Nota Kunst, cultuur & erfgoed gemeente Beek 2025 – 2030: Van onschatbare waarde

Het opstellen van duidelijke ambities voor de verdere ontwikkeling van erfgoed, kunst & cultuur is belangrijk. Mensen willen graag wonen in een woon- en werkomgeving die inspirerend én veilig is en waar ze zich betrokken kunnen voelen bij wat er gebeurt. Mensen willen graag wonen daar waar tradities zichtbaar en voelbaar zijn. Zij willen dat hun kinderen uitgedaagd worden zich breder te ontwikkelen. Erfgoed, kunst & cultuur dragen bij aan een sterke, veerkrachtige samenleving.

Met dit beleid willen we onze ambities vastleggen voor de komende jaren. Als gemeente hebben we een duidelijke rol in het in stand houden van ons erfgoed en een breed toegankelijk cultureel aanbod. Daarnaast willen we nadruk leggen op betere verbindingen tussen instellingen, organisaties, verenigingen en inwoners, om zo de kracht van samenwerken te benutten. De uitvoering van het cultuurbeleid moet leiden tot grotere waardering voor het cultureel vermogen van Beek en het beleid moet bijdragen aan een sterke, wederkerige relatie van cultuur met alle gemeentelijke programma’s. Meedoen aan kunst & cultuur is namelijk goed voor het welzijn van onze inwoners.

De ambities in dit beleid bieden een kader voor ontwikkeling van kunst & cultuur. Door het behoud van cultureel erfgoed, het stimuleren van kunst- en cultuureducatie. Het ondersteunen van kunstenaars en instellingen. En door het ondersteunen van culturele evenementen en festivals, streven wij ernaar om een levendige en diverse culturele gemeenschap te stimuleren waarin iedereen kan floreren.

1.1 Kaders

In het bestuursakkoord wordt duidelijk benoemd dat erfgoed van wezenlijk belang is en zoveel als mogelijk toegankelijk moet zijn voor onze inwoners. Erfgoedbeleid is tegenwoordig meer dan monumenten en archeologische opgravingen. Het gaat ook over bijzondere plekken en de verhalen die hierover te vertellen zijn. Met dit beleid willen we onder andere de integratie van de cultuurhistorische waarde in ruimtelijke projecten versterken zodat ons erfgoed zichtbaar en beleefbaar wordt.

Het beleidsdomein kunst en cultuur heeft als strategisch beleidskader de strategische visie sociaal domein 2025-2035. Deze visie richt zich op het versterken van de sociale basis door kansengelijkheid, bestaanszekerheid en gezond samenleven te bevorderen, met als doel een inclusieve samenleving waarin iedereen kan participeren. We pleiten voor preventie in plaats van curatie, waarbij de gemeenschap samenwerkt met de gemeente om deze doelen te bereiken.

Het sociale domein wordt gezien als een investeringskans die bijdraagt aan de vitaliteit van de gemeenschap. Culturele instellingen zijn een belangrijk onderdeel van deze vitaliteit; culturele voorzieningen en activiteiten kunnen zorgen voor het vergroten van kansengelijkheid en het versterken van de zorg voor elkaar. In het coalitieakkoord wordt aangegeven dat het verenigingsleven het cement is van de Beekse samenleving. Vergroten van participatie in het verenigingsleven is een belangrijk speerpunt.

In de toekomstvisie ‘Baek to the future’ worden ook een aantal uitspraken gedaan die belangrijk zijn voor deze beleidsterreinen: culturele voorzieningen zullen vooral in het centrum georganiseerd worden, diverse plekken worden geschikt gemaakt voor kleinschalig dagtoerisme. Als laatste wordt circulariteit een belangrijk thema.

In 2023 zijn er enquêtes uitgevoerd en gesprekken gevoerd met de culturele aanbieders. Een overzicht van de uitkomsten staat in bijlage 1.

De ‘harde’ kant van erfgoed wordt geborgd in diverse ruimtelijke processen. Als het gaat om cultureel en immaterieel erfgoed, geeft dit beleid kaders. Kunst en cultuur zijn onderdeel van het sociaal domein. Nu de strategische visie is vastgesteld, kunnen de ambities voor beiden bepaald worden. Zowel het bestuursakkoord als de toekomstvisie geven richting aan de ontwikkeling van deze beleidsterreinen; erfgoed, kunst & cultuur dienen toegankelijk te zijn voor alle inwoners, een bijdrage leveren aan de brede welvaart en circulair ontwikkeld te worden.

Het vorige beleid kunst & cultuur heeft een basis gelegd voor het domein kunst & cultuur binnen gemeente Beek. De kunst- en cultuurnota van de gemeente Beek voor de periode 2012-2016 heeft als doel gehad het beleid op het gebied van kunst en cultuur te structureren en te versterken. Dit beleid is een vervolg hiervan.

