Omgevingsvisie gemeente Súdwest-Fryslân

1.4.1 Samen plannen maken

Súdwest-Fryslân vindt het belangrijk om te werken aan een aantrekkelijke omgeving. Mét de mienskip. Een omgeving waar het fijn wonen, leven en vestigen is. De gemeente stelt daarvoor middelen beschikbaar. Ook denkt Súdwest-Fryslân mee over mogelijkheden. De gemeente staat open voor (gebiedsgericht) maatwerk. De gemeenschap pakt het op. Súdwest-Fryslân maakt daarbij gebruik van de ruimte die het beleid biedt. De denk- en werkwijze is:

1.4.1. Samen plannen maken

Dit vraagt om overleg en om een goed, zorgvuldig proces. Dat zorgt voor een situatie met kwaliteit. Súdwest-Fryslân ontwikkelt hiervoor nieuwe instrumenten. Het doel? Goede, soepele processen. Denk aan het vroegtijdig met elkaar in gesprek en aan de slag gaan. En aan het werk maken van een goede waardering van de kernwaarden. Zodat Súdwest-Fryslân die op een goede manier kan meenemen bij nieuwe ontwikkelingen. Cultureel erfgoed, natuur, water en het open landschap zijn de kernwaarden van Súdwest-Fryslân. Die vragen ook in de toekomst om koestering. De kernwaarden dienen als inspiratie bij nieuwe plannen en bij het omgaan met de maatschappelijke opgaven, zoals de energiestrategie en klimaatadaptatie. Samen kijken we naar kansen (bijvoorbeeld vanuit het Rijk). We trekken samen op en bundelen krachten. Ook binnen de kernen moeten we elkaar weten te vinden.

Súdwest-Fryslân:

• Zet in op energie uit de gemeenschap.

• Gaat uit van mogelijk maken.

• Laat niemand achter.

• Heeft oog voor rechtvaardigheid en een eerlijke verdeling.

• Versterkt de zelfbeschikking van de Mienskip.

• Helpt om het samen te doen; van zelfbeschikking naar ‘samenbeschikking’.

• Werkt vanuit synergie.

• Richt zich op taken waar wij invloed op hebben.

• Werkt aan een energiek ondernemersklimaat.

• Doet wat we aan kunnen.

• Gaat uit van onze eigen kracht.

• Wil ons geluk behouden.

• Is toekomstgericht

1.4.2 De leefomgeving is van ons allemaal

Gezond en veilig

Súdwest-Fryslân zet in op een gezonde en veilige leefomgeving. Die is van iedereen. Iedereen mag meepraten over zaken die de leefomgeving aangaan. Door goed te luisteren kan Súdwest- Fryslân veel voor inwoners en bedrijven mogelijk maken. En daarmee positief bijdragen aan gevoelens van gezondheid, veiligheid én genieten!

In beweging

Súdwest-Fryslân nodigt uit tot bewegen! Voorkomen van (gezondheid)problemen is beter dan genezen. Daarom zet Súdwest-Fryslân in op een gezonde stijl van leven. Dat betekent: veel beweging;voldoende (financiële) mogelijkheden;voldoende vaardigheden;waardevolle relaties.

Dat hoort allemaal thuis bij de aanpak ‘Positieve gezondheid’ die Súdwest-Fryslân volgt.

Duurzaam en circulair
Ontwikkelingen moeten de bodem, het water, het klimaat en de luchtkwaliteit minder belasten. Ook mogen natuurlijke grondstoffen niet opraken. (Niet) afbreekbaar afval is niet gewenst. Hoe kun je dat voorkomen als de ontwikkeling aan het einde van zijn gebruiksperiode/verouderd is? Deze vraag speelt bij de start van een ontwerp en bij de inpassing van nieuwe ontwikkelingen. Is verwijdering of (makkelijk) opnieuw gebruiken mogelijk?

Súdwest-Fryslân vindt duurzame rechtvaardigheid belangrijk. Ontwikkelingen vragen om een eerlijke verdeling van de lusten, lasten en zeggenschap. Bijvoorbeeld bij het inpassen van de maatschappelijke opgaven. Súdwest-Fryslân past in het algemeen bij alle ontwikkelingen de milieubeginselen toe uit artikel 3.3 van de Omgevingswet. 

Dit zijn: 

• ●

  het voorzorgsbeginsel;

• ●

  preventief handelen;

• ●

  bestrijding aan de bron;

• ●

  de vervuiler betaalt.

Súdwest-Fryslân verwacht dit ook van ontwikkelaars.

1.4.3 Veranderkracht

Súdwest-Fryslân denkt bij nieuwe (ruimtelijke) ontwikkelingen in oplossingen. Er is veel mogelijk. Belangrijke voorwaarde is dat inwoners in de omgeving de initiatieven dragen. Inzet op energie vanuit de gemeenschap en een frisse ondernemersgeest. Een andere belangrijke voorwaarde is dat in een vroeg stadium oog is voor de kansen en kenmerken van het gebied. Denk daarbij aan de kernwaarden van het landschap en aan de bodem. Ook dit is onderwerp van gesprek bij het ‘Samen plannen maken’.

1.4.4 Integraal en simpel en maatwerk als het kan

Er komen veel grote en belangrijke vraagstukken op Súdwest-Fryslân af. Denk aan de energie-transitie, de klimaatadaptatie en de verduurzaming van de landbouw. En: circulariteit, een gezonde leefomgeving en de omgevingskwaliteit. Súdwest-Fryslân bekijkt alles in samenhang. Hoe kan je bijdragen aan andere ambities en wensen in een gebied? Súdwest-Fryslân stimuleert dat al aan het begin van een project of ontwikkeling. Dat vraagt om samenhangend werken en denken in win-win kansen. Er is ruimte om te experimenteren en ontwerpend onderzoek. Súdwest-Fryslân hecht hierbij waarde aan slimme, creatieve combinaties, lokale betrokkenheid en zorgvuldig ruimtegebruik.

Súdwest-Fryslân werkt gebiedsgericht. Dit betekent dat ontwikkelingen gebeuren op de meest geschikte plek. Aandachtspunten zijn de waterhuishouding, verkeersontsluiting, ecologie, ondergrond en kernwaarden van het landschap. De uitdaging is om de waarden, opgaven en wensen in een gebied goed met elkaar te verbinden. Kennis van lokale partijen, inwoners en kennisinstellingen vormen de basis.

1.4.5 Minder regels, kortere procedure

De één droomt van het bouwen van een eigen huis. De ander wil iemand die luistert naar een veelvoorkomende ergernis. Súdwest-Fryslân gaat in gesprek met inwoners. Het doel: dat wat inwoners en bedrijven willen op een verantwoordelijke manier mogelijk maken. Er is volop ruimte voor initiatief. De gemeente heeft vertrouwen in de initiatiefnemers. Súdwest-Fryslân blijft zo leren en innoveren. Als het nodig is, past Súdwest-Fryslân processen en regels aan en schrapt overbodige regels. De dienstverlening verbetert continu. Data science en digitale informatiesystemen dragen daaraan steeds vaker bij.

2.3.1 Inrichting leefomgeving

Súdwest-Fryslân wil met de inrichting van de leefomgeving de gezondheid van haar inwoners beschermen en bevorderen. Denk aan het groen in de wijken en autoluwe gebieden. Maar het gaat ook over een veilige en goed onderhouden openbare ruimte. En met het zorgen voor voldoende afstand tussen gevoelige functies en functies die overlast geven. Zoals wonen ten opzichte van bepaalde bedrijven. Plus: het bieden van voldoende sport-, beweeg- en ontmoetingsmogelijkheden. Súdwest-Fryslân streeft naar een schone openbare ruimte met een gezond en veilig leefklimaat voor inwoners van alle leeftijden.

Voldoende groen in en om wijken, dorpen en steden
Groen levert een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van de leefomgeving, de biodiversiteit en de gezondheid van mensen. Het is een oplossing voor allerlei maatschappelijke opgaven. Zoals droge voeten, schone lucht, CO2 en wateropvang en koelte bij hete dagen. Mensen voelen zich gelukkiger en gezonder met groen om zich heen en slapen beter. Dat maakt dat ze gemakkelijker gaan bewegen en sporten.

Súdwest-Fryslân heeft een weids, groen landschap. Ook in de steden, dorpen, wijken en buur- ten moet het groen zijn. Súdwest-Fryslân werkt hier op de volgende manieren aan:

• duurzaam onderhouden en beheren van openbaar groen;

• gaan voor een gezonde balans in biodiversiteit;

• een zo groot mogelijke betrokkenheid van inwoners bij het groenbeheer;

• verlagen van de beheerkosten door effectieve en efficiënte beheermethoden;

• bij het groenonderhoud zo veel mogelijk gaan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt inzetten;

• zorgen voor een goede balans tussen verharding en groen;

• zorgen voor meer bewustwording* bij inwoners en bedrijven over klimaat en biodiversiteit;

• zorgen voor sociale veiligheid;

• zorgen voor een veilig, verschillend en gezond bomenbestand om onder meer ziekten en plagen te voorkomen;

• voorkomen van uitbereiding van invasieve exoten.

*Dat kan onder meer via de actie Steenbreek.

Ruimte voor ontmoeten
Als mensen goed contact hebben met anderen in hun omgeving en een inkomen hebben, verbetert hun gezondheid. Ze voelen zich daardoor fijner. Daardoor verhuizen ze minder. Dat draagt bij aan de betrokkenheid met de buren.

Súdwest-Fryslân wil dorpen 'jong' houden. Dat vraagt om voldoende plekken waar bewoners elkaar kunnen ontmoeten. De gemeente telt 64 dorpshuizen, multifunctionele centra en wijkgebouwen. Deze ontmoetingsplekken moeten nu en later goed aansluiten op de bevolkingssamenstelling. Dat geldt ook voor de sport- en speelvoorzieningen. Door de vergrijzing zijn er naar verwachting minder vrijwilligers om deze voorzieningen op termijn te behouden. Er is ‘nieuwe aanwas’ vanuit de jeugd nodig.

