Programma Stedelijk Water 2024-2028

1. Samenvatting 4

2. Inleiding 5

2.1 Het vroegere GRP krijgt een nieuwe vorm 5

2.2 Zorgplichten 6

2.3 Omgevingsvisie 6

2.4 Omgevingsplan 7

2.5 Totstandkoming 7

2.6 Geldigheidsduur 7

2.8 Leeswijzer 7

3. Stand van zaken 8

3.1 Terugblik 8

3.2 Ons areaal 11

4. Werken aan de toekomst 13

4.1 Doel 13

4.2 Strategie klimaatadaptatie 13

4.3 Thema’s 13

4.4 Speerpunten 14

5. Gezondheid, leefbaarheid en bereikbaarheid 16

5.1 Volksgezondheid en afvalwater 16

5.2 Gezondheid in de fysieke leefomgeving 16

5.3 Milieu (waterkwaliteit) 16

5.4 Groene omgeving 17

5.5 Bereikbaarheid 17

5.6 Activiteiten en benodigde middelen 17

6. Duurzaamheid 18

6.1 Energie 18

6.2 Klimaatverandering 19

6.3 Strategie klimaatadaptatie 20

6.4 Uitvoeringsagenda 2022-2025 21

6.5 Terugdringen van wateroverlast 22

6.6 Verantwoordelijkheid 23

6.7 Verminderen gevolgen van droogte 24

6.8 Verminderen gevolgen van hitte 25

6.9 Activiteiten en benodigde middelen 26

7. Wonen, werken en recreatie 27

7.1 Woningbouwopgave 27

7.2 Gebiedsgerichte ontwikkeling en realisatie 27

7.3 Duurzame bedrijventerrein 28

7.4 Agrarische sector 28

7.5 Recreatie en toerisme 28

7.6 Activiteiten en benodigde middelen 28

8. Participatie en krachtige netwerken 29

8.1 Een verbindende rol 29

8.2 Samenwerking in de waterketen 29

8.3 Waterloket 29

8.4 Participatie 29

8.5 Klimaatsubsidie 29

8.6 Communicatie 30

8.8 Activiteiten en benodigde middelen 30

9. Beheer 31

9.1 Beheervisie 31

9.2 Reguliere beheer- en onderhoudsactiviteiten 33

9.3 Planvorming en onderzoeken 34

9.4 Investeringen 35

10. Bedrijfsvoering 37

11. Financiële middelen 38

11.1 Uitgangspunten 38

11.2 Uitgaven 38

11.3 Scenario’s 40

11.4 Ontwikkeling rioolheffing 41

11.5 Saldo tariefegalisatievoorziening 41

11.6 Samenvatting resultaten 42

11.7 Conclusie 43

Bijlage 1 Resultaten scenario’s 44

Bijlage 2 Kostdekkingsplan 47

Bijlage 3 Reactie Waterschap Brabantse Delta 48

Bijlage 4 Begrippenlijst 49

Gemeenten hebben drie watertaken. Ze zijn in de eerste plaats verantwoordelijk voor de inzameling en transport van afvalwater. Ook heeft de gemeente een zorgtaak voor hemelwater en grondwater. Tot nu toe beschreef gemeente Geertruidenberg in een Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) hoe het die taken invult. Voor de komende jaren is een Programma Stedelijk Water opgesteld. Dat past beter bij de brede taken op watergebied en sluit meer aan op het integraal beheer van de openbare ruimte. Daarnaast sluit het Programma Stedelijk Water aan bij Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA). Het doel is om in 2050 Nederland en de gemeente Geertruidenberg klimaatrobuust te hebben ingericht.

Gemeente Geertruidenberg heeft in de afgelopen planperiode extra aandacht gegeven aan de thema’s klimaatverandering en samenwerking. Dat gebeurde door invulling te geven aan het landelijk vastgestelde DPRA.

Dit is in de afgelopen planperiode in samenwerking met de gemeente Drimmelen opgepakt. Doel van het DPRA-proces is om gezamenlijk een breed gedragen klimaatstrategie te ontwikkelen voor beide gemeenten, waarbij we naast het effect van extreme neerslag op het beheergebied ook aandacht hebben gegeven aan de andere DPRA-thema’s: hittestress, droogte en overstromingen. In de bijbehorende uitvoeringsagenda is beschreven wat de gemeente de komende jaren concreet gaat doen op het gebied van klimaatadaptatie.

In de afgelopen planperiode is veel aandacht besteed aan het afkoppelen van hemelwater van de bestaande gemengde riolering. Hiermee voorkomen we dat relatief schoon hemelwater tijdens buien naar de zuivering wordt afgevoerd en verminderen we ook de aantal overstorten naar het oppervlaktewater. Deze werkzaamheden hebben we integraal laten uitvoeren door te combineren met reguliere rioolvervangingen en herinrichtingen.

Het Programma Stedelijk Water loopt van 2024 tot en met 2028. In deze periode gaat de nieuwe Omgevingswet in. Het Programma Stedelijk Water sluit aan bij de brede maatschappelijke thema’s en bij de doelen en ambities van de Omgevingsvisie. Er is daarom gekozen om de Omgevingswet alvast als leidraad te nemen voor het nieuwe programma, samen met de ambities uit de vastgestelde omgevingsvisie van de gemeente Geertruidenberg. Het Programma Stedelijk Water draagt in meer of mindere mate bij aan 11 maatschappelijke thema’s uit de Omgevingsvisie:

• •

  Energie

• •

  Bereikbaarheid

• •

  Gezondheid

• •

  Recreatie en toerisme

• •

  Wonen

• •

  Voorzieningen

• •

  Werken en ondernemen

• •

  Agrarische sector

• •

  Milieu

• •

  Groene Omgeving

• •

  Klimaat

De focus ligt op een verdere optimalisatie van het stedelijk watersysteem. De manier waarop de gemeente dit wil bereiken is vertaald in zes speerpunten:

• •

  Klimaatadaptief in 2050

• •

  Kaderrichtlijn water

• •

  Water en bodem sturend

• •

  Wijkgerichte aanpak

• •

  Participatie

• •

  Samenwerken

Goed rioolbeheer kost geld. Inwoners en bedrijven betalen daarvoor rioolheffing. Daarom kiest de gemeente voor doelmatig beheer (repareren/renoveren in plaats van vervangen), een integrale aanpak van onderhoud en vervanging, samenwerking en voorlichting. Zo houden we de kosten beheersbaar en hoeft de rioolheffing slechts beperkt te stijgen, terwijl Geertruidenberg toch toekomstbestendig is ingericht.

Stedelijk water is het totaal aan water dat vrijkomt in de stedelijke omgeving: huishoudelijk- en industriële afvalwater, hemelwater en grondwater. Het Programma Stedelijk Water is een beleidsplan dat op hoofdlijnen weergeeft hoe de gemeente Geertruidenberg haar drie zorgplichten voor afval-, hemel- en grondwater invult. In het Programma Stedelijk Water legt de gemeente vast wat ze wil bereiken. Ook wordt daarin vastgelegd welke taken en verantwoordelijkheden gemeente, bewoners, bedrijven en andere overheden ten aanzien van de drie zorgplichten hebben. Het Programma Stedelijk Water beschrijft ook het beleid om doelen en ambities uit de omgevingsvisie te realiseren en geeft invulling aan twee van de vier thema’s vanuit het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA). Dit betreft de thema’s wateroverlast en droogte. Hitte en overstroming vallen buiten de scope van het Programma Stedelijk Water.

De kosten voor het uitvoeren van haar gemeentelijke watertaken mogen conform Wet Milieubeheer (artikel 4.22) ten laste worden gebracht aan de rioolheffing.

2.1 Het vroegere GRP krijgt een nieuwe vorm

Het Programma Stedelijk Water is breder dan het traditionele Gemeentelijke Rioleringsplan (GRP). Voor deze bredere aanpak is gekozen, om alvast voor te sorteren op de invoering van de Omgevingswet. In de Wet milieubeheer (artikel 4.22) is opgenomen dat gemeenten een GRP moeten hebben, met regels voor de fysieke leefomgeving op het beleidsterrein water. Het Programma Stedelijk Water geeft invulling aan deze verplichting door de verplichte inhoud van het GRP integraal op te nemen. Een belangrijk onderdeel van het Programma Stedelijk Water is dus de verplichte inhoud van het GRP, maar nu in een nieuw jasje.

