Omgevingsvisie Papendrecht

‘Regeren is vooruitzien’ luidt een bekend gezegde. Dat geldt zeker voor onze leefomgeving. Veranderingen in de fysieke leefomgeving kosten tijd. Bij veranderingen kan gedacht worden aan een veranderende woonbehoefte, nieuwe wensen vanuit ondernemers, of het verder inrichten van de buitenruimte om mogelijkheden te bieden voor een gezonde levensstijl. Daarom is het belangrijk om ver vooruit te kijken, koers te bepalen en op tijd bij te sturen als de samenleving daarom vraagt. Op die manier zorgen we ervoor dat het ook in de toekomst prettig wonen, werken en recreëren is in onze gemeente.

In deze omgevingsvisie doen we dit door richtinggevende keuzes te maken voor de lange termijn. Het gaat hier om een periode van ongeveer 30 jaar. Dit doen we door verder te kijken dan ons eigen vakgebied van de leefomgeving en door altijd samen te werken met andere vakgebieden als dat nuttig kan zijn. In deze omgevingsvisie stellen wij de volgende vragen:

• a.

  Wat is de stand van Papendrecht en welke uitdagingen komen er op ons af?

• b.

  Welke ambities heeft Papendrecht voor de toekomst?

• c.

  Welke doelen hebben wij als Papendrecht en wat zijn hierbij de prioriteiten?

De omgevingsvisie is nadrukkelijk geen afvinklijst. Het is een uitnodiging aan iedereen die in Papendrecht woont, werkt of regelmatig op bezoek komt om bij te dragen aan de ambities. In deze omgevingsvisie staan kaders voor de toekomst en handvatten voor iedereen om met ideeën te komen en deze zelf, of samen met de gemeente uit te voeren. Zo bouwen we samen aan een gemeente waar het ook in de toekomst prettig verblijven is.

De omgevingsvisie bestaat uit 5 hoofdstukken:

1. De omgevingsvisie van de gemeente Papendrecht

2. Stand van Papendrecht

3. Onze ambities

4. Hier gaan we voor

5. Vervolg en uitvoering

In hoofdstuk 1 leggen we uit hoe en waarom deze omgevingsvisie tot stand is gekomen.

In hoofdstuk 2 kijken we naar de historie en huidige stand van Papendrecht. Waar blinken wij in uit? Welke uitdagingen zijn er voor Papendrecht?

In hoofdstuk 3 beschrijven we op basis van de inzichten uit hoofdstuk 2 welke vier ambities wij hebben voor de toekomst.

In hoofdstuk 4 worden achtereenvolgens alle vier de ambities behandeld. Per ambitie zijn doelstellingen gegeven die bijdragen aan het verwezenlijken van de ambitie.

In hoofdstuk 5 wordt aangegeven hoe we verder gaan met de omgevingsvisie. Hoe staat de omgevingsvisie in verhouding tot ander beleid en hoe houden we de omgevingsvisie voor de lange termijn relevant?

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Deze wet vervangt 26 wetten op het gebied van de leefomgeving. Het gaat, onder andere, om wetten over bouwen, gezondheid, water, ruimtelijke ordening en natuur. De komst van de Omgevingswet is de grootste wetswijziging van de afgelopen 170 jaar.

Artikel 1.3 van de Omgevingswet bepaalt dat de Omgevingswet nodig is met het oog op duurzame ontwikkeling, de bewoonbaarheid van het land en de bescherming van het leefmilieu. Concreet worden met de Omgevingswet vier hoofddoelen nagestreefd:

• a.

  Verduidelijken van de wetgeving over de leefomgeving. Voor inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en de overheid moet de wetgeving overzichtelijker, voorspelbaarder en gebruiksvriendelijker worden.

• b.

  Meer samenhang in beleid, besluitvorming en regelgeving over de leefomgeving.

• c.

  Meer flexibiliteit mogelijk maken om doelen voor een goede leefomgeving te bereiken.

• d.

  Het versnellen en verbeteren van besluitvorming over aanvragen en projecten in de leefomgeving.

De Omgevingswet bestaat uit zes kerninstrumenten (figuur 1): de omgevingsvisie, programma’s, het omgevingsplan, algemene regels, omgevingsvergunningen en projectbesluiten.

De invoering van de Omgevingswet verplicht gemeenten een omgevingsvisie te hebben. Bij het opstellen van de omgevingsvisie krijgen gemeenten veel keuzevrijheid, maar moeten wel voldoen aan een aantal randvoorwaarden:

• Het moet de hoofdlijnen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving beschrijven.

• Het moet de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling, gebruik, beheer, bescherming en behoud van het grondgebied beschrijven.

• Het moet de hoofdzaken beschrijven van het integrale beleid voor de fysieke leefomgeving.

Van de omgevingsvisie 1.0 naar een omgevingsvisie 2.0

Op 21 januari 2021 heeft de gemeenteraad de eerste omgevingsvisie van de gemeente Papendrecht vastgesteld. Deze omgevingsvisie 1.0 is grotendeels tot stand gekomen op basis van een uitgebreid participatietraject. In interviews en vraaggesprekken op straat, in het theater en op het voetbal- en korfbalveld zijn onze inwoners bevraagd over de toekomst van Papendrecht. Tijdens groepsinterviews zijn diverse organisaties, zoals seniorenbond ‘De Ertepeller’ en ‘Papendrecht Verrast’ gevraagd naar hun mening. Daarnaast zijn de ‘Dag van de toekomst’ en het ‘Papendrechtcafé’ georganiseerd om zoveel mogelijk informatie op te halen.

Inmiddels zijn we drieënhalf jaar verder en is de Omgevingswet een feit. In die drieënhalf jaar hebben wij, net als de rest van Nederland, veel geleerd over de Omgevingswet. Het blijkt dat we met de omgevingsvisie 1.0 niet uit de voeten kunnen, omdat hij onvoldoende aansluit op de manier van werken onder de Omgevingswet. Daarom hebben we deze nieuwe omgevingsvisie geschreven. De uitkomsten van de participatie zijn zonder beperking meegenomen in de omgevingsvisie 2.0.

Relatie met de nationale- en provinciale omgevingsvisie

Niet alleen wij stellen een omgevingsvisie op. Ook het Rijk en de provincie Zuid-Holland hebben een omgevingsvisie opgesteld. Bij het schrijven van de omgevingsvisie van Papendrecht hebben we rekening gehouden met de beleidskeuzes die in zowel de nationale als de provinciale omgevingsvisie staan. De Nationale omgevingsvisie (Novi) geeft een beeld van Nederland over ongeveer 75 jaar. Voor alle regio’s in Nederland wordt gestreefd naar een balans tussen wonen, werken en voorzieningen. Het uitgangspunt is om de fysieke leefomgeving vorm te geven op basis van lokale kenmerken en kwaliteiten. Er worden vier nationale belangen genoemd:

• a.

  Ruimte voor klimaatadaptatie en energietransitie

• b.

  Duurzaam economisch groeipotentieel

• c.

  Sterke en gezonde steden en regio’s

• d.

  Toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied

Deze nationale belangen zijn uitgewerkt in beleidskeuzes. Bij het schrijven van deze omgevingsvisie is rekening gehouden met de beleidskeuzes in de Novi.

De omgevingsvisie Zuid-Holland schetst een perspectief tot 2050. Een grote uitdaging vormt de grote vraag naar ruimte terwijl de beschikbare ruimte beperkt is. Daarom moet gezocht worden naar een integrale aanpak om de kwaliteit van voorzieningen, de infrastructuur en groen in en om de stad te versterken. Voor onze regio zijn een aantal opgaven van belang. In de Alblasserwaard moeten bodemdaling en verzakkingsschade beperkt blijven. Daarnaast wordt gewerkt aan 10% groenblauwe dooradering en moet er voldoende zoetwater beschikbaar blijven.

Regionale samenwerking

Regionale samenwerking is minimaal zo belangrijk als samenwerking met het Rijk en de Provincie. Wij werken onder andere samen in Drechtsteden verband, met onze individuele buurgemeenten en binnen de veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. Als Drechtsteden stellen we gezamenlijk beleid op met betrekking tot onze regionale positie. Hierin geven wij aan hoe wij gezamenlijk kijken naar een goede balans voor de ruimtelijke functies in ons gebied. De kwaliteit van leven en brede welvaart zijn daarbij leidende principes. Op deze manier geven wij niet alleen uitvoering aan de opgaven van het Rijk en de Provincie, maar geven wij als regio ook aan wat wij van deze overheden verwachten. Als Drechtsteden werken wij ook samen binnen de Smart Delta Drechtsteden. Hierin wordt samengewerkt aan thema’s als economie, woningbouw, mobiliteit, milieu en energie. Bij de Smart Delta zijn ook marktpartijen en onderwijsinstellingen betrokken.

Rollen van de gemeente

In plaats van zelf initiatieven te nemen, kiest de gemeente steeds vaker voor een faciliterende houding bij initiatieven die inwoners, bedrijven of andere organisaties starten. De gemeente kan nu en in de toekomst grofweg drie rollen aannemen:

• a.

  de regierol: in deze rol coördineren wij de realisatie van een project of initiatief. Wij hebben bijvoorbeeld de regie bij het opstellen van de omgevingsvisie en een omgevingsplan;

• b.

  de faciliterende rol: voor initiatieven in de fysieke leefomgeving laten wij de regierol steeds vaker aan initiatiefnemers over en nemen wij zelf een faciliterende rol in. De gemeente neemt deel als belanghebbende en bewaakt het algemeen belang;

• c.

  de regulerende rol: Om het algemeen belang te dienen toetst de gemeente aanvragen voor omgevingsvergunningen aan beleid en wet- en regelgeving en beoordeelt zij of het participatietraject zorgvuldig is doorlopen. De gemeente hakt knopen door en maakt bij ieder besluit duidelijk hoe ze de verschillende belangen tegen elkaar afweegt. Als eindbeslisser bepaalt zij of een initiatief daadwerkelijk door mag gaan.

Zorgplichten voor de leefomgeving

De Omgevingswet bevat een algemene zorgplicht. Dit houdt in dat overheden, bedrijven én inwoners verantwoordelijk zijn voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving. Dus niet alleen de overheid. De zorgplicht gaat uit van het beginsel dat iedereen zich aan de regels houdt en eigen verantwoordelijkheid neemt. Naast de algemene zorgplicht is in de Omgevingswet ook een algemeen verbod opgenomen (artikel 1.7 sub a Omgevingswet). Het is verboden om een activiteit te verrichten of na te laten als daardoor aanzienlijke nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving dreigen te ontstaan. Bijvoorbeeld een milieuverontreiniging die aanzienlijke schade aan de kwaliteit van lucht, bodem of water veroorzaakt.

Naast de algemene zorgplicht zijn er ook een aantal specifieke zorgplichten opgenomen in de omgevingswet. Een aantal voorbeelden hiervan zijn:

• zorg voor veiligheid tegen overstromingen;

• het bestrijden van wateroverlast;

• zorg voor voldoende en schoon (zoet)water voor verschillende functies;

• zorg voor de volksgezondheid in stedelijke en rurale gebieden en met name het bestrijden van hittestress en ziekten en plagen die verbonden zijn met klimaatverandering;

• bescherming van natuur en landschap tegen verdroging en vermindering van de biodiversiteit;

• zorg voor het behoud van het functioneren van essentiële netwerken (drinkwater, gas, elektriciteit, riolering, internet, etcetera) en infrastructuur;

• zorg voor de inzameling en transport van stedelijk afvalwater;

• zorg voor de verwerking van afvloeiend hemelwater;

• zorg voor het beperken van nadelige gevolgen voor de grondwaterstand.

