Omgevingsvisie gemeente Apeldoorn

Apeldoorn is nu al aantrekkelijk: een ondernemende gezinsstad in het hart van Nederland. Een gemeente met een grote stad en veertien prachtige dorpen en buurtschappen in een landschap met indrukwekkende natuur en erfgoed. Ontstaan op de oostflank van de Veluwe waar het water stroomt en oude wegen kruisen. Eeuwenlang in trek als vestigingsplaats voor vorsten, burgers en ondernemers. Nu een gemeente met meer dan 165.000 inwoners en 100.000 arbeidsplaatsen … aan de vooravond van een nieuwe schaalsprong.

Met vier samenhangende opgaven wil Apeldoorn de toekomst tegemoet gaan en nóg aantrekkelijker worden. Allereerst gaan we ‘stadmaken’ en ‘vitale dorpen en buitengebied’ realiseren. Door nieuwe woon- en werkmilieus toe te voegen voor het Apeldoorn van 2040. Hiervoor benutten we de bestaande stad vooral langs het kanaal, het spoor en rond het centrum. En we bouwen op z’n Apeldoorns; met een mix van hoog en laag en natuurlijk veel groen. Alleen niet al ons programma kan in de bestaande stad worden opgenomen. Daarom breiden we ook uit, zodat voldoende open ruimte in de stad overblijft. Het is ook fijn als er wat te kiezen valt - stoer en stedelijk in de stad en groen en landelijk aan de rand. Nieuwe bedrijventerreinen verbinden we zo veel mogelijk aan de snelwegen.

We willen meer duurzame energie opwekken. In de stad zelf, maar ook gebundeld en goed ingepast in het landschap er omheen. We stimuleren elektrisch vervoer en maken overstapplekken van de auto naar openbaar vervoer en fiets. De dorpen houden we vitaal door wonen, lokale bedrijven en voorzieningen handig te combineren. We zorgen goed voor de kwaliteit van het buitengebied en bieden ruimte aan de landbouw van de toekomst. En we maken tempo als het om de noodzakelijke energietransitie gaat door grootschalige energieopwekking te concentreren in het buitengebied.

Groei van de stad biedt tegelijk kansen om het fysieke fundament én het sociale fundament te versterken. Met fysiek bedoelen we de bodem, waarop de stad is gegroeid; ons natuurlijk systeem van water en groen én ons erfgoed. Daarom werken we aan de Groene Mal - groene vingers en waterlopen - die stad en buitengebied verbindt. Veluws water is van hoge kwaliteit, dus dat willen we vasthouden en hergebruiken. We maken erfgoed zichtbaar en stimuleren hoogwaardige architectuur. Ons sociaal fundament ondersteunen we door te bouwen aan een inclusieve stad. We zijn een hechte gemeenschap; niet alleen in de dorpen en buurtschappen maar ook in de stad. Dat willen we graag zo houden. Dit sociale karakter komt verder tot bloei in wijken en dorpen met een gezonde, groene buitenruimte. Op plekken waar voorzieningen binnen handbereik zijn en waar een gevarieerd aanbod van (betaalbare) nieuwe woningen voorhanden is. Dat geheel maakt die typische gezinsstad Apeldoorn waar het comfortabel wonen is.

De grote hoofdopgaven realiseren we in een zestal gebieden: de binnenstad, de spoorzone rond het centraal station, de kanaalzone, stadsrand-zuid langs de A1, stadsrand-noord langs de Oost-Veluweweg en het kanaal en Uddel. Nieuw programma gaat samen op met versterken van onze groene kwaliteiten en ondersteunen van onze sociale samenhang. Zo bouwen we logisch voort op de bestaande stad; op de infrastructuur, het groen en de voorzieningen. Ook houden we de stad compact en streven we naar meervoudig ruimtegebruik. Gebieden kunnen meerdere functies vervullen, zoals wonen, natuur en duurzame energie. Naast de gebiedsontwikkelingen maken we de bestaande wijken, dorpen en bedrijventerreinen gevarieerder en toekomstbestendig. Denk aan het opknappen van openbaar gebied, het stimuleren van duurzame energie en het tegengaan van hittestress door meer groen.

