderscheidend vermogen (Vrijetijdsagenda Achterhoek 2025-2035).

3.1 Feiten en cijfers

Verblijfsrecreatie

Uit het ‘Vitaliteitsonderzoek Verblijfsrecreatie Achterhoek’, dat in 2019 is uitgevoerd, komt naar voren dat het aanbod van verblijfsaccommodaties in Berkelland met name aantrekkelijk is voor de toeristisch-recreatieve doelgroepen harmonie-, rust- en verbindingszoekers. Deze Leisure-leefstijlen zijn weergegeven in de figuur hiernaast. Voor zogenoemde avontuurzoekers liggen er nog kansen in Berkelland, evenals voor plezier-, stijl- en inzichtzoekers.

In de gemeente Berkelland vonden in 2022 514.000 toeristische overnachtingen plaats. Dit aantal is inclusief overnachtingen op vaste standplaatsen (83.100). In 2020 waren dit er ruim 477.000 en in 2019 ruim 497.000 overnachtingen. Berkelland is in 2022 goed voor 10,6% van het aantal toeristische overnachtingen in de Achterhoek. De meeste overnachtingen vonden plaats op campings (289.000 incl. op vaste plaatsen) gevolgd door bungalowparken/solitaire bungalows (108.200) en hotels (38.400).

Dagrecreatie

In 2022 hebben er 851.000 dagrecreatieve activiteiten plaatsgevonden in Berkelland. In 2020 waren dat er 674.000 en in 2019 bijna 910.000. Het aandeel dagrecreatieve activiteiten van Berkelland in de Achterhoek bedroeg in 2022 ruim 11%. De meeste bezoeken aan Berkelland vonden plaats in de categorieën route gebonden buitenrecreatie (406.000), sportief/outdoor (124.000) en de categorie attracties en bezienswaardigheden (122.000). Het aantal museumbezoeken is weer gestegen van 62.000 in 2020 naar 102.000 in 2022 (in 2019 waren het er bijna 115.000).

Bestedingen en werkgelegenheid

In de gemeente Berkelland stegen de bestedingen absoluut gezien met name in de hotels (ondanks sluiting van Forrest hotel de Tuinkamer), groepsaccommodaties en campings (met bijna 40 doorgaans kleinere campings heeft Berkelland hier een behoorlijk aanbod in). Ook in musea en de sportieve leisure (aantrekkend bezoek van openluchtzwembaden) steeg het aantal bezoeken.

Waar de bestedingen in 2019 nog circa € 26,4 miljoen bedroegen, is dit aantal in 2020 gedaald naar € 20,8 miljoen en in 2022 weer met 49% gestegen naar 30,9 miljoen. Het aandeel bestedingen van Berkelland in de Achterhoek bedroeg ca. 9,4%. Dit geld komt onder andere terecht bij verblijfsaccommodaties, vervoerders, horeca, dagattracties en andere lokale winkels. Het totaal aantal banen in de toeristisch-recreatieve sector in Berkelland is 1.030. Dit is 5,7% van het totaal aantal banen in Berkelland.

Conclusie is dat de vrijetijdssector een belangrijke sector is voor Berkelland.

Samenspel met andere sectoren

De vrijetijdssector van Berkelland staat niet op zichzelf. De aantrekkelijkheid van de kernen en buitengebieden is afhankelijk van het samenspel tussen verschillende omgevingswaarden zoals het landschap, de natuur en erfgoed. Daarnaast speelt ook het voorzieningenniveau en de infrastructuur hierbij een belangrijke rol. Juist doordat het samenspel van bovengenoemde factoren Berkelland aantrekkelijk maakt, is het belangrijk om de samenwerking op te (blijven) zoeken tussen verschillende stakeholders.

Vrijetijdssector als smeermiddel voor leefbare omgeving

De vrijetijdssector stimuleert niet alleen de lokale economie, maar draagt ook bij aan de leefbaarheid van een bestemming. Zo maken toeristen en recreanten gebruik van de horeca, de bakker, overige winkels en

dienstverlening in het centrum en bezoeken ze plaatselijke evenementen. Daarnaast profiteren ook andere bedrijven met indirecte diensten zoals schoonmaakbedrijven, fietsenwinkels en cateraars van de vrijetijdssector. Wanneer er wordt geredeneerd vanuit de inwoners kan ook worden verondersteld dat de vrijetijdssector bijdraagt aan een aantrekkelijke woonomgeving. Zonder de aanwezigheid van toeristen en recreanten is er in veel gevallen niet altijd een uitgebreid en divers aanbod aan fiets-, wandel-, mountainbike- en ruiterpaden en andere voorzieningen zoals dagattracties, restaurants en winkels.