Status en totstandkoming

Nadenken over de toekomst doe je niet alleen, maar samen. Bij de totstandkoming van de omgevingsvisie 1.0 en andere beleidsstukken zoals de Regionale Energiestrategie, het Mobiliteitsplan en de Visie wonen en zorg voor senioren, zijn inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners actief betrokken. Deze omgevingsvisie begint dus niet vanaf nul, maar bouwt voort op wat er allemaal is. Iedereen krijgt de mogelijkheid om een zienswijze in te dienen. Iedere zienswijze zal puntsgewijs worden samengevat en er zal worden aangegeven in hoeverre ieder punt leidt tot aanpassing van de omgevingsvisie.

In de omgevingsvisie legt de gemeenteraad haar ambities en doelstellingen voor de lange termijn vast. Daarmee is de omgevingsvisie het belangrijkste instrument van de gemeenteraad om te sturen op de ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. De ambtelijke organisatie stelt op basis van de omgevingsvisie programma’s en het omgevingsplan op. Deze vormen de basis voor onze dienstverlening naar inwoners, ondernemers en andere gebruikers. Het is dus belangrijk dat de omgevingsvisie altijd actueel is. Daarom wordt hij ongeveer iedere twee jaar gewijzigd vastgesteld. De gemeenteraad heeft bepaald dat bij iedere gewijzigde vaststelling participatie moet plaatsvinden. Hoe uitgebreid de participatie wordt opgezet hangt af van de impact die de wijzigingen hebben op de samenleving.

Inleiding

Wij zijn een middelgrote gemeente en groots in verscheidenheid. Naast belangrijke bedrijventerreinen met grote werkgevers, is er een divers onderwijs-, winkel- en sportaanbod. Wij hebben een groot aantal parken, en ten noorden van de A15 en Betuwelijn liggen een klein agrarisch landschap en natuurgebied. Daarnaast hebben wij diverse woonwijken met veel groen en water. Het dijklint springt eruit als de cultuurhistorische ruggengraat van het dorp.

In dit hoofdstuk blikken we kort terug op de geschiedenis van Papendrecht en kijken vervolgens naar waar we nu staan. Wat is kenmerkend voor Papendrecht? Waar blinken wij in uit? Welke aandachtspunten hebben wij? De omgevingsvisie 1.0 is in samenspraak met onze inwoners tot stand gekomen en vormt de basis voor deze omgevingsvisie 2.0. We kijken vooruit tot 2050. Dat is nog ver weg, maar we willen ons richten op de toekomst om zo trends en ontwikkelingen te benutten.

2.1 Papendrecht toen

Voor Papendrecht zijn de rivier en de grillen van het water altijd bepalend geweest. Tot de tiende eeuw was er alleen maar water en moeras. Een echt oer-landschap. Vanaf de elfde eeuw begonnen de eerste veenontginningen en droogleggingen in de Alblasserwaard. Dit gebeurde onder andere door het graven van sloten en greppels en door dijken aan te leggen om de eerste huizen te beschermen tegen overstromingen. Het aantal droogleggingen en dijken nam in de loop van de eeuwen steeds verder toe. Zo ontstond steeds meer grond die droog genoeg was voor landbouw en om te wonen. Op de dijk die om de Alblasserwaard werd gelegd ontstond Papendrecht. Tot de Tweede Wereldoorlog bestond Papendrecht vrijwel alleen uit bebouwing langs het dijklint.

De opzet en het karakter van Papendrecht veranderden drastisch na de watersnoodramp van 1953. Tijdens deze ramp brak de dijk bij Noordhoek, waardoor twee mensen om het leven kwamen en 1300 mensen geëvacueerd moesten worden. Naar aanleiding van de watersnoodramp werd het deltaplan uitgevoerd. Voor Papenrecht betekende dit dat de dijk verlegd en versterkt werd. Vanaf halverwege de jaren ’70 werden veel dijkwoningen gesloopt om de dijk te verzwaren en vanaf de jaren ‘80 werden de buitendijkse gebieden ingedijkt door de aanleg van een nieuwe dijk. De rivier ‘de Geul’ werd afgedamd en een groot deel van het oude dijklint verloor haar functie als beschermer tegen het water.

Vanaf de jaren ‘50 breidde Papendrecht snel uit. Er kwamen één voor één woonwijken in de polder bij. Ook groeide het oppervlak aan bedrijven hard. Het ging vaak om watergebonden bedrijvigheid. Met name op het nieuwe buitendijkse industrieterrein Oosteind. In het nieuwe millennium zijn de wijken Oostpolder, Merwehoofd en Land van Matena gebouwd. Daarmee is het volledige grondgebied ten zuiden van de A15 bebouwd of als park ingericht. Alleen de Vriesenpolder is nog een open landschap.

2.2 Papendrecht nu

De veranderende wereld

We zijn op allerlei manieren verbonden met de wereld om ons heen. Ontwikkelingen die soms wereldwijd spelen, bepalen mede onze mogelijkheden voor de toekomst. Zo worden, in de meeste westerse landen, tegenwoordig veel minder kinderen geboren dan voorheen.

Tegelijkertijd blijft de bevolking van Nederland de komende decennia naar verwachting groeien. De bevolking groeit op dit moment vooral door migratie en een stijgende levensverwachting. In 2040 is een kwart van de bevolking 65 jaar of ouder. Dit leidt tot een steeds grotere groep senioren en steeds kleinere groep jonge mensen. Dit zorgt enerzijds voor een krimpende beroepsbevolking, waardoor er structurele krapte op de arbeidsmarkt ontstaat. Anderzijds groeit de zorgvraag, waardoor er steeds meer geld en medewerkers in de zorg nodig zijn. De kwaliteit van de zorg in stand houden en de zorgkosten in toom houden vormen daarom een enorme uitdaging.

Verder is er een toename van één- en tweepersoons huishoudens, ook worden mensen ouder en het overheidsbeleid richt zich op zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Dat betekent dat er meer huizen nodig zijn om hetzelfde aantal mensen te huisvesten dan vroeger. De beperkte doorstroommogelijkheden naar geschikte woningen voor senioren heeft een negatief effect op de woningmarkt. Doorstroming is van belang voor starters, gezinnen en het huisvesten van verschillende doelgroepen zoals statushouders en arbeidsmigranten. Ook worden er op dit moment minder woningen gebouwd dan de afgelopen jaren. Door de schaarste aan woningen zal er veel vraag zijn naar zowel koop- als huurwoningen. De vraag naar specifieke woonproducten als zorggeschikte- en gelijkvloerse woningen neemt naar verwachting toe.

Wereldwijd groeit de welvaart door. Hierdoor worden grondstoffen en ruimte steeds schaarser. In sommige industrieën is al een structureel tekort aan grondstoffen. Het gaat vaak om metalen en fossiele brandstoffen. De agrarische sector produceert steeds intensiever en de vraag naar ruimte neemt toe. Om gezondheidsrisico’s te beperken en biodiversiteit te beschermen, zorgt dit enerzijds voor gebruik beperkende maatregelen rondom agrarische bedrijven, terwijl deze ruimte anderzijds hard nodig is voor nieuwe woningen, nieuwe natuur en recreatiemogelijkheden. Een leefomgeving met ruimte voor bewegen en recreëren is een aantrekkelijke omgeving. Tenslotte heeft de toegenomen welvaart geleid tot meer vervuiling van de leefomgeving. Het gaat onder andere om luchtvervuiling en micro-plastics die in de leefomgeving terecht komen.

Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt CO² vrij. Dit zorgt voor opwarming van de aarde en klimaatverandering. Mensen en dieren stoten CO² uit, maar veruit de meeste CO² wordt uitgestoten bij de verbranding van olie, gas en kolen. Mobiliteit veroorzaakt in Nederland 22% van de CO² uitstoot. 75% van deze uitstoot komt voor rekening van het wegverkeer. De toenemende hoeveelheid CO² in de atmosfeer heeft overal ter wereld consequenties en leidt in Nederland tot extremer weer, langere periodes van hitte en droogte of veel neerslag in een korte tijd, met als gevolg een negatieve invloed op onze fysieke leefomgeving. Daarnaast zal de zeespiegel verder stijgen en zullen de rivierstanden hogere pieken krijgen. In het Klimaatakkoord heeft het Rijk afgesproken om in 2050, tenminste 95% minder CO² uit te stoten dan in 1990.

Globalisering houdt in dat landen en bedrijven over de hele wereld meer samenwerken en afhankelijk van elkaar zijn. Concreet betekent dit dat je voor de productie van een auto onderdelen gebruikt die uit verschillende landen komen. In Nederland groeit de kenniseconomie nog steeds, waardoor de lonen hoger liggen dan in veel andere landen. De maakindustrie verplaatst steeds meer naar lagelonenlanden, waar goedkoper kan worden geproduceerd. Ook staan veel mensen steeds individualistischer in het leven. Ze gamen bijvoorbeeld met mensen van over de hele wereld, maar weten niet wie hun buren zijn. Dit zorgt voor minder sociale cohesie, waardoor mensen minder op elkaar letten en er vaker alleen voor staan. Tijdens de coronapandemie werd de afhankelijkheid van bepaalde producten uit het buitenland pijnlijk duidelijk. Mede daardoor wordt steeds kritischer gekeken naar globalisering.

Bodem en water

De Papendrechtse bodem is in de loop van tienduizenden jaren gevormd. Hij is voedselrijk en zorgt voor relatief veel voedingsstoffen in het oppervlaktewater. Dit is gunstig voor de groei van planten en algen. Doordat water stroomt blijft er beweging en daarmee ook zuurstof in het water. Omdat Papendrecht in een rivierdelta ligt bestaat de bodem vooral uit rivier- en zeeklei. Van noord naar zuid kronkelt een zandafzetting door ons grondgebied. In Land van Matena is dit van oost naar west het geval. Grotere veenafzettingen beginnen ten noordoosten van Papendrecht. In de bodem zijn voedingstoffen aanwezig voor groei en bloei. Het gaat om organische koolstoffen en mineralen. Levensvormen die veel voorkomen zijn schimmels, bacteriën en kleinere organismen. Hoe klein ook, het bodemleven is belangrijk voor de natuur boven het maaiveld.

Door menselijke activiteiten is de belasting van de bodem steeds verder toegenomen. Het gaat om vervuiling, bodemdaling en tenslotte ondergrondse infrastructuur en bouwwerken. Bodemvervuiling bestaat bijvoorbeeld uit het lozen van afvalwater, storten van vuilnis, slijtage van autobanden en lekkages van ondergrondse tanks en leidingen. Door oxidatie en afspoelend regenwater zijn ook lood en zink in de bodem terecht gekomen. Tenslotte dalen ook vanuit de lucht stoffen op de bodem neer. De bodemdaling in Papenrecht is zo’n één tot enkele millimeters per jaar. Dit komt door ontwatering en toegevoegd gewicht. Ontwatering heeft voor een lagere grondwaterstand gezorgd, waardoor een grotere druk op de kleilaag is ontstaan en plantenresten opdrogen. Extra gewicht wordt toegevoegd door nieuwe bouwwerken, zoals huizen, het toevoegen van zand om bouwwerken en bestrating te ondersteunen. Ontwatering en het toevoegen van gewicht zorgen er allebei voor dat de kleilaag langzaam in elkaar wordt gedrukt en plantenresten verdwijnen. Ondergrondse infrastructuur en bouwwerken bestaan uit kabels en leidingen voor telecommunicatie, water, gas, elektriciteit, drainage, riolering, parkeergarages, kelders, wegfunderingen, waterberging, ondergrondse afvalbakken, het warmtenet en funderingen voor gebouwen. Door de drukte in de bodem is er in het dorp steeds minder plek voor boomwortels.