1.2 Belang van erfgoed, kunst & cultuur

Erfgoed is onze nalatenschap van het verleden, waarmee we leven in het heden. Deze nalatenschap willen we graag behouden en doorgeven aan toekomstige generaties, zodat ook zij ervan kunnen genieten en leren. Erfgoed is overal in onze gemeente aanwezig: in de stad, dorpen en het buitengebied, maar ook in de bodem en zelfs onder water.

Erfgoed verbindt ons met het verleden en geeft zo identiteit en inspiratie voor het heden en de toekomst. Erfgoed vertelt waar we vandaan komen, wie wij zijn en hoe we ons ontwikkelen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen materieel of tastbaar erfgoed en immaterieel of ontastbaar erfgoed. Materieel erfgoed kan plaats vast zijn, bijvoorbeeld landschappen of gebouwen, of is mobiel, zoals kunstwerken, archeologische vondsten, kledingstukken of boeken in musea, bibliotheken, kerken en kloosters. Bij immaterieel erfgoed kan worden gedacht aan dialecten, liederen, verhalen, tradities en gebruiken. Immaterieel erfgoed is ook een belangrijk onderdeel van cultuur. Denk bijvoorbeeld aan carnaval; hoewel de traditie een vorm van immaterieel erfgoed is, is de huidige uitvoering een onderdeel van cultuur.

Kunst & cultuur verbindt mensen, voedt persoonlijke groei, sociale cohesie en een bloeiende samenleving. Helpt je bij het vormgeven van je identiteit, weerspiegelt onze geschiedenis, tradities, waarden en draagt bij aan het behoud van ons erfgoed.

Door kunst te koesteren, erin te blijven investeren en het door te geven aan toekomstige generaties, versterken we onze culturele identiteit en verbinden we ons met onze wortels. Dat niet alleen, kunst & cultuur zijn essentiële onderdelen van maatschappelijke opgaven. Cultuur speelt een verbindende rol binnen de gemeenschap van Beek. Het fungeert als een brug tussen verschillende groepen, generaties en individuen, waardoor gedeelde waarden en tradities worden bevorderd. Door deelname aan kunst en culturele activiteiten kunnen mensen met elkaar in contact komen en verhalen uitwisselen, wat het wederzijds begrip versterkt. Deze verbinding draagt bij aan sociale cohesie en inclusie, wat essentieel is voor een hechte samenleving.

De sociale waarde van cultuur is meer dan beleving en deelname. De propositie ‘Samen cultuur borgen’ van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) gaat daar dieper op in. Het is de eerste van tien vertrekpunten:

• 1.

  Cultuur is fundament voor de samenleving. Cultuur verbindt, verrijkt en is een bron van educatie en plezier voor iedereen. Ze is in zichzelf van onschatbare waarde en biedt bovendien onnoemelijke maatschappelijke meerwaarde: voor gezondheid, welzijn, kansengelijkheid, economie, ruimtelijke inrichting, toerisme en veel meer. Haar onderscheidende scheppende kracht ligt in de toevoeging van creativiteit, symboliek, traditie of ritueel.

• 2.

  De sociale waarde werd eens te meer zichtbaar tijdens de coronacrisis. Inwoners misten hun zangavond, festivals, dansles, bezoek aan musea, theater of popconcerten. Het gebrek aan ontmoeting en de mogelijkheden ‘zich te uiten’ versterkte de gevoelens van sociale isolatie, eenzaamheid of verveling.’

(Samen cultuur borgen – VNG – 2023, p. 4 https://vng.nl/artikelen/propositie-samen-cultuur-borgen )

Beleid Rijksoverheid

We zijn als gemeente niet alleen in het vaststellen van beleid op gebied van erfgoed, kunst & cultuur. Zowel bij de Rijksoverheid als bij Provincie Limburg is er beleidsmatig en via wetten aandacht voor erfgoed, kunst & cultuur. Het cultuurbeleid in Nederland is een kerntaak van de Rijksoverheid. Deze is verankerd in de Wet op het Specifiek Cultuurbeleid. Kortgezegd regelt de Wsc de benodigde randvoorwaarden voor cultuur en erfgoed, Ook belangrijk is de Omgevingswet, deze wet regelt de manier waarop we met al onze omgevingswaarden (incl. erfgoed) omgaan, o.a. via een vergunningstelstel. Erfgoed is een verplicht onderdeel van omgevingsplannen en omgevingsvisies geworden. Er is één Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (voor monumenten, archeologie en kunstcollecties). De Minister beschermt rijksmonumenten, de gemeenten beslissen over de vergunningen en zijn verantwoordelijk voor het beschermen van (archeologische) monumenten en het handhaven van de regels. Diverse andere wetten zoals de Archiefwet en de Erfgoedwet bepalen hoe wij als gemeenten met erfgoed, kunst & cultuur om dienen te gaan. Vanuit onze wettelijke verantwoordelijkheid is en blijft de gemeente verantwoordelijk voor de bescherming van cultureel erfgoed. Bescherming loopt behalve sectoraal ook via het ruimtelijke ordeningsinstrumentarium. Het behouden van erfgoed vormt de basis voor het kunnen benutten en beleven.