Bijdrage brede welvaart: Inwoners tevreden over toerisme in de gemeente

Inwoners Uitkomsten Achterhoek

Uit een groot inwoneronderzoek dat in de eerste helft van 2024 is uitgevoerd onder de inwoners van Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Lochem en Oude IJsselstreek (het jaar ervoor al in Oost-Gelre en Winterswijk) blijkt dat de meeste inwoners tevreden zijn over het toerisme in hun gemeente.

De voordelen wegen volgens de inwoners op tegen de nadelen en recreatie en toerisme mag verder aangemoedigd worden. Wel vinden inwoners het belangrijk om bij verdere ontwikkeling van toerisme en recreatie voldoende aandacht te hebben voor het behouden en beschermen van de natuur en dat het toerisme zich ontwikkelt op een schaal die past bij de gemeente.

Uitkomsten Berkelland

In maart 2024 konden inwoners uit gemeente Berkelland meedoen aan het inwonersonderzoek over recreatie en toerisme binnen de gemeente. De vragenlijst is door 831 mensen compleet ingevuld. Hieronder een samenvatting van de resultaten.

Niet te veel toeristen

De meeste inwoners lijken nog geen overtoerisme te ervaren. Slechts 4% van de ondervraagden vindt dat er te veel (dag)toeristen naar onze gemeente komen. Voor 47% is het aantal (dag)toeristen niet te veel en niet te weinig en volgens 35% van de respondenten komen er zelfs (veel) te weinig (dag)toeristen naar hun gemeente.

Reuring en levendigheid

81% van de respondenten is het (helemaal) eens dat de komst van toeristen zorgt voor meer levendigheid, reuring en/of gezelligheid. Ook een meerderheid, 64%, geeft aan dat de komst van toeristen bijdraagt aan het gevoel van trots. Respondenten zien ook dat recreatie en toerisme bijdragen aan de lokale economie (74%) en zorgen voor meer recreatiemogelijkheden voor inwoners (61%). Zo maken inwoners zelf, net als toeristen, vaak gebruik van horeca, wandel- en fietsroutes, natuurgebieden en het winkelaanbod in hun gemeente. Tot slot ziet 56% van de inwoners dat recreatie en toerisme de culturele identiteit en historische gebouwen beschermen.

Veel voordelen en relatief weinig nadelen

De meeste respondenten zien geen negatieve effecten in hun gemeente door recreatie en toerisme. Negatieve effecten die zij wel benoemen zijn schade aan de natuur (32%), verkeersproblemen (20%) en een minder aantrekkelijke openbare ruimte (23%). De meerderheid van de respondenten (68%) vindt de voordelen van toerisme en recreatie opwegen tegen de nadelen. Van 75% mag recreatie en toerisme ook verder aangemoedigd worden.

Behouden en beschermen van de natuur

Als er gevraagd wordt naar welke onderwerpen voor inwoners het belangrijkst zijn op het gebied van recreatie en toerisme dan is dat vooral het behouden en beschermen van de natuur en het landschap (68%), gevolgd door het ontwikkelen van toerisme op een schaal die past bij de gemeente (60%). Het vergroten van de levendigheid, reuring en gezelligheid staat op de 3e plek (40%) en het behouden en beschermen van de culturele identiteit op de vierde (35%).

3.2 SWOT analyse

In onderstaande figuur worden de sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen van het toeristisch-recreatieve product van Berkelland benoemd.

Toelichting SWOT

De SWOT analyse hierboven laat duidelijk zien dat de vrijetijdssector van Berkelland ontwikkelpotentie heeft. Die potentie wordt echter nog lang niet altijd benut. Anderzijds zijn er ook serieuze uitdagingen waar de sector voor staat. In het volgende onderdeel, de visie, wordt duidelijk hoe de vrijetijdssector van Berkelland zich de komende jaren verder kan ontwikkelen. Hierbij wordt ingezet op het omzetten van zwaktes naar sterktes, het verzilveren van kansen en het tijdig inspelen op bedreigingen.