Ruimtelijke structuur van de gemeente Papendrecht

Het grondgebied van de gemeente Papendrecht is één van de kleinste van Nederland. Omdat we toch nog zo’n 32.000 inwoners hebben, is bijna ons hele grondgebied bebouwde kom. Zoals te zien op figuur 2 is alleen de Vriesenpolder nog open gebied. De A15 en Betuwelijn lopen in onze gemeente naast elkaar. Samen vormen zij een duidelijke grens tussen het bebouwd gebied van Papendrecht en het open landschap van de Alblasserwaard. Naast de A15 is de N3 een bovenlokale belangrijke verkeersader. Binnen de gemeente zijn de Burgemeester Keijzerweg en de Veerweg de belangrijkste wegen. Papendrecht grenst via land aan de gemeenten Sliedrecht, Alblasserdam en Molenlanden. Met de Merwedebrug hebben we een directe verbinding met Dordrecht. Alle Drechtsteden samen vormen een agglomeratie van ruim 270.000 inwoners.

Karakteristiek voor Papendrecht is het oude dijklint. Omdat hier eeuwenlang bijna alle bebouwing geconcentreerd was, is hier een grote diversiteit aan bebouwing, functies en cultuurhistorische elementen te vinden. Verder vallen de relatief grote industrieterreinen Oosteind, Nieuwland Parc, Slobbengors en Noordhoek op. Wij hebben drie wijkwinkelcentra en met De Meent hebben wij een winkelcentrum met een regionale functie binnen onze grenzen. Naast detailhandel en dienstverlening is horeca een verrijkende functie binnen het dorpscentrum. In Papendrecht zijn onder andere twaalf basisscholen, twee scholengemeenschappen, een theater, bibliotheek, vier sporthallen, twaalf gymzalen en een zwembad. Woningcorporatie Woonkracht10 bezit ongeveer 4000 sociale huurwoningen binnen onze gemeente. Sinds het verleggen van de waterkerende dijk heeft Papendrecht zich op een nieuwe manier aan de rivier verbonden. Zo zijn direct langs de rivier het sport- en recreatiepark Slobbengors en de woonwijk Merwehoofd ontwikkeld.

Waarin blinken wij uit?

Wij zijn geen grote stad, maar ook geen plattelandsdorp. Toch is het beste van beide werelden nooit ver weg. Papendrecht ligt als gemeente redelijk centraal in het land. We zijn onderdeel van de Randstad. Voor alle grootstedelijke voorzieningen kunnen we naar Rotterdam, of de brug over naar Dordrecht. Rust, ruimte en natuur zijn nog dichterbij te vinden. Het landschap van de Alblasserwaard begint al in de Vriesenpolder en met de Biesbosch wonen we in de buurt van één van de belangrijkste natuur- en recreatiegebieden van Nederland.

Onze economie is onderscheidend. We hebben een divers bedrijfsaanbod in diverse economische sectoren. Er is ruim voldoende werkgelegenheid. Naast bedrijven in de maritieme- en luchtvaartsector onderscheidt Papendrecht zich door het grote aantal bedrijven in de weg- en waterbouw, de industrie en de zakelijke dienstverlening en detailhandel. Per 10.000 inwoners hebben wij minder bedrijfsvestigingen dan gemiddeld. Toch is de werkgelegenheid bovengemiddeld. Dat komt doordat wij een aantal grote (internationale) bedrijven hebben, met veel medewerkers in dienst.

De dorpse cultuur is nog sterk aanwezig. Ons dorp heeft een duidelijke identiteit. Niet alleen door het dijklint met al haar historie, maar ook omdat veel inwoners naar elkaar omzien. Bewoners kennen en begroeten elkaar vaak en er zijn veel vrijwilligers. Zij vervullen een belangrijke verbindende rol bij onder andere kerken, sportverenigingen, culturele activiteiten en in de zorg. Daarnaast heeft Papendrecht een bovengemiddeld hoog aantal mantelzorgers. Er is een ruim aanbod aan horeca, moderne sportfaciliteiten en winkels voor de niet-dagelijkse boodschappen. Wij hebben drie waterbushaltes en zelfs voor een bezoek aan een theater hoef je Papendrecht niet uit. Wij blinken daarmee uit in wandel- en beweegmogelijkheden!

Tot slot is ook onze aantrekkelijke buitenruimte een belangrijke troef. We hebben een lang dijklint waar cultuurhistorie nadrukkelijk aanwezig is. Onder andere twee Rijksmonumenten: een middeleeuwse huisterp en een veertiende-eeuwse klok op de Nederlands hervormde kerk. Daarnaast hebben we een rivieroever die op steeds meer plaatsen is ingericht om te wandelen, fietsen of gewoon van het uitzicht te genieten. Om te recreëren of even in het groen te zijn, kunnen mensen de Vriesenpolder in, maar ook gewoon naar één van de mooie parken om de hoek. Wij blinken daarmee uit in wandel- en beweegmogelijkheden.

Welke aandachtspunten heeft onze gemeente?

Je kunt je alleen goed voorbereiden op de toekomst als je durft te zeggen wat extra aandacht nodig heeft. De ligging van Papendrecht brengt namelijk ook extra risico’s met zich mee voor gezondheid en veiligheid. Door de aanwezigheid van belangrijke wegen en industrie is de luchtkwaliteit onvoldoende en wordt meer geluidsoverlast ervaren dan gemiddeld. Daarnaast worden de mogelijkheden voor woningbouw en functies waar mensen langere tijd verblijven beperkt door de risico’s die buisleidingen, routes voor gevaarlijke stoffen en hoogspanningsleidingen met zich meebrengen. Ongeveer de helft van alle klachten over verkeersveiligheid heeft betrekking op de inrichting van verkeerslocaties. Onder andere door onze ligging nabij ontsluitingswegen kan Papendrecht aantrekkelijk zijn voor ondermijnende of criminele activiteiten. Tenslotte is Papendrecht kwetsbaar bij een overstroming door hoge waterstanden in de rivier, of een dijkdoorbraak. Als het mis gaat, staat ons dorp snel en diep onder water.

Een ander aandachtspunt vormt de grote behoefte aan zorg. In Papendrecht wonen relatief veel meer senioren dan in Nederland en de Drechtsteden.

In figuur 3 wordt de verwachte groei aan senioren tussen 2021 en 2040 weergegeven. Bijna de helft van onze senioren is matig tot zeer ernstig eenzaam. Ook steeds meer jonge mensen voelen zich eenzaam. Ondanks dat het aantal inwoners waarschijnlijk weinig verandert, neemt de woningbehoefte verder toe omdat de huishoudens steeds kleiner worden. Tegelijkertijd hebben wij weinig ruimte om binnen onze bebouwde kom uit te breiden.

Het gebrek aan nieuwe uitleglocaties voor bedrijfsterreinen en verdichtingsmogelijkheden binnen bestaande terreinen is ook een aandachtspunt voor onze economische positie. Bedrijven die snel willen groeien kunnen moeilijk uitbreiden. Inkrimping of vertrek van een grote werkgever kan grote impact hebben op onze economische positie en de werkgelegenheid. De detailhandel is het afgelopen decennium in transitie. Onder andere door de sterke toename van internetverkopen en stijgende kosten. Uitbreiding van het winkelaanbod, of een gebrek aan vernieuwing is een risico voor het winkelaanbod en de uitstraling en het functioneren van onze winkelcentra.

Tenslotte zijn er een aantal aandachtspunten voor onze buitenruimte en de bereikbaarheid. Een groot deel van onze buitenruimte is ingericht in de jaren ‘60 en ‘70. Daarmee nadert de buitenruimte in deze gebieden het einde van haar technische levensduur. Er is behoefte aan ruimte voor voorzieningen om te sporten en bewegen, maar de ruimte is beperkt. Ondanks dat wij veel groen en water hebben, kunnen groengebieden en waterpartijen nog beter met elkaar verbonden worden. Hetzelfde geldt voor de aantrekkelijkheid van de dijk en haar verbinding met de rivier. Deze is de afgelopen decennia sterk verbeterd, waarbij de kwaliteit sterk afhangt van je plek op de dijk. De meeste fietspaden liggen langs drukke wegen en straten. Dit maakt fietsen minder aantrekkelijk. Ook is in Papendrecht het aanbod aan openbaar vervoer ondermaats. Jonge mensen vinden dat er te weinig te doen is in Papendrecht, maar kunnen ’s avonds ook moeilijk naar huis vanuit andere gemeenten. Mensen die slecht ter been zijn, moeten soms lang lopen naar de dichtstbijzijnde bushalte en bussen rijden ‘s avonds niet lang door.

Met onze gemeente, onze pluspunten, aandachtspunten en de veranderende wereld in ons achterhoofd kunnen we vooruitkijken naar Papendrecht in 2050. Hoe ziet ons dorp er dan uit? Waar werken we? En hoe maken we elkaar ervan bewust dat we ons moeten voorbereiden op de toekomst?

Wij beschrijven ons toekomstbeeld aan de hand van de volgende ambities:

• a.

  Een gezonde en veilige leefomgeving voor mens en natuur

• b.

  Klimaatbestendig en bijna energieneutraal

• c.

  Ruime mogelijkheden voor werken en vrijetijdsbesteding

• d.

  Onze woningvoorraad en woonomgeving veranderen mee met de samenstelling van onze bevolking

Een gezonde en veilige leefomgeving voor mens en natuur

In 2050 hebben wij de basis op orde. De natuur floreert doordat groengebieden via routes met elkaar verbonden zijn. Hierdoor kunnen planten, dieren en andere organismen zich goed verspreiden. Vaak zijn deze ecologische routes en plekken gecombineerd met wandel- en fietsroutes en verblijfsplekken. De kwaliteit van de natuur sluit naadloos aan bij de gebieds- en bodemkenmerken ter plaatse. Soms ontkomen we er niet aan om de bodem aan te tasten voor de bouw van woningen, of de aanleg van infrastructuur. Dit is tot een minimum beperkt. Omdat verontreinigingen die een onacceptabel risico voor mensen en natuur vormden zijn verwijderd, is de bodemkwaliteit zo veel mogelijk op orde.

Onze inwoners leven in een gezondere en veiligere leefomgeving en toch hebben wij nog steeds een grote werkgelegenheid op onze bedrijfsterreinen. Dit komt omdat Papendrecht is ingedeeld in verschillende gebieden, waarbij activiteiten die gevaar of overlast opleveren zijn gescheiden van plekken waar mensen wonen en verblijven. De vestiging van nieuwe bedrijven en de verplaatsing van bestaande bedrijven die hinder veroorzaken voor de gezondheid en veiligheid gebeurt zo ver mogelijk af van onze woongebieden. Bedrijven voldoen aan de eisen die gesteld zijn op het gebied van veiligheid en milieu, zoals voor lucht-, bodem- en waterkwaliteit. We handelen vanuit de gedachte ‘beter voorkomen dan genezen’, waarbij we een gezonde balans nastreven tussen economische belangen en de gezondheid en veiligheid van onze inwoners.