Wij stellen het zeer op prijs waneer inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties willen bijdragen aan het Apeldoorn van 2040. We werken graag samen vanuit een transparante en uitnodigende houding. De nieuwe Omgevingswet biedt ons hiervoor allerlei instrumenten.

Kortom, we maken Apeldoorn woest aantrekkelijk!

Het sociale karakter van Apeldoorn komt verder tot bloei in wijken en dorpen met een gezonde, groene buitenruimte.

Waardevol landschap

Het landschap van Apeldoorn is in de loop der tijd gemaakt door natuurkracht en menskracht. Deze krachten werken nog altijd door. Het landschap is diep in ons DNA vervlochten; daar zijn we trots op. 

West is hoog en droog, oost is laag en nat. Wonen en werken doen we het liefst op de overgang daartussen. We koesteren dit waardevolle landschap, want dit is wat Apeldoorn zo uniek en bijzonder maakt! 

De ondergrond van Apeldoorn

De horizon voor de Omgevingsvisie is 2040. In de komende twintig jaar staat er veel te gebeuren. We onderzoeken wat nodig is om een bijzondere gemeente te blijven: ‘woest aantrekkelijk’, inclusief én ondernemend. We geven richting in belangrijke hoofdopgaven en waar die in de gemeente tot ontwikkeling komen. Dat doen we op een integrale wijze, door de thema’s van de leefomgeving samen te brengen. Die thema’s zijn eerder uitgewerkt in het Koersdocument.

Een bijzondere gemeente blijven

In deze visie leest u hoe Apeldoorn zich de komende jaren gaat ontwikkelen. De visie gaat over onze leefomgeving en over wat we voor de toekomst willen. De horizon voor deze visie is 2040. In de komende twintig jaar staat er veel te gebeuren. Sommige zaken zijn al heel concreet. De meeste zijn dat nog niet en zijn nu als ambitie verwoord om later uit te werken. Wat maakt Apeldoorn bijzonder? Wat moet behouden blijven? En wat gaan we ontwikkelen om een bijzondere gemeente te blijven? 

Doel - samen bouwen 

De Omgevingsvisie stelt doelen voor onze totale leefomgeving. Het geeft richting voor de vormgeving van onze fysieke leefomgeving. We werken graag met iedereen samen aan deze doelen en aan de vormgeving van onze gemeente. Of u nu een ondernemer, ontwikkelaar of buurtbewoner bent, we nodigen u uit met initiatieven bij te dragen aan deze visie. Zo blijft Apeldoorn de gemeente waar mensen prettig kunnen wonen en werken, bewegen en ontwikkelen, sporten en genieten. Apeldoorn scoort al jaren hoog als het om geluksgevoel gaat. Een goede reden om zuinig te zijn op onze omgeving. Samen bouwen we zo onze toekomst. Een fijne omgeving creëer je met z’n allen. 

Resultaat - van en voor iedereen 

In 2018 publiceerde de gemeente ‘De Toekomstverhalen’ waarin inwoners, ondernemers en organisaties vertellen hoe zij Apeldoorn in 2030 voor zich zien. 

In 2019 heeft de gemeenteraad ‘Het Koersdocument’ vastgesteld, als kader voor de Omgevingsvisie. 

In 2020 heeft de gemeenteraad het Ambitiedocument Apeldoorn 2040 vastgesteld voor de lange termijn. 

Vrij vertaald zegt het Koersdocument: in Apeldoorn doet iedereen ertoe, is groen altijd nabij, zijn onze gasten welkom en maken we er werk van. De basis hiervoor is ‘het Apeldoorns DNA’: royaal in oppervlakte en oorsprong, sociaal, gastvrij en groen. En altijd met aandacht voor ons erfgoed. De Omgevingsvisie is samen met gemeenteraad en college gemaakt, waarbij regelmatig de kennis en ideeën van inwoners, ondernemers, investeerders en ontwikkelaars, experts en andere overheden meegenomen zijn. Het resultaat is dus echt van en voor iedereen. 