Aandachtspunten uit de SWOT die in ieder geval mee worden genomen in de visie en het uitvoeringsprogramma zijn:

• •

  Inzetten op de beleving van het kenmerkende Achterhoekse coulisselandschap met daarin de toeristisch-recreatieve parel rivier de Berkel;

• •

  Het zichtbaar maken van de interessante verhalen bij de cultuurhistorische locaties, natuurgebieden en de drijfveren van de toeristische ondernemers.

• •

  Uitgaan van kernwaarden en -kwaliteiten van de verschillende dorpen, kernen en de bijbehorende buitengebieden bij toeristisch-recreatieve ontwikkelingen. De leefstijlvinder kan ondersteunen om te komen tot een duidelijk en onderscheidend profiel;

• •

  De vrijetijdssector nog sterker koppelen aan ontwikkelingen binnen andere sectoren zoals landbouw, natuur, landschap, erfgoed, sport, cultuur, wonen en zorg zodat sectoren en ontwikkelingen elkaar verder versterken;

• •

  Het aanbod van dagattracties en verblijfsaccommodaties verder door ontwikkelen en professionaliseren waardoor wordt gewerkt aan een onderscheidend en veelzijdig profiel;

• •

  Werken aan een sterkere organisatiestructuur van de vrijetijdssector in Berkelland met dagattracties, verblijfsaccommodaties, horeca, VVV’s/TIP’s, terrein beherende organisaties en andere stakeholders.

3.3 Het speelveld: de stakeholders

Diverse partijen zetten zich samen in voor een sterke en aantrekkelijke vrijetijdssector. Wie deze partijen zijn en hoe zij dat doen wordt hieronder kort toegelicht.

Provincie

De provincie Gelderland heeft met verschillende beleidskaders invloed op ontwikkelingen in Berkelland. Daarnaast is de provincie een belangrijke gesprekspartner en stelt ze (met name op regionale schaal) diverse subsidies beschikbaar voor ontwikkelingen binnen de vrijetijdssector.

Stichting Achterhoek Toerisme

Het regionale destinatiemanagement van de Achterhoek wordt verzorgd door Stichting Achterhoek Toerisme. De stichting bevordert en stimuleert de (vrijetijds)economie en leefbaarheid van de Achterhoek wat moet leiden tot meer herhalingsbezoek en meer bestedingen. Ze houdt zich daarom bezig met merkontwikkeling en -promotie, routeontwikkeling & beheer, gastheerschap & informatievoorziening, data verzameling en kennisdeling en de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve producten in co-creatie met het bedrijfsleven. De gemeente Berkelland is net als de andere Achterhoekse gemeenten opdrachtgever van Stichting Achterhoek Toerisme. Diverse vrijetijdsondernemers uit de Achterhoek (en Berkelland) zijn aangesloten bij Stichting Achterhoek Toerisme en participeren daardoor in diverse campagnes zoals ‘Wild eten in de Achterhoek’ en ‘Outdoor’.

Regiocoördinator Berkelland bij Stichting Achterhoek Toerisme

In aanvulling op de structurele subsidierelatie met Achterhoek Toerisme, heeft de gemeente Berkelland voor de periode april 2023 tot en met maart 2025 een extra inkoopovereenkomst met de stichting voor de inzet van een regiocoördinator. Deze regiocoördinator verricht werkzaamheden op gemeenteniveau en vormt de schakel tussen lokaal en regionaal.

De werkzaamheden zijn onder andere:

• •

  Het gezamenlijke vrijetijdsaanbod in Berkelland onder de aandacht brengen, onder andere door overkoepelend verbinding te leggen tussen wat de kernen afzonderlijk van elkaar toeristisch te bieden hebben.

• •

  Inspelen op gemeenschappelijke behoeftes van toeristische ondernemers en organisaties.

• •

  Het verzorgen, stimuleren en ondersteunen van vernieuwende, innovatieve toeristisch-recreatieve productontwikkeling en promotie, die aansluit bij de markt.