Verplaatsen in Papendrecht gebeurt veilig. Met onderling goed verbonden wandel- en fietspaden verplaatsen de inwoners zich vooral goed te voet en per fiets. Belangrijke routes voor fietsers en automobilisten zijn van elkaar gescheiden, oversteekplaatsen voor voetgangers zijn overzichtelijk en de inrichting van verkeersituaties rondom scholen, gezondheids- en winkelcentra en sportvoorzieningen is extra verbeterd. De meest kwetsbare verkeersdeelnemers hebben de meeste aandacht gekregen. Ook in het donker voelen Papendrechters zich veilig op straat, omdat de juiste balans is gevonden in de hoeveelheid verlichting in de openbare ruimte. Hierbij is rekening gehouden met veiligheidsbeleving, overlast en criminaliteit én de nachtrust voor mens en natuur.

Ondanks dat de zeespiegel is gestegen en de afvoer van de rivieren soms veel hoger is dan we nu gewend zijn, zorgen de dijken langs de rivier voor veiligheid. Zij zijn waar nodig versterkt. Hierbij is zoveel mogelijk rekening gehouden met de belangen van bewoners en ondernemers. Waar het niet anders kon, zijn radicale keuzes voor technische en ruimtelijke oplossingen gemaakt. Bij privébezit ligt de verantwoordelijkheid om maatregelen tegen hoog water te nemen, bij inwoners en ondernemers, maar de gemeente informeert en communiceert over de risico’s en maatregelen en ondersteunt bij calamiteiten. Vluchtroutes en vluchtlocaties in het geval van een overstroming zijn algemeen bekend.

Klimaatbestendig en bijna energieneutraal

De inrichting van de openbare ruimte en private percelen zijn aangepast aan het veranderde klimaat. Daardoor is het nog steeds fijn wonen en werken in ons dorp. Als je in 2050 een ballonvaart over Papendrecht zou maken, ziet het dorp er dan ook heel anders uit. Daken liggen vol met zonnepanelen, waardoor veel huizen zelfvoorzienend zijn in hun elektriciteitsbehoefte. Daarnaast zijn wijken en buurten zoveel mogelijk zelfvoorzienend. Daarbij is het dorp veel groener geworden. In buurten en wijken zijn aantrekkelijke schaduwrijke locaties zoals (school)pleinen, parken en ontmoetingsplekken te zien. Naast groene daken is ook de bestaande groen- en waterstructuur aangepast. Met name de rijen bomen langs wandel- en fietsroutes springen eruit.

Eenmaal terug op de grond vallen ook kleinere veranderingen op. Er zijn meer wadi’s aanwezig om water op te vangen en meer gazon en beplantingsvakken om water langer vast te houden. Alle overbodige verharding is vervangen door groen en er zijn meer natuurvriendelijke oevers aangelegd. Verder slingert er minder zwerfafval op straat en in het openbaar groen. Dat het weer extremer wordt is zeker, maar hoeveel extremer is onbekend. Bij de keuze van typen planten en bomen wordt daar rekening mee gehouden. Zo is ervoor gezorgd dat het groen goed aansluit bij dieren, insecten en andere organismen die passen bij het warmere klimaat.

Buiten het zicht van de meeste bezoekers zullen in 2050 nog veel meer veranderingen zijn doorgevoerd. Alle huizen en andere gebouwen zijn van het gas af en hebben naar de maatstaven van nu een hoog energielabel. Alle wijken zijn aangesloten op het warmtenet, zijn allelectric of hebben een aansluiting voor duurzaam gas. Woningen zijn ingericht om koel te blijven, of er is een koele plek in de omgeving van de woning. De afvalproductie is sterk beperkt en bijna alle producten die we gebruiken zijn gemaakt van hergebruikt materiaal.

De inrichting van de openbare ruimte en kenmerken van de bodem hebben ervoor gezorgd dat klimaatverandering niet leidt tot grote schommelingen van grondwaterstanden. Het opvangen van neerslag en vertraagd afgeven aan de bodem gebeurt bij voorkeur op de plek waar het valt. Voor een groot deel onder onze rijbanen en in grotere groenvoorzieningen.

Ruime mogelijkheden voor werken en vrijetijdsbesteding

In 2050 is Papendrecht nog steeds een dorp met een sterke identiteit en aantrekkelijke woon- en werkgebieden. De mogelijkheden voor ondernemers om te ondernemen en voor inwoners om hun vrije tijd goed in Papendrecht te besteden zijn wel flink toegenomen. De totale oppervlakte aan bedrijfsvloeren is ongeveer gelijk gebleven. Wel is de verdeling over Papendrecht en de manier van produceren sterk veranderd. Industriële bedrijven die relatief veel overlast veroorzaken, zijn alleen nog op de grote bedrijfsterreinen te vinden. De bedrijven die de meeste overlast veroorzaken hebben de ruimte op het midden van deze terreinen. Bedrijven die minder overlast veroorzaken zijn juist bij elkaar in de buurt te vinden, zodat er meer aanloop is ontstaan. Bedrijfskavels aan het water worden voor watergebonden bedrijvigheid gebruikt, zodat optimaal gebruik wordt gemaakt van vervoersmogelijkheden en kansen die ligging aan het water biedt.

We hebben een bruisend centrum waar winkels, horeca en maatschappelijke functies gemengd zijn. Dit zorgt voor de aanloop van veel mensen, die het bezoek aan verschillende functies kunnen combineren. Met horeca, terrassen, groen en (culturele) evenementen is de Markt echt de centrale ontmoetingsplek van Papendrecht geworden. Een plek waar inwoners elkaar ontmoeten, ontspannen en graag hun vrije tijd doorbrengen. Er is een directe verbinding van de Markt en De Meent naar de jachthaven. Zowel de jachthaven als de verbindingsroute zijn een stuk aantrekkelijker geworden. Het aantal vierkante meter aan winkels is niet toegenomen, het aantal winkels binnen deze vloeroppervlakte mogelijk wel. De Meent heeft wel haar functie als regionaal verzorgend centrum behouden, door het diverse niet-dagelijkse aanbod.

Ook de mogelijkheden om buiten het centrum vrije tijd te besteden zijn toegenomen. Deze mogelijkheden draaien vooral om sporten en bewegen in de openbare ruimte en zijn voornamelijk gratis toegankelijk. Binnen- het groenblauwe netwerk is het aantrekkelijk en veilig wandelen en fietsen. Er ligt een aantrekkelijk skatepark, voor zowel skaters, steppers als bmx-ers. Ook in-line skaters en wielrenners kunnen mooie routes afleggen. Alle leeftijdsgroepen worden uitgedaagd om te bewegen. Zo is er voor kinderen een diversiteit aan speeltuinen. Voor jongeren, (jong)volwassenen en senioren zijn er sportveldjes, fitnesstoestellen en beweegtuinen. Daarnaast zijn er voldoende bankjes langs goed toegankelijke wandel- en fietspaden. Er is zoveel mogelijk rekening gehouden met mensen die een beperking ervaren. We hebben nog steeds een zwembad, sporthallen en voldoende gymzalen die aangepast zijn aan eisen en wensen van de tijd en sportvelden om georganiseerd te sporten.

Onze woningvoorraad en woonomgeving veranderen mee met de samenstelling van onze bevolking

Papendrecht heeft in 2050 een voorsprong binnen de regio en heeft alle voorzieningen voor regelmatig gebruik te bieden, die haar inwoners nodig hebben. Het aantal jonge mensen en senioren is in balans. Dit zien we niet alleen terug op straat , maar ook in het voorzieningenaanbod. Er zijn scholen, sportvoorzieningen en uitgaansgelegenheden (cultuur en horeca), maar ook buurthuizen en zorgvoorzieningen. Behalve dat jonge mensen senioren ondersteunen, omdat zij in de zorg werken, is er gelegenheid om elkaar in de buitenruimte te ontmoeten. In de buitenruimte is het voor iedereen goed toeven. Zo zijn er ruime mogelijkheden om te sporten en bewegen. Mensen maken gebruik van goed begaanbare fiets- en voetpaden. Op warme dagen is het met name voor senioren goed uit te houden, mede omdat er veel meer bomen aanwezig zijn. Ondertussen zijn er speeltuinen en sporttoestellen in de buitenruimte aanwezig.

De groenblauwe structuur is overal versterkt. Soms zijn nieuwe verbindingen gemaakt, verharding voor auto’s is op veel plekken ingeruild voor groen en de kwaliteit van het groen en water is verbeterd. Hier hebben niet alleen mensen profijt van, maar ook planten en dieren. Mensen hebben bijvoorbeeld meer wandelroutes en meer plekken om in de buitenruimte met elkaar af te spreken. Dieren kunnen zich makkelijker verplaatsen en hebben meer voedselbronnen tot hun beschikking. De groenblauwe structuur vormt een buffer voor de effecten van het extremere weer. De energietransitie is ver gevorderd, maar in de buitenruimte is hier weinig van te merken. Voorzieningen voor elektriciteit zijn zoveel mogelijk weggewerkt, of gecombineerd met andere voorzieningen.

Een belangrijke manier om de balans tussen jong en oud te bewaren is het bouwen voor doorstroming. In welke levensfase iemand zich ook bevindt: er zijn mogelijkheden om door te stromen. Er zijn voldoende appartementjes waar jongeren kunnen starten, eengezinswoningen en geschikte woningen voor senioren. Soms verandert de vraag naar woningen snel. Daarom wordt regelmatig meegewerkt aan alternatieve woonvormen, zoals meergeneratiewoningen en flexwoningen. Daarmee is een plek verzekerd voor de oorspronkelijke Papendrechters, maar ook voor bijzondere doelgroepen en jonge mensen van buiten Papendrecht. Voor deze laatste groep is Papendrecht aantrekkelijk vanwege de ruimte in combinatie met het goede voorzieningenniveau én vanwege de diverse woon- en werkmilieus. In navolging van het dijklint hebben ook andere buurten een duidelijkere identiteit gekregen en is er meer functiemenging aanwezig..

Overzicht ambities en doelstellingen

4.1 Een gezonde en veilige leefomgeving voor mens en natuur

4.1.2 Voldoende biodiversiteit in onze hele gemeente

Voldoende biodiversiteit betekent dat er voldoende verschillende planten, dieren en andere organismen aanwezig zijn in een ecosysteem. Verschillende typen planten, dieren en andere organismen noemen we soorten. Een ecosysteem bestaat uit de wisselwerking tussen de soorten in een bepaald gebied. Over het algemeen geldt: hoe groter de biodiversiteit hoe beter een ecosysteem werkt.
Biodiversiteit is niet alleen belangrijk voor de natuur, maar ook voor mensen. Voldoende biodiversiteit levert een bijdrage aan alle vier de ambities die wij als gemeente in deze omgevingsvisie hebben opgeschreven. De bijdrage van soorten en uiteindelijk het ecosysteem worden door het Rijk ecosysteemdiensten genoemd. In figuur 5 zijn voorbeelden van ecosysteemdiensten gegeven.

Het gaat niet goed met de biodiversiteit. Het aantal soorten planten, dieren en micro-organismen nemen af. Wij willen de biodiversiteit op de volgende manieren vergroten:

• de groen- en waterstructuur versterken;

• biodiversiteit op particulier terrein stimuleren;

• meer bomen in de openbare ruimte.

De groen- en waterstructuur versterken

Een gezond ecosysteem in Papendrecht heeft een robuust netwerk van groen en water nodig. Een robuust netwerk in Papendrecht en in de wijken, dat goed aansluit op de regionale ecologische structuur. Het robuuste netwerk dient te bestaan uit verblijfsgebieden en verbindingen. De verbindingen bestaan uit lijnvormige groen- en waterstructuren waarlangs soorten zich kunnen verplaatsen. Voor watergebonden soorten kunnen deze bijvoorbeeld bestaan uit lange sloten met ecologische oevers. Bij de netwerken moeten we zorgen voor verplaatsingsmogelijkheden door de lucht, over land, in het water en in de bodem. We voorkomen onderbrekingen in deze verbindingen, omdat deze een barrière vormen voor verplaatsing.