De Omgevingswet bundelt en moderniseert alle wetten voor de leefomgeving in één nieuwe wet. Vanaf 1 januari 2024 treedt de nieuwe wet in werking. Het doel van de wet is om alle onderdelen van de fysieke leefomgeving met elkaar in samenhang te brengen. Met ruimte om lokale initiatieven mogelijk te maken en oplossingen op maat te creëren. In de Omgevingsvisie leggen gemeenten de lijnen voor de lange termijn vast. De doelen die in de Omgevingsvisie staan, worden geconcretiseerd in programma’s.

Een programma is een flexibel, veelal thematisch beleidsinstrument om invloed uit te oefenen op de fysieke leefomgeving. Een programma verbindt verschillende sectorale belangen. Denk bijvoorbeeld aan de gebieden mobiliteit, water, groen, milieu en duurzaamheid. Een programma heeft een beleidsmatige kant en een uitvoerende kant. In het programma staan concrete maatregelen genoemd en er is aangegeven hoe normen of gebiedsgerichte doelstellingen gehaald worden.

Het programma heeft een zelfbindend karakter. Dit betekent dat alleen het vaststellend bestuursorgaan zelf gebonden is om het plan tot uitvoering te brengen. Door dit zelfbindende karakter is er geen bezwaar en beroep mogelijk. Wel is inspraak mogelijk, zodat de kwaliteit van de voorbereiding is geborgd.

Uiteindelijk leiden de gemeentelijke Omgevingsvisie en de verschillende programma’s samen tot één Omgevingsplan. De regels van het Omgevingsplan gelden voor iedereen. Inwoners, bedrijven en overheidsinstanties moeten zich bij het uitvoeren van activiteiten in de fysieke leefomgeving aan de regels van het Omgevingsplan houden. De gemeente is bevoegd voor toezicht op- en handhaving van de regels in het Omgevingsplan.

Het Omgevingsplan gaat hierbij uit van een evenwichtige toedeling van functies. Als onderdeel van de Omgevingswet krijgt ook het thema water een plek in het Omgevingsplan. Denk hierbij aan waterkwaliteit, waterhoeveelheid (waterkwantiteit) en waterveiligheid.

2.2 Zorgplichten

Het beschermen van de volksgezondheid is het primaire doel van de riolering. Door het inzamelen, transporteren en zuiveren van het (huishoudelijke) afvalwater voorkomen we dat mensen in aanraking komen met ziektekiemen die in het afvalwater zitten. Sinds in Nederland met de aanleg van riolering is gestart, zijn nagenoeg alle (afval)water gerelateerde ziekten uit ons land verdwenen.

De zorg voor het beschermen van de volksgezondheid is wettelijk vastgelegd. Gemeenten hebben drie zorgplichten vanuit de Wet milieubeheer en de Waterwet:

• •

  Wet milieubeheer:

  • •

    zorgplicht afvalwater (artikel 4.22): voor inzameling en transport van stedelijk afvalwater (huishoudelijk afvalwater of een mengsel daarvan met bedrijfsafvalwater, afvloeiend hemelwater, grondwater of ander afvalwater)

• •

  Waterwet:

  • •

    zorgplicht hemelwater (artikel 3.5): voor doelmatig inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater (regenwater, hagel, sneeuw, en dergelijke)

  • •

    zorgplicht grondwater (artikel 3.6): voor het in het openbaar gemeentelijke gebied treffen van doelmatige maatregelen om structurele nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.

Naast dat de gemeentelijke zorgplichten uit de Waterwet hebben perceeleigenaren ook een eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van hemel- en grondwater. Perceelseigenaren zijn primair verantwoordelijk voor het inzamelen en afvoeren van het hemelwater wat op het particuliere perceel valt. Perceeleigenaren zorgen ook zelf voor dat het overtollige grondwater afgevoerd wordt en kelders waterdicht zijn.

De (afval)watervoorzieningen in de gemeente Geertruidenberg zijn goed geborgd. Ze voldoen in hoge mate aan de geldende richtlijnen. In dit Programma Stedelijk Water staat hoe wij aan de zorgplichten blijven voldoen, welke kosten daarmee zijn gemoeid en welke inzet van financiële en personele middelen nodig is. Samen vormt dat de juridische basis voor de rioolheffing. De onderbouwing van de hoogte van de rioolheffing is een belangrijke uitkomst van dit plan. Naast de drie zorgplichten gaan we in het Programma Stedelijk Water ook in op thema’s zoals leefbaarheid, veiligheid, duurzaamheid en participatie.

2.3 Omgevingsvisie

In de Omgevingsvisie van Gemeente Geertruidenberg (“Samen de ruimte máken!”) zijn opgaven, kernwaarden, ambities en thema’s benoemd. Deze zijn gebruikt als basis voor het Programma Stedelijk Water. We hebben de opgaven, kernwaarden, ambities en thema’s samengevat in een aantal maatschappelijke thema’s, die we vervolgens gebruikt hebben als titel voor de hoofdstukken en de paragrafen. De maatschappelijke thema’s zijn o.a.:

• •

  Energie

• •

  Bereikbaarheid

• •

  Gezondheid

• •

  Recreatie en toerisme

• •

  Wonen

• •

  Voorzieningen

• •

  Werken en ondernemen

• •

  Agrarische sector

• •

  Milieu

• •

  Groene Omgeving

• •

  Klimaat

Ambities zijn o.a.:

• •

  Toekomstbestendige en groene gemeente

• •

  Ondernemende gemeente

• •

  Gezonde en veilige gemeente

• •

  Levendige gemeente

• 

2.4 Omgevingsplan

Eén van de uitgangspunten van de Omgevingswet is dat decentrale overheden alle betreffende regels over de leefomgeving bijeenbrengen in één gebiedsdekkende regeling. Voor de gemeente is dit het Omgevingsplan. In dit Programma Stedelijk Water zijn een aantal tekstkaders opgenomen. Deze kaders vormen te zijner tijd de water-input voor het Omgevingsplan dat nog komen gaat.

2.5 Totstandkoming

Bij het tot stand komen van het Programma Stedelijk Water is er afstemming geweest tussen de gemeente en het Waterschap Brabantse Delta. Vóór vaststelling door de gemeenteraad is het concept van het Programma Stedelijk Water officieel voor commentaar gezonden naar het genoemde waterschap. Het waterschap is verantwoordelijk voor de verdere afhandeling en opvang van vuilwater (waterzuivering) en oppervlaktewater. Zij heeft dus een belang bij goed stedelijk waterbeheer. Het Programma Stedelijk Water heeft immers de status van een “Gemeentelijk Rioleringsplan”. De reactie van het waterschap is te vinden in bijlage 3.

2.6 Geldigheidsduur

De gemeente stelt zelf de geldigheidsduur van het Programma Stedelijk Water vast. De geldigheidsduur is vijf jaar: van 2024 tot en met 2028. Alle genoemde bedragen zijn op prijspeil 1 januari 2023. Evaluatie van de voortgang en eventuele tussentijdse bijstelling van het Programma Stedelijk Water vindt plaats als er zich grote veranderingen voordoen. De verwachting is dat de huidige crisis (met name t.a.v. stikstof) vertragingen bij de bouw van woningen en wegen opleveren en daarmee ook bij de uitvoering van de taken die we gepland hebben voor de komende vijf jaar in dit Programma Stedelijk Water. Desalniettemin is het voornemen het plan zo optimaal mogelijk uit te voeren.

2.8 Leeswijzer

Het Programma Stedelijk Water heeft een andere opbouw dan het traditionele GRP. De wettelijk vereiste inhoud staat er echter allemaal in. Als eerst is het huidig beheer geëvalueerd, maar we richten ons vooral op de toekomst. Het Programma Stedelijk Water sluit aan bij de brede maatschappelijke thema’s en bij de doelen en ambities van de omgevingsvisie. In het Programma Stedelijk Water is beschreven hoe de gemeente Geertruidenberg vanuit het beleidsveld water bijdraagt aan de thema’s en de acties bij de ambities invulling geeft. De regels voor de fysieke leefomgeving die vanuit het beleidsveld water gelden, detailgegevens en de financiële onderbouwingen zijn uitgebreid terug te vinden in de bijlagen.