Het Rijk bekostigt cultuurparticipatie, algemene (kennis)ondersteuning, landelijke experimenten en stimuleringsprogramma’s. De provincies spelen een rol in de tweedelijns ondersteuning. Zij bevorderen kwaliteit door deskundigheidsbevordering en zorgen voor regionale spreiding, distributie, bemiddeling en innovatieve projecten. De gemeente voert de regie op de feitelijke kennismaking met cultuur, in nauw samenspel met scholen en cultuuraanbieders. Belangrijk om te noemen is dat er vanaf 2027 een zorgplicht voor Bibliotheken ingaat. Bibliotheken zijn een bijzondere vorm van culturele instellingen. Zij dragen bij aan diverse doelen binnen het sociaal domein zoals het verkleinen van laaggeletterdheid en het bevorderen van digitale vaardigheden. De zorgplicht houdt in dat iedere inwoner binnen een straal van een aantal kilometer toegang heeft tot een bibliotheek en dat bibliotheken dienen te voorzien in gediplomeerd personeel. Gemeenten hebben vanaf 2023 decentralisatiemiddelen ontvangen om zich voor te bereiden op de zorgplicht. Vanaf 2027 zullen deze middelen via het gemeentefonds verstrekt worden.

Een overzicht van de (boven)lokale wetten en verplichtingen is te vinden in bijlage 2.

Beleid Provincie Limburg

In het beleidskader 2024-2027 ‘cultuur en erfgoed voor iedereen’ van de Provincie Limburg wordt geconcludeerd dat niet iedereen in Limburg de rijke cultuur en erfgoedervaringen kan delen, vaak door ontoegankelijkheid of gebrek aan middelen. Limburg beschikt over een schat aan culturele en historische waarden, van archeologische vondsten tot een divers aanbod van monumenten en muzikale tradities. De provincie erkent de waarde van cultuur en erfgoed, vooral in het verbinden van mensen in een veranderende samenleving. De belangrijkste uitgangspunten zijn:

• •

  Cultuur en erfgoed moeten voor elke inwoner van Limburg toegankelijk zijn. Dit omvat niet alleen fysieke toegang, maar ook het verlagen van financiële drempels

• •

  Verbinding tussen traditie en vernieuwing: Er wordt gewerkt vanuit de gedachte dat cultuur en erfgoed kunnen versterken door zowel traditionele als vernieuwende elementen te integreren.

• •

  Maatschappelijke waarde: Cultuur en erfgoed worden gezien als een verbindende factor in de samenleving, met aandacht voor de welzijnsimpact op de inwoners van Limburg.

• •

  Spreiding van aanbod: Het doel is om een breed en toegankelijk cultureel aanbod te creëren in heel Limburg, met speciale aandacht voor Noord- en Midden-Limburg.

• •

  Ondersteuning van lokale cultuur: De rijkdom aan lokale en regionale cultuur, gedragen door vrijwilligers, wordt erkend en ondersteund.

De komende tijd zal Provincie Limburg aan de volgende zaken werken:

• •

  Verbeteren van Toegankelijkheid.

• •

  Onderzoeken van de mogelijkheden om cultuur betaalbaarder te maken, vooral voor kwetsbare groepen.

• •

  Samenwerken met fondsen en gemeenten om subsidies en toegang te verbeteren.

• •

  Stimuleren van cultuureducatie in scholen en het ondersteunen van het programma ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’.

• •

  Investeren in initiatieven die de participatie van jongeren bevorderen.

• •

  Financiële ondersteuning voor bovenlokale evenementen en festivals die de lokale cultuur uitdragen.

• •

  Creëren van nieuwe voorzieningen voor grote volks-culturele evenementen.

• •

  Het bevorderen van een evenwichtige verdeling van landelijke middelen en aandacht voor Limburgse belangen in de landelijke cultuurlandschap.

Samen met de Rijksoverheid en Provincie Limburg zijn wij als gemeente een ecosysteem om erfgoed, kunst & cultuur te behouden, te beschermen en te ontwikkelen. Via deze drietrapsraket wordt het beleid bepaald voor erfgoed, kunst en cultuur. Wij vervullen als gemeente onze wettelijke taak en geven daarnaast handen en voeten aan de gezamenlijke ambities om o.a. een breed en divers aanbod in Limburg te waarborgen, met speciale aandacht voor kwetsbare groepen.