Van zorg naar preventie: Positieve gezondheid
De ambitie van Súdwest-Fryslân is om de gezondste gemeente van Noord-Nederland te zijn. Om gezond en gelukkig te zijn, moeten een aantal basisvoorwaarden op orde zijn. Hoe sterker de basisvoorwaarden, hoe beter mensen kunnen omgaan met veranderingen of tegenslagen in hun leven. Dit is de kern van het preventiebeleid van Súdwest-Fryslân. Súdwest-Fryslân trekt hierin samen op met de GGD, NHL Stenden en De Friesland Zorgverzekeraar. Dit zijn de ambassadeurs van “Samen doen, samen gezond Súdwest-Fryslân”. Súdwest-Fryslân verwacht dat een preventieve aanpak bijdraagt aan levensgeluk en de gezondheid. ‘Positieve gezondheid’ staat centraal bij de aanpak. Die richt zich op de lichamelijke en de geestelijke gezondheid. Hierbij is speciale aandacht voor inwoners die risico’s lopen. Zo hoopt Súdwest-Fryslân de stijgende behoefte aan zorg en ondersteuning af te remmen.

Uitnodigen tot bewegen
Súdwest-Fryslân wil een gemeente zijn waar mensen in beweging komen die uitnodigt om te lopen en fietsen. Waar dichtbij huis mogelijkheden zijn om te wandelen, spelen en sporten. Dat houdt de omgeving voor de jeugd/jongeren aantrekkelijk. Wanneer kinderen al vroeg in beweging komen, dan blijven ze later ook bewegen. Súdwest-Fryslân maakt preventieprogramma’s, onder andere met de GGD.

Buitenspelen en buiten zijn is gezond en goed voor de ontwikkeling van jong én oud. Een goede inrichting van de speelvoorzieningen stimuleert buitenspelen. Het onderhoud gebeurt sa- men met de inwoners. Samen met sport- en beweegaanbieders en andere partners heeft Súd- west-Fryslân een lokaal sportakkoord gesloten. Het doel daarvan is om een beweging op gang te krijgen waardoor iedereen plezier krijgt in sport.

Zorgvoorzieningen dichtbij
De leeftijdsopbouw van de bevolking verandert sterk. In 2018 was de meerderheid van de Friese bevolking vijftig jaar of ouder. Het aantal 65-plussers neemt toe en het aantal van 20 tot 65 jaar daalt tot 2040. Dit betekent dat er in 2040 voor elke oudere vier werkenden zijn. In 2007 waren dat nog acht werkenden voor elke 65-plusser. Dit heeft gevolgen voor de omgeving.

Op een gegeven moment worden mensen minder mobiel. Ze zijn dan meer aangewezen op hun directe omgeving. Senioren blijven steeds vaker en langer zelfstandig wonen. Het is daarom belangrijk dat zorg- en welzijnsvoorzieningen goed (digitaal) bereikbaar zijn. Vooral in krimpregio’s staat dat onder druk. Niet alle dagelijkse voorzieningen kunnen in elke kern aanwezig zijn. Dat is al lang niet meer het geval. Súdwest-Fryslân zet in op het duurzaam in stand houden van het voorzieningenniveau. 

Een inclusieve gemeente: kwetsbare mensen aanmoedigen om mee te doen
Er moeten genoeg mogelijkheden zijn om te kunnen ontwikkelen en mee te doen. Dat geldt voor jong en oud, met en zonder beperkingen. Súdwest-Fryslân gebruikt de sociale infrastructuur optimaal. De gemeente zorgt voor een betere samenwerking tussen de betrokken partijen en afstemming van het aanbod. Daarnaast spoort de Sociale Index actief kwetsbare mensen op. Doel is om hen bij de maatschappij te blijven betrekken. De eigen verantwoordelijkheid en de eigen kracht zijn daarbij belangrijk. 

Verschillen in gezondheid
De verschillen in gezondheid tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Súdwest-Fryslân zijn groot. Inwoners met een lage opleiding en laag inkomen hebben in het algemeen minder gezonde levensjaren. De cijfers zijn ernstig. Deze groep overlijdt gemiddeld zeven jaar eerder en voelt zich achttien jaar langer ongezond. Zij roken gemiddeld meer. Ook is er vaker sprake van overgewicht. Daarnaast bewegen ze minder en eten ongezonder.

De gezondheidsproblemen staan vaak niet op zichzelf. Vaak hangen ze samen met onderliggende oorzaken. Denk aan schulden, armoede en werkloosheid. Het oplossen van de gezondheidsvraagstukken ligt niet alleen bij de zorgsector. Het vraagt om inzet van allerlei (maatschappelijke) organisaties en bedrijven. En bovenal van de mensen zelf. Belangrijke speerpunten zijn het tegengaan van roken, alcoholgebruik en overgewicht.

Via de Sociale Index zijn de kwetsbare inwoners in beeld. Súdwest-Fryslân zorgt voor mensen met een beperking. Dat gebeurt vanuit het beleid en de regelgeving rondom de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Er zijn vier gebiedsteams die zorg bieden als dat nodig is. Dat zijn Sneek Noord, Sneek Zuid, Bolsward e.o. en Buitengebied. 

Welzijnswerk
De ‘kracht van de samenleving’ doet er toe. Dat laten initiatieven van inwoners, organisaties en netwerken in dorpen en steden zien. Vrijwilligers spelen daarbij trouwens een grote rol. De Stichting Sociaal Collectief is voor Súdwest-Fryslân de spil in het welzijnswerk.

Stichting Sociaal Collectief Súdwest-Fryslân helpt buurten, wijken en dorpen daarmee. De stichting legt contact met inwoners, maatschappelijke organisaties en ondernemers. Daarnaast stimuleert de stichting het met elkaar delen van talenten en kennis. Inwoners kunnen hierdoor zelfstandiger functioneren terwijl ook de onderlinge relaties versterken. Dit zorgt voor een krachtigere samenleving.

Aanpak van armoede
Samen krachtig aan de slag tegen armoede. Zodat iedereen kan meedoen in de gemeente. Dat is het idee van de armoede-aanpak van Súdwest-Fryslân. Daarbij zet de gemeente de mens centraal. Dat vraagt om maatwerk. Súdwest-Fryslân wil armoede voorkomen en terugdringen en de gevolgen ervan verzachten. Het is daarvoor belangrijk om zo goed mogelijk gebruik te maken van de informele hulp. Dat kan door het leggen van een goede relatie met de formele hulp. En door regels en stelsels waar mogelijk te vereenvoudigen.

2.3.2 Goede milieukwaliteit

Gezonde bodem voor mensen, planten en dieren
De bodem is veelzijdig. De druk op het gebruik van de ruimte neemt alsmaar toe. Dat geldt ook voor het gebruik van de bodem. Súdwest-Fryslân gaat zorgvuldig met de bodem om. Een gezonde bodem is namelijk belangrijk, want dat vermindert bijvoorbeeld de effecten van klimaatverandering.

De bodem slaat koolstof op en bodemenergie is bruikbaar. Daarnaast vormt een gezonde bodem een belangrijke voorwaarde voor biodiversiteit en voor gezonde grondstoffen en voedings- stoffen voor mensen, planten en dieren. Verder houdt de bodem het grond- en drinkwater vast en zorgt voor de zuivering ervan. Plus: de bodem draagt de sporen van bewoning in het verleden. Tot slot vormt de bodem de stabiele basis om te bouwen.

Súdwest-Fryslân gaat aan de slag met een integrale Atlas voor de leefomgeving, bodem is daar een onderdeel van. Ook de Grondwateratlas wordt hierin opgenomen. Het is van belang om de bodem gezond te kunnen houden en om de goede keuzes te kunnen maken. De integrale Atlas voor de Leefomgeving geeft inzicht in het gebruik van, de kansen voor en de beperkingen van de ondergrond. Er is voor grondverzetwerkzaamheden een bodemkwaliteits- en bodemfunctiekaart opgesteld. Zo ook voor PFAS.

Wettelijke milieunormen
Wettelijke milieunormen regelen de bodem- en luchtkwaliteit en het voorkomen van geluid- en lichthinder. Bij besluiten hierover houdt Súdwest-Fryslân zich aan deze richtlijnen. Dat geldt ook voor het eigen handelen. Denk aan de Wet milieubeheer en na 2021 aan het Besluit activiteiten leefomgeving. Er gelden maatregelen bij overschrijding van de aanvaardbare niveaus. Dat gebeurt in beginsel door de ontwikkelende partij. Is die er niet, dan stelt Súdwest-Fryslân een programma met maatregelen op. Doel is het aanvaardbare niveau voor een veilige en gezonde leefomgeving.

Schone Lucht
Gezonde lucht is een belangrijke basisvoorwaarde voor wonen, werken en de gezondheid. Súdwest-Fryslân sluit zich dan ook aan bij het Schone Lucht Akkoord om met de provincie en de buurgemeenten op te trekken om de luchtkwaliteit te verbeteren.

Overlast van geluid beperken
Súdwest-Fryslân wil daar waar dat mogelijk is de overlast van geluid beperken. Mensen kunnen gezondheidsproblemen krijgen als ze te lang in ruimtes of gebieden zijn waar veel geluid is. Minder hinder van geluid leidt tot een gezondere leefomgeving. Súdwest-Fryslân gaat hiermee aan de slag met de 'soundscape’ benadering. Het gaat daarbij om hoe mensen het geluidsniveau beleven. Niet om de feitelijke overlast.