Het Programma Stedelijk Water is een gemeentelijk plan waar de gemeenteraad zich over moet uitspreken. Het is echter niet alleen voor de politiek geschreven, maar ook voor afstemming en overleg met de vakinhoudelijke mensen van bijvoorbeeld onze buurgemeenten en het waterschap. Dit heeft tot gevolg dat in dit document vaktaal wordt gebruikt. Er is daarom een uitgebreide begrippenlijst opgenomen in bijlage 4.

3.1 Terugblik

De gemeente Geertruidenberg presteert goed op het beleidsveld water. De gemeente voldoet aan de waterzorgplichten. Ook de voorzieningen voldoen aan de eisen en richtlijnen. Het personeel en de organisatie is toegesneden op de taken en het huidige takenpakket. Het onderhoud en de vervanging houdt het bestaande stedelijk watersysteem in stand en de financiële middelen dekken de kosten voor de gemeentelijke watertaken. De kwaliteit van het gemeentelijke areaal is prima in orde en op orde.

Figuur 3.1 Overzichtskaart totale rioolstelsel gemeente Geertruidenberg

De werkwijze is nuchter, pragmatisch, eerlijk, doelmatig en doortastend. We clusteren werkzaamheden in het openbare gebied zoveel mogelijk om overlast voor omwonenden en gebruikers van de openbare ruimte te beperken. Regelmatig zitten de collega’s van wegen, groen, riolering bij elkaar om de korte- en langetermijnplanningen op elkaar af te stemmen en meekoppelkansen te verzilveren. De lijnen tussen het bestuur en de ambtenaren zijn kort en typeren zich door een open dialoog. Daarbij wordt gezocht naar de beste balans tussen politiek, beleid, ontwikkeling en beheer. We werken het beste als we samen eenzelfde doel nastreven. Participatie met onze inwoners is dan ook een standaard onderdeel van onze werkwijze.

Afgelopen periode heeft de gemeentelijke organisatie veel uitdagingen gehad op het gebied van voldoende personele inzet. Door uitval van personeel als gevolg van ziekteverzuim en quarantaineregelingen door met name Covid-19. Mede door deze uitval zijn bepaalde activiteiten niet gerealiseerd en is er vertraging opgetreden in lopende trajecten. Door personele wisselingen en pensionering dreigt veel gebiedskennis verloren te gaan. In dit hoofdstuk is uiteen gezet wat er in de afgelopen beheerperiode 2018-2023 is uitgevoerd en waarom bepaalde activiteiten niet zijn uitgevoerd.

3.2 Ons areaal

Hieronder volgt een korte beschrijving van de bestaande voorzieningen voor het reguleren van hemelwater, grondwater en afvalwater die bij gemeente Geertruidenberg in beheer zijn. De grafieken, diagrammen en tabel in deze paragraaf geven een samenvatting van de gegevens die in onze beheersystemen zitten. Het beheersysteem bevat alle benodigde detailgegevens van de watervoorzieningen die de gemeente beheert. Deze gegevens houden we up-to-date. Ze vormen de basis voor de analyses.

Tabel 3.1 Overzicht totale areaal gemeente Geertruidenberg

In figuur 3.2 is per leidingtype gevisualiseerd hoe oud de betreffende leidingen zijn circa 40% van de leidingen is jonger dan 30 jaar, 15% is 30-40 jaar oud, 39% is 40-60 jaar oud, 3% is ouder dan 60 jaar en 3% is niet bekend. In Geertruidenberg hanteren we een technische levensduur van 60 jaar. Afgelopen 20 jaar is bij herinrichtingen van wijken het bestaande stelsel gerenoveerd en/of vervangen. Ook is hemelwater afgekoppeld van het gemengde stelsel door de aanleg van een aanvullend hemelwaterriool.

Figuur 3.2 Totale lengte aan leidingen versus ouderdom

In figuur 3.3 is een overzicht weergegeven van de totale lengte leiding per type die de gemeente Geertruidenberg beheert.

Figuur 3.3 Totale lengte leidingen per type

De afvalwaterzorgplicht geldt voor het hele beheergebied van de gemeente. In onze gemeente zijn er 10.633 aansluitingen van percelen op het rioolstelsel. Van deze aansluitingen zijn 817 niet-woningen, die in de rioolheffing worden aangeslagen.

Binnen de gemeente zijn twee panden waarvan bekend is dat zij niet op de riolering aangesloten zijn. Hiervoor is een ontheffing verleend. Van twee panden is niet bekend of deze op de riolering aangesloten zijn of dat deze gebruik maken van een alternatieve voorziening voor het verwerken van afvalwater. Dit wordt in de komende planperiode verder uitgezocht. Vijf panden zijn voorzien van een zogenaamde Individuele Behandeling van Afvalwater (IBA).

4.1 Doel

De gemeente Geertruidenberg conformeert zich met de visie aan de ambitie van het DPRA om in 2050 klimaatbestendig te zijn. Dit betekent dat de gevolgen van extreem weer dan dusdanig geminimaliseerd zijn en dat de maatschappelijke schade en ongemak acceptabel is conform het opgestelde beleid. Om dit te bereiken zijn er vijf sets aan doelstellingen opgesteld op basis van de vier klimaatthema’s en de benodigde verandering in de eigen organisatie:

• 1.

  In Geertruidenberg heb en houd je droge voeten

• 2.

  Een koele woonomgeving in 2050

• 3.

  Geertruidenberg bestand tegen extreme droogte

• 4.

  Gevolgen overstromingen worden beperkt

• 5.

  Een klimaatadaptieve organisatie

Klimaatthema “Een Koele woonomgeving 2050” en “Gevolgen overstromingen worden beperkt” vallen beiden buiten de scope van het Programma Stedelijk Water, maar heeft wel een relatie met deze thema’s. Klimaatthema “Een Koele woonomgeving 2050” wordt opgenomen in het Programma Duurzaamheid en klimaatthema “Gevolgen overstromingen worden beperkt” komt terug in het Programma Leefbaarheid. Bescherming tegen overstromingsrisico is primair de taak van de Rijksoverheid en de waterschappen. Voor binnendijkse gebieden is het waterschap verantwoordelijk. Voor buitendijkse gebieden zijn Rijkswaterstaat en de gemeente zelf verantwoordelijk.

4.2 Strategie klimaatadaptatie

Om invulling te geven aan de bovengenoemde vier doelstellingen is een Strategie klimaatadaptatie opgesteld. Hierin is een uitvoeringsagenda opgenomen wat in de periode 2022-2025 uitgevoerd moet worden. De benodigde personele en financiële middelen voor de water gerelateerde activiteiten zijn meegenomen in het Programma Stedelijk Water 2024-2028.

4.3 Thema’s

Het Programma Stedelijk Water sluit aan bij de brede maatschappelijke thema’s en bij de doelen en ambities van de Omgevingsvisie. Het Programma Stedelijk Water beschrijft hoe de gemeente Geertruidenberg vanuit het beleidsveld water bijdraagt aan de thema’s, welke activiteiten en middelen nodig zijn om hier invulling aan te geven. Het Programma Stedelijk Water draagt bij aan de volgende maatschappelijke thema’s:

• •

  Energie

• •

  Bereikbaarheid

• •

  Gezondheid

• •

  Recreatie en toerisme

• •

  Wonen

• •

  Voorzieningen

• •

  Werk en ondernemen

• •

  Agrarische sector

• •

  Milieu

• •

  Groene omgeving

• •

  Klimaat

Hieronder vindt u een overzicht welke thema’s in welke hoofdstuk is uitgewerkt.

4.4 Speerpunten

Naast de bijdrage die wij leveren aan de bovengenoemde maatschappelijke thema’s leggen we de focus op het verder optimaliseren van het stedelijk watersysteem om te zorgen dat Geertruidenberg in 2050 waterrobuust en klimaatbestendig is ingericht. Dit doen we door doelmatig beheer van het stedelijk watersysteem: data op orde, omgevingsbewust ontwerpen, werk-met-werk, kennisdelen, samenwerking tussen bewoners en overheid. De manier waarop we dit als gemeente willen bereiken is vertaald in zes speerpunten:

De maatschappij is een netwerk dat wij samen vormen, met alle sociale componenten. Techniek is hierbij ondersteunend. Techniek zorgt voor een aantal basisfuncties. We vinden het vanzelfsprekend dat alles goed functioneert en zorgt voor comfort. Heel prettig dat we ons geen zorgen hoeven maken of er wel water uit de kraan stroomt. Ook fijn dat het water weer wegloopt als we het gebruikt hebben. Onder de douche, in de keuken, de wasmachine of het toilet, maar ook op straat. Voor de leefbaarheid zijn goede voorzieningen voor afvalwater, regenwater, oppervlaktewater en grondwater onmisbaar. De aanleg van riolering heeft bijvoorbeeld een enorme bijdrage geleverd aan het verbeteren van de volksgezondheid. Het inzamelen en afvoeren van afvalwater is een kerntaak van de gemeente. Bij ingrepen in openbaar gebied (bijvoorbeeld rioolvervangingen) wordt samen met de andere beleidsvelden, bijvoorbeeld verkeer, wegen en groen, nagegaan hoe integraal kan worden bijgedragen aan het verbeteren van de gezondheid, leefbaarheid, bereikbaarheid en veiligheid van onze fysieke leefomgeving.