De verschillende soorten stellen specifieke eisen aan deze verbindingen. Voor vleermuizen is het bijvoorbeeld belangrijk dat er lijnvormige boomstructuren zijn die zo min mogelijk worden onderbroken. Onder andere voor vogels is de ecologische verbinding tussen het Alblasserbos bij Alblasserdam en de Sophiapolder in de Noord belangrijk. Andere belangrijke groen- en waterstructuren zijn de groenzone langs de A15, de twee rivieren met hun dijken en oevers, de bermen en bomenlanen langs grote wegen zoals de Burgemeester Keijzerweg, de Veerweg, de Kennedylaan en het aan de N3 geclusterde groen. Daarnaast zijn voor watergebonden soorten de grotere watergangen belangrijk. Vooral op plekken waar ze een schuine oever hebben kan extra winst worden geboekt voor biodiversiteit.

Naast verbindingszones zijn verblijfsgebieden en verblijfsplaatsen voor soorten belangrijk. Voor vleermuizen bevinden die zich bijvoorbeeld in ruimtes in gebouwen of in holtes in bomen. Belangrijke verblijfsgebieden voor andere soorten zijn onder andere de wat rustigere parken, zoals bijvoorbeeld Park Noordhoekse wiel en de Tiendzone. De gebouwde omgeving is vooral voor gebouw gebonden soorten zoals vleermuizen, huiszwaluwen en huismussen belangrijk als verblijfs- en voortplantingsplekken. Wij geven de gebouwde omgeving extra aandacht, omdat deze steeds minder verblijfs- en voortplantingsplekken heeft.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• behouden, beschermen en versterken van groene en blauwe verbindingen en gebieden die belangrijk zijn voor de biodiversiteit;

• bij ruimtelijke ontwikkelingen, in de buurt van groene en blauwe verbindingen vormt het versterken van de aanwezige structuren een uitgangspunt;

• meer in beeld brengen waar in Papendrecht de natuurwaarden hoog zijn, of waar sprake is van kansen op versterking van de biodiversiteit, of het wegnemen van ecologische barrières;

• plaatselijke 'icoonsoorten', zoals bijvoorbeeld merel, gierzwaluw en vleermuis als doelsoort gebruiken in projecten. Dat betekent dat per project wordt bekeken op welke manier rekening kan worden gehouden met de verschillende soorten. Bijvoorbeeld bij de inrichting van groen en het creëren of versterken van schuilgelegenheden, voedselbronnen of voortplantingsplaatsen;

• natuurvriendelijk beheer van water en groen;

• kiezen voor toepassing van inheems groen, in belangrijke ecologische structuren;

• rekening houden met het veranderende klimaat, bij de soortkeuze en standplaats van bomen. We planten bomen die hier over vijftig jaar nog steeds kunnen leven.

Biodiversiteit op particulier terrein stimuleren

Een groot deel van Papendrecht bestaat uit particuliere tuinen en daken. Voor veel planten en dieren is het al een grote verbetering als bewoners en eigenaren van woningen en terreinen aandacht geven aan ecologie. Nestkasten, groene daken, groene gevels en het verwijderen van overbodige verharding in de tuin kunnen door perceeleigenaren worden uitgevoerd. Ook bij de keuze van beplanting en bomen is het mogelijk meer rekening te houden met het versterken van de biodiversiteit.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• natuur-inclusief bouwen is de nieuwe norm (dit betekent dat ecologische voorzieningen, zoals nestkasten verplicht onderdeel worden van op te leveren gebouwen, terreinen en tuinen);

• informeren en stimuleren van bewoners en eigenaren van bestaande gebouwen om nestvoorzieningen en gevelgroen aan te brengen. Via educatie stimuleren wij dit bij scholen en openbare gebouwen;

• voorlichting aan en acties met bewoners om tot meer vaste planten, struiken en bomen te komen die bijdragen aan het vergroten van de ecologie in Papendrecht;

• stimuleren van meer groen en water en minder verharding op private terreinen, in tuinen, op daken en langs gevels;

• afspraken maken met de woningcorporatie over mogelijke ecologische inrichting bij verhuizingen en mogelijkheden voor huurders;

• aanleggen van groen en gedeeltelijk ontharden van (school) pleinen. Elk groter plein krijgt voor minimaal 15% een bodem die niet uit verharding bestaat;

• aandacht voor communicatie die past bij de te bereiken doelgroepen. Alle activiteiten die we doen dragen bij aan blijvende effecten op lange(re) termijn.

Bomen in de openbare ruimte

In de gemeente Papendrecht hanteren we voor bomen en schaduw de 3‑30‑300 vuistregel. Dit betekent dat iemand vanuit een woning minimaal 3 bomen kan zien, minimaal 30% van de openbare ruimte schaduw van een boom ontvangt en binnen 300 meter altijd een koele plek in het groen aanwezig is. Zo'n groene plek is minimaal 200 m² groot, met minimaal 40% schaduw. Er zijn mogelijkheden om te zitten, eventueel gecombineerd met mogelijkheden om te spelen en ontmoeten. Bij voorkeur ontstaat de schaduw door aanwezige bomen.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• hanteren van de 3‑30‑300 regel bij nieuwe ontwikkelingen. Bij het creëren van verblijfsplekken in de openbare ruimte is het percentage schaduw 40%;

• bomen in de openbare ruimte en schaduw kunnen zorgen voor minder licht in woningen of schaduw op daken met zonnepanelen. Hiermee wordt rekening gehouden bij de locatiekeuze van een boom en de keuze van het type boom;

• proberen om gezonde bomen van enige omvang te behouden, bij de herinrichting van straten. Met name vanwege de waardevolle ecosysteemdiensten, die oudere en vooral grote bomen hebben.

4.1.4 Een veilige leefomgeving

Een veilige leefomgeving gaat over de afwezigheid van mogelijke oorzaken van gevaar. Hierbij worden incidenten met zeer ernstige gevolgen, waarbij meerdere doden en zwaar gewonden vallen, voorkomen. Veiligheid is dus een eerste levensbehoefte. Er zijn een heleboel mogelijke oorzaken van gevaar. Voor onze gemeente leveren overstromingsgevaar, verkeer en een onveilige openbare ruimte de grootste externe veiligheidsrisico's. In de onderstaande paragrafen geven wij aan hoe wij deze gevaren verder willen beperken, of blijven vermijden.

Externe veiligheidsrisico’s

Externe veiligheid is het risico op ongevallen met gevaarlijke stoffen door transport, productie, gebruik en opslag. Met de A15, N3, Burgemeester Keijzerweg, Betuwelijn, Merwede, ondergrondse buisleidingen en industrie hebben wij relatief veel risicobronnen binnen onze grenzen (figuur 6). Naast industrie ontstaat risico door het vervoer van gevaarlijke stoffen. De gevaren zijn beperkt, omdat in het verleden rekening is gehouden met deze risicobronnen. Wij willen dat bestaande risico's nooit groter worden. Als we de kans krijgen verkleinen wij de risico's verder. We maken verder een onderscheid in drie gebieden, met een eigen risicoprofiel:

• a.

  Intensief gebied: Het gaat hier om het industriegebied op de grens met Alblasserdam, waar de afstand tot gevoelige functies, zoals wonen relatief groot is. Om het gevaar bij een incident te beperken, concentreren wij risicovolle activiteiten hier.

• b.

  Gemengd gebied: Het gaat met name om de gebieden die langs de routes voor het vervoer van gevaarlijke stoffen lopen. Hier worden activiteiten, waar veel mensen langere tijd verblijven, of mensen die verminderd zelfredzaam zijn alleen onder voorwaarden toegestaan. Bij de constructie van gebouwen en de inrichting van de omgeving wordt daarbij rekening gehouden met het verhoogde risico.

• c.

  Risicoluw gebied: Het gaat hier vooral om het centrum en de woonwijken, waar risicobronnen op voldoende afstand liggen.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• geen medewerking aan de vestiging of uitbreiding van bedrijven als daardoor de aandachtsgebieden en/of plaatsgebonden risicocontouren groter worden;

• zeer kwetsbare gebouwen, zoals scholen en seniorencomplexen, ontwikkelen we op afstand van risicobronnen;

• rekening houden bij de constructie van gebouwen en de inrichting van de omgeving, met aandachtsgebieden en aangewezen voorschriftengebieden, bij het toevoegen van activiteiten waar veel mensen langere tijd verblijven;

• nieuwe activiteiten van bedrijven die de externe veiligheidsrisico's vergroten zijn onwenselijk. Daarom is er geen ambitie voor het aantrekken van dergelijke bedrijven;

• vervoer van gevaarlijke stoffen vindt zoveel mogelijk plaats buiten de bebouwde kom en in geval van route-plichtige stoffen, over de gemeentelijke aangewezen routes voor gevaarlijke stoffen;

• voldoende bereikbaarheid en bestrijdbaarheid voor hulpdiensten;

• inwoners en gebruikers worden actief geïnformeerd over risico's.

Waterveiligheid

Papendrecht ligt grotendeels onder zeeniveau. Dat maakt ons kwetsbaar voor een overstroming vanuit zee of van de rivieren. De bescherming van het binnendijkse gebied is de verantwoordelijkheid van Rijkswaterstaat en het waterschap. Het verkleinen van het overstromingsrisico gebeurt op drie manieren:

• a.

  Dijkverdediging: De buitenste dijk van Papendrecht vormt de primaire waterkering. Vanwege veroudering en klimaatverandering wordt de dijk periodiek versterkt. De volgende dijkverzwaring wordt voor 2050 afgerond. Wij staan buitendijks geen nieuwe gebouwen toe. Binnen de beschermingszone van de dijk wordt per initiatief beoordeeld in hoeverre nieuwe bouwwerken mogelijk zijn. Kleine bouwwerken en tijdelijke bouwwerken zijn onder voorwaarden soms mogelijk.

• b.

  Gebiedsinrichting: Als er ooit een overstroming plaatsvindt moet onze gemeente zo ingericht zijn dat mensen aan het water kunnen ontsnappen. Er moeten voldoende autowegen blijven en deze moeten ook goed met elkaar verbonden zijn, zodat mensen snel per auto kunnen vluchten. Daarnaast moeten er verspreid over het dorp hoge gebouwen zijn waar mensen heen kunnen vluchten. Extra aandacht gaat uit naar voorzieningen voor mensen die minder zelfredzaam zijn, zoals scholen, seniorencomplexen en bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken.

• c.

  Crisisbeheersing: Communicatie over de risico's en vluchtmogelijkheden bij een overstroming en voorbereidingen die men zelf kan treffen (bijvoorbeeld noodpakketten).

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• de volgende dijkverzwaring wordt voor 2050 afgerond;

• buitendijks geen nieuwe gebouwen toestaan en terughoudend zijn bij het toestaan van nieuwe bouwwerken in de beschermingszone van de dijk;

• verhoogd aanleggen van uitvalswegen en nutsvoorzieningen, anticiperend op extreem weer als gevolg van klimaatverandering;

• er blijven voldoende autowegen en deze moeten ook goed met elkaar verbonden zijn en begaanbaar blijven, zodat mensen snel per auto kunnen vluchten;

• verspreid over het dorp staan hoge gebouwen waar mensen heen kunnen vluchten;

• inwoners worden actief geïnformeerd over de risico's en vluchtmogelijkheden bij een overstroming.

