Programma logiesaccommodaties Súdwest-Fryslân

§ 1.1 Nieuw beleid

Súdwest-Fryslân heeft een grote aantrekkingskracht op toeristen. Binnen Fryslân heeft onze gemeente het grootste logiesaanbod en de meeste overnachtingen. In het Economisch actieplan 2023-2026 van de gemeente Súdwest-Fryslân is de gastvrijheidseconomie naast de maritieme en landbouw & agrofood sector, een parelsector. In de in april 2024 vastgestelde Visie Gastvrijheidseconomie 2035 is voor de toekomst een ambitie opgenomen waarin toerisme bijdraagt aan florerende gemeenschappen. Dit vraagt om een doorontwikkeling van recreatiebedrijven passend bij de menselijke maat, schaal en het lokale verdienvermogen van Súdwest-Fryslân. De op 1 januari 2024 in werking getreden Omgevingsverordening Fryslân biedt ook de nodige ruimte voor de gemeente om eigen afwegingen te maken in de ontwikkeling van logiesaccommodaties in de vorm van een omgevingsprogramma logiesaccommodaties.   

Het ontwikkelkader uit 2022 is gezien de actualiteit niet meer actueel voor een goede beoordeling van de vele initiatieven binnen onze gemeente. Bovendien is er een uitwerking voor logiesaccommHodaties nodig op de recent vastgestelde visie Gastvrijheidseconomie 2035. Ons nieuwe omgevingsprogramma logiesaccommodaties is daarop afgestemd en geactualiseerd. Het voorliggende omgevingsprogramma vervangt daarmee het ontwikkelkader uit 2022.

§ 1.2 Waarom een omgevingsprogramma logiesaccommodaties?

Een omgevingsprogramma is één van de kerninstrumenten onder de Omgevingswet dat wordt gebruikt om specifieke doelen voor de fysieke leefomgeving te bereiken. Het omgevingsprogramma logiesaccommodaties zal worden gebruikt door de gemeente om nieuwe initiatieven snel en kwalitatief goed te kunnen beoordelen. Het omgevingsprogramma beschrijft welke aspecten van belang zijn om een toegevoegde waarde te bieden aan het aanbod van logiesaccommodaties in de gemeente Súdwest-Fryslân. 

Het sluit bovendien aan- en draagt bij aan de volgende ambities van de gemeente:

• ●

  Het is onderdeel van de uitvoering van de visie Gastvrijheidseconomie 2035.

• ●

  Het geeft duidelijkheid aan initiatiefnemers en eenduidige beoordeling van aanvragen.

• ●

  Het draagt bij aan een betere, gemeentelijke dienstverlening.

Daarnaast bevat het omgevingsprogramma beleidsregels om aanvragen voor logiesaccommodaties te kunnen beoordelen.

§ 1.3 Doelstellingen omgevingsprogramma logiesaccommodaties Súdwest-Fryslân

Met het voorliggende omgevingsprogramma logiesaccommodaties Súdwest-Fryslân geven we duidelijkheid aan ondernemers met nieuwe ontwikkelplannen over:

• ●

  Welke vormen van logiesaccommodaties we waar willen toestaan.

• ●

  Welke omvang van logiesaccommodaties we willen toestaan.

• ●

  Onder welke voorwaarden logiesaccommodaties worden ontwikkeld.

Bovendien biedt het Omgevingsprogramma kans om aanvragen van ondernemers sneller te beantwoorden, zodat zij eerder weten waar ze mee aan de slag kunnen bij de ontwikkeling van hun bedrijf.

§ 1.4 Totstandkoming van het omgevingsprogramma logiesaccommodaties

Bij de ontwikkeling zijn de volgende bouwstenen gebruikt:

• ●

  Omgevingsverordening Fryslân (in werking getreden in 2024).

• ●

  Visie Gastvrijheidseconomie 2035, Súdwest-Fryslân activeert je (2024).

• ●

  Omgevingsplan Súdwest-Fryslân, onderdelen Bestemmingsplan Buitengebied Súdwest-Fryslân I en II (2023) en onderdelen diverse bestemmingsplannen voor bebouwde kom gemeente Súdwest-Fryslân.

• ●

  Ontwikkelkader Logiesaccommodaties, Súdwest-Fryslân (2022).

