Beleidskader verblijfsaccommodaties 2025-2030

Recreatie en toerisme spelen een belangrijke rol binnen de gemeente Aa en Hunze: voor de lokale werkgelegenheid en bedrijvigheid, de leefbaarheid en aantrekkelijkheid voor onze gemeente. Aa en Hunze onderscheidt zich door een breed en gevarieerd aanbod aan verblijfsaccommodaties om te overnachten.

1.1 Aanleiding

De basis voor Recreatie en Toerisme in Aa en Hunze is vastgesteld in de Economische Koersnota 2022-2025. Daarnaast is er beleid over Bed & Breakfast accommodaties en Kleinschalig Kamperen. De toeristische sector heeft de afgelopen jaren tal van veranderingen ondergaan. Zoals een toenemende behoefte aan camperplaatsen, nieuwe vormen van overnachtingen (bijvoorbeeld cabiners) en de voorkeur voor duurzaam toerisme1. Daarnaast komt de transitie van het buitengebied steeds verder op gang waarbij sommige ondernemers van (voormalige) agrarische bedrijven een mogelijkheid zien om recreatieve functies te starten of verder uit te breiden. Voorheen gingen we terughoudend om met aanvragen voor nieuwvestiging van verblijfsaccommodaties. Met dit beleidskader willen we vanwege de ontwikkelingen en nieuwe inzichten, meer ruimte bieden aan verblijfsaccommodaties. De ontwikkelingen die leiden tot dit kader, zijn omschreven in hoofdstuk 2.

1.2 Doel van het beleidskader

Het beleidskader geeft richting aan de vraag welke ontwikkelingen we mogelijk willen maken en welke we willen ontmoedigen voor verblijfsaccommodaties in onze gemeente. Onder verblijfsaccommodaties verstaan wij hotels, (boeren)campings, recreatieparken, recreatiewoningen, groepsaccommodaties en soortgelijke overnachtingslocaties. De gebruiksmogelijkheden van deze vormen van verblijfsaccommodatie zijn of worden in omgevingsplannen vastgelegd. In het tijdelijk Omgevingsplan is ook het huidige separate “Bed and Breakfast beleid” ondergebracht. Dit is een aan wonen ondergeschikte activiteit en niet bedrijfsmatig, maar vormt wel een belangrijk onderdeel van het totale aanbod2.

Vanuit toeristisch en recreatief perspectief geven we in het onderhavige document invulling aan welke soort ontwikkelingen wij wenselijk vinden voor de gemeente Aa en Hunze. Daarnaast biedt dit kader een basis voor uitwerkingsplannen met uitgewerkte regels en richtlijnen voor verblijfsaccommodaties. Voor de gemeente biedt dit beleidskader handvatten om de aanvragen voor (nieuwe) ontwikkelingen met maatwerk te beoordelen.

1.3 Onze ambitie

Aa en Hunze is een aantrekkelijke gemeente voor haar inwoners en de gasten die in onze gemeente verblijven. De gemeente Aa en Hunze wil een gevarieerd aanbod blijven bieden van verblijfsrecreatieve voorzieningen. Het biedt unieke kansen om de toeristische sector te versterken en bezoekers te laten genieten van het karakteristieke landschap. Een sterke recreatieve sector draagt bij aan de economie, het behoud van voorzieningen en daarmee de leefbaarheid in onze gemeente.

We willen meebewegen met de ontwikkelingen in de toeristische sector. Dat betekent dat we ondernemers ruimte willen geven om hun bedrijf te versterken en te vernieuwen. Daarbij maken we onderscheid tussen het Hondsruggebied en het Veenkoloniale deel van onze gemeente. Voor het Hondsruggebied ligt de nadruk op het verbeteren of toevoegen van kwaliteit. In het Veenkoloniale deel ziet de gemeente meer ruimte om naast het toevoegen van kwaliteit alle vormen van nieuwe verblijfsaccommodaties te verwelkomen. Zo ontstaat evenwicht tussen kleinschalige ontwikkelingen op de Hondsrug en mogelijkheden voor groei in het Veengebied.