De regiocoördinator doet dit op basis van een jaarlijks activiteitenplan, dat in overleg met de gemeente wordt opgesteld.

Toeristische informatievoorziening via VVV’s en TIP’s

Toeristen en recreanten kunnen bij de VVV’s en Toeristische InformatiePunten (TIP’s) terecht voor tips en informatie over de vrijetijdssector in Berkelland en de Achterhoek. De vrijwilligers staan bezoekers maar al te graag te woord en vertellen graag over de highlights en bijzondere plekjes in Berkelland die de moeite waard zijn om te bezoeken. De VVV’s en TIP’s zijn te vinden in de vier grote kernen Neede, Eibergen, Borculo en Ruurlo. De vier vestigingen opereren onafhankelijk van elkaar en de gemeente, maar werken wel allemaal samen met Stichting Achterhoek Toerisme waardoor ze worden gestimuleerd en ondersteund om verder te professionaliseren. De kerntaken spitsen zich toe op gastheerschap, productontwikkeling, informatievoorziening, informatieverstrekking en winkelfunctie. Het delen van informatie, kennis en ervaring is een kerntaak. Ze worden gerund door betrokken vrijwilligers. Hier zijn we trots op. Tegelijkertijd maakt dit ze ook kwetsbaar.

Ondernemers in de vrijetijdssector

Zonder ondernemers is er geen vrijetijdssector in Berkelland. Het is belangrijk dat zij nu en in de toekomst zorgen voor een divers en aantrekkelijk aanbod op het gebied van dag- en verblijfsrecreatie dat aansluit bij de wensen en behoeften van toeristen en recreanten van vandaag en morgen. Dat producten en diensten van een goede kwaliteit en met een hoge belevingswaarde worden aangeboden. Hier zijn de ondernemers zelf verantwoordelijk voor, maar worden ondersteund door het Kennisplein bij St. Achterhoek Toerisme en programma’s vanuit de Vrijetijdsagenda Achterhoek. Naast zorg voor hun eigen onderneming bekleden lokale ondernemers ook zo nu en dan functies in de besturen van de lokale VVV’s/TIP’s en zijn ze een belangrijke sparringpartner voor de gemeente.

Terrein beherende organisaties

In Berkelland zijn er diverse terrein beherende organisaties actief, zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Geldersch Landschap en Kasteelen. Ook het Waterschap Rijn en IJssel kan tot deze groep worden gerekend vanwege de Berkel, Slinge en andere beken in Berkelland. De verschillende natuurgebieden en de vrijetijdssector kunnen elkaar versterken. Natuurgebieden maken een bestemming aantrekkelijk. Daar komt bij dat bezoekers kunnen bijdragen aan de (bekostiging van de) instandhouding van natuurgebieden, bijvoorbeeld in de vorm van entreegelden of door de aanschaf van routeboekjes. Anderzijds is het belangrijk om in de gaten te blijven houden dat bezoekers geen negatieve impact hebben op de natuur. Het is daarom belangrijk om goed contact te blijven onderhouden met de terrein beherende organisaties over de toegankelijkheid en kwaliteit van de natuurgebieden en indien noodzakelijk hier afspraken over te maken. De kerntaken van de terrein beherende organisaties is om ervoor te zorgen dat de desbetreffende terreinen in een goede staat blijven verkeren, ze (indien afgesproken) open te stellen voor publiek en ervoor te zorgen dat er een goede balans blijft tussen de natuurwaarden aan de ene kant en recreëren aan de andere kant.

Naast terrein beherende organisaties zijn er ook organisaties zoals Stichting de 3e Berkelcompagnie actief in Berkelland. Deze stichting is weliswaar geen terrein beherende organisatie, maar heeft wel als doel om plannen op het gebied van cultuur(historie), toerisme en natuur in en rond rivier de Berkel te ontwikkelen, stimuleren en waar nodig te realiseren.