Verkeersveiligheid

In het verkeer vallen teveel slachtoffers. Daarom willen wij de verkeersveiligheid vergroten. Dit doen we door in te zetten op Duurzaam Veilig Wegverkeer, het STOMP-principe toe te passen én door bewustwording bij verkeersdeelnemers te vergroten. Duurzaam Veilig Wegverkeer (DVW) is een initiatief van de gezamenlijke overheden. Doel is om ernstige ongevallen te voorkomen door de verkeersomgeving zo veilig mogelijk in te richten. De meeste ongevallen ontstaan door menselijke fouten. Technologie wordt ingezet om de invloed van menselijk handelen te verkleinen en zo de verkeersveiligheid te vergroten. DVW hanteert de volgende uitgangspunten:

• Functionaliteit: wegen worden gebruikt waarvoor ze bedoeld zijn

• Homogeniteit: conflicten tussen weggebruikers zoveel mogelijk voorkomen door snelheid, richting of massa goed op elkaar af te stemmen.

• Herkenbaarheid/uniformiteit: voorspelbaar en consequent maken van verkeerssituaties.

• Mate van impact: voorkomen van ernstig letsel bij ongevallen.

Het STOMP-principe is de nieuwe basis voor de ruimtelijke inpassing van mobiliteit en helpt ons keuzes te maken bij leefbaarheidsknelpunten, waaronder verkeersveiligheid. Hierbij vormt de auto niet langer het uitgangspunt. In het kader op pagina 36 is een toelichting op dit principe gegeven, waaronder een prioritering van de verschillende middelen van vervoer.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• gebruiken CROW-richtlijnen om de uitgangspunten van DVW toe te passen. In deze richtlijnen staat onder andere beschreven welke herkenbaarheidskenmerken belangrijk zijn en hoe een veilig en uniform wegbeeld kan worden ontwikkeld;

• bewustwording vergroten door communicatie en voorlichting over verkeersveiligheid via bijvoorbeeld scholen en handhaving bij verkeersovertredingen.

Sociale veiligheid

Sociale veiligheid gaat over bescherming tegen gevaar dat veroorzaakt wordt door menselijk handelen in de openbare ruimte. Soms gaat het over een gevoel van veiligheid en over mogelijk bedreigende handelingen. Het bestaat uit objectieve veiligheid (de mate waarin criminaliteit en overlast voorkomt) en de subjectieve veiligheid, ook wel het gevoel van veiligheid. Wij werken samen met onze partners aan het verminderen van overlast en criminaliteit. Daarnaast proberen wij zowel de objectieve veiligheid als het gevoel van veiligheid te vergroten bij het herinrichten van de openbare ruimte.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• waar mogelijk vergroten we de sociale veiligheid in de openbare ruimte bij ruimtelijke ontwikkelingen;

• betrekken interne en externe partners op het gebied van sociale veiligheid bij nieuwe ontwikkelingen;

• met uitzondering van parken wordt, waar mogelijk, extra verlichting aangebracht op plekken waar we het gevoel van veiligheid willen vergroten.

STOMP-principe

In hoofdstuk 4 worden alle doelstellingen besproken die we moeten halen om onze ambities waar te maken. De manier waarop wij ons in Papendrecht verplaatsen is medebepalend voor de mate waarin wij die doelstellingen kunnen halen.

Het gaat met name om de doelstellingen:

• 'een leefomgeving zonder milieuhinder';

• 'een veilige leefomgeving';

• 'een bijdrage leveren aan het beperken van de uitstoot van broeikasgassen';

• 'ons vestigingsklimaat is onderscheidend binnen de regio';

• 'onze leefomgeving nodigt uit om naar buiten te gaan en te bewegen'; • 'een aantrekkelijke buitenruimte in de woonomgeving'.

Om deze doelstellingen te halen hanteren wij het STOMP-principe waarbij we inzetten op de actieve vervoerswijzen. Dit principe bestaat uit de volgende voorkeursvolgorde:

• a.

  Stappen: wandelen heeft een positief effect op de omgeving en op het welzijn van mensen. Er is geen sprake van luchtvervuiling of de uitstoot van broeikasgassen, maar draagt wel bij aan een goede fysieke en mentale gezondheid en levert amper gevaar op voor andere weggebruikers.

• b.

  Trappen: de fiets is een gezond, duurzaam en kansrijk alternatief voor vervanging van de auto(rit). Dit levert een positieve bijdrage aan de leefbaarheid.

• c.

  Openbaar vervoer: we zetten in op hoogfrequent en flexibel openbaar vervoer. Als aanvulling op lopen en fietsen is openbaar vervoer cruciaal als alternatief voor de auto. Wij stimuleren verdichting van het netwerk en een intensivering van de dienstregeling.

• d.

  Mobility as a service: mobiliteit is steeds meer een flexibele en slimme dienst geworden, waarbij elektrische (deel)voertuigen, openbaar vervoer en persoonlijke data-gestuurde reisadviezen een grote rol spelen.

• e.

  Personenauto: de auto blijft, maar we willen de auto niet of minder op plaatsen, waar deze overlast veroorzaakt en/of de leefbaarheid en verkeersveiligheid onder druk zet. De transitie in mobiliteit betekent in de toekomst mogelijk minder vraag naar ruimte door autoverkeer. Dit biedt kansen voor het verbeteren van de leefbaarheid in Papendrecht.

Het 'Mobiliteitsplan Papendrecht 2035' maakt formeel onderdeel uit van deze omgevingsvisie.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• verbeteren van de wandelmogelijkheden in woonwijken en werkgebieden;

• uitbreiden van het fietsnetwerk met goede en snelle fietsverbindingen naar lokale en regionale knooppunten;

• meer en comfortabelere fietsenstallingen;

• een fijnmazig openbaar vervoernetwerk én hoogfrequentie duurzame verbindingen met Dordrecht, Rotterdam en Utrecht;

• uitbreiden van 30 km/u gebieden;

• vrachtverkeer is alleen welkom als hun herkomst of bestemming binnen Papendrecht ligt;

• het centrum, wijkwinkelcentra en bedrijventerreinen blijven voldoende bereikbaar voor (vracht)verkeer;

• onderzoeken mogelijkheden om vrachtvervoer naar de Betuwelijn en de Merwede te verplaatsen;

• blijven investeren in verkeersveiligheid (zie paragraaf 4.1.4);

• we volgen nieuwe ontwikkelingen rondom bezorgdiensten, alternatieven voor fossiele brandstoffen en bevoorrading.

4.2 Klimaatbestendig en bijna energieneutraal

4.2.3 Zo circulair mogelijk omgaan met grondstoffen

Ons gebruik van grondstoffen en materialen draagt bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Door efficiënt en duurzaam om te gaan met materialen en grondstoffen willen wij deze bijdrage beperken. Dit noemen we de transitie naar een circulaire economie. We werken aan een circulaire economie door:

• afval te voorkomen, oftewel minder weg te gooien en af te danken;

• afval die toch ontstaat zoveel mogelijk opnieuw te gebruiken in de bestaande vorm;

• overig afval uit elkaar te halen en onderdelen opnieuw te gebruiken of verwerken.

Hier moet iedereen aan bijdragen. Bijvoorbeeld wij als gemeente door onze bedrijfsvoering aan te passen, de industrie, maar ook inwoners in de manier waarop zij omgaan met afval en recycling. Een circulaire economie levert een belangrijke bijdrage aan vier grote maatschappelijke opgaven:

• a.

  Het tegengaan van klimaatverandering, door de uitstoot van broeikasgassen te voorkomen tijdens het maken en gebruiken van producten en na het einde van de levensduur.

• b.

  Een schoner milieu en een schonere leefomgeving, door minder schadelijke effecten van het winnen en produceren van primairgrondstoffen.

• c.

  Het herstel van biodiversiteit, door minder landgebruik voor primaire grondstofwinning en -teelt.

• d.

  Een grotere leveringszekerheid van grondstoffen.

We streven ernaar in 2050 te voldoen aan de principes van de circulaire economie. We hebben steeds minder nieuwe grondstoffen nodig en hebben onze afvalproductie drastisch beperkt. We hebben dan alleen nog grondstoffen nodig om van het restmateriaal van oude producten, nieuwe producten te maken. In figuur 7 is te zien hoe grondstoffen worden verwerkt in een lineaire economie, een economie waarbij recycling wordt toegepast en een volledig circulaire economie. Goed circulair denken betekent dat bij alle vier de fasen circulariteit een belangrijke afweging is.

Circulair bouwen

De bouw in Nederland is verantwoordelijk voor de helft van het Nederlandse materiaalgebruik. Daarom krijgt circulair bouwen steeds meer de aandacht vanuit de overheid en de bouwsector. Circulair bouwen houdt in dat bij de bouw, sloop en renovatie van gebouwen principes uit de circulaire economie worden gehanteerd.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• inspannen om in 2030 minimaal de helft van de woningen te bouwen met circulaire onderdelen;

• op korte termijn verkennen en benutten we de kansen voor biobased bouwen;

• hanteren van 'Het Nieuwe Normaal (HNN)' om prestaties bij circulair bouwen te meten en vergelijken en bij al onze projecten vragen naar de circulaire prestaties.

Afval

Afvalinzameling is een zorgplicht van de gemeente. Daarom zorgen we ervoor dat afval gescheiden kan worden aangeleverd en zodanig in de productieketen wordt ingebracht dat zoveel mogelijk afval gerecycled kan worden. Wij hanteren daarbij tien afvalstromen. Afval dat niet gescheiden ingeleverd kan worden is restafval. Een bijzondere vorm van afval is zwerfafval. Dit is afval die mensen bewust of onbewust achterlaten in de fysieke leefomgeving. Zwerfafval kan schadelijk zijn voor mensen en dieren, vooral als plastic uit elkaar valt in microplastics. Wij zijn daarom erg blij dat een groot aantal vrijwilligers helpt met het opruimen van zwerfafval en zullen deze hulp blijven ondersteunen. Om de hoeveelheid afval te verminderen, afval beter te scheiden en zwerfafval tegen te gaan, is het belangrijk dat mensen de noodzaak daarvan inzien. Daarnaast weten zij wat de mogelijkheden zijn om minder afval te produceren en hoe je afval moet scheiden. Communicatie naar alle inwoners is daarom belangrijk.

Wij stellen de volgende prioriteiten:

• de ontwikkeling van nieuwe technieken in de gaten houden en pilots uitvoeren om restafval in de toekomst beter te kunnen scheiden;

• afhankelijk van de mogelijkheden verzamelen wij de verschillende afvalstromen op verschillende locaties. Een deel in een container bij huis, een deel in de buurt en een deel bij het gemeentelijke afvalbrengstation;

• bij nieuwe appartementen wordt de inzameling bij huis anders georganiseerd. Papier, karton, plastic, blik en drinkkarton worden inpandig in rolcontainers op de begane grond verzameld. GFT wordt buiten verzameld in een cocon.

• vervuilers moeten zelf de kosten voor het schoonmaken of opruimen betalen;

• de wegwerpmogelijkheden voor de verschillende afvalstromen worden afgestemd op het type woonomgeving;

• inzetten van afvalcoaches om gedrag rond afval te verbeteren;

• zwerfafval wordt tegengegaan;

• onze bouwprojecten hebben een circulair karakter;

• pilots uitvoeren om afvalscheiding te verfijnen;

• bij opdrachtverlening, voor onder andere ingrepen in de fysieke leefomgeving, houden we rekening met onze circulariteitsambities;

4.3 Ruime mogelijkheden voor werken en vrijetijdsbesteding

4.4 Onze woningvoorraad en woonomgeving veranderen mee met de samenstelling van onze bevolking

Inleiding

De omgevingsvisie is slechts één van de zes kerninstrumenten van de Omgevingswet. Welke rol heeft de omgevingsvisie in de beleidscyclus van de Omgevingswet? Op welke manier kunnen we de prioriteiten die we in hoofdstuk 4 gesteld hebben straks in onze leefomgeving terug zien? Hoe werken we samen om onze ambities voor de lange termijn te realiseren? In dit hoofdstuk geven we antwoorden op deze vragen en willen we aan iedereen duidelijk maken hoe we met zijn allen een steentje bij kunnen dragen aan het realiseren van de ambities voor onze gemeente!