Een goede inrichting van de omgeving kan de overlast van geluid die mensen ervaren, verminderen. Denk aan een logische ligging van drukke/lawaaiige en stille functies ten opzichte van elkaar. Een ander voorbeeld is het uit het zicht houden van geluidsbronnen. Súdwest-Fryslân houdt hiermee rekening bij nieuwe ontwikkelingen. Het streven is een goed woon- en leefklimaat. Geluid speelt daarbij een rol.

De uitdaging voor ontwikkelende partijen is om te zorgen voor (innovatieve) maatregelen. Vooral bij nieuwe gebiedsontwikkelingen in de buurt van (spoor)wegen en bedrijvigheid. Deze maatregelen moeten zorgen voor geen of slechts minimale geluidsbelasting die effect heeft op de gezondheid. Ook moet er sprake zijn van een goed binnenmilieu en een prettige woon- en verblijfskwaliteit.

Integraal aan de slag met veiligheid
Súdwest-Fryslân zet in op sociaal veilig, verkeersveilig en op het voorkomen van wateroverlast en rampen. Dat laatste bijvoorbeeld door het gebruik van giftige/ontvlambare stoffen. De gemeente doet dat samen met de veiligheidsregio en de omgevingsdienst. Het doel is om risico’s zoveel mogelijk te beperken.

In de Omgevingsvisie 1.0 komt vooral de ‘fysieke veiligheid’ aan de orde en de gemeente houdt rekening met een brede benadering van veiligheid; denk bijvoorbeeld aan de invloed van de mate van verlichting (onverlichte steegjes of fietspaden) op het veiligheidsgevoel van inwoners of de mogelijkheid tot het ontplooien van criminele activiteiten. Súdwest-Fryslân zet in op een integrale aanpak zodat de verschillende veiligheidsvelden effectief en efficiënt gebeurt.

Absolute veiligheid is nooit haalbaar. Toch vindt Súdwest-Fryslân een heldere keuze tussen veiligheid en andere maatschappelijke belangen belangrijk. Bij het wel of niet toestaan van ontwikkelingen is het volgende belangrijk:

• een gebied of bouwwerk moet de hele levensduur (sociaal) veilig blijven;

• een scheiding tussen risicobronnen en -ontvangers zoveel als mogelijk;

• continue aandacht voor het voorkomen en beperken van veiligheidsrisico's;

• continue aandacht voor het tegengaan van branden, rampen en crisis*;

• continue aandacht voor de zelfredzaamheid van mensen als ze zijn blootgesteld aan de hierboven genoemde veiligheidsrisico’s.

*In de zin van de Wet veiligheidsregio’s (artikel 1, 14 en 15).

Meer ruimte waar mogelijk
Als het nodig en juridisch mogelijk is, stelt Súdwest-Fryslân afwijkende normen vast voor milieu- aspecten. Voorwaarde is dat die een gezonde en veilige leefomgeving niet aantasten. Zo bestaat er voor grondgebonden veehouderijbedrijven een geurverordening. Die geeft deze bedrijven meer mogelijkheden voor het houden van vee.

Vooralsnog geen omgevingswaarden
De nieuwe Omgevingswet biedt de mogelijkheid om 'omgevingswaarden' vast te stellen. Die gelden naast en/of bovenop wettelijke normen. Súdwest-Fryslân vindt over het algemeen dat de wettelijke normen voldoende bijdragen aan het bereiken van de gemeentelijke doelstellingen. Er is op dit moment geen noodzaak om aanvullend daarop omgevingswaarden vast te stellen. Een mogelijke uitzondering hierop vormen de loodnormen in de bodem. Súdwest-Fryslân onderzoekt de wenselijkheid en mogelijkheid hiervan. Het blijkt namelijk dat beneden de wettelijke saneringsnorm voor lood er sprake is van mogelijke risico's, met name voor kinderen.

3.3.1 Waardevolle leefomgeving

Een sterke omgevingskwaliteit
Wat is omgevingskwaliteit volgens Súdwest-Fryslân? Dat is de samenhangende identiteit die ontstaat vanuit de verbinding tussen de ‘kernwaarden, robuuste systemen en opgaven in een gebied’. Cultureel erfgoed en landschap zijn onze belangrijkste kernwaarden. Daarmee onderscheidt Súdwest-Fryslân zich van andere gebieden.

Cultuurhistorie en identiteit als kernwaarden
Cultureel erfgoed (zoals archeologie en monumenten) is waardevol. Bijvoorbeeld voor de leef- baarheid en vitaliteit van kernen en voor geluk, genieten en welvaart:

• erfgoed ervaren als dragers van het verleden, waarvan je kan genieten, Súdwest-Fryslân koestert dit;

• identiteit en de band met elkaar, het unieke verhaal hoe Súdwest-Fryslân is ontstaan en ontwikkeld;

• het maakt Súdwest-Fryslân aantrekkelijk voor toeristen en nieuwe inwoners en bedrijven.

Súdwest-Fryslân draagt daaraan bij door waardevol erfgoed te waarderen, te beschermen en te zorgen voor bewustzijn erover.

Bij alle ruimtelijke ontwikkelingen moeten de cultuurhistorische waarden van het begin af aan betrokken worden. Ontwikkelingen die de identiteit van een gebied versterken, hebben de voorkeur. Maatwerk is hierbij het sleutelwoord. Op de ene plek is er namelijk meer mogelijk dan op de andere plek.

De landschappelijke kernwaarden van Súdwest-Fryslân
Het zuidwesten van Fryslân heeft een bijzonder landschap. Eeuwenlang hebben onder meer de ijstijd, erosie, vervening en menselijke activiteiten hun vormende werk gedaan. En nog dagelijks ontwikkelt het landschap van de ‘Súdwesthoeke’ zich. Elk landschap heeft zijn eigen ontstaansgeschiedenis en eigen kernwaarden.

Vrijwel heel Súdwest-Fryslân maakt deel uit van het beschermde Nationaal Landschap Zuidwest Friesland. Water en land zijn hier belangrijke kernwaarden. Het programma Omgevingskwaliteit werkt deze en andere kernwaarden verder uit. Ook wordt samen de ontwikkelingsrichting van het landschap en de kernen in beeld gebracht. Dit programma sluit daarbij aan op de provinciale nota Grutsk op ‘e Romte.

Elke kern zijn eigen identiteit
Elk dorp en stad in Súdwest-Fryslân heeft een eigen identiteit. Het erfgoed, de ontstaansgeschiedenis, het landschap en de mienskip bepaalt die identiteit. Het is de diversiteit die Súdwest-Fryslân zo geliefd maakt bij haar inwoners en bezoekers. De rust van het kleine dorp, de dynamiek van de stad, of van beide een beetje in het grotere dorp of de kleinere stad. Súdwest-Fryslân onderzoekt wat belangrijk is voor de identiteit van de kernen. Dit wordt onder andere meegenomen in de toekomstige ontwikkelingsrichting voor de kernen.

Kerken en boerderijen: behoud en herbestemmen
Kernen, kerken en boerderijen zijn herkenbare, historische punten in onze open, weidse gemeente. Súdwest-Fryslân respecteert die. Veel kerken in Súdwest-Fryslân stammen uit de middeleeuwen en hebben de status van een monument. Kerken zijn van oudsher belangrijk voor de mienskip. Ze dragen bij aan de leefbaarheid van een kern. Mensen komen er samen. Ze trouwen, rouwen, feesten en recreëren er. Als zulke belangrijke gebouwen hun functie verliezen en leeg komen te staan, denkt Súdwest-Fryslân mee over herbestemming.

Behoud van de Friese cultuur
Niet bebouwd erfgoed is even belangrijk als gebouwd erfgoed. De taal is daar een goed voorbeeld van. Súdwest-Fryslân steunt het behoud van het Frysk. Daarbij gaat het ook om de traditie van streekverhalen, podiumkunsten en muziek en om gewoonten en gebruiken.

Omgevingskwaliteit: behoud door ontwikkeling
Súdwest-Fryslân houdt bij alle ruimtelijke ontwikkelingen rekening met de kernwaarden van het landschap en de kernen. Dat draagt bij aan het versterken van de omgevingskwaliteit. Die omgevingskwaliteit vraagt om:

• het gebruik maken van de kernwaarden;

• goede aansluiting bij de identiteit, maat en de schaal van het landschap en de kernen;

• behoud van de openheid en van de meren;vergroten van de verschillen tussen de landschapstypen;

• sleutelgebieden en sleutelprojecten met een hoge architectonische, stedenbouwkundige en/of landschappelijke kwaliteit.

Súdwest-Fryslân wil duurzame kernen met een goede verdeling tussen bebouwde grond, groen en water. Súdwest-Fryslân biedt vooral ruimte voor dynamiek en experiment. Het beheer en onderhoud van vandaag de dag zijn belangrijk. Maar dat moet ook op orde en goed geregeld zijn bij nieuwe ontwikkelingen.

Ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen hand in hand
Súdwest-Fryslân wil graag samen met de samenleving optrekken. Samen ontwikkelingen rondom de energietransitie, klimaatadaptatie en de verandering van het platteland een goede plek geven. Zodat de kernwaarden behouden blijven.

Als bepaalde ontwikkelingen kernwaarden bedreigen, dan moet er een grote plus tegenover staan. Deze meerwaarde is nodig voor het realiseren van omgevingskwaliteit. Zo kan er weer ‘omgevingstrots’ ontstaan. Bijvoorbeeld via vernieuwende energielandschappen en/of voedsellandschappen, of via integrale oplossingen in stads- en dorpsranden.