1.3 Erfgoed, kunst & cultuur in Beek

Beek heeft een rijke culturele en historische achtergrond, welke zichtbaar terugkomt in het landschap. Zo zijn er twee gemeentelijke monumenten: de kapel van Wonderdadige Medaille in Beek en het Openluchttheater in Spaubeek. Daarnaast staan er maar liefst 54 objecten in het monumentenregister van de Rijksoverheid, waaronder het indrukwekkende Huis Genbroek op de Kasteel Genbroekstraat, diverse wegkruizen en de prachtige Sint Hubertus molen. Voor een complete lijst van deze monumenten verwijzen we naar bijlage 3.

Het immateriële erfgoed van Beek omvat onder andere het feest van St. Lecie, waarbij jaarlijks een lichtkoningin wordt uitgeroepen.

Op kunstgebied speelt het Sint Hubertus Kunstcentrum een belangrijke rol. Deze stichting zet zich in om de kunstschatten van Limburgse kunstenaars en het Montfortaans erfgoed voor de toekomst te bewaren. Dit gebeurt door middel van diverse activiteiten zoals rondleidingen, exposities en concerten, waardoor de kunst toegankelijk blijft voor een breed publiek.

In de voormalige Distilleerderij Jacques Hennekens is het Els Museum gevestigd, waar bezoekers alles leren over de bekende kruidenbitter Els La Vera. Het museum herbergt authentieke distillatieapparaten die bijna klaar zijn voor productie, wat een uniek kijkje biedt in de lokale geschiedenis van distilleren.

Een ander Beeks museum huist in woonzorgcentrum Franciscus. Dit betreft het Heemkundemuseum van de Heemkundevereniging Beek. Een vereniging die de lokale geschiedenis bewaart, documenteert en toegankelijk maakt, met als doelstelling het verleden en heden van de gemeente Beek voor het nageslacht vast te leggen.

Beek kent ook een rijke schat aan religieus erfgoed. Denk aan de vele wegkruisen en de kapellen die door de Werkgroep Kruisen en Kapellen van IVN worden onderhouden, en de prachtige glas-in-loodramen van de voormalige basisschool in Spaubeek en de O.L.V van de Wonderdadige Medaille kerk.

Beek kent momenteel vijf muziekgezelschappen, zeven zangkoren (waarvan enkele kerkkoren) en drie toneelverenigingen. Daarnaast zijn er vier carnavalsverenigingen, twee folkloristische gezelschappen, enkele cultureel/educatieve instellingen en de nodige overige gezelschappen, die de lokale tradities mee in stand houden. Een bijzonder initiatief is het Baeker Talent Orkest. Dit orkest richt zich op volwassenen die in het verleden een instrument hebben bespeeld of dat willen leren. Het doel is om samen plezier te beleven aan het musiceren, met als bijkomend voordeel dat deelnemers wellicht doorstromen naar de harmonie zelf.

Een belangrijke culturele instelling is het Asta Theater, dat een breed scala aan theater- en muziekvoorstellingen biedt. Het is een theater dat bruist van goede ideeën en grote namen, maar ook juist van kleine evenementen en initiatieven uit de buurt. Het culturele hart van Beek en voor ver daarbuiten.

Buiten het Asta Theater zijn er echter ook nog enkele andere gemeentelijke plekken waar talrijke en mooie culturele evenementen en activiteiten plaatsvinden, zoals de BMV 't Hof van Sjpaubik in Spaubeek, gemeenschapshuis Centrum WenG in Neerbeek en Gasterie Genhout Treft in Genhout.

In 2024 is ook de Stichting Amici Genbroek opgericht, met het doel om in het gelijknamige landhuis en het naastgelegen park kunst, cultuur en muziek te promoten.

De gemeente Beek organiseert activiteiten voor jong en oud op het gebied van sport, cultuur, maatschappij en leefstijl via NJOY. Op het platform van NJOY kunnen verenigingen gevonden worden (elke vereniging heeft een eigen pagina) en is er informatie te vinden die van belang is voor het bestuur en vrijwilligers (verenigingsondersteuning).

Op het gebied van cultuureducatie werkt NJOY samen met Bibliotheek de Domijnen en Stichting Cultuurperron aan een programma voor basisscholen, om kinderen kennis te laten maken met de verschillende kunstdisciplines. Stichting Cultuurperron ontvangt subsidies voor het aanbieden van cursussen in muziek en dans, wat bijdraagt aan de culturele ontwikkeling van de inwoners. In het gemeentehuis zelf worden overigens regelmatig kunstexposities gehouden. Een volledig overzicht van culturele instellingen en verenigingen is te vinden in bijlage 4.

Recentelijk zijn alle gemeentelijke kunstwerken en een aantal rijksmonumenten voorzien van een QR-code, die toegang biedt tot een website met uitgebreide informatie over deze kunstwerken. De komende jaren wordt gekeken of er murals kunnen komen op enkele viaducten in Beek. Deze murals zullen thematisch worden ingevuld met belangrijke Beekse erfgoedthema’s. Op deze manier blijft de culturele identiteit van Beek levend en betrokken.