5.1 Volksgezondheid en afvalwater

De gemeentelijke afvalwaterzorgplicht komt voort uit de wens om een duurzame bescherming van de volksgezondheid te waarborgen. Riolering en schoon drinkwater leveren daaraan een hele grote bijdrage. Vroeger waren er regelmatig epidemieën van cholera, tyfus en builenpest. Door beschikbaarheid van schoon drinkwater en door aanleg van riolering is de hygiëne sterk verbeterd en de gemiddelde leeftijd met tientallen jaren omhooggegaan.

Riolering zit onder de grond en is dus ook niet direct zichtbaar voor onze inwoners. Meldingen van wateroverlast of verstoppingen worden snel verholpen. Het is zo vanzelfsprekend dat het altijd goed functioneert, dat vrijwel niemand meer stilstaat bij het belang ervan. Wat men niet beseft is dat een grote inspanning vergt om alles in stand te houden en voor te bereiden voor de toekomst. De Nederlandse gemeenten besteden jaarlijks anderhalf miljard euro aan stedelijk waterbeheer. En daar komen de investeringen door particulieren, bedrijven en waterschappen nog bij.

In het Programma Stedelijk Water laten we zien welke inspanning nodig is om in de gemeente Geertruidenberg de riolering op het gewenste kwaliteitsniveau te houden en hoe we anticiperen op toekomstige ontwikkeling.

5.2 Gezondheid in de fysieke leefomgeving

Druk op openbare ruimte neemt verder toe. Leefomgeving moet gezond en veilig worden ingericht, ook voor kwetsbare groepen. Anders bewegen, meer thuiswerken vraagt aanpassingen in onze leefomgeving. We kunnen dus gezondheidswinst boeken door bij de inrichting van de fysieke omgeving rekening te houden met aspecten als beweegvriendelijkheid, speelgelegenheid, duurzame mobiliteit en recreatiegroen, die gezondheid in positieve zin bevordert.

Water in de leefomgeving is goed voor onze gezondheid en we voelen er ons prettig bij. Onderzoek laat zien dat mensen die in de buurt van water wonen, of uitzicht hebben op water, over het algemeen gezonder zijn. Ook ervaren zij minder psychische problemen en voelen zich tevredener over hun leven vergeleken met mensen die hier niet wonen. Daarnaast zijn goede voorzieningen voor afvalwater, regenwater, oppervlaktewater en grondwater onmisbaar. De watervoorzieningen in gemeente Geertruidenberg zijn goed geborgd. Zij voldoen in hoge mate aan de geldende richtlijnen. We helpen graag bij het beantwoorden van vragen voor het verduurzamen van de waterhuishouding en het klimaatbestendiger maken van het eigen terrein.

5.3 Milieu (waterkwaliteit)

We zien toe op het tegengaan van foutaansluitingen, zoals vuilwaterlozingen op regenwaterafvoer, regenwater op drukriolering en vuilwaterriolering. We hebben in alle nieuwbouwwijken na of er foutaansluitingen aanwezig zijn. Alle nieuwbouwwijken met gescheiden riolering die vanaf het jaar 2000 zijn gebouwd hebben we onderzocht. De foutaansluitingen die zijn aangetroffen, zijn allemaal verholpen. Dit doen we bij alle nieuwbouwwijken. Door hemelwater van het gemengde stelsel af te koppelen ontlasten we het gemengde stelsel en reduceren we het aantal vuilwater overstortingen wat de waterkwaliteit verbetert en de risico’s op bijvoorbeeld blauwalg afneemt.

Ons afvalwater wordt gezuiverd door het waterschap Brabantse Delta. Bij calamiteiten op de afvalwaterzuivering (en in het afvalwatertransportsysteem naar de afvalwaterzuiveringen toe) is het waterschap de partij die de calamiteiten aanpakt. De gemeente en het waterschap zijn beiden verantwoordelijk voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. De gemeente is verantwoordelijk voor de watergangen, die in eigendom zijn van de gemeente. Het waterschap is verantwoordelijk voor de watergangen, die in eigendom zijn van het waterschap. Zij zijn de aangewezen partij bij zaken, zoals olieverontreiniging en vissterfte door zuurstofloosheid. De drinkwatervoorziening valt niet onder de gemeente en het waterschap. Het drinkwater is een taak van de drinkwaterbedrijven. In onze gemeente is dit drinkwaterbedrijf Brabant Water NV.

5.4 Groene omgeving

Groen en water dragen bij aan een gezonde leefomgeving. We willen een duurzame en toekomstbestendige leefomgeving realiseren met aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit, waarin er een goede balans is tussen veel groen, een schone leefomgeving, wateropvang en kansen. Dat betekent ook dat gemeente en particulieren moeten samenwerken. Dieren en planten houden zich namelijk niet aan eigendomsgrenzen en verbindingen zijn voor een gezonde biodiversiteit vaak juist noodzakelijk. In het belang van de bij en andere dieren en planten is samenwerken van belang. Bij herinrichtingsprojecten gaan we als gemeente samen met de inwoners hiermee aan de slag. Bij rioolvervanging en herinrichting van openbaar gebied zetten we in op het afkoppelen van verhard oppervlak en het vasthouden van schoon regenwater in wadi’s of groenstroken. Waar het kan en doelmatig is realiseren we nieuw groen in combinatie met waterberging. Bomen spelen een grote rol tegen hittestress. Groene daken draagt bij aan waterberging, beleving en duurzaamheid. Vergroten van de biodiversiteit, bijvoorbeeld door middel van bloemen, kruiden en nestkasten, zorgt meer voor soortenrijkdom. Om dit te kunnen borgen toetst de gemeente Geertruidenberg plannen voor bouwen of gebiedsontwikkelingen aan verschillende kaders. Bij het toetsen houdt de gemeente rekening met de biodiversiteit en wettelijke afspraken zoals zijn vastgelegd in de Natuurbeschermingswet.

5.5 Bereikbaarheid

Goede bereikbaarheid van gebouwen met vitale functies in de kernen is belangrijk. We zetten ons daarom in voor in dat doorgaande wegen, routes van hulpdiensten en het openbare gebied bij ziekenhuizen, scholen, bejaardenhuizen en dergelijke redelijkerwijs gevrijwaard blijft van water op straat en overstromingen vanuit het oppervlaktewater. Binnen projecten ligt de focus op de samenwerking met de collega’s van verkeer, wegen en groen om tot een integrale aanpak te komen waarin ruimte is voor water, groen en infrastructuur. Hierdoor ontstaan krachtige blauwe, groene en grijze netwerken.

5.6 Activiteiten en benodigde middelen

In paragraaf 9.3 vindt u een overzicht van alle uit te voeren plannen en (onderzoeks)activiteiten, die in de komende planperiode worden uitgevoerd. Deze activiteiten geven invulling aan de bovengenoemde thema’s. Bepaalde activiteiten geven ook invulling aan meerdere thema’s. Naast een korte omschrijving van de activiteit vindt u ook in welke planjaar de activiteit wordt uitgevoerd en welke middelen hiervoor nodig zijn.

6.1 Energie

Europa wil in 2050 CO2-neutraal zijn. Dit doel is vastgelegd in een klimaatwet. Er is een ingrijpende transitie nodig om dit doel te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan het grootschalig opwekken van duurzame energie door wind en zon en het aanscherpen van het CO2-emissiehandelssysteem (ETS). Maar ook aan kleinere bijdragen, zoals terugdringen van energieverbruik of het toepassen van duurzame materialen met een lagere CO2-footprint. Nederland heeft zich verbonden aan de Europese klimaatdoelen en werkt volop aan de energietransitie. De gemeente Geertruidenberg levert daar haar bijdrage aan, ook via het watersysteem. Hieronder beschrijven we hoe we dat doen.