• ●

  Omgevingsvisie 1.0 Súdwest-Fryslân (2021).

• ●

  Vitaliteitsonderzoek Logiesaccommodaties Fryslân (maart 2020).

§ 1.5 Participatie

Bij de totstandkoming van de recent vastgestelde gemeentelijke beleidskaders (ontwikkelkader, visie Gastvrijheidseconomie en de recentste bestemmingsplannen) zijn uitgebreide participatietrajecten doorlopen met inwoners en bedrijven. Ook de logiesverstrekkende bedrijven zijn hierin zorgvuldig meegenomen. Daarnaast is gekeken naar de nieuwe regels uit de Omgevingsverordening Fryslân, waar ook een uitgebreid inspraaktraject voor is doorlopen. Er is dus in dit omgevingsprogramma vooral sprake van uitwerking en actualisatie van het bestaande gemeentelijke beleid op het gebied van logies. 

Voor de totstandkoming van dit omgevingsprogramma logiesaccommodatie Súdwest-Fryslân heeft van 10 januari tot en met 20 februari 2025 een ontwerp ter inzage gelegen. Ten behoeve hiervan zijn in januari 2025 spreekuren georganiseerd voor initiatiefnemers die al eerder een plan hadden ingediend. Daarnaast is in februari 2025 een informatieavond georganiseerd voor alle belanghebbenden. In totaal zijn er 16 zienswijzen ingediend op basis waarvan een nota beantwoording zienswijzen is opgesteld. Bovendien is er overleg geweest met de provincie Fryslân. De zienswijzen en het overleg met de provincie hebben op enkele onderdelen geleid tot aanpassingen in het ontwerp. Deze aanpassingen hebben voornamelijk betrekking op jachthavens, aanscherping van definities, vereenvoudiging en verruiming van enkele eisen en het beperken van het maximum aantal kleinschalige kampeerterreinen dat in Súdwest-Fryslân mag doorgroeien naar 35 kampeerplaatsen. Bovendien is aangegeven om welke locaties het gaat bij doorgroei van enkele kleinschalige kampeerterreinen naar een regulier kampeerterrein.

§ 1.6 Omgevingsprogramma logiesaccommodaties met ontwikkelkader en beleidsregels

Het ontwikkelkader en de beleidsregels logiesaccommodaties vormen samen een programma in het kader van de Omgevingswet. Het ontwikkelkader is gebaseerd op Visie Gastvrijheidseconomie 2035, Súdwest-Fryslân activeert je (2024). De beleidsregels geven een concrete uitwerking van dit ontwikkelkader. Deze uitwerking betreft toetsbare en bij voorkeur kwantificeerbare criteria bij de vergunningverlening voor verschillende vormen van logiesverstrekking. Het ontwikkelkader en de beleidsregels moeten altijd in samenhang worden bekeken. De gebruikte definities zijn daarbij uniform en zoveel mogelijk in lijn met definities uit het omgevingsplan en de provinciale omgevingsverordening. Dit omgevingsprogramma logiesaccommodaties geeft inzicht in de aanvullende ontwikkelingsmogelijkheden voor logiesaccommodaties ten opzichte van het geldende Omgevingsplan. Na een positieve beoordeling van een initiatief op basis van de beleidsregels kan medewerking worden verleend met een omgevingsvergunning, zo nodig voorafgegaan door een wijziging van het omgevingsplan.

§ 1.7 Leeswijzer

Hoofdstuk 2 geeft een globale analyse van de huidige logiesaccommodaties en de uit het beleid voortvloeiende ambitie daarmee. Hoofdstuk 3 bevat vervolgens de kern van dit omgevingsprogramma in de vorm van het ontwikkelkader met beleidskeuzen en de argumenten daarvoor. In bijlage 1 zijn beleidsregels en de definities opgenomen. In bijlage 2 zijn de hoofdpunten opgenomen van het provinciaal logiesbeleid. In bijlage 3 zijn de hoofdpunten opgenomen van de visie Gastvrijheidseconomie 2035 van onze gemeente.