1.4 Rollen en instrumenten

Naast onze wettelijke taken hebben wij als gemeente verschillende rollen in huis om de uitvoering van dit beleid handen en voeten te geven. Als gemeente nemen we onze rol als facilitator van culturele activiteiten in Beek serieus en zetten ons actief in voor erfgoed, kunst en cultuur. We willen nauw contact houden met lokale verenigingen en de culturele sector, en we ondersteunen waar mogelijk.

Dit doen we als gemeente door:

• •

  Het beschikbaar stellen van subsidies: we bieden bijvoorbeeld financiële ondersteuning aan verenigingen om het lidmaatschap voor jeugdleden laagdrempelig te houden.

• •

  Het wegwijs maken bij of informatie verstrekken over mogelijkheden tot bijvoorbeeld subsidie bij andere partijen of overheden: we informeren culturele instellingen, zodat zij op de hoogte zijn van subsidiemogelijkheden van de Provincie Limburg of landelijke fondsen.

• •

  Het bieden van verenigingsondersteuning: we helpen verenigingen bijvoorbeeld, waar mogelijk, met het aantrekken van vrijwilligers. Ook bieden we praktische ondersteuning bij het organiseren van evenementen.

• •

  In gesprek te blijven met het lokale veld en inwoners over onze ambities en doelen: we organiseren wanneer nodig bijeenkomsten met vertegenwoordigers van culturele verenigingen en inwoners om hun input te krijgen over toekomstige culturele projecten en evenementen.

• •

  Ruimte te geven aan erfgoed en cultuur om zich te ontwikkelen: dit doen we door historische locaties te onderhouden en toegankelijk te maken voor het publiek.

• •

  Te investeren in gebouwen en accommodaties: we zorgen voor het behoud en onderhoud van diverse gebouwen zodat culturele instellingen hier gebruik van kunnen maken.

Daarnaast hebben we ook een rol als bevoegd gezag, waarbij we toezicht houden op wet- en regelgeving en burgers informeren over vergunningen en procedures met betrekking tot erfgoed. Bij overtredingen kan de gemeente handhavend optreden, in samenwerking met andere instanties zoals de politie en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Regelgeving wordt toegepast met betrekking tot ruimtelijke ordening en vergunningen voor culturele activiteiten, waarbij we toezien op naleving door middel van controles en inspecties. Door deze aanpak willen we een bloeiend cultureel klimaat in Beek bevorderen en de betrokkenheid van onze inwoners vergroten.

Met dit beleid willen wij een strategisch en uitvoerend kader bieden voor erfgoed, kunst & cultuur waarin participatie, inclusiviteit én duurzaamheid een rol krijgen. De uitgangspunten zijn in ieder geval dat gemeentelijke inzet op erfgoed, kunst & cultuur moet leiden tot:

• •

  Grotere waardering van het cultureel vermogen door de maatschappelijke rol van erfgoed, kunst & cultuur in Beek te versterken;

• •

  Bredere toegankelijkheid van erfgoed, kunst & cultuur voor alle inwoners (zowel beleving als educatie).

• •

  Meer verbinding tussen instellingen, verenigingen, inwoners en de gemeente om zo het sociaal vermogen te vergroten;

• •

  Het ontstaan van nieuwe vormen van erfgoed, kunst & cultuur om zo te komen tot een toekomstbestendig aanbod wat past bij de inwoners van nu en in de toekomst.

Verder bevat dit beleid de volgende thema’s:

• •

  Kunst- en cultuureducatie:

• •

  Culturele evenementen en festivals:

• •

  Kunstenaars en culturele instellingen:

Het beleidskader is onderverdeeld in programmalijnen waarin erfgoed, kunst & cultuur integraal opgenomen zijn. We geven per programmalijn een aantal ambities weer die van belang zijn voor de periode 2025-2030. In de uitvoeringsparagraaf zijn deze ambities vertaald in projecten. De uitvoeringsparagraaf is te vinden in hoofdstuk 3.

2.1 De waarde van onze geschiedenis

Erfgoed, in de breedste zin van het woord, voegt waarde toe aan de gemeente Beek. We zijn ons steeds meer bewust van het belang dat erfgoed voor een gemeente heeft. De verschillende cultuurhistorische waarden in onze gemeente vertellen samen een verhaal. Cultuurhistorische kwaliteit geeft sfeer en kleur aan onze leefomgeving en appelleert aan een zeer sterke behoefte aan identiteit. Of het nu een monumentaal gebouw, een stadsgezicht, een archeologische vondst of een cultuurhistorisch waardevol landschap betreft: ze dragen allemaal bij aan de wijze waarop onze woonomgeving beleefd wordt.