6.2 Klimaatverandering

Het klimaat verandert. Dat merken we ook op het gebied van water. We krijgen vaker te maken met hevige zomerse buien die ervoor zorgen dat het reguliere watersysteem overbelast raakt. Langere periodes van droogte gaan ook vaker voorkomen volgens de klimaatscenario’s van het KNMI. We moeten ons aanpassen aan deze veranderingen en staan voor de opgave om de gevolgen van klimaatverandering te beheersen. Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) geeft hiervoor handvatten.

6.3 Strategie klimaatadaptatie

In 2021-2022 hebben gemeenten Geertruidenberg en Drimmelen hun krachten gebundeld en gezamenlijk invulling gegeven aan het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA). De vijf ambities zijn:

• •

  hebben en houden van droge voeten;

• •

  een koele woonomgeving in 2040;

• •

  bestand tegen extreme droogte;

• •

  de gevolgen van overstromingen beperken;

• •

  een klimaatadaptieve organisatie.

Ons gezamenlijke doel is om te komen tot:

• •

  een breed gedragen klimaatadaptatiestrategie;

• •

  een uitvoeringsagenda.

We hebben voor ons gebied een breed gedragen klimaatstrategie ontwikkeld, waarbij we naast het effect van extreme neerslag op ons gebied ook aandacht hebben gegeven aan actuele thema’s als hittestress, droogte en zeespiegelstijging. In de bijbehorende uitvoeringsagenda hebben we beschreven wat de gemeente de komende jaren concreet gaat doen op het gebied van klimaatadaptatie.

Figuur 6.1 Strategie klimaatadaptatie gemeente Geertruidenberg

6.4 Uitvoeringsagenda 2022-2025

In 2022 is de Strategie Klimaatadaptatie voor de gemeente Geertruidenberg door de raad vastgesteld.

In deze Strategie is een Uitvoeringsagenda opgesteld met daarin de benodigde activiteiten per ambitie. Voor riolering en water vloeien hier de volgende activiteiten uit die ten laste gebracht mogen worden van de rioolheffing.

Tabel 6.2 Activiteiten uitvoeringsagenda 2022-2025

Naast de bovenstaande activiteiten worden in de komende planperiode nog een aantal aanvullende onderzoeksactiviteiten uitgevoerd. In tabel 6.3 vindt u een overzicht.

Tabel 6.3 Aanvullende activiteiten uitvoeringsagenda 2024-2028

6.5 Terugdringen van wateroverlast

Regenwater wordt op de meeste plaatsen in de bebouwde kom afgevoerd via het rioolstelsel. Het water van de daken gaat via de regenpijpen en het water van de straat stroomt via straatkolken in het riool. Als het hard regent, dan raakt het rioolstelsel vol. Soms regent het zo hard dat de afvoercapaciteit van het riool overschreden wordt. Er blijft dan water op straat staan. Meestal duurt dit maar kort. Als de regen stopt komt er weer ruimte in het riool vrij en wordt het water dat op straat staat alsnog afgevoerd. In sommige gevallen ontstaan er hinderlijke situaties of zelfs overlast door water op straat. We snappen dat dit niet prettig is voor inwoners, maar kiezen ervoor om pas in te grijpen als er kans op schade is. De komende planperiode blijven we onze inwoners actief hierover informeren.

Figuur 6.4 Water op straat

Daarnaast hebben perceeleigenaren zelf de zorgplicht om hemel- en grondwater op eigen perceel te verwerken. De gemeente komt in beeld als dit niet redelijkerwijs kan of als op de erfgrens wordt aangeboden.

Het heeft diverse voordelen als perceeleigenaren zelf water opvangen en benutten:

• •

  Bewoners kunnen hun gazon en planten, regenwater in plaats van schoon drinkwater geven. Dit leidt tot lagere drinkwaterkosten voor bewoners en minder druk op onze drinkwatervoorziening;

• •

  Er komt minder water in het riool en dat verkleint de kans op overstromende putten op straat tijdens hevige regenbuien;

• •

  Met minder regenwater in het riool kunnen waterschappen efficiënter water zuiveren en grondstoffen gaan terugwinnen.

Gelukkig hebben we het systeem goed op orde. Bij de meeste in Nederland voorkomende neerslaghoeveelheden ontstaat er weinig wateroverlast. Dit komt doordat er voldoende infiltratie mogelijkheid is en veel bergingsmogelijkheid in het oppervlaktewatersysteem. Ook de capaciteit van het rioolsysteem is in orde om het merendeel van de neerslaggebeurtenissen tijdig af te kunnen voeren.

6.6 Verantwoordelijkheid

Het gemeentelijk stedelijk waterbeheer richt zich primair op water binnen de bebouwde kom. Is er sprake van wateroverlast die veroorzaakt wordt door water dat afkomstig is van gemeentelijke grond? Dan ondernemen we sowieso actie. We beoordelen of de wateroverlast veroorzaakt is door een calamiteit of dat de overlast het gevolg is van een structureel knelpunt in het watersysteem. Aan de hand hiervan wegen we de urgentie voor het uitvoeren van maatregelen af. Urgente overlastsituaties worden aangepakt. De maatregelen om de wateroverlast terug te dringen worden zo snel mogelijk uitgevoerd. Bij niet-urgente wateroverlast wordt vanuit beheer aangegeven welke maatregelen het meest passend en doelmatig zijn. Op basis hiervan wordt een planning voor de uitvoering van de maatregelen opgesteld.

6.7 Verminderen gevolgen van droogte

Droogte heeft een direct effect op planten, bomen en gewassen. Wij zijn tijdens langdurig droge perioden met name in de weer om de jonge bomen en jonge aanplant water te geven. Het water wordt onttrokken uit oppervlaktewater en via tankwagens aangevoerd.

Door droogte kan de grondwaterstand dieper wegtrekken dan gewoonlijk in de zomer. Het groen (gazons, bomen, struiken, tuinplanten en dergelijke) kan hieronder lijden en in uiterste gevallen zelfs afsterven. Ook kan droogte leiden tot een wijziging in draagkracht van de ondergrond waardoor rioolleidingen kunnen breken of wegen gaan zakken. Met name betonnen leidingen en gresbuizen in zettingsgevoelige grond zijn kwetsbaar. Riolering op zandgrond is hier minder gevoelig voor dan bijvoorbeeld riolering in gebieden met klei of veen. In de gemeente Geertruidenberg hebben we met alle drie de bodemsoorten te maken.

Als na een periode van droogte een hoosbui valt, kan dat vervelende gevolgen hebben bij gemengde rioolstelsels. Overstorten die zijn geplaatst om ervoor te zorgen dat geen vuil op straat drijft, treden inwerking. Tijdens droge periode is het effect groter dan na een niet-droge periode. Dit wordt veroorzaakt doordat een droge grond slecht water opneemt. De overstorten in een droge periode hebben een groter nadelig effect op de waterkwaliteit en het waterleven. In hoeverre onze rioolstelsels aan de richtlijnen voor het milieutechnisch functioneren voldoen toetsen we in het Systeemoverzicht Stedelijk Water (SSW).

Op dit moment zijn de kaarten uit de stresstest nog globaal en vergen nadere uitwerking. Toch kunnen we al enkele strategieën benoemen:

• •

  We houden zoveel mogelijk regenwater vast voor aanvulling van het grondwatertekort in het zomerhalfjaar en voor het op peil houden van de zoetwatervoorraad;

• •

  We koppelen daken en verharding af als dit doelmatig is. We onderzoeken op projectniveau of aanvullende infiltratievoorzieningen, wadi’s, greppels en sloten aangelegd dienen te worden om overtollig water tijdens neerslag op te vangen en via infiltratie naar het grondwater beschikbaar te maken voor het groen;

• •

  In de droogtegevoelige gebieden stimuleren we het verminderen van verharding (ontstenen) op particulier terrein om de sponswerking van de tuinen te vergroten.

6.8 Verminderen gevolgen van hitte

Hittestress valt buiten de scope van het Programma Stedelijk Water. Wel draagt het programma bij in het verlagen van hittestress door het aanleggen van groene waterbergingen.