Het is niet eenvoudig om de ontwikkelingen rondom de energietransitie en klimaatadaptatie een goede plek te geven. Vaak spelen tegelijk meerdere ruimtevragen op eenzelfde vierkante meter. Dat vraagt om een integrale gebiedsgerichte manier van werken. Er zijn daarvoor bestaande kernwaarden om rekening mee te houden. En er is de zorg voor een gezond, vitaal en veilig woon- en leefklimaat. Meervoudig ruimtegebruik en samenhang op gebiedsniveau zijn bij deze ontwikkelingen leidende uitgangspunten.

Súdwest-Fryslân wil daarom via experimenteren en maatwerk ruimte bieden voor innovaties. Dat is ook een leerproces met onder meer de ontwikkeling van nieuwe instrumenten. Denk aan processen als Nije Pleats en Sinnetafels. Súdwest-Fryslân stimuleert (ontwerpend) onderzoek naar en investeringen in slimme combinaties van functies en activiteiten met omgevingskwaliteit. Dat gebeurt samen met de inwoners.

3.3.2 Gezonde ecosystemen en biodiversiteit

Het vergroten van de biodiversiteit
Biodiversiteit van de natuur betekent verscheidenheid van levende planten en dieren. Daarin zet Súdwest-Fryslân de aanpak uiteen om de biodiversiteit in de gemeente te verhogen. Dat gebeurt onder meer door het openbaar groen duurzaam te onderhouden en beheren. Belangrijk aandachtspunt is bijvoorbeeld voldoende bio-diversiteit in de bermen.

De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is in Súdwest-Fryslân grotendeels begrensd en gereali- seerd. De EHS bestaat vooral uit meren en een aantal boezemlanden. Die grenzen aan de meren en aan de buitendijkse platen en polders. Veel meren en de IJsselmeerkust zijn Natura2000-gebieden. Grootschalige uitbreiding van natuurgebieden is niet direct aan de orde. Wel wordt meer aandacht gegeven aan de stedelijke ecologische hoofdstructuren en de versterking ervan. 

3.3.3 Schoon, aantrekkelijk en voldoende water

Water kenmerkend voor Súdwest-Fryslân 
Súdwest-Fryslân is (met De Fryske Marren) hét water(sport)gebied van de provincie. De vele meren, kanalen/vaarten en het natuurschoon maken het een sterk en aantrekkelijk gebied. Het water is een belangrijke drager. Van de historie, van de Friese cultuur en van het kenmerkende landschap met zijn landbouw, natuur en recreatie. De beleving van het water (IJsselmeer, vaarten, poelen, meren) en het bewegen langs oevers en kades zijn van hoge waarde. Daarom blijven de oevers openbaar.

Een landschap ontstaat (grotendeels) onder invloed van de mens als bewoner en bewerker. Meer en meer is de mens in staat om op grote schaal veranderingen in het landschap aan te brengen. Een voorbeeld hiervan zijn de ruilverkavelingen uit de tweede helft van de vorige eeuw. Die hebben het landschapsbeeld ingrijpend veranderd. Het water is daarbij bepalend voor de gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde van het landschap. De toekom- stige omgang met het water draagt bij aan droge voeten, aan een gezond en waardevol landschap en is een ordenend principe (casco).

Súdwest-Fryslân streeft ernaar dat water nog verder versterkt en gebruikt wordt, als identiteitsdrager en als inspiratie voor ontwikkeling. Zowel de gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van het water in Friesland moet versterkt worden. Dit is één van de kernwaarden.

Agenda Waddengebied 2050
Het Waddenzeegebied heeft een grote natuurwaarde en staat op de UNESCO-Werelderf-goedlijst. Sinds 2017 wordt er gewerkt aan een gezamenlijke Agenda voor het Waddengebied 2050. De hoofddoelstelling voor de gebiedsagenda is (conform de structuurvisie Waddenzee) een duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en het behoud van het open landschap. Het rijk stelt deze Agenda op met de regio.

Agenda Afsluitdijk en IJsselmeergebied
De Afsluitdijk beschermt ons al bijna 90 jaar tegen de kracht van het water. De scheepvaart van en naar het IJsselmeer geschiedt via de Lorentzsluizen bij Kornwerderzand. De komende jaren maken Rijkswaterstaat en De Nieuwe Afsluitdijk de waterkering weer klaar voor de toekomst. De Nieuwe Afsluitdijk (DNA) is een samenwerking tussen de provincies Noord-Holland en Fryslân en de gemeenten Hollands Kroon en Súdwest-Fryslân. De ambities staan in de Agenda IJsselmeergebied 2050.

Klimaatverandering
Door klimaatverandering ontstaat er een extra druk op het landschap. Het speelt een grote rol in de verandering van landschappen. Landschapszones schuiven erdoor op naar hogere breedte. Planten en diersoorten kunnen zich niet gemakkelijk aanpassen aan deze klimaatverandering. Dat verandert het landschap wezenlijk. En er zijn nog meer gevolgen van de opwarming van de aarde. In Súdwest-Fryslân hangt deze opgave onder andere samen met verdrogingsthema’s of verdere verzilting aan de Noord Westelijke kuststrook van de gemeente.

Goed beheer van de waterkwantiteit en -kwaliteit is daarom van levensbelang voor het gebied. Dat geldt voor de veiligheid, gezondheid, leefbaarheid en duurzaamheid. Water is daarmee een belangrijke factor op sociaal, economisch en ecologisch vlak. De wisselwerking met het IJsselmeergebied met z’n belangrijk zoetwaterfunctie is daarnaast belangrijk. Dat in stand houden is een belangrijke, nationale opgave.

De kwaliteit van het water
Er mogen zo weinig mogelijk verontreinigingen in het water terechtkomen. En de ecologie in het water moet op orde zijn. Een evenwichtige plantengroei die past bij de functie en een gezonde en gevarieerde visstand versterken de landschappelijke kwaliteit. Dus ook de belevingswaarde van het water.

Door klimaatverandering ontstaat er meer behoefte aan verkoeling op en aan het water. Ecologisch gezonde wateren zijn beter in staat weersextremen zoals hittestress op te vangen. Daardoor treden er minder snel problemen op zoals blauwalgengroei en botulisme in warme perioden.

Súdwest-Fryslân kijkt bij de klimaatopgaven voor het stedelijk gebied goed hoe om te gaan met het regenwater. Doel is dat dit zoveel mogelijk schoon in de grond of in het oppervlaktewater terechtkomt. Er geldt zoveel mogelijk een beperking voor gemengde riool overstorten. Wat betreft het vuilwater van de recreatievaart werkt Súdwest-Fryslân actief aan het verhogen van het bewustzijn van het omgaan met afvalwater. Bijvoorbeeld door het stimuleren van een betere inzamelstructuur voor afvalwater van de recreatievaart.

De waterkwaliteit staat onder druk. Dat komt onder meer door verontreinigingen met medicijn- resten, microverontreinigingen en zwerfafval (plastic soep). Súdwest-Fryslân wil samen met derden onze wateren schoonhouden. Via onze afvalinzamelingstaak leveren we een grote bijdrage. Dat vraagt ook iets van de inwoner. Met onze verantwoordelijkheid voor de bodem be- schermt Súdwest-Fryslân de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Bijvoorbeeld door toe te zien op de naleving van regels voor opslag. Dat voorkomt lekkage naar het grond- en oppervlaktewater.

De kwantiteit van het water
Súdwest-Fryslân heeft in 2050 een robuust watersysteem. Dat is een systeem dat weinig hulp nodig heeft om te kunnen draaien. Het water is schoon, veilig en er is voldoende van. Verstedelijking en klimaatverandering vormen integrale taken voor waterbeheer. Súdwest-Fryslân pakt die samen met andere opgaven (leefbaarheid, bodemdaling en gezondheid) op. Dit integraal oppakken is een uitdaging die kansen biedt. Daar hebben we elkaar voor nodig.

Een heftige bui die theoretisch gemiddeld een keer in de vijf jaar voorkomt? Daarvan wil Súdwest-Fryslân op de (middel)lange termijn geen wateroverlast hebben. Bij zo'n bui mag er dan alleen sprake zijn van water op straat. In Súdwest-Fryslân scheiden we stromen afvalwater van stomen hemelwater. Dat gebeurt bij nieuwbouw en in gebieden waar ze hemelwater afkoppelen. Dat water gaat vaak via regenwaterriolen naar het oppervlaktewater.

Wateroverlast voorkómen
Daarnaast houdt Súdwest-Fryslân de inrichting van de openbare ruimte tegen het licht. Er zijn kansen voor berging op straat (‘binnen de banden’). Dat kan door herprofilering en is in verhou- ding goedkoop. Dit zorgt dan voor een flinke afname van het risico op wateroverlast. De gemeente liet als eerste stap hiertoe al analyses uitvoeren met oppervlakkige afstroming. Die maken op basis van hoogteligging inzichtelijk wat de gevoelige plekken binnen de kernen zijn. Súdwest-Fryslân wil wateroverlast voorkómen. Die garantie daarop bestaat echter niet in alle (extreme) gevallen.

Hoe versterk je de waterstructuur nog meer? Door de bergingscapaciteit uit te breiden met extra waterverbindingen en nieuw open water. Dit kan eventueel in combinatie met de ontwikkeling van nieuwe, natte graslanden. Bijvoorbeeld als onderdeel van de transitieopgave voor land- bouw en natuur, rekening houdend met landschappelijke waarden. Hierbij is ook ruimtelijk beleid belangrijk. Hoe versterkt je water, natuurwaarden en economisch dragers zoals landbouw en recreatie? Door functies te combineren. Of juist door voldoende ruimte te geven voor verschillende functies.

Súdwest-Fryslân geeft dus inhoud aan zowel de belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde van het water. Bijvoorbeeld door meer aandacht voor schoon en veilig water, door in te spelen op de klimaatopgaven, het versterken van de biodiversiteit, maar bijvoorbeeld ook door oevers openbaar te houden en te maken.