We willen erfgoed benaderen vanuit een integraal en gebiedsgericht perspectief, in plaats van alleen vanuit specifieke sectoren of objecten. Dit betekent dat monumentenzorg, archeologie en cultuurlandschap integraal bekeken moeten worden. Bijvoorbeeld, de combinatie van de Sint Hubertus molen en de omliggende natuurgebieden biedt volop mogelijkheden voor educatieve initiatieven en recreatie. Daarnaast is het ook belangrijk om nauw samen te werken met andere beleidsgebieden, zoals ruimte en toerisme. Door erfgoed te integreren in toeristische routes kunnen bezoekers niet alleen genieten van de geschiedenis, maar ook van de lokale gastronomie en ambachten. Als laatste kan erfgoed een aanjager zijn voor de lokale economie. Historische elementen in het centrum en kernen geven een extra dimensie aan winkel- en horecabezoek en vormen een gewilde vestigingslocatie voor kleinere dienstverleners en creatieve bedrijvigheid, zoals bijvoorbeeld het Els Museum dat bezoekers aantrekt met haar unieke aanbod. We zien ook graag dat er meer evenementen plaatsvinden om de beleving van erfgoed te vergroten zoals bijvoorbeeld een open monumentendag.

Deze programmalijn richt zich op het optimaal benutten en ervaren van ons cultuurhistorisch kapitaal. Van het verleden tot nu: erfgoed, kunst en cultuur moet te beleven zijn in onze gemeente.

Ambities

• 1.

  Beeks erfgoed is zichtbaar in de openbare ruimte:

  Dit kan gerealiseerd worden door middel van restauraties van monumenten, maar ook door het creëren van murals of kunstwerken die verhalen vertellen van de lokale geschiedenis. Bijvoorbeeld, een mural geïnspireerd op de geschiedenis van de distilleerderij kan bezoekers en inwoners aanzetten tot nadenken over de lokale tradities.

• 2.

  We maken immaterieel erfgoed zichtbaar door het (financieel) ondersteunen van initiatieven die hieraan bijdragen:

  Denk hierbij aan het ondersteunen van lokale evenementen zoals het St. Lucia-feest of de jaarmarkt. Dit versterkt niet alleen de identiteit van Beek, maar verbindt ook de gemeenschap.

• 3.

  Wij zijn een spil in de erfgoedsector en zien onze rol als verbinder, netwerker en facilitator van lokale initiatieven rondom erfgoed:

  We willen platformen creëren waar lokale kunstenaars, historici en verenigingen elkaar kunnen ontmoeten en samenwerken aan projecten die het erfgoed van Beek versterken en vernieuwen.

• 4.

  Waar mogelijk verduurzamen we ons erfgoed:

  Circulariteit is hierbij het uitgangspunt. Dit kan onder andere door gebruik te maken van duurzame materialen bij restauraties en renovaties van monumentale panden. Het stimuleren van groene initiatieven, zoals de aanleg van historische tuinen met inheemse planten, kan ook bijdragen aan het behoud van de biodiversiteit in onze gemeente.

Met deze ambities en initiatieven willen we het erfgoed van Beek niet alleen behouden, maar ook levend en relevant maken voor toekomstige generaties, zodat het een bron van trots en inspiratie blijft voor onze inwoners.

2.2 Toegankelijkheid van kunst & cultuur

Wij geloven dat kunst en cultuur van en voor iedereen moet zijn, en streven ernaar culturele activiteiten en voorzieningen toegankelijk te maken voor mensen van alle leeftijden, culturele en etnische achtergronden, en inkomens. Het ervaren van kunst en cultuur moet voor iedereen in Beek mogelijk zijn, of het nu gaat om een bezoek aan een voorstelling, deelname aan een workshop, of het genieten van kunst in de openbare ruimte.

We vinden het ook belangrijk dat er voor iedereen passend, cultureel aanbod is in de gemeente Beek. Niet alles hoeft voor iedereen te zijn, maar er moet wel voor iedereen iets te kiezen zijn. Dat geldt voor het bezoeken van, voor zelf meedoen en voor ontplooiingsmogelijkheden.

Toegang tot cultuur is enorm belangrijk voor het bevorderen van een inclusieve en diverse samenleving. Het biedt mogelijkheden voor persoonlijke ontwikkeling, sociale interactie en versterkt het gemeenschapsgevoel. Cultuureducatie speelt hierbij een sleutelrol: kinderen en jongeren die deelnemen aan kunst- en culturele activiteiten vergroten hun empathische vermogens, zijn eerder bereid anderen te helpen, hebben een beter zelfbeeld en kunnen emoties beter reguleren. Ze voelen zich meer onderdeel van een gemeenschap.

Ambities

• 1.

  We stimuleren aanbod voor alle inwoners:

  Zodat iedereen zijn of haar talenten kan ontdekken en ontwikkelen. We willen samen met aanbieders komen tot een brede programmering welke jongeren en volwassenen in staat stelt om hun vaardigheden te verkennen en te verfijnen.

• 2.