Als het meerdere dagen achter elkaar warm is, kan dat tot problemen leiden. Vooral kwetsbare groepen kunnen overlast ervaren bij aanhoudende warmte. Maar door hitte neemt bijvoorbeeld ook de arbeidsproductiviteit af en verslechtert de nachtrust van veel mensen.

Hitte kan ook leiden tot problemen in het watersysteem. Langdurige warmte kan bijvoorbeeld zorgen voor algengroei (blauwalg) in het water. Dit heeft een nadelig effect op de waterkwaliteit. Blauwalg zorgt ervoor dat water ongeschikt wordt als zwemwater. Ook het risico van botulisme door dode vissen of eenden is groot bij aanhoudende hitte. Deze risico’s zien we steeds vaker terugkomen in onze gemeente. Waterschap Brabantse Delta neemt het voortouw in de aanpak hiervan.

Een ander negatief effect van hitte zien we in straat- en trottoirkolken. Deze kolken zijn uitgevoerd met een stankslot. Net als de zwanenhals in de wasbak zorgt een laagje water ervoor dat de rioollucht niet naar buiten komt. Als het langdurig droog en warm is, kunnen deze stanksloten uitdrogen, waardoor de rioollucht vrijkomt en het stinkt in de straat.

Over het algemeen valt de hittestress in onze gemeente mee. Toch kan het op een aantal plaatsen tijdens warme periodes behoorlijk heet worden. De gemeente Geertruidenberg zet in op hittebestrijding door het aanplanten van vitaal openbaar groen. Met name bomen hebben een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van hitte in de openbare ruimte. Bomen creëren schaduw en ook koelte door verdamping van water via de bladeren. Ze verlagen de temperatuur met zo’n 3 tot 7 graden.

Ook vanuit waterperspectief zien we de aanplant van grote bomen als een goede ontwikkeling. Ze gaan namelijk niet alleen hittestress, maar dragen indirect ook bij aan het vasthouden van water in de bodem. We kijken daarbij wel goed naar het waterverbruik van de boom. Bomen met een hoog waterverbruik kunnen bijvoorbeeld beter niet geplant worden op plekken met zettingsgevoelige gronden of oudere funderingen onder panden.

6.9 Activiteiten en benodigde middelen

In paragraaf 9.3 vindt u een overzicht van alle uit te voeren plannen en (onderzoeks)activiteiten, die in de komende planperiode worden uitgevoerd. Deze activiteiten geven invulling aan de bovengenoemde thema’s. Bepaalde activiteiten geven ook invulling aan meerdere thema’s. Naast een korte omschrijving van de activiteit vindt u ook in welke planjaar de activiteit wordt uitgevoerd en welke middelen hiervoor nodig zijn.

Er is behoefte aan plekken in de openbare ruimte waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, bewegen en sporten. Dit geldt voor de kernen, maar ook voor het buitengebied. De openbare ruimte speelt een steeds belangrijkere rol bij het versterken van de leefomgeving en ter bevordering van de gezondheid en de milieukwaliteit. Voeding en bewegen bepalen niet alleen onze gezondheid; gezondheid wordt ook bepaald door de fysieke en sociale omgeving waarin we ons bevinden. De aanwezigheid van voldoende groen, plekken met rust (stilte), verkoelend water (klimaatadaptatie) en aantrekkelijke en gevarieerde openbare ruimten zijn niet alleen van belang voor onze gezondheid en welzijn, het nodigt ook uit tot bewegen (bijvoorbeeld goede fiets- en wandelvoorzieningen en buitenspeelmogelijkheden). De openbare ruimte speelt bij deze trends een steeds belangrijkere rol. In de plannen dient hiermee rekening te worden gehouden door in de inrichting van de openbare ruimte voldoende mogelijkheden te bieden voor voldoende groen, water, ontmoeting, bewegen en sporten. Dit draagt bij aan een goede gezondheid en welzijn van onze inwoners.

7.1 Woningbouwopgave

De bevolkingsgroei in Nederland vraagt ook van onze gemeente een inspanning. In het coalitieakkoord 2022-2026 is het meest belangrijke uitgangspunt voor onze gemeente is dat we bouwen voor onze eigen inwoners en daarmee de doorstroming bevorderen. Voor alle doelgroepen, jong, oud, starters en doorstromers, moeten we zorgen voor een aangename, betaalbare, duurzame en passende woning. Hierbij houden we rekening met het behoud van de cultuur en de historie van de kernen en de inrichting van de leefomgeving. Het ontwikkelen van de woningbouwplannen doen we samen met onze inwoners. De plannen van de ontwikkelaar staan niet centraal, maar de behoeften binnen onze samenleving.

Daarnaast maken we ons in regionaal verband sterk voor een betere verdeling van de woningaantallen binnen onze regio. Bijvoorbeeld: op de locatie Achter de Hoeven willen we beperkt woningbouw toestaan, waarbij het behoud van het karakteristieke groen in de wijk voorop staat. De inrichting van dit plan maken we samen met de huidige inwoners van de wijk.

In de komende vijf jaar worden in de gemeente 600 nieuwbouwwoningen gerealiseerd.

Figuur 7.1 Coalitieakkoord 2022-2026 (bron: gemeente Geertruidenberg)

7.2 Gebiedsgerichte ontwikkeling en realisatie

Onze gemeente werkt volgens het principe van gebiedsgerichte ontwikkeling. Dat betekent dat we per wijk of per buurt bekijken wat we in de openbare ruimte gaan doen. We pakken wijken of buurten integraal aan: we kijken dus naar alle aspecten die in de openbare ruimte een rol spelen, inclusief klimaatadaptatie en de energietransitie. De vervangingsopgave vanuit het rioolstelsel vormt zelden de aanleiding voor gebiedsgerichte ontwikkelingen. In het bestaande stedelijke gebied is de kwaliteit van de riolen over het algemeen prima in orde. Vanuit water en riolering haken we graag aan bij gebiedsgerichte ontwikkelingen om verbeteringen in bijvoorbeeld het functioneren van het rioolstelsel door te voeren en klimaatadaptatie te borgen.

7.3 Duurzame bedrijventerrein

Geertruidenberg heeft het op drie na grootste industrieterrein in regio West-Brabant. Een groot verhard oppervlakte wat kansen biedt. Gemeente Geertruidenberg zoekt actief naar de kansen om het bedrijventerreinen te verduurzamen (project toekomstig Dombosch). Als blijkt dat dit doelmatig is, dan wordt het openbare gebied aangepakt en klimaatbestendig en waterrobuust ingericht. Hierbij kan gedacht worden aan het verhelpen van wateroverlast, het afkoppelen van verhard oppervlak, het stimuleren van bedrijven om water vast te houden, of het realiseren van een volledig gescheiden rioolstelsel. Op deze wijze houden we schoonwater gescheiden en maken we alleen vervuild water schoon. We betrekken het bedrijfsleven bij de gemeenschap en we werken intensief samen met de ondernemers om het vestigingsklimaat te verbeteren.

Voorbeeld: Op het bedrijventerrein Dombosch wordt op dit moment samen met het waterschap Brabantse Delta onderzocht of het verbeterd gescheiden stelsel niet omgebouwd kan worden naar een gescheiden stelsel.

7.4 Agrarische sector

In het buitengebied waar drukriolering ligt mag geen hemelwaterafvoer worden aangesloten. De perceelseigenaren dienen zelf het hemelwater te verwerken.

7.5 Recreatie en toerisme

Water levert een visuele bijdrage aan de omgeving en het landschap. Recreatie en toerisme profiteren hiervan. Vanuit het Programma Stedelijk Water wordt een bijdrage geleverd aan de beleving van water. Zo beperken we de hoeveelheid water die via riooloverstorten naar het oppervlaktewater stroomt, zodat het oppervlaktewater schoon blijft.

Een goed waterbeheer draagt eraan bij dat onze inwoners onbezorgd kunnen genieten van hun vrije tijd. We zorgen ervoor dat het regenwater zoveel als nodig wordt ingezameld, vastgehouden, geïnfiltreerd en tot slot afgevoerd, zodat we droge voeten houden in het openbare gebied. We waarborgen dat er voldoende toiletgelegenheden zijn bij sportevenementen. We waarborgen via vergunningenprocedures dat dit door de organisatoren wordt geregeld.