4.3.1 Inclusieve en toegankelijke woonomgeving

Goede balans tussen vraag en aanbod in alle kernen
Samen met de mienskip zorgt Súdwest-Fryslân voor een schone en mooie leefomgeving waarin iedereen zich thuis voelt. Mensen wonen graag in Súdwest-Fryslân! Er is hier voor ieder wel iets. Dat komt door de grote diversiteit aan dorpen en steden en door een grote variatie aan aantrekkelijk woonmilieus. Wonen in de stad, aan het water, op het platteland: het kan in Súdwest!

(Toekomstige) inwoners moeten een woning kunnen hebben die past bij hun situatie en behoefte. De gemeente heeft een regisserende rol in de woningmarkt. Met diverse partners (zoals de corporaties) werken we samen aan een goede balans tussen vraag een aanbod.

Voor een gezonde, groene en fraaie omgeving is het belangrijk om zorgvuldige keuzes te maken voor extra woningbouw. Súdwest-Fryslân legt daarom in haar woonbeleid de nadruk op:

• herbestemmen van gebouwen;‘

• inbreiding’ (bouwen binnen de bestaande bebouwing) voor ‘uitbreiding’ van een kern of stad.

Tegelijkertijd zet Súdwest-Fryslân in op vernieuwing van de woningvoorraad. Voor alle kernen blijft woningbouw mogelijk.

Minder inwoners maar een blijvende vraag naar woningen tot 2030
Het aantal kinderen in Súdwest-Fryslân neemt af. Het is positief dat een instroom van 25 tot 40-jarigen het vertrekoverschot van 15 tot 25-jarigen compenseert. Daarnaast heeft Súdwest-Fryslân een zeer hoog percentage interne verhuizingen. Omdat het aantal personen per huishouden vermindert, is er nog wel behoefte aan nieuwe woningen. In Nederland is er in het algemeen een grote woningbouwopgave. Súdwest-Fryslân is op nationaal niveau niet aangewezen als een zoekgebied voor extra woningbouw. Maar trends als gevolg van de corona-pandemie en het toenemende thuiswerken zorgen er wel voor dat het aantrekkelijker wordt om in Súdwest-Fryslân te wonen en in de Randstad te werken. Naar verwachting zal de vraag naar woningen door mensen uit de Randstad toenemen.

Na 2030 verwacht Súdwest-Fryslân een woningoverschot. Er zijn dan in Súdwest-Fryslân meer woningen dan huishoudens. Daar is nu al aandacht voor. Dat heeft deze ontwikkelingen en de effecten ervan op de woningmarkt in kaart gebracht.

Woningen voor diverse doelgroepen
Súdwest-Fryslân wil dat er voldoende woningen zijn voor starters, jonge huishoudens, ouderen en kwetsbare mensen. Er moeten vooral voldoende mogelijkheden zijn voor starters die graag in Súdwest-Fryslân wonen. Voor ouderen zijn locaties in of nabij stads- en dorpscentra in trek om hun voorzieningenniveau. Over het aanbod van sociale huurwoningen maken we afspraken met de woningbouwcorporaties.

Zo lang mogelijk in de eigen woning en woonomgeving
Súdwest-Fryslân wil dat zoveel mogelijk mensen die zorg en begeleiding nodig hebben, goed zelfstandig kunnen blijven wonen. De woning en woonomgeving moeten daar goed bij passen. De gemeente biedt daarvoor ruimte. En helpt bij initiatieven die bijdragen aan de verbetering van de kwaliteit van het woonzorg-aanbod. Van belang is ook de toegankelijkheid van de omgeving en voorzieningen voor minder validen en ouderen. Denk aan brede stoepen zonder drempels en obstakels en harde ondergrond van wandelpaden. We werken blijvend aan het verbeteren van de toegankelijkheid, onder andere door het betrekken van mensen die minder mobiel zijn bij het beleid en de uitvoering daarvan, door samenwerking met winkeliers en horecaondernemers gericht op het toegankelijker maken van winkels en horeca. Daarnaast nemen we bij het verleden van subsidies op dat de geleverde dienst of activiteit voor iedereen toegankelijk moet zijn.

Aandacht voor kwaliteit van de woningvoorraad
Súdwest-Fryslân wil een woningvoorraad die bijdraagt aan duurzaam, gezond en aantrekkelijk wonen. Het gaat hierbij om meer dan enkel woningen bouwen. Het opknappen en aantrekkelijk houden van de woningvoorraad en woon- en leefomgeving is een belangrijke toekomstige opgave, waaraan door veel partijen gezamenlijk gewerkt moet worden. De kwaliteit van de bestaande woningen moet blijven aansluiten op de veranderende woonbehoeften. Denk hierbij ook aan isolatie en energiegebruik. Dit draagt bij aan de aantrekkelijkheid van wijken, dorpen en gebieden als geheel. Ook aspecten als klimaatadaptatie, toegankelijkheid, biodiversiteit en het tegengaan van (winkel)leegstand spelen hierbij een rol.

Súdwest-Fryslân wil in 2050 ruim 50.000 woningen van het aardgas af hebben. Er moet dus de komende dertig jaar flink wat gebeuren. Dat gaat wijk voor wijk en in een steeds hoger tempo. Súdwest-Fryslân weet eind 2021 welke wijk wanneer aan de beurt is. Daarvoor stelt de gemeente de Transitievisie Warmte (TVW) vast. De woningcorporaties zorgen dat de sociale woningvoorraad in 2050 is verduurzaamd.

Onderwijs, sport en cultuur voor iedereen
Súdwest-Fryslân staat voor goed onderwijs met kwaliteit voorop. Samen met de betrokken organisaties zorgen we ervoor dat de scholen en bibliotheken voldoen aan de wettelijke eisen. Iedereen moet de kans krijgen om zich creatief te ontwikkelen, talent te ontdekken en cultuur te beleven. Actief of als toeschouwer. Enthousiaste en deskundige docenten leggen daarvoor op school de basis. Ook een gezonde leefstijl is belangrijk. Sport en bewegen horen daarbij. Lees daarvoor het thema 'Gezond en vitale mensen in een gezonde en veilige leefomgeving'.

Gebiedsgerichte aanpak
Súdwest-Fryslân heeft aandacht voor al haar steden en dorpen. Het is de diversiteit die Súdwest-Fryslân zo geliefd maakt. Ontwikkelingen moeten aansluiten bij de identiteit van een kern of gebied. Lees daarvoor het thema 'Sterke kernwaarden'. Via een gebiedsgerichte aanpak geeft Súdwest-Fryslân aandacht aan plattelandskernen en stadswijken waar de leefbaarheid onder druk staat. 

4.3.2 Duurzame werkgelegenheid

Sterke sectoren
In Súdwest-Fryslân zijn landbouw en industrie de belangrijkste takken van sport in de economie. Deze sectoren kunnen nog verder versterken door vernieuwingen voor bijvoorbeeld verduurzaming en verbreding. Daarnaast is extra aandacht voor de sectoren waarin Súdwest-Fryslân het verschil kan maken. Maritiem (Maritiem cluster Sneek, Yachtbuilders Academy), toerisme, energie en water (duurzaamheid) en zorg.

Sterk en vernieuwend klimaat om te vestigen
Een gemeente en regio met een sterk, vernieuwend en duurzaam klimaat om te vestigen. Daar staat Súdwest-Fryslân voor. Met als motto 'Van meer naar beter!' Súdwest-Fryslân werkt hieraan met partners uit het onderwijs, bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere overheden.

Bedrijven in Súdwest-Fryslân moeten zich voldoende kunnen ontwikkelen. Súdwest-Fryslân verbetert het startersklimaat. Daarnaast moedigt de gemeente bedrijven aan om zich hier te vestigen. Nieuwe bedrijventerreinen brengen extra banen met zich mee. Súdwest-Fryslân richt zich in haar werving op bedrijven en sectoren die de economie kunnen versterken. Stuwend zijn dus voor de werkgelegenheid. Samen werken de vier grote gemeenten in Fryslân aan de verdere ontwikkeling van kennisclusters. Denk aan de Dairy, Watercampus en het Innovatiecluster Drachten.

Súdwest-Fryslân wil dat er voldoende en goede terreinen en panden voor bedrijven zijn. De kwaliteit van de bestaande terreinen gaat nog onder de loep. Onderwerpen als duurzaamheid, efficiënt gebruik, klimaatadaptatie, een goede bereikbaarheid en snelle internetverbindingen zijn hierbij belangrijke onderwerpen.

Het economisch zwaartepunt van Súdwest-Fryslân ligt in Sneek en Bolsward. Deze steden hebben ook dé winkel- en horecagebieden van de regio voor inwoners en toeristen. Ook grootschalige bedrijfslocaties horen hier thuis. In de grotere kernen in de landelijke clusters zijn er kansen voor ontwikkelingen die passen bij de kernen. Voor de landelijke clusters zet Súdwest-Fryslân in op diversiteit en menging van verschillende functies. Neem als voorbeeld kantoor, recreatie, zorg, wellness en/of mogelijkheden wonen en werken.

Toekomstbestendig toerisme
Súdwest-Fryslân heeft een zeer gevarieerd en levendig aanbod voor recreanten en toeristen. Het bruisende karakter, 's zomers en 's winters, vergroot de aantrekkingskracht voor toeristen en eigen inwoners. Súdwest-Fryslân wil het toerisme toekomstbestendig maken met een verdubbeling van bestedingen van toeristen in 2030.

De verwachting is dat toerisme in Nederland toeneemt. In Súdwest-Fryslân zal dat ook merkbaar worden. In 2030 heeft elke inwoner profijt van de gastvrijheidseconomie, wanneer Súdwest-Fryslân kiest voor toeristen die bij het landschap, de mienskip en de omgeving passen.