5.1 Omgevingsvisie binnen de beleidscyclus van de Omgevingswet

De omgevingsvisie is onderdeel van de beleidscyclus uit de Omgevingswet. Deze cyclus bestaat uit vier fasen (figuur 8):

• a.

  beleidsontwikkeling (omgevingsvisie en programma);

• b.

  beleidsdoorwerking (o.a. omgevingsplan);

• c.

  uitvoering (o.a. omgevingsvergunning en projectbesluit);

• d.

  terugkoppeling (o.a. handhaving en monitoring).

Omgevingsprogramma's

In de omgevingsprogramma’s zijn één of meerdere doelstellingen of prioriteiten uit de omgevingsvisie uitgewerkt in concrete doelen. Ook staat in deze programma’s welke middelen en instrumenten nodig zijn om die doelen te behalen. Denk aan communicatieve instrumenten (zoals een publiekscampagne), financiële instrumenten (zoals een subsidie) of juridische instrumenten. In de komende tijd gaan wij steeds meer omgevingsprogramma’s maken. We beginnen met doelen en prioriteiten uit deze omgevingsvisie die onvoldoende zijn vastgelegd in ons huidige beleid en beleid dat geactualiseerd moet worden. De bestaande beleidsstukken worden komende tijd vertaald in programma’s.

Voor omgevingsprogramma’s hanteren wij dan ook de volgende uitgangspunten:

• a.

  Een programma is uitvoeringsgericht en levert zichtbaar meerwaarde op voor onze gemeente.

• b.

  Een programma is een concrete vertaling van één of meerdere ambities (en prioriteiten) uit de omgevingsvisie naar concrete doelen, maatregelen en acties.

• c.

  Een programma is gericht op de middellange termijn.

• d.

  Een programma wordt opgesteld met een integrale aanpak.

• e.

  Een programma beschrijft de (communicatieve, financiële en/of juridische) middelen waarmee de doelen worden bereikt.

• f.

  Een programma beschrijft de planning (wanneer) en capaciteit (wie) en de middelen (budget) voor de uit te voeren acties.

• g.

  Een programma wordt gemonitord.

• h.

  Een programma is zelfbindend.

Op dit moment zijn we nog in de opstartfase van het werken met programma’s. Programma’s zijn dynamische documenten die we met de beleidscyclus stap voor stap zullen optimaliseren.

Omgevingsplan

In het omgevingsplan staan duidelijke regels, zodat het beleid juridisch is vastgelegd. Het omgevingsplan is de opvolger van de huidige bestemmingsplannen, beheersverordeningen en een groot deel van de gemeentelijke verordeningen. In tegenstelling tot de omgevingsvisie zijn de regels in het omgevingsplan juridisch bindend voor de gemeente en onze inwoners, ondernemers en initiatiefnemers. Voor initiatieven die niet passen in het omgevingsplan, maar wel binnen de omgevingsvisie, kan onderbouwd worden afgeweken van het omgevingsplan. Het omgevingsplan wordt in fasen vastgesteld. Naar verwachting hebben we in 2030 één gebiedsdekkend omgevingsplan.

Omgevingsvergunning

Een omgevingsvergunning is in sommige gevallen nodig om activiteiten in de leefomgeving uit te voeren. Onder de Omgevingswet kunnen gemeenten in het omgevingsplan zelf bepalen of voor een activiteit een vergunning of melding nodig is.

Projectbesluit

Het projectbesluit is een instrument voor waterschappen, provincies en het Rijk voor het mogelijk maken van vaak complexe projecten met een publiek belang. Het waterschap moet een projectbesluit vaststellen voor de aanleg, verlegging of versterking van primaire waterkeringen die niet in beheer zijn bij het Rijk. Gemeenten kunnen geen projectbesluit vaststellen. De gemeente kan wel stappen uit de projectprocedure toepassen voor het wijzigen van het omgevingsplan voor een gemeentelijk project van publiek belang.

Toezicht en handhaving

De Omgevingswet heeft op verschillende manieren gevolgen voor toezicht en handhaving. Zo is er vaker sprake van algemene regels en zorgplichten. Zorgplichten kunnen zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden gehandhaafd. Een overtreding van een gedoogplicht is onder de Omgevingswet strafbaar te stellen. De mogelijkheden voor de bestuurlijke boete zijn uitgebreid.

Actualisering en monitoring omgevingsvisie

In hoofdstuk 1 is aangegeven dat de omgevingsvisie binnen de beleidscyclus van de Omgevingswet naar verwachting ongeveer iedere 2 jaar gewijzigd wordt vastgesteld. Er kunnen verschillende redenen zijn om de omgevingsvisie aan te passen. Hieronder wordt er een mogelijk viertal genoemd.

Regels blijken in de praktijk niet te handhaven

Bij monitoring en evaluatie betrekken we de ervaringen van toezicht en handhaving. Toezicht en handhaving zal plaatsvinden op grond van de regels in het omgevingsplan. Als blijkt dat de regels in de praktijk niet te handhaven zijn, bekijken we of dit bijstelling van het omgevingsplan vraagt. Dit kan tot gevolg hebben dat ook de omgevingsvisie moet worden gewijzigd.

Er zijn nieuwe maatschappelijke of politiek-bestuurlijke ontwikkelingen

Ook op andere manieren kunnen signalen de gemeente bereiken die om het actualiseren van de omgevingsvisie vragen. Per geval bekijken we of het om een urgente aanpassing gaat die om een directe actualisering vraagt of dat de aanpassing op een later moment kan worden meegenomen in een grotere actualiseringsslag. In het laatste geval wordt de gemeenteraad vast om een richtinggevende uitspraak gevraagd. Een concreet geval kan een initiatief zijn dat niet past binnen de regels van het omgevingsplan en ook niet binnen de omgevingsvisie. Belangrijk om te weten is dat ook gewijzigde politiek-bestuurlijke inzichten kunnen leiden tot aanpassing van de omgevingsvisie.

Onvoldoende antwoord op vragen uit de samenleving

Ook wijzigingen in beleid van andere overheden worden bijgehouden. Vaak zijn wijzigingen terug te voeren op vragen of wensen uit de samenleving of maatschappelijke ontwikkelingen. Deze beleidswijzigingen van andere overheden kunnen ook gevolgen hebben voor deze omgevingsvisie.

Doelstellingen worden niet gerealiseerd

Het monitoren van de doelen en ambities uit deze omgevingsvisie is een belangrijk instrument om in te schatten of we de doelen en ambities uit de visie ook halen en waarmaken. Als uit de monitoring blijkt dat we de doelen niet halen, is dat een signaal voor de gemeente om bij te sturen of om de omgevingsvisie te actualiseren. Het college monitort daarom regelmatig de voortgang van de omgevingsvisie. Daarbij betrekken we ook de voortgang van de programma’s die een uitwerking vormen van de doelstellingen uit de omgevingsvisie.

5.2 Sturingsfilosofie

Mogelijkheden voor integraal werken zoveel mogelijk benutten

In hoofdstuk 1 zijn de doelen van de Omgevingswet beschreven. Om deze doelen te bereiken is integraal werken noodzakelijk. Wij werken onder de Omgevingswet in ieder geval op de volgende manieren meer integraal:

• a.

  De structuurvisie is vervangen door de omgevingsvisie. De omgevingsvisie beschrijft de volledige fysieke leefomgeving. Daarmee worden nu bijvoorbeeld ook gezondheid, veiligheid en onderwijslocaties meegenomen.

• b.

  In plaats van talloze bestemmingsplannen, beheersverordeningen en overige verordeningen met betrekking tot de fysieke leefomgeving hebben wij nog maar één omgevingsplan. Dit is het juridisch toetsingskader voor de fysieke leefomgeving voor ons hele grondgebied. Hierdoor ontstaat veel meer samenhang in de regelgeving en het beleid van de gemeente om onze doelen te bereiken.

• c.

  Programma's moeten altijd gebaseerd zijn op de omgevingsvisie. Daarnaast worden zij vertaald in het omgevingsplan. Integrale afstemming is daardoor vanzelfsprekend.

• d.

  Er zijn beleidskaders participatie vastgesteld voor de omgevingsvisie, het omgevingsplan, het programma en vergunningen. Hierin is bepaald in welke gevallen participatie moet worden georganiseerd. Dit betekent dat ook de samenleving wordt betrokken bij integrale afwegingen.

• e.

  Complexe initiatieven die niet passen binnen het omgevingsplan worden besproken aan de intake- en/of omgevingstafel. Aan deze tafels zitten verschillende interne en externe adviseurs die adviseren vanuit hun eigen vakgebied. Hiermee is integraal werken ook bij concrete initiatieven verzekerd.

Inwonersparticipatie versus overheidsparticipatie

Vroeger bedacht de overheid meestal een plan en keek vervolgens wie zij nodig had om het plan te realiseren. Deze manier van werken is verleden tijd. We kunnen complexe vraagstukken van deze tijd niet meer alleen oplossen. Inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties worden steeds meer betrokken bij de plannen van de gemeente. Zij weten als geen ander wat zij belangrijk vinden in hun leefomgeving. Zij zijn immers degenen die er wonen, werken en recreëren. We spreken van inwonersparticipatie als we onze omgeving vragen mee te denken, ons te adviseren, mee te beslissen en soms mee te creëren. Afhankelijk van het project of vraagstuk en de mogelijkheden die er zijn.

Soms ontstaat een initiatief in de openbare ruimte niet bij de gemeente, maar bij inwoners, ondernemers of maatschappelijke organisaties. De gemeente neemt het initiatief niet van hen over, maar kan wel bijdragen of ondersteunen en heeft bijvoorbeeld een rol om te toetsen aan wettelijke regels. We noemen dit overheidsparticipatie.

Van 'nee, tenzij' naar 'ja, mits'

Als je voor zelfsturing kiest, is het belangrijk dat je ook probeert om meer toe te staan. Als initiatiefnemers vroeger met een plan bij de gemeente aanklopten, was het uitgangspunt dat het plan in eerste instantie vooral ambtelijk getoetst werd en daarna over de uitkomst hiervan met de aanvrager gecommuniceerd werd. De wens om initiatieven integraal en in een vroeg stadium met de initiatiefnemer te behandelen is in de Omgevingswet opgenomen. Bij deze nieuwe manier van werken zal de gemeente in eerste instantie kijken naar de wenselijkheid en kansrijkheid van een initiatief. Daarna wordt de haalbaarheid beoordeeld en gekeken naar of en zo ja, hoe een ontwikkeling wel mogelijk gemaakt kan worden. Hiermee kan een kwaliteitsverbetering plaatsvinden en voorkomen worden dat belangen van anderen en het algemeen belang mogelijk worden geschaad.

Wederzijds vertrouwen

Zelfsturing kan alleen worden gerealiseerd als wij vertrouwen hebben in de inwoners, ondernemers en andere organisaties en als zij vertrouwen hebben in de gemeente. Wij geven hen ons vertrouwen om zaken te regelen. Dat wil niet zeggen dat wij ons afzijdig houden. Als het om publieke zaken gaat, kunnen wij altijd door inwoners en andere betrokkenen worden aangesproken. Oftewel, de gemeente laat meer los terwijl er nog wel duidelijke kaders zijn om de gewenste integrale samenhang en kwaliteit te behouden.