Sport verbindt, verrijkt, inspireert en versterkt daarmee onze samenleving. We willen dat meer inwoners regelmatig gaan sporten. Om dit te bereiken bieden we sportvoorzieningen die geschikt zijn voor breedtesport. Ook zorgen we voor voldoende recreatiemogelijkheden. Een goed ingerichte en onderhouden buitenruimte nodigt uit om buiten te sporten en te recreëren. De aanwezigheid van water draagt daaraan bij, doordat het de uitstraling van de openbare ruimte verhoogt.

Een belangrijke ambitie is om speelplekken duurzaam en klimaatvriendelijk in te richten. Dit kan bijvoorbeeld door bij de inrichting meer aandacht te besteden aan het materiaal, de aankleding (gras, struiken en bomen), een waterspeelplaats aan te bieden of een speelplaats met ondergrondse infiltratievoorzieningen te realiseren.

7.6 Activiteiten en benodigde middelen

In paragraaf 9.3 vindt u een overzicht van alle uit te voeren plannen en (onderzoeks)activiteiten, die in de komende planperiode worden uitgevoerd. Deze activiteiten geven invulling aan de bovengenoemde thema’s. Bepaalde activiteiten geven ook invulling aan meerdere thema’s. Naast een korte omschrijving van de activiteit vindt u ook in welke planjaar de activiteit wordt uitgevoerd en welke middelen hiervoor nodig zijn.

Veel van de acties die bij het Programma Stedelijk Water horen, hebben invloed op de openbare ruimte. Denk aan rioolvervanging, aan het realiseren van waterberging in combinatie met een nieuwe inrichting van de buitenruimte. We werken de plannen samen met onze collega’s van wegen, groen, sociaal domein, volksgezondheid uit. Zo zorgen we dat alle aspecten van een actie belicht worden en een goede afweging van belangen kan plaatsvinden. Waar het kan zetten we in op participatie met onze inwoners. Dat doen we zowel bij planvorming als bij beheer en onderhoud.

8.1 Een verbindende rol

Als gemeente hebben we een verbindende rol tussen belanghebbenden bij ingrepen in de buitenruimte. We streven hierbij een integrale benadering na. Bijvoorbeeld door parkeerplaatsen te hergroeperen en ruimte te maken voor groen. Of door schoolpleinen af te koppelen en te vergroenen in combinatie met de renovatie van een schoolgebouw. Ook wordt bij wegreconstructies gekeken naar de onderhoudsstaat van het riool en de uitkomsten van de stresstesten.

8.2 Samenwerking in de waterketen

De gemeente Geertruidenberg maakt deel uit van We4Climate, een onderdeel van het samenwerkingsverband Samenwerking Water West Brabant (SWWB). We4Climate is een samenwerking van gemeente 4 gemeenten: Altena, Drimmelen, Geertruidenberg en Oosterhout en twee waterschappen: Brabantse Delta en Rivierenland. De Werkeenheid neemt gezamenlijk initiatieven, wisselen ervaringen uit en ondersteunen elkaar waar dit mogelijk is.

8.3 Waterloket

Het waterloket is de plaats waar inwoners en bedrijven informatie kunnen vinden over watergerelateerde zaken. Het waterloket is vervolgens de aanjager voor het zoeken naar oplossingen van water gerelateerde problemen van, maar is niet per definitie de plaats waar de oplossingen worden geformuleerd. Hiertoe kunnen ook andere partijen worden ingeschakeld. Het waterloket draagt zorg voor de communicatie daarvan naar de burger toe. De komende planperiode wil de gemeente verder investeren in het verbeteren en uitbreiden van de diensten die vanuit het waterloket worden geïnitieerd. Denk aan bijvoorbeeld meer voorlichting geven over de gevolgen van klimaatverandering en hoe inwoners daar zelf op kunnen anticiperen.

8.4 Participatie

We maken graag gebruik van signalen uit de maatschappij. Meldingen van inwoners geven bijvoorbeeld een goede indruk van knelpunten in ons watersysteem. Ze helpen ons om problemen in beeld te krijgen en adequaat te verhelpen. Maar participatie gaat verder dan dat. We willen inwoners ook betrekken bij het ontwikkelen van de plannen voor de openbare ruimte. Want inwoners hebben regelmatig goede ideeën die een waardevolle bijdrage leveren aan onze ruimtelijke plannen. Ook zorgt bewonersparticipatie voor een groter draagvlak voor ontwikkelingen in de openbare ruimte en de koppeling met private terreinen.

8.5 Klimaatsubsidie

We werken graag samen met onze inwoners aan het beheren en optimaliseren van de openbare ruimte. We stimuleren onze inwoners om zelf hun steentje bij te dragen aan het scheiden van schoon en vuilwater. Denk aan het weghalen van verhardingen uit tuinen en van opritten, zodat het hemelwater direct in de grond kan infiltreren in plaats van dat het naar het riool wordt afgevoerd, het aanleggen van een groen dak of het afkoppelen van het dak door de regenpijpen af te koppelen. De organisatie van de klimaatsubsidie wordt georganiseerd vanuit het Programma Duurzaamheid.

8.6 Communicatie

Een goed werkend riool is dus belangrijk voor de volksgezondheid. Dit is een taak van de gemeente, maar er ligt ook een verantwoordelijkheid van de inwoners. De gemeente zorgt voor het onderhoud bijvoorbeeld reinigen, rioolinspecties, reparaties en vervangen. De inwoner moet zorgen dat ze de riolering niet als vuilnisbak gebruiken, want veel soorten afval horen niet in het riool. De komende planperiode zullen we campagnes voeren om de inwoners actief te informeren “wat wel en wat niet in het riool” hoort.

In samenwerking met afdeling communicatie publiceren we regelmatig nieuwsberichten op onze gemeentelijke website of via onze sociale mediakanalen. De komende planperiode willen we deze samenwerking voortzetten en intensiveren.

Figuur 7.4 Landelijke campagne Stichting RIONED

8.8 Activiteiten en benodigde middelen

In paragraaf 9.3 vindt u een overzicht van alle uit te voeren plannen en (onderzoeks)activiteiten, die in de komende planperiode worden uitgevoerd. Deze activiteiten geven invulling aan de bovengenoemde thema’s. Bepaalde activiteiten geven ook invulling aan meerdere thema’s. Naast een korte omschrijving van de activiteit vindt u ook in welke planjaar de activiteit wordt uitgevoerd en welke middelen hiervoor nodig zijn.

9.1 Beheervisie

Hieronder vindt u ons visie op het gebied van het beheer van het stedelijk water.

9.2 Reguliere beheer- en onderhoudsactiviteiten

Hieronder vindt u een omschrijving van alle reguliere beheer- en onderhoudsactiviteiten voor de komende planperiode.

9.3 Planvorming en onderzoeken

Om invulling te geven aan de thema’s, die in hoofdstukken 5, 6, 7, 8 en 9 zijn behandeld, worden in de komende planperiode de onderstaande activiteiten uitgevoerd.

Tabel 9.1 Overzicht diverse activiteiten m.b.t. planvorming en onderzoeken 2024-2028

9.4 Investeringen

De investeringen bestaan voornamelijk uit kosten voor het vervangen of vernieuwen (renoveren) van de watervoorzieningen, zoals vrijvervalriolen, drukriolen, gemalen en persleidingen. Hieronder vindt u een overzicht van alle benodigde investeringen voor de komende planperiode.

Voor de uitvoering van de gemeentelijke watertaken zijn personele middelen nodig. De omvang van de personele middelen is afhankelijk van verschillende factoren, zoals het inwoneraantal, het aantal aanwezige rioolobjecten, het ambitieniveau van de gemeente en de beschikbaarheid en toegankelijkheid van actuele gegevens.

Een belangrijke keuze daarnaast is de verhouding tussen het uitbesteden van werkzaamheden en het zelf uitvoeren daarvan. De gemeente Geertruidenberg kiest ervoor om een aantal werkzaamheden uit te besteden. Daarbij voert de gemeente de regie, maar heeft zij wel personele middelen nodig voor deze regievoering. Daarvoor is het belangrijk dat de betreffende medewerkers voldoende uitgerust zijn qua middelen en qua kennisniveau om de projecten aan te sturen.