Bedrijvenkring Berkelland en lokale ondernemersverenigingen

De Bedrijvenkring Berkelland is een collectief van lokale centrumverenigingen, bedrijvenparkverenigingen en de Industriële Kring Berkelland (IKB). De Bedrijvenkring Berkelland werkt nauw samen met de gemeente en het onderwijs. De inzet van Bedrijvenkring Berkelland is het bevorderen van de lokale economie in de breedste zin van het woord. Samen met partners wordt er gewerkt aan een welvarende en vitale gemeente. Op kernniveau zijn er daarnaast verschillende ondernemersverenigingen actief, die bijvoorbeeld lokale evenementen organiseren.

Brancheorganisaties en -verenigingen

Diverse ondernemers uit de vrijetijdssector van Berkelland zijn aangesloten bij brancheorganisaties en -verenigingen zoals HISWA-RECRON, Koninklijke Horeca Nederland (KHN) en Stichting Vrije Recreatie (SVR). Deze brancheorganisaties behartigen de belangen van de aangesloten ondernemers.

Achterhoekse gemeenten

Samen met de gemeenten Aalten, Bronckhorst, Doetinchem, Lochem, Oost Gelre, Oude IJsselstreek, Winterswijk en Zutphen geeft de gemeente Berkelland uitvoering aan de Achterhoekse Vrijetijdsagenda 2025-2035. De gemeenten werken samen met Stichting Achterhoek Toerisme, ondernemers uit de vrijetijdssector, het onderwijs en andere partijen aan het realiseren van projecten die de Achterhoekse vrijetijdssector versterken en positioneren. Dit doen zij door concrete projecten uit te voeren die beschreven staan in de uitvoeringsagenda.

Inwoners

Inwoners zijn de ambassadeurs van de gemeente, bijvoorbeeld in hun rol als vrijwilliger bij een van de VVV’s en TIP’s of als ondernemer van een verblijfsaccommodatie, dagattractie of restaurant. Inwoners van Berkelland maken veel gebruik van het toeristisch- recreatieve product. Het is daarom belangrijk om met inwoners in gesprek te blijven over hoe de kwaliteit van de vrijetijdssector verhoogd kan worden en bewoners daarnaast in harmonie en balans kunnen blijven leven met aanwezige bezoekers en bedrijven. Dit kan via de lokale dorpsbelangenverenigingen, -organisaties en -raden waarin inwoners zich verenigd hebben.

De gemeente Berkelland

De gemeente bepaalt met haar beleidsstuk ‘Beleef het in Berkelland’, beleidskaders Verblijfsrecreatie en andere beleidsstukken (o.a. de Omgevingsvisie) en de daarop gebaseerde omgevingsplannen (voorheen bestemmingsplannen) de kaders van het speelveld van de vrijetijdssector. Kaders laten zien welke ontwikkelingen wel of juist niet zijn toegestaan op bepaalde plekken. Daarnaast stippelen de kaders de koers uit die de gemeente wenst te varen op het gebied van toerisme en recreatie. Samenwerking en afstemming met ondernemers uit de vrijetijdssector, VVV’s en TIP’s, Stichting Achterhoek Toerisme en terrein beherende organisaties is hierbij cruciaal. Maar de gemeente doet meer voor de vrijetijdssector dan alleen beleidsstukken schrijven. Op lokaal niveau ondersteunt ze actief op het gebied van kennisdeling, adviseert ze partijen uit de vrijetijdssector en faciliteert ze ontwikkelingen in relatie tot gebieds- en productontwikkeling. Ook zorgt ze ervoor dat de toeristische infrastructuur en informatievoorziening op orde is en dat er toeristenbelasting wordt geïnd. Op regionaal niveau is de gemeente opdrachtgever van Stichting Achterhoek Toerisme en deelnemer aan de regionale Vrijetijdsagenda waarvoor diverse regionale toeristisch-recreatieve projecten worden uitgevoerd.

5.1. Van speerpunten naar acties

Zoals in deel I aangegeven wordt er ingezet op vijf speerpunten. Hieronder wordt toegelicht welke acties per speerpunt worden uitgevoerd de komende jaren. Ook zijn er een aantal overkoepelende acties.

Bij sommige acties wordt er specifiek gesproken over ‘de gemeente’, ‘VVV’s/TIP’s’, ‘verblijfsaccommodaties’ of andere stakeholders. Wanneer er wordt gesproken over ‘de vrijetijdssector’ worden daarmee alle stakeholders bedoeld die samen de vrijetijdssector vormen, zoals beschreven in hoofdstuk 3.3.