§ 2.1 Analyse

Súdwest-Fryslân is binnen de provincie Fryslân de gemeente met de meeste logiesaccommodaties. Bijna een kwart van alle Friese logiesaccommodaties ligt in deze gemeente. In totaal gaat het om naar schatting 200 reguliere recreatiebedrijven op een locatie met een hoofdbestemming recreatie of horeca. Daarnaast zijn er nog eens circa 400 kleinschaligere bedrijven zoals bijvoorbeeld B&B’s en kleinschalig kamperen op locaties met een andere hoofdbestemming. De grootste beddencapaciteit is aanwezig op de reguliere recreatiebedrijven. En dan vooral in jachthavens, gevolgd door campings (DataFryslân, 2020). Het Vitaliteitsonderzoek Logiesaccommodaties Fryslân (2020) laat een soortgelijk beeld zien . In de gemeenten Súdwest-Fryslân en De Fryske Marren bestaat opgeteld bijna 80% van het aantal bedden uit vaste ligplaatsen, vaste kampeerplaatsen, toeristische kampeerplaatsen en toeristische ligplaatsen.

Hiermee is tegelijk het grootste pijnpunt benoemd: Het overgrote deel van de capaciteit in deze logiesaccommodaties is weersafhankelijk en daarmee bijdragend aan een piek in het hoogseizoen bij mooi weer. Met andere woorden: bij groei en ontwikkeling van het logiesaanbod in Súdwest-Fryslân is vooral behoefte aan “winterharde” bedden zoals ook gesteld in de recent vastgestelde visie Gastvrijheidseconomie 2035. En het aandeel “winterharde” bedden in groepsaccommodaties, recreatieappartementen, hotels, recreatiewoningen of kleinschalige logiesobjecten is binnen het totaal aan beddencapaciteit in onze gemeente ondervertegenwoordigd.

§ 2.2 Ambitie

In de visie Gastvrijheidseconomie 2035 kiest de gemeente voor de kernwaarden: menselijke maat, de cultuurhistorie, de Friese taal, het karakter van familiebedrijven, de kernen, het landschap met kenmerkende boerderijen, weiden en water. Tegelijk geeft de visie aan dat Súdwest-Fryslân kwetsbaar is voor een doorgeschoten schaalvergroting, internationalisering en standaardisering. Specifiek voor kapitaalsintensieve mkb-logiesbedrijven hebben internationale investeringsfondsen hun oog laten vallen op deze sector. Het gevolg is gestandaardiseerde (belevings)formules die zijn losgezongen van het landschap en ten koste gaan van ruimtelijke kwaliteit. Aandacht voor de genoemde kwetsbaarheid past ook bij het primaire doel uit de visie Gastvrijheidseconomie 2035: het streven is dat 100% van de inwoners voordelen ervaart van de gastvrijheidseconomie, door:

1. Te werken aan de beleving van een Friese omgeving van topkwaliteit.

2. Gezonde reuring in het schouderseizoen.

3. De sector te stimuleren toegankelijk te zijn voor mensen met een kleine en modale beurs.

De gemeente Súdwest-Fryslân zet daarom ook ten aanzien van logiesbeleid in op versterking van mkb-familiebedrijven met een karaktervol aanbod, passend bij de schaal van het landschap en de daarin aanwezige karakteristieke boerderijen. Respectvol gebruik van (voormalige) boerderijen voor logies past daar prima bij.

De gemeente zet in op ontwikkeling van logiesaanbod in het schouderseizoen, onder andere door de gemeente te positioneren als culturele bestemming in aanvulling op de florerende zomermaanden. Gericht op de bijzondere steden met cultuurhistorisch waardevol erfgoed, musea, voorstellingen en diverse events in voor- en najaar. En het herbestemmen van bijzondere (erfgoed)locaties voor logies past daarin, maar ook meer nadruk op “winterharde” bedden. 

Tenslotte is wat betreft de derde doelstelling ontwikkeling van logiesaanbod voor mensen met een kleine en modale beurs wenselijk. Daarom wil de gemeente de ruimte voor kleinschalige logiesvoorzieningen en -objecten die de Omgevingsverordening Fryslân biedt optimaal benutten.

§ 3.1 Inleiding

Dit hoofdstuk geeft inzicht in de ontwikkelingsmogelijkheden voor logiesverstrekkende bedrijven in onze gemeente. Voor een goed begrip van dit ontwikkelkader is inzicht nodig in de te hanteren definities. Die definities maken onderdeel uit van de beleidsregels en zijn opgenomen in bijlage 1.

Algemene ontwikkelkaders