Tegelijkertijd hebben we oog voor de balans tussen groei, behoud van onze prachtige omgeving en de leefbaarheid in onze gemeente. Daarom streven we naar een aanbod dat aansluit bij de specifieke kenmerken van onze regio. In alle gevallen geldt dat initiatieven en uitbreidingen worden getoetst op hun ruimtelijke inpasbaarheid: voor het landschap, stedenbouwkundige kwaliteit en infrastructuur. Dit beleidskader maakt onderdeel uit van de brede ruimtelijke toets.

Met het beleidskader voor verblijfsaccommodaties wil de gemeente Aa en Hunze de basis leggen voor een duurzaam, divers en toekomstbestendig aanbod. Samen met onze ondernemers en inwoners werken we aan een aantrekkelijke, gastvrije en verantwoorde vakantiebestemming. Ze voldoet aan de verwachtingen van moderne reizigers en komt de kwaliteit van leven voor onze inwoners ten goede.

1.4 Totstandkoming met actieve participatie

Een actief participatietraject heeft bijgedragen aan de totstandkoming van dit beleidskader. Dit participatietraject heeft onder begeleiding van een onafhankelijk extern bureau plaatsgevonden.

Er hebben drie participatie bijeenkomsten plaatsgevonden: voor ondernemers in de sector, voor inwoners en voor stakeholders (zoals het Recreatieschap Drenthe en Staatsbosbeheer). Aan deze avonden hebben in totaal zo’n 90 participanten deelgenomen. Daarnaast is via het bewonerspanel een enquête uitgezet waarop 294 inwoners hebben gereageerd.

De verslagen van de bijeenkomsten en uitkomsten van het bewonerspanel zijn toegevoegd in bijlage 1. In bijlage 2 is uitgelegd hoe de uitkomsten meegenomen zijn in dit beleidskader.

1.5 Leeswijzer

Het beleidskader is opgebouwd uit de volgende onderdelen:

• ❖

  Eerst beschrijven wij de positie en betekenis van het beleidskader verblijfsaccommodaties in relatie tot overige beleidskaders.

• ❖

  Vervolgens staan we stil bij de ontwikkelingen in de verblijfsrecreatie.

• ❖

  In hoofdstuk 4 zijn algemene uitgangspunten opgenomen, waar ook wordt ingegaan op het verschil tussen de Hondsrugregio en het Veenkoloniale gebied.

• ❖

  In hoofdstuk vijf zijn de uitgangspunten per verblijfstype opgenomen.

In dit hoofdstuk bespreken we de positie en betekenis van het accommodatiebeleid in relatie tot een aantal andere bestaande en toekomstige beleidskaders. Een nadere toelichting op de overige bestaande kaders, vindt u in bijlage 4. Welke kaders en welke procedure feitelijk van toepassing zijn voor de beoordeling van een nieuwe ontwikkeling, hangt af van de aard en de locatie van een toeristisch-recreatieve ontwikkeling.

Bij nieuwe ontwikkelingen wordt altijd een ruimtelijke toets gedaan, waarbij onder andere wordt beoordeeld of een ontwikkeling in volgens het tijdelijk Omgevingsplan mogelijk is. Alle mogelijkheden (verruiming) die genoemd zijn in onderhavig beleidsstuk zijn niet passend binnen het tijdelijk Omgevingsplan. Een ondernemer met een plan dient dus ‘om te beginnen’ altijd een principeverzoek in te dienen. Een dergelijk verzoek wordt behandeld op de zogenaamde ‘multitafel’, waarbij de mogelijkheden en beperkingen vanuit de verschillende disciplines (integrale en ruimtelijke toets) beoordeeld worden. Dit vormt dan de basis voor een advies aan het college dat vervolgens een besluit neemt. Op basis van de onderhavige nota zal het college dus makkelijker kunnen meewerken aan initiatieven die niet in het tijdelijk Omgevingsplan passen. Vervolgens dient dan nog een geëigende planologische procedure gevolgd te worden. De aard van de procedure (BOPA of Wijziging Omgevingsplan) is afhankelijk van exacte bedoelingen van het initiatief.

Het nieuwe verblijfsaccommodatiebeleid is dus een aanvulling op de bestaande gemeentelijke (ruimtelijke – en duurzaamheids) beleidskaders, maar vervangt deze niet.