Algemeen

Prioriteit is behoud van de regiocoördinator. Deze regiocoördinator verricht werkzaamheden op gemeenteniveau, vormt de schakel tussen lokaal en regionaal en voert een groot deel van ons gemeentelijk toeristisch beleid uit.

De werkzaamheden zijn onder andere:

• •

  Inspelen op gemeenschappelijke behoeftes van toeristische ondernemers en organisaties, die aansluiten bij de marktvraag. Het verzorgen, stimuleren en ondersteunen van vernieuwende, innovatieve toeristisch-recreatieve productontwikkeling en promotie, die aansluit bij de markt.

  Zie onderstaande acties bij de speerpunten.

• •

  Het gezamenlijke vrijetijdsaanbod in Berkelland onder de aandacht brengen, onder andere door overkoepelend verbinding te leggen tussen wat de kernen afzonderlijk van elkaar toeristisch te bieden hebben.

Actie:

Het continueren van de financiering van de regiocoördinator Berkelland bij Stichting Achterhoek Toerisme.

Daarnaast zetten we in op een jaarlijks investeringsbudget om verschillende acties, die gekoppeld zijn aan de vijf speerpunten uit te voeren. Zoals al eerder vermeld zijn deze speerpunten ten opzichte van de visie in 2021 onveranderd. De acties zijn wel (gedeeltelijk) nieuw.

5.1.1. Vergroten van het aantal vitale verblijfsaccommodaties en dagattracties

Verblijfsaccommodaties

Vitaliteitsprogramma Verblijfsrecreatie Achterhoek

In 2019 hebben de acht samenwerkende gemeenten in de Vrijetijdsagenda in samenwerking met Stichting Achterhoek Toerisme onderzoek laten doen naar de vitaliteit van verblijfsrecreatie. Daaruit bleek dat de verblijfsrecreatie sector in de Achterhoek tamelijk vitaal is. Om ook in de toekomst toeristen goed te ontvangen is het nodig om te blijven investeren in aantrekkelijk en kwalitatief hoogwaardig aanbod.

We zetten via het Vitaliteitsprogramma Verblijfsrecreatie in op het transformeren of revitaliseren van bedrijven aan de onderkant van de markt en het vitaal houden van bedrijven die vooroplopen, door onder andere ruimte te bieden om verder te groeien. Via het programma worden ondernemers gestimuleerd en ondersteund in de continue verbetering van hun bedrijf. Ook is er binnen het programma aandacht voor positionering, vernieuwing van het aanbod, uitbreidingen, investeringen, bedrijfsovername en marktbenadering.

Beleidskaders verblijfsrecreatie

Januari 2023 heeft de gemeenteraad de beleidskaders verblijfsrecreatie vastgesteld. Het uitgangspunt is dat we streven naar een onderscheidend aanbod aan vitale verblijfsaccommodaties van een goede kwaliteit die passen bij Berkelland.

De insteek van de kaders is om ondernemers de ruimte te bieden om in te spelen op de snel veranderende markt, zonder daarbij de impact van verblijfsaccommodaties en hun bezoekers op de samenleving en omgeving uit het oog te verliezen. Onderdeel van dit beleidskader is onder andere een tweejarige pilot rondom jaarronde opening van minicampings (inclusief camperplaatsen). Aan de tweejarige pilot hebben twee minicampings meegedaan, die de pilot goed is bevallen. De minicampings die vooralsnog niet hebben meegedaan geven aan dat ze inschatten dat de kosten-baten verhouding in de winter niet rendabel is en/of ze de wintermaanden gebruiken voor eigen rust en onderhoud.

In hoofdstuk 2 is te lezen dat de er steeds meer kampeerplaatsen verdwijnen en de vraag ernaar toeneemt. We willen graag inzichtelijk krijgen wat de impact van deze ontwikkeling op het aanbod in Berkelland is.

Acties:

• •

  Jaarronde opening van minicampings (inclusief camperplaatsen) toestaan (mits landschappelijk goed ingepast) en omzetten in regulier beleid.