Opdracht - breed denken, durven en doen 

Het Koersdocument heeft richting gegeven aan de Omgevingsvisie via een aantal principes: “Zorg voor goede woon- en werklocaties, voor bereikbaarheid en maak vaart met verduurzaming van de energievoorziening en het klimaatvraagstuk. Versterk de ruimtelijke kwaliteit en houd rekening met de menselijke maat. Kijk breed: sociaal, economisch en duurzaam. Maak gebiedsgerichte keuzes met efficiënt multifunctioneel ruimtegebruik. Wees streng op het ‘wat’ en durf ruimte te laten in het ‘hoe’. En bovenal: betrek inwoners en bedrijven bij de uitwerking richting onze toekomst.” 

Omgevingseffectrapport (OER) en aanvulling Tijdens het opstellen van de Omgevingsvisie hebben we de milieueffecten van onze ambities onderzocht en vastgelegd in een omgevingseffectrapport. De uitkomsten hiervan geven ons inzicht in de milieueffecten van de gemaakte keuzes en geven randvoorwaarden mee voor het vervolg. Dit omgevingseffectrapport is beoordeeld door de landelijke adviesraad op dit gebied: de commissie MER. Naar aanleiding van dit advies is onze OER inhoudelijk aangevuld en verbeterd. U leest hier meer over in hoofdstuk 6. 

Tijdpad - in principe langdurig 

Grote keuzes vragen een lange termijn. De doorkijk van de Omgevingsvisie is daarom twintig jaar, tot 2040. Tijdens deze looptijd kan er veel gebeuren. Daarom staan we stil bij waar we in 2030 willen staan met onze opgaven, als een tussenstand naar 2040. 

Soms zijn maatschappelijke veranderingen aanleiding om zaken bij te sturen. In zo’n situatie passen we de visie aan en gaat de Omgevingsvisie weer ter vaststelling naar de raad. Dit is wettelijk zo bepaald. 

Het Koersdocument 

De Toekomstverhalen

Wanneer we plannen voor een prettige, mooie leefomgeving ontwikkelen, kijken we naar de geschiedenis. Hoe Apeldoorn is ontstaan en zich als gemeente heeft ontwikkeld tot op dit punt. Het is ook zinvol om te onderzoeken wat typisch Apeldoorns is en hoe wij ons verhouden tot onze directe omgeving. Kijkend vanuit de historie beschrijven we onze huidige identiteit. Vanuit daar zoomen we in op het Apeldoorn van nu en straks om tot een toekomstbestendige identiteit te komen.

2.1 Het ontstaan

Ruim 1200 jaar geleden ontstond er op de grens van de Veluwse stuwwal en de IJsselvallei een nederzetting: Appoldro, wat letterlijk ‘plaats bij water en bomen’ betekent. Appoldro werd de kern van het latere kerkdorp en groeide uit tot Apeldoorn, een grote stad omringd door prachtige dorpen en natuur.

Apeldoorn heeft door de eeuwen heen meerdere groei-impulsen gekend. Al in de Middeleeuwen was Apeldoorn door zijn centrale ligging op een kruispunt van handelswegen een ontmoetingsplaats voor de Hanzesteden. Sprengenbeken met watermolens zorgden voor de komst van tientallen papierfabriekjes en later wasserijen. Dit was het begin van de huidige maakindustrie. Vanaf de 19e eeuw groeide deze industrie verder en Apeldoorn produceerde flink, ook voor diverse landelijk bekende merken zoals Zwitsal, Talens en Remeha. 

Voor de Oranjes was Apeldoorn interessant als jachtgebied en pleisterplaats. Paleis Het Loo werd gebouwd in de 17de eeuw. De vorstelijke allure trok later nieuwe inwoners naar het dorp, dat mede hierdoor langzaam stad werd. De 19de-eeuwse koningen stimuleerden de aanleg van het Apeldoorns kanaal en de spoorweg met station. Veel oud-Indiëgangers bouwden villa’s in de Parkenbuurt. Chique winkels en andere voorzieningen vestigden zich en zo werd de Dorpsstraat de Hoofdstraat. 

Na de Tweede Wereldoorlog groeide Apeldoorn verder, en werd een echte gezinsstad. Het groeiende Veluwse toerisme maakte dat Apeldoorn ook aantrekkelijker, met inmiddels grote toeristische trekkers als Paleis het Loo, de Julianatoren en Apenheul. Mensen uit heel Nederland vonden hier nieuw werk, inclusief een mooie woonomgeving. Inmiddels is Apeldoorn 

de elfde gemeente van Nederland met een complete stad, karakteristieke dorpen en buurtschappen en een enorm buitengebied. Samen goed voor meer dan 

165.000 inwoners en 100.000 arbeidsplaatsen. 