De omvang van de noodzakelijke personele middelen is gebaseerd op de handreikingen uit de Leidraad Riolering (module D2000) en de ervaringen van de afgelopen planperiode. In de afgelopen planperiode is er circa 2,5 fte per jaar beschikbaar geweest (inclusief inhuur) aan menskracht die ingezet is voor water en riolering. Dit is gebaseerd op het voorgaande gemeentelijke rioleringsplan. De ervaring van de afgelopen planperiode is dat de huidige interne personele bezetting ontoereikend is om alle rioleringsactiviteiten naar behoren uit te voeren en dat externe ondersteuning daarbij noodzakelijk is. De Leidraad Riolering maakt onderscheid in vijf onderdelen van de gemeentelijke watertaken die moeten worden uitgevoerd. Dit zijn:

• 1.

  Planvorming

• 2.

  Onderzoek

• 3.

  Onderhoud

• 4.

  Maatregelen

• 5.

  Facilitair

Voor de deeltaken planvorming (1), onderzoek (2) en facilitair (5) zijn er kengetallen beschikbaar op basis van de omvang van het inwoneraantal. De onderhoudsinspanningen (3) kunnen worden bepaald op basis van de lengte riolering en het aantal voorzieningen. De personele inzet voor de maatregelen (4) is afhankelijk van het niveau van de investeringen.

Voor de komende planperiode is er 5 fte noodzakelijk voor alle reguliere beheertaken. De onderbouwing van deze personele behoefte is opgenomen in de onderstaande tabel. Daarbij is uitgegaan van 200 werkdagen (1440 uur) per jaar voor 1 fte, uitgaande van een 36-urige werkweek.

De totaal benodigde personele inzet is tweemaal de huidige beschikbare personele middelen van circa 2,5 fte. De komende planperiode heeft de gemeente een grote opgave zoals, het uitvoeren van het dagelijks beheer, de uitvoeringsagenda uit de Strategie Klimaatadaptatie, diverse rioolvervangingsprojecten- en participatieprojecten. Daarnaast wordt in het kader van de regionale samenwerking We4Climate, maar ook voor het toekomstbestendig maken van het rioleringssysteem onder meer door een risico gestuurd beheer en onderhoudsprogramma veel van de ambtelijke organisatie gevergd. Dit is in lijn met de gekozen ambities.

De huidige personele bezetting is ontoereikend om hier volledig vorm aan te geven en heeft aanvulling nodig om alle geplande gemeentelijke watertaken naar behoren te kunnen uitvoeren.

Op dit moment is het werven van gekwalificeerde medewerkers, mede vanwege de beschikbaarheid daarvan op de arbeidsmarkt, als grootste zorg en uitdaging in het vakgebied. Deze uitdaging speelt niet alleen bij gemeenten, maar ook in het bedrijfsleven.

Om te voldoen aan de doelen die we ons in dit programma hebben gesteld, voeren we verschillende activiteiten en maatregelen uit. Via de rioolheffing wordt het geld voor deze activiteiten en maatregelen bijeengebracht door de inwoners en bedrijven van gemeente Geertruidenberg. In dit hoofdstuk beschrijven we wat de uitgangspunten zijn, hoeveel middelen er nodig zijn, hoe we de riolering willen gaan financieren en wat dat betekent voor de rioolheffing in de komende jaren.

11.1 Uitgangspunten

Voor de financiële doorrekening hebben we de volgende uitgangspunten gehanteerd:

11.2 Uitgaven

In de planperiode 2024-2028 zal gemiddeld €2,3 miljoen per jaar uitgegeven worden aan de exploitatie van de riolering en de (kapitaal)lasten die uit de investeringen voortvloeien. De verwachte kosten van onderhoud en investeringen over de periode 2024 t/m 2083 zijn weergegeven in figuur 11.1.

Figuur 11.1 Overzicht uitgaven 2024-2083

De komende planperiode voorzien we een lastenverhoging. Naast loonstijgingen, stijgende energiekosten, materiaalkosten heeft de gemeente ook een opgave om de gemeente Geertruidenberg voor 2050 klimaatbestendig in te richten. Hieronder een overzicht en onderbouwing van alle belangrijkste uitgaven voor de komende planperiode. Deze bestaan uit o.a. exploitatiekosten, overheadkosten, loonkosten en investeringskosten. Naast de reguliere vervangingsinvesteringen, die nodig zijn om het huidige rioolsysteem in stand te houden, zijn ook extra investeringen nodig om te zorgen dat het rioolsysteem van de gemeente Geertruidenberg in 2050 klimaatbestendig is.

11.3 Scenario’s

In het Porgamma Stedelijk Water 2024-2028 zijn twee scenario’s uitgewerkt, die onderling verschillen qua stijgingsperiode. In tabel 11.5 zijn de hoofdkenmerken van de twee scenario’s beschreven.

Tabel 11.5 Scenario’s

11.4 Ontwikkeling rioolheffing

Vanzelfsprekend vertonen de patronen voor de ontwikkeling van de rioolheffing sterke overeenkomsten met die voor de inkomsten. Alle twee scenario’s tonen eerst een stijging, blijven daarna voor de resterende periode constant, zie figuur 11.6. Hieronder vindt u de onderlinge verschillen:

• •

  Scenario 1: 2,98% in 20 jaar, eindtarief €371,-

• •

  Scenario 2: 2,17% in 30 jaar, eindtarief €392,-

Figuur 11.6 Ontwikkeling rioolheffing twee scenario’s

Het maximale niveau van de rioolheffing verschilt onderling circa €21,-. Het gemiddelde niveau van de rioolheffing over de beschouwde periode van 60 jaar verschilt niet van elkaar. Beide bedraagt dit circa €339,-.

In Tabel 11.7 is de ontwikkeling van de rioolheffing weergegeven gedurende de planperiode.

Tabel 11.7 Ontwikkeling rioolheffing gedurende planperiode 2024-2028

11.5 Saldo tariefegalisatievoorziening

In het kostendekkingsplan is uitgegaan van het feit dat over het algemeen de voorziening geen negatief saldo mag hebben. In figuur 11.8 is de ontwikkeling van de saldo rioolvoorziening weergegeven.

Figuur 11.8 Ontwikkeling saldo tariefegalisatievoorziening twee scenario’s

Voor beide scenario’s geldt, dat de voorziening over hele beschouwde periode van 60 jaar niet negatief wordt. In scenario 1 stijgt de voorziening wel naar een behoorlijke waarde van circa 12,8 mln ten opzichte van scenario 2 met aan maximale waarde van 6,7 mln.

11.6 Samenvatting resultaten

In tabel 11.9 vindt u per scenario een beknopte samenvatting van de resultaten.

Tabel 11.9 Resultatentabel voor de twee scenario’s

Toelichting op de tabel:

• •

  In groen zijn de gunstigste uitkomsten weergegeven, in oranje de ongunstigste;

• •

  Stijgingspercentage: het benodigde percentage van stijging binnen de beschouwde periode, dat het tarief mag stijgen;

• •

  Stijgingsperiode: het totaal aantal jaren van stijging binnen de beschouwde periode;

• •

  Lasten: cumulatief bedrag over de beschouwde periode van 60 jaar;

• •

  Inkomsten: cumulatief bedrag over de beschouwde periode van 60 jaar;

• •

  Rioolheffing: basistarief als minimale, gemiddelde en maximale waarde;

• •

  Saldi: maximale respectievelijk eindsaldo van de rioolvoorziening.

In bijlage 1 vindt u voor elk scenario de uitgebreide resultaten.

11.7 Conclusie

Op basis van de bovenstaande resultaten gaat de voorkeur uit naar scenario 2. De rioolheffing zal jaarlijks stijgen met 2,17% naar een kostendekkend eindtarief van 392 euro in 30 jaar.

Hieronder vindt u een onderbouwing van deze keuze:

• •

  Geleidelijke stijging van de rioolheffing over een periode van 30 jaar (zoveel mogelijk beperken lastenverzwaring voor onze inwoners);

• •

  De uitgaven lopen redelijk in de pas met de inkomsten;

• •

  De voorziening stijgt niet naar een te hoge waarde van circa 6,7 mln (iets hoger dan de huidige waarde);

• •

  De voorziening is gedurende de gehele beschouwde periode van 60 jaar niet negatief.

In tabel 11.10 vindt u een overzicht van de tarieven voor de komende planperiode.

Tabel 11.10 Ontwikkeling rioolheffing voorkeursvariant 2024-2028 (excl. jaarlijkse indexatie)

Het volledige kostendekkingsplan vindt u in bijlage 2.