• •

  In de gemeente Berkelland willen we nader onderzoeken of en hoe een uitbreiding van het aantal kampeerplekken wenselijk en eventueel mogelijk is, zonder de goede balans tussen de economische, ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten van het gastvrijheidsdomein te verstoren.

Dagattracties

Uit het Onderzoek verblijfsgasten Achterhoek 2024 blijkt dat er onder andere verbeterpunten zijn met betrekking tot de beperkte openingstijden van de horeca en de beperkte horecagelegenheden in het buitengebied. Tevens hebben we de afgelopen jaren geconstateerd dat meerdere verblijfsaccommodaties in het buitengebied belemmeringen ervaren als het gaat om verbreding van het aanbod van het bedrijf (door bijvoorbeeld de horecatak te vergroten) in relatie tot wat de bestemming toelaat. We willen daarom ons beleid op dit gebied evalueren en inzicht krijgen in eventuele verbetermogelijkheden.

Actie:

Verkennen of de huidige wet- en regelgeving voor horecamogelijkheden in het buitengebied nog afgestemd is op de huidige ontwikkelingen in de sector en de marktvraag.

5.1.2. Door ontwikkelen toeristische infrastructuur

Uit het Onderzoek verblijfsgasten Achterhoek 2024 (zie hoofdstuk 2) blijkt dat fietsen en wandelen populaire activiteiten van verblijfsgasten zijn en voor het merendeel de voornaamste reden voor bezoek. We willen meer investeren in de beleving van bestaande en nieuwe routes. Hier hebben niet alleen bezoekers profijt van, maar ook eigen inwoners.

Acties:

• •

  De gemeente blijft de samenwerking met het routebureau van Stichting Achterhoek Toerisme en Stichting Landschapsbeheer Gelderland (betreft Klompenpaden) voortzetten voor beheer en onderhoud van recreatieve routes;

• •

  De gemeente gaat in samenwerking met Stichting Achterhoek Toerisme, de VVV’s en TIP’s, natuur- en cultuurorganisaties verder met het verbeteren van de fiets-, wandel-, mountainbike- en ruiternetwerken en -routes en de beleving ervan;

• •

  De gemeente blijft open staan voor het toevoegen van nieuwe recreatieve routes die passen bij Berkelland en ondersteunt, waar mogelijk, de realisatie hiervan; zoals:

• •

  Routes rondom het thema food, zogenaamde smaakroutes. De routes zorgen voor verbindingen tussen streekproducenten en horeca waar streekproducten/gerechten op de kaart staan. Ook hier vertellen we graag de verhalen van de ondernemer.

• •

  In onze gemeente hebben we twee enthousiaste survivalverenigingen die jaarlijks een survivalrun met landelijke uitstraling organiseren. Onderzocht wordt of een permanent oefentraject gewenst en mogelijk is.

• •

  Ook de jeugd willen we niet vergeten door verschillende kinderroutes te ontwikkelen.

• •

  Onze ligging aan de grens met Duitsland is van meerwaarde. We ontwikkelen ook grensoverschrijdende routes.

5.1.3. Toeristische informatievoorziening en gastheerschap verder professionaliseren

De gemeente heeft in samenwerking met de VVV’s en TIP’s een overlegstructuur ontwikkeld met als doel om nog beter samen te werken en de VVV’s en TIP’s verder in hun kracht te zetten. Hierin is de rol van de regiocoördinator onontbeerlijk. In de afgelopen twee jaar ondersteunde de regiocoördinator de lokale vestigingen in het ontwikkelen van nieuwe product-markt combinaties, ook tussen de kernen. Alle partijen zijn erg tevreden over deze werkwijze die we dan ook willen continueren.

De regiocoördinator blijft gezamenlijk met de vrijetijdssector van Berkelland werken aan het actueel houden en verbeteren van de online toeristisch-recreatieve informatievoorziening en het afstemmen van de content op de verschillende platformen.

Actie:

Als bij algemeen vermeld het continueren van de financiering van de regiocoördinator Berkelland bij Stichting Achterhoek Toerisme.