Het geschetste nieuwe beleid dient:

• 1.

  Als ‘input’ voor de nog op te stellen nieuwe omgevingsvisie en het daaruit voorvloeiende gebiedsdekkende omgevingsplan. Als er voor specifieke gebieden integrale gebiedsplannen worden ontwikkeld (dat is niet altijd het geval), dient het ook daarvoor als richtlijn.

Dit kader stelt nu dus ruimere mogelijkheden voor, zodat er maatwerk kan worden toegepast. Op de meeste plaatsen staan de huidige regels en richtlijnen nieuwe ontwikkelingen voor verblijfsaccommodaties nu niet toe (zie daarvoor onder andere het tijdelijk Omgevingsplan, deel bestemmingsplan “Buitengebied”). In de periode tot een nieuw omgevingsplan geldig is, kan een initiatiefnemer nu:

• 2.

  Makkelijker op basis hiervan bij de gemeente vragen mee te werken aan een benodigde ‘planologische procedure’. Bij deze procedure wordt altijd een integrale (ruimte, beeldkwaliteit, landschap en natuur, economie) afweging gemaakt.

In dit hoofdstuk zijn de ontwikkelingen opgenomen die vragen om een nieuwe afweging.

3.1 Toeristische ontwikkelingen

Er zijn veel veranderingen in de manier waarop mensen hun vrije tijd doorbrengen. De vraag naar verschillende activiteiten en vakanties blijft groot. Uit onderzoek3 blijkt dat mensen niet willen besparen op vakanties en uitstapjes. Het aantal bezoekers is daardoor toegenomen in de afgelopen jaren. Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen voorspelt dat het aantal toeristen landelijk stijgt van 17,9 miljoen in 2017 naar 28,8 miljoen in 2030.

De verwachting is dat de inkomsten en werkgelegenheid voor de gemeente Aa en Hunze op basis van de voorspelde toename van het aantal toeristen evenredig zullen meestijgen. En de bestedingen en werkgelegenheid zoals hieronder weergegeven verder zullen stijgen.

Toeristen kiezen steeds vaker voor luxe accommodaties en voor unieke en bijzondere ervaringen. Ze verwachten goede kwaliteit en een sterk imago van de regio die ze bezoeken. Daarbij letten steeds meer mensen op duurzaamheid bij hun vakantie. Vooral vakantiehuizen, hotels en kamperen zijn in trek bij toeristen.

Doordat meer bedrijven investeren in duurzame hotels, attracties en activiteiten, staat Drenthe bekend als de meest duurzame vakantiebestemming in Nederland. Meer dan 60% van de bezoekers vindt Drenthe een verantwoorde keuze, met veel aandacht voor natuur en cultuur. Mensen genieten van de rust, stilte en de ongerepte natuur.

3.2 Ontwikkelingen in de Hondsrugregio

De Hondsrug is het meest toeristische deel van de gemeente Aa en Hunze, ruim 80 % van aanbod van verblijfsaccommodaties is hier gelegen (bijlage 3). Het gebied biedt een gevarieerd landschap met heide, bossen en veengebieden. Daarnaast zijn er culturele en archeologische bestemminging, zoals de hunebedden en prehistorische grafmonumenten van de trechterbekercultuur. Mede dankzij de vele bezoekers is het voorzieningenniveau relatief hoog. Daarmee is de recreatieve sector van aanmerkelijk belang in dit gebied.

Door de landschappelijke waarde van de Hondsrugregio, vraagt dit om zorgvuldige keuzes. We willen zorgen dat de recreatieve sector vitaal blijft en tegelijkertijd willen we de prachtige omgeving behouden. Ondernemers in deze regio vragen ruimte om hun bedrijf te versterken om daarmee vitaal en toekomstbestendig te blijven. Tegelijkertijd ontvangen we ook verzoeken om van een B&B (welke ondergeschikt is aan wonen) naar een bedrijfsmatige verblijfsaccommodatie te gaan.