  We versterken de samenwerking tussen de gemeente, het lokale culturele veld en het onderwijs:

  Om te komen tot meer laagdrempelig en breed aanbod en het vergroten van cultuurparticipatie hebben we hulp nodig. Hiervoor willen we een combinatiefunctionaris cultuur inzetten.

• 3.

  We zorgen dat het culturele, educatieve aanbod voor kinderen in stand wordt gehouden:

  Door financiering via Cultuur met Kwaliteit en partnerschappen met alle scholen te waarborgen, zodat kunst en cultuur een vast onderdeel van het curriculum vormen.

• 4.

  We verbinden, samen met culturele partijen, het culturele aanbod aan het voorliggend veld binnen het sociaal domein:

  Dit houdt in dat we kunst- en cultuurprojecten stimuleren die specifiek gericht zijn op sociale inclusie, welzijn en het bevorderen van gemeenschapsgevoel.

Wij willen werken aan een consistente en toegankelijke betrokkenheid bij kunst en cultuur, ook buiten de school. Kunst en cultuur zijn niet alleen middelen voor persoonlijke expressie, maar ook voor gemeenschapsvorming en sociale cohesie.

2.3 De sociale waarde van erfgoed, kunst & cultuur

In Beek zijn er diverse culturele verenigingen die een waardevolle bijdrage leveren aan het sociale leven. Samenwerking tussen deze organisaties kan de impact van kunst en cultuur in de gemeenschap vergroten. Daarnaast helpt cultuur bij het vertellen van verhalen die mensen met verschillende achtergronden kunnen verbinden.

Meer samenwerking kan ook andere voordelen bieden. Denk bijvoorbeeld aan het delen van kosten voor evenementen, faciliteiten en marketing. Door deze middelen samen te leggen, kunnen we innovatieve projecten opzetten die de culturele activiteiten in onze gemeente verder stimuleren. Een voorbeeld hiervan zou kunnen zijn; een jaarlijks cultureel festival waarin verschillende verenigingen hun talenten en activiteiten presenteren, waardoor bezoekers in één weekend kennis kunnen maken met de rijke verscheidenheid aan cultuur die Beek te bieden heeft.

Samenwerking helpt ook om inclusiviteit te bevorderen. We willen ervoor zorgen dat ons culturele aanbod toegankelijk is voor iedereen in Beek. Samenwerken zorgt dat het aanbod versterkt kan worden met activiteiten voor doelgroepen die minder aan bod komen. Denk aan workshops en activiteiten die gericht zijn op specifieke doelgroepen, zoals jongeren, ouderen of mensen met een beperking.

We zien graag dat meer inwoners lid worden van een vereniging. Het verenigingsleven is het cement van de Beekse samenleving.

Ambities

• 1.

  We versterken verenigingen, onder andere financieel:

  Omdat deze de sociale cohesie en de leefbaarheid bevorderen. Dit doen we bijvoorbeeld door subsidies te verstrekken voor gezamenlijke projecten of het organiseren van trainingen voor vrijwilligers.

• 2.

  We faciliteren ontmoeting tussen verenigingen, instellingen en kunstenaars:

  Zodat men elkaar makkelijker weet te vinden. Dit doen we, waar mogelijk, door netwerkevenementen en gezamenlijke brainstormsessies te organiseren.

• 3.

  We behouden en ondersteunen een breed aanbod aan locaties waar activiteiten kunnen plaatsvinden op het gebied van kunst en cultuur:

  Zoals het creëren van multifunctionele ruimtes die door verschillende groepen kunnen worden gebruikt.

• 4.

  We stimuleren intergenerationele samenwerking in culturele projecten:

  Wij vragen verenigingen mee te denken over activiteiten die verschillende generaties met elkaar verbinden. Zodat we de ervaring en kennis van oudere inwoners kunnen verbinden met ideeën en creativiteit van jongeren. Dit kan bijvoorbeeld door gezamenlijke kunstprojecten, muziekinitiatieven of theaterproducties, waar jong en oud samenwerken.

Zo willen we een sterke basis leggen voor een culturele gemeenschap die de diversiteit en creativiteit van Beek weerspiegelt.

2.4 Erfgoed, kunst & cultuur als beleving

Kunst en cultuur maken gemeente Beek een aantrekkelijke plek om te vertoeven. Dankzij onze diverse culturele voorzieningen zoals musea, cultuurpodium, bibliotheek en unieke erfgoedlocaties, is er altijd iets te beleven. Niet alleen onze inwoners genieten van deze culturele rijkdom, maar ook toeristen en ondernemers worden aangetrokken door wat Beek te bieden heeft.

Een levendig kunst- en cultuurklimaat trekt niet alleen bezoekers aan, maar stimuleert ook de lokale economie. Wanneer mensen naar onze evenementen komen of onze musea bezoeken, besteden ze geld aan lokale winkels, restaurants en andere diensten. Dit is goed voor de ondernemers in onze gemeente en helpt om werkgelegenheid te creëren. Bovendien biedt een brede culturele scene kansen voor lokale artiesten en creatieven om hun talenten te tonen, dit draagt bij aan een dynamische gemeenschap.