Súdwest-Fryslân zet in op een slimme groet kwaliteit. Die past bij de culturele identiteit, bij het MKB en bij de ecologische footprint. Te veel toerisme en recreatie mag natuurlijk niet het woon- en leefklimaat en de landschappelijke kernwaarden aantasten.

Slimme groei draagt bij aan:

• een prettige en gezonde leefomgeving, omdat voorzieningen op peil blijven en inwoners maken er ook gebruik van in hun vrije tijd;

• behoud van natuur- en cultuurerfgoed, omdat nieuwe inkomsten gebruikt kunnen worden voor instandhouding erfgoed;

• toekomstbestendige banen, zodanig dat er ruimte is voor het midden- en kleinbedrijf om te investeren in betere arbeidsvoorwaarden, een hogere arbeidsproductiviteit en het bieden van een interessant vestigingsklimaat voor jonge ondernemers en gezinnen;

• een circulaire economie.

Het is belangrijk om meer (afwisseling in) belevenissen te creëren. Daarom nodigt Súdwest-Fryslân de toeristische sector en ondernemers uit om:

• het bestaande aanbod te verdiepen;

• onderling tot meer samenwerking te komen in de vaargebieden (watertoerisme);

• het beter vermarkten van het toeristisch aanbod door digitale informatieverstrekking.

Accenten van de inzet van Súdwest-Fryslân op het gebied van toerisme en recreatie liggen bij vitale logiesaccommodaties en aantrekkelijke dagrecreatieve netwerken. De kwaliteit van de fietsinfrastructuur wordt hoog gewaardeerd: Friesland is nummer één fietsprovincie in 2019. Dit moet zo blijven! De mienskip speelt ook een belangrijke rol bij het behoud en het gebruik van dagrecreatieve netwerken en gebieden, omdat het aanbod voor een groot deel drijft op vrijwilligers.

De gemeente faciliteert goede ideeën en initiatieven van ondernemers en inwoners. Zo geeft Súdwest-Fryslân invulling aan de gastheerrol. Dat gebeurt via de drie onderhoudsopgaven voor:

• de 140 kilometer kades en oevers;

• ongeveer 600 bruggen;

• ruim 40 kilometer waterbodems.

Versterken van het cultuurtoerisme
Erfgoed speelt, naast water en het weidse landschap, een belangrijke rol in de recreatieve aantrekkingskracht. Súdwest-Fryslân werkt aan een visie voor cultuurtoerisme. De inzet is:

• versterking van de samenwerking in het cultuur-toeristisch veld;

• ontwikkelen van producten;

• promotie.

De gemeente wil mensen aantrekken die actie en vertier zoeken. En óók mensen die rust en ruimte willen.

Stimuleren samenwerking 3 O’s
Súdwest-Fryslân stimuleert samenwerking tussen de 3 O’s. Dat zijn het Onderwijs, de Ondernemers en de Overheid. Doel van deze samenwerking? Dat het in aantal afnemende beroepsbevolking goed blijft aansluiten bij de vraag vanuit de bedrijven. 

'Iedereen doet mee'. Dat motto geldt in Súdwest-Fryslân. De gemeente zorgt voor maximale uitstroom en minimale instroom als het gaat om de uitkeringssituatie. De gemeente betrekt lokale bedrijven zoveel mogelijk bij haar gemeentelijke taken en opdrachten. Daarnaast zijn er investeringen in concrete projecten, zoals Techlab en Yachtbuilders Academy. Verder weten starters zich gesteund. Accountmanagers verbinden deze ondernemers aan partijen die hen verder kunnen helpen. Súdwest-Fryslân investeert ook in (kennis)organisaties, zoals het Innovatie Platform Fryslân. Dit soort organisaties kunnen ondernemers verder kunnen.

Circulaire economie
Net als het Rijk en de provincie werkt Súdwest-Fryslân aan een circulaire economie in 2050. Dat betekent een economie waarbij afval een grondstof is die we hergebruiken. Súdwest-Fryslân gaat voor veel minder reststromen (afval). En mindert flink in het gebruik van nieuwe grondstoffen.

4.3.3 Duurzame en veilige vervoerssystemen

Een verkeersveilige en leefbare gemeente
Súdwest-Fryslân wil een verkeersveilige, leefbare en optimaal bereikbare gemeente zijn. Daartoe werkt de gemeente aan een herkenbare en logische inrichting van de wegen. Met meer ruimte voor de voetganger er meer stimulans om de fiets te gebruiken. Súdwest-Fryslân reguleert het landbouwverkeer en het goederenvervoer voor meer verkeersveiligheid. Daarnaast moeten er voldoende, klantvriendelijke parkeergelegenheid zijn.

De vergrijzing van de inwoners betekent een afname van de individuele mobiliteit. Dat vraagt om een goede bereikbaarheid en toegankelijkheid van de basisvoorzieningen. Denk aan huisartsen, ziekenhuis, supermarkten en bushaltes. Maar ook de openbare ruimte moet goed toegankelijk zijn, denk aan blindegeleidestroken, brede stoepen zonder drempels en obstakels en harde ondergrond van wandelpaden.

Súdwest-Fryslân werkt met de provincie aan het bereikbaar houden van kleine kernen:

• met het openbaar vervoer;

• door tijdig in te spelen op nieuwe vormen van vervoerstechnieken, onder meer zelfrijdende auto’s.

Duurzaamheid rode draad
Súdwest-Fryslân waardeert de laadinfrastructuur op. Dat draagt bij aan de verduurzaming van de mobiliteit. Er zijn in 2022 minimaal 500 autolaadpunten. Doel is ook dat in 2022 alle groepsvervoer op 100% hernieuwbare energie rijdt. Daarnaast stimuleert Súdwest-Fryslân andere vormen van duurzamer vervoer. Denk aan het gebruik van deelauto’s en het bevorderen van het fietsverkeer. De gemeente wil in de top 50 e-mobiliteit van alle gemeenten staan.

Online verbindingen
Ook een hoogwaardige, digitale infrastructuur is belangrijk voor de leefbaarheid en de economische ontwikkeling. De glasvezelinfrastructuur voor snel internet is daarbij onmisbaar. De toekomst belooft veel nieuws, zoals zorg op afstand. Ook neemt het gebruik van data thuis en door bedrijven rap toe. De digitale infrastructuur moet dit ondersteunen.

Warm contact blijft onmisbaar
Súdwest-Fryslân wil eenzaamheid onder ouderen op tijd signaleren en doorbreken. Er is oog voor een goede balans tussen de digitale verbindingen en de échte verbinding. Mensen blijven elkaar altijd persoonlijk nodig hebben. Ook blijft er een groep mensen die niet digitaal of online is. Het online contact mag geen vervanger zijn van echte ontmoetingen. Wel kunnen digitale ontwikkelingen ontmoeting stimuleren.

5.3.1 Duurzame landbouw en voedsel

In de agro-food keten, van boer tot consument, liggen diverse verduurzamingsopgaves die gericht zijn op gezonde voedselproductie uit een gezonde leefomgeving. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om de transitie naar een natuurinclusief en circulaire landbouw. Dit vormt een belangrijke pijler onder de kwaliteit van het buitengebied. De agrarische sector biedt daarbij kansen voor diverse innovaties en die uiten zich bijvoorbeeld via korte keten initiatieven (bijvoorbeeld lokale voedselcoöperaties) en grotere internationale voedselketens (bijvoorbeeld de agro-food-industrie in Workum of Bolsward).

De te realiseren maatschappelijke doelen zijn:

• een natuurinclusieve circulaire landbouw;

• vernieuwen van het verdienvermogen van een diverse agro-food sector;

• herstel van biodiversiteit;

• CO2-reductie;

• reductie van stikstofemissie en –depositie;

• verbeteren van de waterkwaliteit;

• duurzame energie doelstellingen;

• gezondere voedsel productie en consumptie.

De transitie naar een betere balans tussen ecologische en economische factoren is al volop aan de gang door veel initiatieven in de gemeenschap. Súdwest-Fryslân moedigt die ontwikkeling aan en probeert de ‘bottom-up beweging’ top down te combineren met bijvoorbeeld de Europese, nationale en regionale landbouwagenda’s. De provincie werkt begin 2021 aan een nieuwe landbouwagenda en er komt een nieuw Friese Veenweideprogramma 2021-2030.

Onderdelen van deze zoektocht zijn:

- De agrariër als duurzame energieproducent:

• Mestvergisting en –raffinage;

• Zonnepanelen;

- De agrariër als duurzame voedselproducent:

• Kringlooplandbouw voor o.a. internationale agro-food ketens;

• Korte keten initiatieven;

- De agrariër als beheerder van landschappelijke diensten:

• Natuurbeheer, schoon water, toeristische waarde;

- Multifunctionele landbouw:

• Verbreding van agrarische bedrijfsvoering met bijvoorbeeld recreatie of zorg.

Agrofoodsector op wereldniveau
De agrofoodsector in Fryslân functioneert op wereldniveau. Dat moet zo blijven. De verandering naar een natuurinclusieve en circulaire landbouw in 2030 raakt de hele keten van consument tot producent. Dat is kansrijk in Súdwest-Fryslân. Dit leidt tot een hernieuwde positie van met name de zuivelsector binnen de agrofoodketen. Een veranderend verdienvermogen voor de primaire agrarische bedrijven in het bijzonder, maar ook van de sector/keten als geheel, is daarbij een belangrijke opgave.

Gezonde agrarische bedrijfstak in een vitaal landschap
Een duurzame, klimaatbestendige en natuurinclusieve transitie voor de agrofoodketen is een complexe opgave. Dit leidt tot en voorbij 2030 tot een omschakeling (of doorontwikkeling) van de landbouwbedrijven. Alle actoren die betrokken zijn bij deze transitie werken steeds meer samen. We zetten in op het verduurzamen van de agrofoodketen van producent (boer), verwerker (agro-food industrie) tot distributie (retail) en consument (gezond voedsel). Dat gaat over verduurzaming van de productieketen binnen planetaire grenzen, het voorkomen van verspilling in die keten, de gezondheid van de eindproducten en samenhangende problematiek als bijvoorbeeld obesitas.