3.3 Ontwikkelingen in het Veenkoloniale deel van de gemeente

Het Veenkoloniale gebied ligt aan de oostkant van onze gemeente. Het landschap is grotendeels vanaf de 17e eeuw gevormd door de ontginning van veengebieden. Daardoor heeft dit gebied een eigen karakter en geschiedenis wat zich kenmerkt door rechte kanalen, wegen en lintdorpen zoals Gasselternijveen en Gieterveen.

Vandaag de dag biedt het Veenkoloniale gebied mogelijkheden voor recreatie zoals fietsen en wandelen langs de oude kanalen, historische dorpen en overblijfselen van het veenlandschap. Hoewel veel veen verdwenen is door ontginning, zijn er ook initiatieven om restanten van het veen te beschermen en de geschiedenis levend te houden. “Het verhaal van het Veen” over turfwinning en veenontginning is hier een onderdeel van4. Daarnaast biedt de ontwikkeling van het Hunzedal, waar de rivier “De Hunze” steeds meer ruimte krijgt om te meanderen, kansen om natuurontwikkeling te koppelen aan de beleving voor inwoner en toerist.

Deze ontwikkelingen maken het interessant voor verblijfsrecreatie. Er ontstaat steeds meer vraag naar overnachtingsmogelijkheden en dagrecreatie en dit leidt ook tot concrete verzoeken om verblijfsaccommodaties te ontwikkelen.

Met dit beleidskader willen we hier meer mogelijkheden voor bieden.

Zoals aangegeven, willen we meebewegen in de ontwikkelingen op het gebied van recreatie en toerisme, voor het behoud en beheer van verblijfsaccommodaties. Tegelijkertijd is voor ons de balans tussen groei, behoud van onze prachtige omgeving en de leefbaarheid belangrijk. Dit betekent dat voor landschappelijke en natuurlijke waarden, maar ook andere criteria van ruimtelijke inpasbaarheid, nieuwe initiatieven integraal beoordeeld blijven worden. Ook blijft de gemeente oneigenlijk gebruik van bestemmingen tegengaan, zoals de permanente bewoning van verblijfsrecreatieve voorzieningen.

Een verruiming van de ontwikkelingsmogelijkheden voor verblijfsrecreatieve voorzieningen willen we bereiken met de volgende uitgangspunten.

4.1 Breed scala, passend bij het karakter van het gebied

Diversiteit is een groot goed in onze gemeente. Zo zijn er kleinschalige B&B’s en kampeerterreinen, maar ook luxe parken en de mogelijkheid om te overnachten in bijzondere accommodaties. Denk bijvoorbeeld aan een cabiner of een yurt. Gemeente Aa en Hunze heeft behoefte aan een breed scala aan verblijfsaccommodaties die passen bij de wensen van onze bezoekers. Tegelijkertijd dienen deze afgestemd te zijn op het karakter van de verschillende gebieden in onze gemeente.

4.2 Ruimte voor kwaliteit, innovatie en duurzaamheid

Verblijfsaccommodaties moeten voldoen aan de toenemende eisen van gasten voor unieke, duurzame en kwalitatief hoogwaardige ervaringen. Experimenteren met nieuwe ontwikkelingen draagt bij aan innovatie en vernieuwing van het aanbod. Wij zien de gemeente Aa en Hunze als een voorbeeld voor duurzaam toerisme en zorgen voor accommodaties die natuurbehoud en cultureel erfgoed respecteren. Bij integrale gebiedsontwikkelingen streeft de gemeente ernaar om uitbreiding van (bestaande) verblijfsaccommodaties mogelijk te maken, zo veel mogelijk onder de voorwaarde dat er ook verbeteringen voor de natuur en het landschap komen.8

4.3 Accommodaties bieden meerwaarde voor de omgeving

Gemeente Aa en Hunze richt zich een onderscheidend aanbod van verblijfsaccommodaties die aansluiten bij de identiteit en kwaliteiten van onze gemeente. Wij zien bijvoorbeeld kleinschalige en duurzame accommodaties als meerwaarde in de onze gemeente.

Het doel van dit uitgangspunt is om toerisme te stimuleren zonder dat dit de kwaliteit van leven van de inwoners negatief beïnvloedt. Dit betekent bijvoorbeeld dat toeristische drukte, verkeersoverlast of vervuiling beperkt moeten blijven. Dit voorkomt dat toerisme een bedreiging wordt voor het landschap of de gemeenschap.