Met deze programmalijn willen we de economische waarde van erfgoed, kunst en cultuur onder de aandacht brengen. We laten de wereld zien hoe rijk Beek is aan kunst en erfgoed.

Denk hierbij aan het stimuleren en zichtbaar maken van tentoonstellingen, festivals en culturele markten die niet alleen de lokale bevolking, maar ook toeristen aantrekken.

Ambities

• 1.

  We ondersteunen culturele evenementen en evenementen die voortkomen uit immaterieel erfgoed:

  Waar en hoe we kunnen. Dit betekent dat we niet alleen subsidie verstrekken, maar ook logistieke en organisatorische hulp bieden aan lokale culturele initiatieven.

• 2.

  We vergroten onze zichtbaarheid door actief samen te werken met het domein toerisme en Visit Zuid-Limburg:

  Door gezamenlijke campagnes en promotionele activiteiten willen we Beek op de kaart zetten als een must-visit bestemming voor kunst- en cultuurliefhebbers.

• 3.

  We maken verbinding met landelijke stichtingen en (semi)overheidsinstellingen om meer financiële middelen te genereren:

  Voor de ontwikkeling van de sector en het ondersteunen van projecten. Dit kan door bijvoorbeeld partnerships aan te gaan voor grote culturele evenementen of erfgoedprojecten.

• 4.

  We houden kunst in onze openbare ruimte in stand:

  Dit omvat het onderhouden van bestaande kunstwerken, maar ook het toevoegen van nieuwe, innovatieve kunstinstallaties die het straatbeeld verrijken.

Met deze ambities willen we dat Beek een bredere aantrekkingskracht uitoefent op bezoekers van buitenaf.

Het uitvoeringsprogramma heeft een looptijd tot en met 2027. De uitvoering van dit programma gebeurt vooralsnog met de huidige capaciteit en de huidige financiële middelen. We bekijken jaarlijks aan de hand van de beschikbare capaciteit welke acties opgepakt kunnen worden en leggen de planning voor aan het college.

Programmalijn 1 - De waarde van onze geschiedenis

Programmalijn 2: Toegankelijkheid van kunst & cultuur

Programmalijn 3: De sociale waarde van erfgoed, kunst & cultuur

Programmalijn 4: Erfgoed, kunst & cultuur als beleving

Communicatie en evaluatie zijn belangrijke onderdelen van ons beleid. We willen duidelijk en open communiceren over wat we doen, welke doelen we hebben, welke middelen beschikbaar zijn en wat we van iedereen verwachten. Dit doen we onder andere door bijeenkomsten te organiseren zoals genoemd in de uitvoeringsparagraaf en informatie te delen via de gemeentelijke website en andere kanalen.

Daarnaast is het belangrijk om ons beleid te evalueren. We stellen meetbare doelen op, zoals het bereik van ons publiek, deelname aan culturele activiteiten, de economische impact en het behoud van ons erfgoed. We willen ook graag feedback ontvangen van betrokkenen en het publiek, zodat we de uitvoering kunnen aanpassen aan wat nodig is. Een voortdurende dialoog tussen de gemeente, culturele instellingen en de gemeenschap is belangrijk voor de uitvoering van dit beleid. We informeren in het derde kwartaal 2026 de raad over de voortgang van dit beleid.

Voor erfgoed is per 2025 een structureel uitvoeringsbudget van € 10.000 beschikbaar, voor kunst & cultuur is er geen vastomlijnd uitvoeringsbudget. Dat wil niet zeggen dat er geen financiële middelen beschikbaar zijn om onze programmalijnen te ondersteunen. De middelen komen uit diverse budgetten, zoals onze subsidieregels maar bijvoorbeeld ook uit de budgetten van diverse herinrichtingsprojecten.

Een andere manier om onze gelden effectief in te zetten, is door aan te sluiten bij landelijke programma’s en de daarbij behorende financiële bronnen. Door gebruik te maken van budgetten van de Rijksoverheid, hebben we onze financiële slagkracht verhoogd. Een goed voorbeeld hiervan is ons betrokkenheid bij programma’s zoals CmK (Cultuureducatie met Kwaliteit) en GALA.

Een extra kans die we zien, is om meer gebruik te maken van fondsen en subsidies die beschikbaar zijn vanuit bovenregionale overheden en stichtingen zoals het Cultuurfonds en het Mondriaanfonds. Door samen te werken met de lokale gemeenschap en ondersteuning te bieden bij het aanspreken van deze financiële middelen, creëren we meer mogelijkheden voor lokale initiatieven en versterken we onze culturele verenigingen. Na het vaststellen van dit beleid, zullen we deze mogelijkheden verkennen.