5.3 Het belang van participatie

Bijna alle ruimtelijke ontwikkelingen in onze gemeente hebben invloed op mensen in de omgeving. Bij de keuze of iets kan, kunnen belangen botsen maar elkaar ook versterken. Een rode draad binnen de Omgevingswet is dat we de fysieke leefomgeving in zijn totaliteit en integraal benaderen. De verschillende belangen van de inwoners, ondernemers of buurt staan daarom centraal. Bij participatie worden de belangen van de directe omgeving in beeld gebracht. Op basis van een afweging van alle belangen moet de gemeente uiteindelijk een definitief besluit nemen.

Samen werken we aan onze gemeente. Daarvoor geeft deze omgevingsvisie een inhoudelijk perspectief. Maar hoe werk je samen mét elkaar? Een initiatiefnemer staat middenin de samenleving en in continue interactie met de omgeving: inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Hoe zorg je dan voor een optimaal samenspel? Verschillende partijen kunnen daarin het initiatief nemen. Het begint bij een idee, plan, project of initiatief van de gemeente, inwoners, ondernemers, een bewonersgroep of organisatie. De gemeente vindt het belangrijk dat inwoners, ondernemers of andere partijen in een vroeg stadium worden betrokken bij het maken van plannen en het beoordelen van initiatieven. Voor inzicht, completere plannen en inzichtelijke, heldere besluitvorming. Dit betekent niet dat alle inbreng ook allemaal wordt verwerkt of toegekend.

De democratische kwaliteit van een plan, project of initiatief en de besluitvorming is een van de belangrijkste pijlers voor het vertrouwen in onze gemeente. Om de democratisch kwaliteit van een plan of een initiatief te garanderen, is het van belang dat we ons richten op:

• openbaarheid van het plan en besluitvorming;

• het mogelijk maken van een zorgvuldige en representatieve belangenafweging;

• toegankelijkheid van participatiemogelijkheden in besluitvormingsprocessen;

• verantwoording van beleid en/of terugkoppeling van gemaakte keuzes.

Werken op basis van vertrouwen en het vergroten van vertrouwen is een belangrijk doel. Om dat te bereiken, is een goed participatieproces cruciaal. Dat betekent niet dat iedereen op één lijn moet zitten. Het betekent wel dat het participatieproces met de omgeving zo is ingericht dat belanghebbenden de mogelijkheid hebben gehad om in een zo vroeg mogelijk stadium hun kennis en belangen in te brengen. In 2023 zijn de beleidskaders participatie onder de Omgevingswet voor de omgevingsvisie, het omgevingsplan, programma's en vergunningen vastgesteld. Hierin is vastgelegd wanneer participatie verplicht is. Bij ruimtelijke ontwikkelingen is de omgevingsdialoog verplicht zodat omwonenden betrokken worden bij de planvorming. In 2021 is de Participatietool vastgesteld waarin is uitgelegd welke vormen van participatie geschikt zijn voor verschillende soorten initiatieven. Door participatie kan de gemeente een betere belangenafweging en dus keuzes maken die passen bij de omgeving van inwoners en ondernemers. De gemeente toetst vervolgens of de kwaliteit ervan voldoende is om te komen tot gedegen, afgewogen besluitvorming.

All-electric warmtebron
Een vorm van warmte, gecreëerd via het elektriciteitsnet. Via een warmteopwekinstallatie wordt dan elektriciteit omgezet in warmte. Een warmtepomp is een voorbeeld van zo'n opwekinstallatie.

Bijzondere doelgroepen
Doelgroepen die behoefte hebben aan een aangepaste woonvorm of slecht toegang hebben tot de woningmarkt. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om mensen met een GGZ-achtergrond, vluchtelingen, statushouders en woonwagenbewoners.

CROW
Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de verkeerstechniek. Een kennisinstituut voor (lokale) overheden.

Drechtsteden
Samenwerkingsverband tussen de volgende gemeentes; Alblasserdam, Dordrecht, Hardinxveld-Giessendam, Hendrik-Ido-Ambacht, Papendrecht, Sliedrecht en Zwijndrecht.

Duurzaam gas
Vormen van gas die niet leiden tot de uitstoot van extra broeikasgassen, bijvoorbeeld waterstofgas en biogas. Biogas wordt gewonnen uit dierlijke- en plantaardige materialen.

Duurzaam Veilig Wegverkeer (DVW)
Samenwerkingsinitiatief van gezamenlijke overheden, met als doel: ernstige ongevallen zoveel mogelijk voorkomen door de verkeersomgeving zo veilig mogelijk in te richten.

Energietransitie
De overgang van fossiele energie naar energie uit hernieuwbare bronnen.

Extensieve recreatie
Een vorm van gebruik en recreatie die nauwelijks of geen invloed heeft op de omgeving, zoals wandelen en fietsen.

Flexwoningen
Niet permanente woningen om op korte termijn huisvesting te bieden.

Groenblauwe structuur
Landschappelijke elementen in de vorm van water en bloemen en planten, die zijn verbonden op bovenlokaal niveau.

Het Nieuwe Normaal (HNN)
Een eenduidige tool om prestaties bij circulair bouwen te meten en vergelijken.

Icoonsoorten
Dieren en planten die een beeld geven van hoe het gaat met de biodiversiteit.

Inwaartse zonering
Vorm van ruimtelijke ordening waarbij zware bedrijven zover mogelijk van woningen worden geplaatst. Aan de randen van de industrieterreinen worden lichtere bedrijven gevestigd die als buffer dienen tussen de zware bedrijven en de woningen.

Knarrenhof
Woongemeenschap voor senioren, waar zij zelfstandig wonen, maar ook gestimuleerd worden om naar elkaar om te kijken en elkaar te helpen. Onder andere door de ruimtelijke opzet van de woongemeenschap.

Kwetsbare doelgroepen
Mensen met een fysieke of lichamelijke beperking. Denk hierbij ook aan kinderen, ouderen en chronisch zieken.

Meergeneratiewoningen
Woonvorm waarbij meerdere generaties onder één dak leven, in zelfstandige wooneenheden.

Natuur-inclusief bouwen
Ecologische meerwaarde vormt het uitgangspunt bij op te leveren gebouwen, terreinen en tuinen.

Omgevingsvergunning
De vergunning die je nodig hebt om in afwijking van het omgevingsplan te mogen bouwen of het gebruik mag wijzigen.

Ontwatering
Het onttrekken van water aan de bodem.

Participatie
Betrokken zijn van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en/of overheden.

PFAS
Een groep chemicaliën die door de mens is gemaakt en niet zelf voorkomt in de natuur. De stoffen kunnen schadelijk zijn voor de gezondheid van mens en dier.

Senioren
Mensen van ongeveer 65-jaar of ouder.

SLA
Schone Lucht Akkoord, is een samenwerkingsverband tussen het Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten.

STOMP
Stappen, Trappen, Openbaar vervoer, MaaS (mobility as a service) en de privé-auto. Het beschrijft de hiërarchie hoe verschillende vormen van mobiliteit ruimtelijk worden ingepast.

Wadi
Water, afvoer, drainage en infiltratie; locatie in de openbare ruimte voor de tijdelijke opslag van overtollig hemelwater.

Warmtenet
Netwerk aan leidingen via waar een woning warm water ontvangt, vanuit een centrale warmtebron. Te vergelijken met een CV-ketel, uitvergroot op regionaal niveau.

• Drechtsteden, Duurzaamheid Papendrecht (2019)

• Drechtsteden, Groeiagenda 2030 goed leven in de Drechtsteden (zonder datum (z.d.))

• Drechtsteden, Groeiagenda Drechtsteden 2030 (z.d.)

• Drechtsteden, Kantorenvisie Drechtsteden 2019-2024 (2019)

• Drechtsteden, Woonvisie 2017-2031 (2017)

• Gemeente Papendrecht, Amendement D66 & PAB & SGP, Zonnepanelen (2021)

• Gemeente Papendrecht, Beleidskader Economie & Ondernemersklimaat (2022)

• Gemeente Papendrecht, Bestuursakkoord (2022)

• Gemeente Papendrecht, Concept beleidsvisie omgevingsveiligheid Papendrecht (z.d.)

• Gemeente Papendrecht, De 33 structurerende keuzes – WaterBodemSturend (z.d.)

• Gemeente Papendrecht, Dijkvisie Papendrecht (2013)

• Gemeente Papendrecht, Economisch beleid en perspectief gemeente Papendrecht (2018)

• Gemeente Papendrecht, Gezond en actief leven in de gemeente Papendrecht (2023)

• Gemeente Papendrecht, Indicatoren flora & fauna te Papendrecht (2021)

• Gemeente Papendrecht, Integraal veiligheidsplan (2022)

• Gemeente Papendrecht, Koersnotitie detailhandel Papendrecht (2014)

• Gemeente Papendrecht, Kompas Sociaal Domein (2021)

• Gemeente Papendrecht, Leidraad inrichting openbare ruimte (2017)

• Gemeente Papendrecht, Papendrechts Woonplan 2020-2030 (2019)

• Gemeente Papendrecht, Parkeernormnota Papendrecht 2018 (2018)

• Gemeente Papendrecht, Perspectiefnota 2023-2028 (2023)

• Gemeente Papendrecht, Projectplan Centrumvisie Papendrecht (2023)

• Gemeente Papendrecht, Terrassenbeleid (2018)

• Gemeente Papendrecht, Transitie warmte 2021 (2021)

• Gemeente Papendrecht, Uitgangspuntennotitie omgekeerd inzamelen met recycletarief (2022)

• Gemeente Papendrecht, Verbinding door sport en bewegen (2021)

• Gemeente Papendrecht, Verbreed gemeentelijk rioleringsplan Papendrecht (2014)

• Gemeente Papendrecht, Visie wonen en zorg voor senioren (2023)

• Gemeente Papendrecht, Vitaliteitsakkoord 2.0 (2023)

• Gemeente Papendrecht, Water- en rioleringsprogramma (2023)

• Gemeente Papendrecht & Accent adviseurs, Mobiliteitsplan Papendrecht 2035 (2023)

• Gemeente Papendrecht & Antea Group, Beheerplan openbare ruimte (2022) Gemeente Papendrecht & Bosch Slabbers landschapsarchitecten, visie op het groen blauwe netwerk (2013)

• Gemeente Papendrecht & Combiraad & Woonkracht 10, Samenwerkingsafspraken 20222023 (2021)

• Gemeente Papendrecht & Rodenburg water advies & Buro Bergh, Strategie klimaatadaptief Papendrecht (2017)

• Hospitality Group, Eindrapport vastgoed- en accommodatiebeleid en IHP Papendrecht (2023)

• Provincie Zuid-Holland, Bedrijventerreinenvisie Zuid-Holland Zuid 2023-2030 (2022)

• Provincie Zuid-Holland, Inventarisatie Provinciale omgevingsvisie Zuid-Holland (z.d.)

• Provincie Zuid-Holland, Zuid Hollandse omgevingsvisie (2024)

• Rijksoverheid, Nationale Omgevingsvisie (2020)

• Samenwerkende regio's Alblasserwaard, Drechtsteden, Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard, Regionale realisatie agenda wonen (2023)

• Smart Delta Drechtsteden, Groeiagenda van de zeven Drechtstedengemeenten 2023 (2023)

• TLN & Evofenedex, economische wijzer (2018)