Herstel biodiversiteit/natuur

Het herstel van biodiversiteit is bijvoorbeeld gericht op betere inpassing van natuur binnen de agrarische bedrijfsvoering en de betere aansluiting bij bestaande natuurgebieden. Die biodiversiteit in het agrarisch landschap richt zich met name op:

• Functionele biodiversiteit gericht op ondersteuning van primaire voedselproductie. Bijvoorbeeld een levende bodem of toepassing van natuurlijke bestrijdingsmiddelen.

• Gebied specifieke biodiversiteitsmaatregelen zoals landschapselementen of natuurlijke verbindingszones.

• Specifieke soorten zoals de bijzondere verantwoordelijkheid voor de weidevogels die ondersteunende aandacht vragen binnen Europese habitatrichtlijnen.

Landschappelijk maatwerk
Aangepaste vormen van voedsel produceren zorgen ook voor een ander type landschap. Daarvoor is landschappelijk maatwerk nodig. De mogelijkheden hangen af van het landschapstype en type productie. Daarnaast zijn er andere mogelijkheden zoals het verhogen van de recreatieve waarde van het landschap met bijvoorbeeld een boerderijwinkel of aan combinaties met zorg, behoud en ontwikkeling van cultuurhistorisch erfgoed. Binnen de aanpak Nationaal Landschap Zuidwest-Friesland kan hier inhoud aan worden gegeven. 

Veenweide/kleiweide
In Súdwest-Fryslân is vooral sprake van kleiweide- en veenweidegebieden met voornamelijk melkveehouderijbedrijven. Hierdoor ontstaan mogelijkheden om juist binnen deze sector, en afgestemd op de veen- en kleigronden, tot innovaties te komen. Voor de veenweide gebieden speelt hier de opgave rond de te hanteren waterpeilen om hiermee bodemdaling tegen te gaan, CO2-uitstoot te beperken en schade aan funderingen en wegen te voorkomen..

Ontwikkelmogelijkheden agrarische bedrijven
Aan het gebied verbonden landbouw is voor Súdwest-Fryslân het uitgangspunt. Binnen de huidige gemeentelijke planologische kaders is er ruimte voor verruiming van mogelijkheden voor agrarische bedrijven. Die verruiming kent verschillende vormen onder andere voor meer multifunctionele bedrijfsvoering zoals recreatie of zorg maar ook voor bijvoorbeeld marktinitiatieven die duurzame voedsel productie centraal zetten. Een positieve bijdrage aan de biodiversiteit, duurzaamheid en landschap is hierbij van belang. De gemeente volgt de uitgangspunten van de provincie rond nieuwvestiging of verbreding van een bedrijf. Er is geen ruimte voor nieuwe bouwpercelen voor intensieve veehouderij. Súdwest-Fryslân stuurt hierop via het bestemmingsplan (straks het omgevingsplan).

Goede balans tussen functies, voorkomen van (milieu)hinder
Naast (ruimtelijke) kwaliteit is ook het voorkomen van hinder voor gevoelige functies als ‘wonen’ van belang. Andersom kan een woning een agrarisch bedrijf belemmeren. Súdwest-Fryslân stuurt hierop via het bestemmingsplan (straks omgevingsplan). Met de Geurverordening is er meer ontwikkelingsruimte voor veehouderijen.

Voedsel: diversiteit van korte lokale voedselketens tot internationale bulkketens
Súdwest-Fryslân heeft melkveehouderijen die produceren voor de wereldmarkt. Daarnaast zijn er steeds vaker boeren die produceren voor niche markten (bijvoorbeeld biologisch) of kleinschalige groentetelers en dorpstuinen. Die telen voor lokale consumptie en dragen bij aan een korte voedselketen. Zo is in de mienskip van (Súdwest-)Fryslân de Friese Voedselbeweging opgericht. Deze Voedselbeweging heeft een Voedselvisie opgesteld die gericht is op een circulair, vitaal, transparant en eerlijk voedselsysteem. Waarbij de productie klimaatneutraal is. Doel is een korte, regionale voedselketen die bijdraagt aan:

• een hogere voedselprijs;

• vermindering van de voedselkilometers;

• betrokkenheid van inwoners bij voedselproductie;

• onderzoek naar nieuwe verdienmodellen.

De voedseltransitie gaat over veel meer dan alleen een andere manier van productie. Denk onder meer aan:

• de gezondheid;

• een ander voedingspatroon (zoals minder dierlijke eiwitten en meer plantaardige eiwitten);

• minder bewerkt voedsel eten;

• minder voedselverspilling;

• sociale aspecten;

• beleving, smaak, seizoenproducten en bewustwording.

Súdwest-Fryslân draagt hieraan op verschillende manieren bij. Met het verstrekken van informatie, door te stimuleren/ondersteunen en met het mogelijk maken van initiatieven.

SWF als experimenteergebied Vitaal Landschap
Súdwest-Fryslân wil een experimenteergebied zijn voor deze circulaire natuurinclusieve landschapstransitie. Initiatieven binnen de gemeentegrenzen worden gestimuleerd. Súdwest-Fryslân beoogt daarin een laboratorium te zijn waar deze vernieuwing zichtbaar is. De gemeente ondersteunt bij die verandering als er implicaties zijn (bijvoorbeeld wetgeving) waar de overheid een katalyserende rol kan spelen. Deze transitieopgave ligt grotendeels bij andere overheden (provincie, landelijk, Europa) dus de rol die we als gemeente hierin kunnen spelen vindt plaats binnen die kaders. Hierbij is van belang dat de kernwaarden -cultureel erfgoed, natuur, weidsen waterrijk landschap- behouden blijven.

Gemeente geeft het goede voorbeeld
Het kan gaan om:

• beheren van bermen en groengebieden met extra aandacht voor biodiversiteit;

• inkopen van gezonde, verse streekproducten voor in de personeelskantine;

• stimuleren van dorpstuinen en voedseltuinen in de dorpen en wijken;

• werken aan gedragsverandering via informatieverstrekking.

5.3.2 Circulaire economie en duurzame infrastructuur

Binnen het landelijk gebied zal vooral de landbouw zich doorontwikkelen naar een circulaire bedrijfsvoering.

Circulaire economie binnen het landelijk gebied
Binnen thema “Veerkrachtige en leefbare wijken, dorpen en steden” is het belang van het toewerken naar een circulaire economie binnen de context van duurzame werkgelegenheid benoemd. Voor circulaire landbouw is hiervoor bij paragraaf 5.4.1. de te kiezen aanpak binnen de context van duurzame landbouw meegenomen.

Duurzame wegen- en padenstructuur
Draagkracht en veiligheid van wegen en paden in het landelijk gebied moet worden afgestemd op het gebruik. De spanning die kan ontstaan tussen zwaar landbouwverkeer en toeristische en lokale routes vraagt waar nodig om veilige oplossingen.

Vergroening/bermbeheer
Een meer duurzame infrastructuur zal samengaan met vergroening. Denk daarbij aan bermbeheer of het vergroenen van bedrijventerreinen etc. Maar ook de manier waarop gemeentelijke gronden worden verpacht en beheerd. 

Hoogwaardige, digitale infrastructuur
In aanvulling op het thema “Veerkrachtige en leefbare wijken, dorpen en steden” is het belang van een hoogwaardige digitale infrastructuur ook voor de ontwikkeling van het landelijk gebied noodzakelijk.

6.3.1 Samenhang tussen de transities en integraal werken

Gebruikssystemen zijn robuust, veerkrachtig en dienstbaar
Wat is er nodig om te komen tot de klimaatadaptatie, energietransitie en circulaire economie?
Het vraagt om vernieuwing en aanpassingen die flink ingrijpen. Denk aan:

• de uitbreiding van de energie-infrastructuur;

• de aanleg van warmtenetten;

• het klimaatbestendig en veilig maken van het systeem van het water.

Súdwest-Fryslân zet in op robuuste en veerkrachtige systemen als dragers van wat er verandert. Dat eerste betekent dat de systemen gezond, veilig, functioneel en duurzaam zijn. Het tweede betekent dat de systemen kunnen meebewegen met de tijd. Lees: met wat er verandert aan wensen en opgaven. Dit vraagt om samenwerken. En om het in goede samenhang combineren van kennis, proces, inwoners, landschap, financiën en technologie. Bij elke opgave. Súdwest-Fryslân zet hierop maximaal in.

Maatschappelijke en ruimtelijke inpassing
De nagestreefde ontwikkelingen rondom energie en klimaat kan de gemeente niet alleen realiseren. Súdwest-Fryslân faciliteert en werkt samen waar het kan en initieert waar het moet. Op dit moment zijn al veel boeren, energiecoöperaties, ondernemers en individuele inwoners goed op weg.

Súdwest-Fryslân wil zoveel mogelijk overbodige hindernissen wegnemen. Kernen en wijken doorlopen elk hun eigen proces, elk in een verschillende fase. Súdwest-Fryslân speelt in op de stand van zaken. Middelen die voortkomen uit de energiemaatregelen moeten zoveel mogelijk terugvloeien naar de lokale mienskip. Kernwaarden van het landschap en van de kernen zijn leidend voor een goede inpassing.

Burgerraadpleging Regionale Energiestrategie
Om de Energietransitie vorm te geven is voor de Regionale Energiestrategie in Súdwest-Fryslân in 2020 een Burgerraadpleging gehouden. De resultaten zijn in zes hoofdconclusies:

• a.

  Deelnemers zien een grote rol voor de gemeente en de inwoners zelf.