In dit hoofdstuk staan uitgangspunten voor verschillende verblijfsaccommodaties in onze gemeente.

5.1 Bed & Breakfast

Het uitgangspunt van een Bed & Breakfast (hierna: B&B) is dat het een kleinschalige vorm van overnachten is met een ontbijt voor de bezoeker.9 Deze overnachtingsvorm is ondergeschikt aan wonen of aan een agrarische bestemming. Daarom heeft een B&B maximaal twee kamers voor maximaal vier personen. Een kinderbedje of babybedje kan als vijfde slaapplek worden toegestaan. Bezoekers van de B&B moeten kunnen parkeren op het terrein van de eigenaar.

Daarnaast dient een bezoeker van een B&B toeristenbelasting te betalen. Voor de B&B eigenaar geldt een meldingsplicht en de verplichting om een nachtregister bij te houden voor de aanslag van de toeristenbelasting. Hierbij ondersteunt de Gemeente Aa en Hunze de B&B’s door registratie op de interactieve toeristische kaart van Aa en Hunze. Initiatieven als Airbnb, “Vrienden op de fiets” en hier mee vergelijkbare vormen, worden als een vorm van B&B gezien en dienen aan dezelfde regels te voldoen.

Als een B&B eigenaar wil groeien en het aantal overnachtingsplekken wil uitbreiden, dient hiervoor planologische medewerking te worden gevraagd aan de gemeente10. Er is dan geen sprake meer van het aanbieden van overnachtingsplekken die ondergeschikt zijn aan wonen. Er ontstaat dan een bedrijfsmatige activiteit die zal moeten voldoen aan geldende veiligheidsregels en wetgeving.

Op deze manier is er sprake van een eerlijk speelveld tussen bestaande recreatieondernemingen. Dit blijft altijd maatwerk, wat betekent dat er ondanks een positief uitgangspunt in dit beleidskader, er omstandigheden kunnen zijn waardoor er toch geen toestemming kan worden gegeven voor een initiatief.

5.2 Groepsaccommodatie, hotel en herberg

Dit zijn accommodaties die bedrijfsmatig worden gerund en voldoen aan voorschriften en regelgeving (zoals de omgevingswet en omgevingsplannen van de gemeente Aa en Hunze).

We willen bestaande bedrijven ruimte geven om te versterken en te vernieuwen. We stimuleren bedrijven die zich willen onderscheiden op het gebied van kwaliteit, innovatie en duurzaamheid. En staan positief tegenover nieuwe initiatieven die bijdragen aan een onderscheidend aanbod in de gemeente Aa en Hunze.

Ook hier geldt dat voor elke ruimtelijke ontwikkeling maatwerk nodig is. Dit betekent dat, ondanks een positief uitgangspunt in dit beleidskader, er andere ruimtelijke omstandigheden kunnen zijn waardoor er geen toestemming kan worden gegeven voor een initiatief.

5.3 Bungalowparken, chaletparken en kampeerterreinen

Bungalowparken zijn terreinen met niet-verplaatsbare accommodatievormen zoals bungalows en vakantiehuizen. Chaletparken zijn parken waar geen stenen huizen gebouwd mogen worden maar waar wel chalets geplaatst mogen worden. Kampeerterreinen zijn bestemd voor mobiele kampeermiddelen waar een recreatiebestemming voor nodig is.

De bestaande parken en kampeerterreinen willen we, indien mogelijk, onderscheidend laten zijn ten opzichte van andere parken in de regio. Zoals aangegeven bij de algemene uitgangspunten in hoofdstuk 3, is uitbreiding onder voorwaarden mogelijk. Binnen de Hondsrugregio is nieuwvestiging van hotels, groepsaccommodatie en kampeerplekken voor campers en mobiele kampeermiddelen toegestaan. Er bestaat in de hondsrugregio al een ruim aanbod van recreatieparken met chalets en recreatiewoningen. Voor nieuwe initiatieven in dit segment is daarom geen ruimte. In het Veenkoloniale deel is zowel uitbreiding als nieuwvestiging onder de eerdergenoemde voorwaarden mogelijk.