5.1.4. Toeristisch-recreatieve ontwikkelpotentie van de Berkel, kernen en bijbehorende buitengebieden beter benutten

Het is de optelsom van kwaliteiten van een specifieke kern of gebied in combinatie met de aanwezige voorzieningen en georganiseerde activiteiten die een plek de moeite waard maken om te bezoeken. Een toeristisch, recreatief bezoek omvat in de meeste gevallen een combinatie van winkelen, museumbezoek en horecagebruik en is een samengesteld product. In de beleving van de bezoeker doen sectorgrenzen er niet toe; de totaalbeleving is het resultaat van de overall ervaring, opgebouwd uit de inzet van een veelheid van partijen, organisaties en disciplines. We zien kansen om aan de hand van de kwaliteiten van de kernen de vrijetijdssector de komende jaren verder door te ontwikkelen.

Actie:

We faciliteren de initiatieven van betrokken ondernemers, belangenverenigingen en inwoners bij de toeristische ontwikkelpotentie van de verschillende kernen, bijbehorende buitengebieden en de Berkel.

5.1.5. Zichtbaarheid van vrijetijdsaanbod Berkelland vergroten

Het is belangrijk om structureel te blijven werken aan de zichtbaarheid van het vrijetijdsaanbod in Berkelland binnen de toeristische regio Achterhoek. Sinds april 2023 wordt de rol van regiocoördinator weer opnieuw vervuld en zijn, in nauwe samenwerking met de vier lokale VVV-TIP vestigingen, concrete stappen gezet om de zichtbaarheid van Berkelland en de afzonderlijke kernen te vergroten en te verbeteren. Niet alleen voor toeristen en recreanten, maar juist ook eigen inwoners.

De regiocoördinator verzorgt bijvoorbeeld de content van Berkelland op de promotiekanalen van Achterhoek Toerisme, in de vakantiekranten Achterhoek, de lancering van tijdelijke zonnebloemen-dahlia’s routes met online promotiecampagne en levert een grotere inzet op online zichtbaarheid via social media (zie Facebook en Instagram ‘Beleef Berkelland').

Bovendien is er aandacht voor het overkoepelende Berkellandse aanbod, met als doel toeristen/recreanten en inwoners te verrassen met wat Berkelland allemaal te bieden heeft. In 2024 is de inspirerende website www.beleefberkelland.nl met een Berkellandse evenementenkalender gelanceerd. De regiocoördinator beheert en onderhoudt de website in nauwe afstemming met de vier lokale VVV’s/TIP’s.

In 2024 is voor de eerste keer een Toeristische Open Dag Berkelland georganiseerd waar ruim 30 bedrijven uit de vrijetijdssector aan meededen. Er is brede interesse voor een vervolg om de twee jaar.

De inzet en werkzaamheden van de regiocoördinator zijn van grote toegevoegde waarde gebleken en worden erg gewaardeerd door diverse stakeholders waaronder in de eerste plaats de gemeente zelf, maar ook de vier VVV/TIP vestigingen, de monumentencommissie en ondernemers.

Actie:

Als bij algemeen vermeld het continueren van de financiering van de regiocoördinator Berkelland bij Stichting Achterhoek Toerisme.

Overkoepelende acties

Naast acties die onder de vijf speerpunten vallen, zijn er ook overkoepelende acties waarmee we inzetten op het versterken van de vrijetijdssector van Berkelland. Het gaat hierbij om:

• •

  De gemeente continueert de samenwerking met Stichting Achterhoek Toerisme;

• •

  De gemeente continueert de samenwerking met Achterhoekse gemeenten via de regionale Vrijetijdsagenda;

• •

  De gemeente blijft lokale (cross-sectorale) projecten stimuleren en ondersteunen met kennis en/of middelen;

• •

  Ondernemers en organisaties in de vrijetijdssector in nieuwsbrieven, op social media en op bijeenkomsten op de hoogte houden van de ondersteuningsmogelijkheden van de Achterhoekse vrijetijdsagenda en andere provinciale, nationale en Europese regelingen;

• •

  Eén keer per jaar organiseren we een toeristisch-recreatieve netwerkbijeenkomst om de ondernemers en organisaties te inspireren met actuele thema's en de gelegenheid te bieden onderling kennis te maken.

• •

  De vrijetijdssector richt een laagdrempelig lokaal platform/klankbord toerisme op om te adviseren in de uitvoering van dit beleid en de ontwikkeling van de nieuwe visie in 2028.