• b.

  Deelnemers zijn terughoudend over een te grote rol voor de markt.

• c.

  De overgrote meerderheid van de deelnemers wil niet dat Súdwest-Fryslân energieleverancier van Nederland wordt, jongeren zijn relatief positief over deze optie.

• d.

  Het landschap is een belangrijke waarde en de aantasting daarvan een reden tot zorg (staat onder geluk)

• e.

  Kosteneffectiviteit is een belangrijk onderwerp voor deelnemers.

• f.

  Deelnemers hebben zorgen over de eerlijkheid van de verdeling van lusten en lasten.

Het streven is dat elk dorp en wijk zijn eigen energiecoöperatie heeft. Ieder dorp wordt gestimuleerd een brede dorpsvisie te ontwikkelen. Súdwest-Fryslân stimuleert het ontstaan van netwerken in en tussen de dorpen en maatschappelijke partijen.

6.3.2 Schone energie

Trias energetica: besparen, duurzaam opwekken en hergebruik van energie
De klimaatmitigatie bestaat uit een pakket van maatregelen. Doel daarvan is om in 2030 49% minder broeikasgassen uit te stoten dan in 1990. Twee pijlers dragen elke op hun eigen manier bij aan CO2 reductie:

• a.

  elektriciteit (energieopwek)

• b.

  Gebouwde Omgeving (energieverbruik);

Circulaire Economie loopt als rode draad door deze twee pijlers.

Elke pijler is onmisbaar om de klimaatdoelen (49% CO2 reductie in 2030) te halen. Het denken hierover gebeurt vanuit de ‘trias energetica’:

• stap 1: beperk de vraag naar energie;

• stap 2a: gebruik energie uit reststromen;

• stap 2b: gebruik energie uit hernieuwbare bronnen

• stap 3: als gebruik van eindige (fossiele) energiebronnen onvermijdelijk is, gebruik ze dan zeer efficiënt. Compenseer dit op jaarbasis met 100% hernieuwbare energie.

Besparen
Energie besparen is goed voor het klimaat én ook voor de portemonnee. Gedrag is hierbij een belangrijke factor. Het draait niet alleen om grote investeringen, zoals het isoleren van woningen. Súdwest-Fryslân zet in op het stimuleren van bespaargedrag en bespaarmaatregelen.

Hernieuwbare energie: mixen!
Het opwekken van duurzame energie ligt in Súdwest-Fryslân landelijk gezien boven het gemiddelde. Súdwest-Fryslân wil de hernieuwbare energie laten bestaan uit een mix van verschillende vormen van duurzame energie. Voorbeelden zijn zonnepanelen, oppervlaktewarmte, warmte uit de aardbodem en bodemwater en het gebruik van waterstof. De technieken ontwikkelen zich namelijk snel. De visie en ambities gaan ze uitwerken in:

• de Regionale Energie Strategie (RES);

• de Transitievisie Warmte (TVW).

Accent op zon en water
Súdwest-Fryslân legt het accent via de zonneladder op zonne-energie. En op de kansen die er zijn in relatie tot ons blauwe, waterrijke profiel. De zonneladder houdt in dat de voorkeur uitgaat naar zonnepanelen op daken in bebouwde omgeving.

Uit indicatief onderzoek blijkt dat potentiële opwek op panden met (zeer) geschikte daken neerkomt op ~0,323 TWh. Daarbij is er niet op gelet of een dakconstructie geschikt is. Of dat het plaatsen van zonnepanelen volgens de regelgeving mag. In theorie kan Súdwest-Fryslân dus meer energie opwekken dan dat bewoners en bedrijven bij elkaar verbruiken. Daarnaast zijn er door het vele water kansen voor watergerelateerde technieken. Súdwest-Fryslân wil hiervoor een proeftuin zijn. Denk bijvoorbeeld aan aquathermie.

Duurzame energieopgave voor 50% uit lokale initiatieven
Ook de inpassing en de verbetering van de energie-infrastructuur zijn belangrijk aandachtspunten. Dat geldt voor elektriciteit en voor warmte (warmtenetten). Súdwest-Fryslân brengt samen met de regio de ruimte voor opwekking van hernieuwbare energie in kaart. Dat gebeurt via de Regionale Energie Strategie. Hierbij is aanwezigheid van lokale inzet en/of acceptatie noodzakelijk. Het Rijk formuleerde een belangrijk uitgangspunt. Namelijk dat het streven is dat 50% van de energieopwek in eigendom komt van burgers en bedrijven.

Voor de verwarming van alle gebouwen gaat Súdwest-Fryslân op zoek naar alternatieven voor het aardgas. Er komt inzicht in welke alternatieve oplossingen (on)mogelijk zijn voor het aardgas. Dat gebeurt voor wijken of buurten die voor 2030 op de planning staan in de TVW. In het algemeen werkt Súdwest-Fryslân aan bewustwording. Dat gebeurt door voorlichting te geven en laagdrempelige maatregelingen aan te bieden. De gemeente werkt de TVW samen met de samenleving uit in wijkuitvoeringsplannen.

Energietransitie versterkt de identiteit
Verandering van het landschap door veranderend energiegebruik is van alle tijden. De energietransitie voegt een nieuw hoofdstuk toe aan deze geschiedenis. Delen van het landschap zijn in het verleden gebruikt voor turfwinning. Windmolens zijn al vijf eeuwen lang aanwezig in ons landschap. Ook vroeger dachten ze na over zuinig omgaan met energie.

De overgang naar een duurzame energievoorziening heeft (weer) een groot invloed op de omgeving. Súdwest-Fryslân wil niet te veel van de ruimte vragen. Daarom gebruikt de gemeente de ‘zichtbaarheidsladder’. Daarbij gaat de voorkeur uit naar vormen van energieopwekking met geen of een minimale zichtbaarheid.

Het vraagt om zorgvuldige omgang met de kernwaarden als er sprake is van een grote zichtbaarheid. Dan is het tijd voor een (nieuwe) omgevingskwaliteit. Denk aan nieuwe energielandschappen, energieparken en energieboeren. Súdwest-Fryslân gaat er dan van uit dat een proces op gang komt. Een proces waarbij betrokken partijen elkaar opzoeken om het samen eens te worden over de inpassing.

6.3.3 Weerbaarheid

De effecten van klimaatverandering zijn heel uiteenlopend en sterk afhankelijk van de plek op aarde. In Nederland leidt klimaatverandering tot hogere temperaturen, meer(extreme) neerslag, drogere zomers en een stijgende zeespiegel. Het gaat daarbij niet alleen om geleidelijke veranderingen. Extreem weer, zoals hittegolven en forse regen- en hagelbuien, komt steeds vaker voor. Dat leidt tot meer schade en slachtoffers dan voorheen het geval was.

Klimaatverandering heeft effect op de kernen, het landelijke gebied en de mensen die er wonen. Als we niets doen, neemt de schade toe. Súdwest-Fryslân gaat met betrokken partijen (zoals het Wetterskip Fryslân) aan de slag met een klimaatbestendige en water robuuste inrichting. Samen werken we aan een strategie. Die richt zich op het voorkomen van overlast van water en het voorkomen van hittestress en droogte. Uiteraard heeft de gemeente lang niet op alle factoren invloed.

Voorkomen overlast van water
Eén van de klimaateffecten is ‘wateroverlast in stedelijke gebied’. Over het algemeen gaat het bij wateroverlast om gebeurtenissen van beperkte omvang, zoals extreme regenbuien. Die kunnen wel plaatselijk grote hinder veroorzaken. Door de zeespiegelstijging komen de huidige zeekust-, IJsselmeer- en Waddenzeenatuur onder druk te staan. Dat betekent dat leefgebieden voor dieren en planten aantasten of verdwijnen. Daarnaast is er sprake van verzilting van landbouwgrond in combinatie met bodemdaling. Dat vraagt om het beperken en zo mogelijk voorkomen van overstroming en de gevolgen daarvan.

Rijkswaterstaat en het Wetterskip Fryslân zijn verantwoordelijk voor het onderhouden en functioneren van de dijken en waterkeringen. Zij zorgen er ook voor dat er voldoende water is in het gebied. Súdwest-Fryslân zorgt voor de juiste afvoer van het vuilwater en het overtollige regenwater. Zo zetten we met elkaar in op een robuust en veerkrachtig watersysteem voor 2050.

Voorkomen van hittestress en droogte
Binnen de grotere kernen en steden is het gemiddeld één graad warmer dan in een landelijke omgeving. Inwoners van steden hebben hierdoor meer last van hitte. De verwachting is dat de zomers alleen maar warmer worden. Door hitte kan de luchtverontreiniging toenemen. Mensen ervaren overlast van hitte doordat ze ‘s avonds niet goed kunnen slapen. Kwetsbare groepen, vaak ouderen, hebben hier vaak extra last van.

Ook uitval van arbeidskrachten, toename van ziektes en vervroegde sterfte zijn gevolgen van de warmte en slaaptekort. En wat denk je van de invasie van de eikenprocessierups? Over overlast gesproken. Die gedijt goed in het warmere klimaat.

Súdwest-Fryslân heeft voor Sneek en Bolsward het effect van hitte in kaart gebracht. Hierbij valt op dat Bolsward gevoeliger is voor hittestress dan Sneek. De oorzaak hiervan is dat Bolsward op sommige plekken dichtere bebouwing kent dan Sneek.

Andere problemen als gevolg van toenemende hitte zijn de verdroging van natuurgebieden en een verminderde landbouwproductie. Extreme droogte kan zorgen voor een tekort aan zoet water. En ook aan verzilting aan de kust en tot ver in het land. Ook dit probleem is een belangrijk onderdeel van de strategie waaraan Súdwest-Fryslân samenwerkt met het Wetterskip.