Cultuur toerisme Drenthe, Recreatieschap Drenthe. Ambitieplan Duurzaam toerisme Nationaal Park Drentsche Aa. Assen, juli 2023.

Gemeente Aa en Hunze, “Samen voor een duurzaam Aa en Hunze!” Duurzaamheidsvisie. Gieten, maart 2024.

Milieufederatie Drenthe, RECRON Drenthe. Elzinga & Oterdoom procesmanagement. Grontmij. Natuurlijke recreatie Drenthe, ontwikkelingsperspectief Aa en Hunze. Assen, maart 2009.

Milieufederatie Drenthe, RECRON Drenthe. Elzinga procesmanagement. Grontmij. Natuurlijke recreatie Drenthe, ontwikkelingsperspectief De Wolden. Assen, oktober 2007.

Milieufederatie Drenthe, RECRON Drenthe. Elzinga procesmanagement. Natuurlijke recreatie Drenthe, deelrapport instrumentarium. Assen, september 2007.

Provincie Drenthe, Erfontwikkeling Inspiratieboek, versie voor gemeente Aa en Hunze, Prolander, oktober 2024.

Recreatieschap Drenthe, Het waterschap Hunze en Aa's mmv provincie Drenthe, gemeenten en het Drentse landschap. Kader beleven en benutten van het Hunzedal. Assen, mei 2023

Staatsbosbeheer, Recreatievisie Drentsche Aa, Visie voor de terreinen van Staatsbosbeheer binnen het Nationaal Park Drentsche Aa. Studiotekst BV

Bewonerspanel = is een panel waar inwoners van de gemeente Aa en Hunze aan meedoen, dit panel dient ertoe om de mening van inwoners te peilen. De leden van dit panel zijn in eerste instantie benaderd via onderzoeksbureau I&O Research. Aan hen kunnen enquêtevragen worden toegezonden, waar zij dan op reageren.

BOPA = buitenplanse omgevingsplan activiteit.

Burgers, bedrijven en overheden kunnen toestemming vragen om activiteiten in de fysieke leefomgeving uit te voeren door een omgevingsvergunning aan te vragen. Als de activiteit in strijd is met het omgevingsplan, is er sprake van een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA).

Cabiner = een organisatie/bedrijf dat ernaar streeft om een netwerk te realiseren van routes en ‘off-grid cabins’ op de mooiste plekken in de Nederlandse natuur.

Diversiteit = verscheidenheid

Duurzaam en duurzaamheid = handelen naar de behoefte van de huidige generatie, zonder de behoeften van de toekomstige generaties, zowel hier als in andere delen van de wereld in gevaar te brengen.

Kwaliteit van het aanbod (vakantie)verblijfsaccommodatie(s) = een variatie en veelsoortigheid in het aanbod van verblijfsaccommodaties (van luxe tot eenvoudig, groot tot klein etc.) dat goed aansluit op de behoefte van de hedendaagse (binnenlandse) vakantiegangers en daarnaast voldoet aan de gestelde technische en ruimtelijke randvoorwaarden.

Planologische inpasbaarheid = de mate waarin er binnen de wettelijke ruimtelijke kaders (zoals de omgevingswet) een activiteit mogelijk gemaakt /vergund kan worden.

Planologische procedure = de het proces waarbij een (nieuw) plan (zo mogelijk) passend gemaakt wordt bij bestaande richtlijnen en regels [zoals bijvoorbeeld verwoord in het Omgevingsplan] en/of op beargumenteerde wijze (een) uitzondering(en) op bestaande regels of richtlijnen kan worden toegelaten.

Toeristische druk = het gemiddeld aantal toeristen en recreanten per dag per grondoppervlakte (hectare of per km2).

Verblijfsaccommodaties = hotels, (boeren)campings, recreatieparken, recreatiewoningen, groepsaccommodaties en soortgelijke overnachtingslocaties.

Yurt = is een (tamelijk grote) tent met een ronde vorm, waarvan de oorspronkelijke herkomst van nomadenvolken is (o.a. in mongolië).