Lees ook het intermezzo Royale woonstad

2.2 Apeldoorn nu

Op veel plekken in Apeldoorn is de geschiedenis nog goed zichtbaar en beleefbaar. Op dit fundament wordt dankbaar voortgebouwd. We zijn een veelzijdige gemeente met een uniek karakter.   

Apeldoorn ...

• is sterk verbonden met de Veluwe door beken en sprengen, toeristische routes en het vele groen;  

• ligt te midden van diverse fraaie landschapstypen. De Veluwse stuwwal en de IJsselvallei hebben ieder hun bijzondere kwaliteiten; 

• heeft karakteristieke omliggende dorpen, waarin het prettig wonen én werken is; 

• heeft met het kanaal een tot op heden belangrijke ‘drager’ in de stad. Vroeger voor de industrie, nu voor de mix wonen-werken-recreatie; 

• is een echte gezinsstad met een rijk aanbod van groene woonwijken, soms landelijk bekend: de Parken, Kerschoten, De Maten en het recente Zuidbroek; 

• kent een binnenstad met veel monumentale panden uit de 19^e eeuw, gecombineerd met moderne stedelijke architectuur; 

• kent een rijke Oranjegeschiedenis, die op veel plekken zichtbaar is. Het paleis, de villa’s en parken, de kunstwerken en de lange lanen in de stad; 

• krijgt jaarlijks veel dagtoeristen voor bijvoorbeeld Paleis Het Loo, Apenheul en Julianatoren. Ook de Veluwse hotels en vakantieparken zijn erg in trek; 

• heeft lokaal en regionaal veel te bieden qua voorzieningen. Sportcomplexen zoals Omnisport en Sportpark Orderbos en culturele instellingen zoals theater- en congrescentrum Orpheus, CODA en Gigant; 

• heeft een veelzijdige economie met zakelijke dienstverlening, ICT, logistiek, zorg en een sterke maakindustrie. Bedrijven zijn te vinden midden in de stad en in de dorpen;  

• trekt steeds meer en diverser onderwijs. Zo is de marinierskazerne die naar Apeldoorn komt een mooie aanvulling op het rijtje politieacademie-defensie-marechaussee.

2.3 De ligging van Apeldoorn

Centraal in Nederland 

De gemeente Apeldoorn ligt centraal in Nederland, aan het grootste natuurgebied van het land, de Veluwe, en op een kruispunt van snelwegen en spoor. Een aantrekkelijke vestigingsplaats voor bedrijven en nieuwe inwoners dus. Van de ruim 165.000 inwoners wonen er ongeveer 25.000 in onze dorpen en buurtschappen. Via de A1 en het spoor is de stad goed verbonden met Twente, de Randstad en het centraal Europese achterland. En via de A50 eveneens met 

de regio’s Zwolle-Kampen en Arnhem-Nijmegen. De Apeldoornse economie biedt werk aan inwoners van de Stedendriehoek, de Veluwe, de regio Arnhem- Nijmegen en Oost-Nederland. 

Rond de Randstad Regio 

Het westelijk deel van Apeldoorn ligt op de hoge stuwwal van de Veluwe, het oostelijk deel in de natte laagte van de IJsselvallei. De stad en de meeste dorpen liggen onderaan de helling van de stuwwal in 

het overgangsgebied tussen deze twee landschappen. Vanwege de aantrekkelijke omgeving en de goede ontsluiting is Apeldoorn al decennialang in trek bij gezinnen uit de Randstad. Zo maakt Apeldoorn deel uit van een kring van stedelijke regio’s rond de Randstad. Deze regio’s doen het goed qua economische groei en bevolkingsaanwas. Apeldoorn onderscheidt zich door de combinatie van dorpse, groene én stedelijke kenmerken. Daar waar het beste van twee werelden samenkomt: het comfort van de stad en het meest aantrekkelijke landschap naast de deur. 

Apeldoorn - themakaart Ligging in Nederland 

Stedendriehoek / Cleantech Regio 

Apeldoorn is regionaal behoorlijk in ontwikkeling, zowel op de Veluwe als in de Stedendriehoek. Samen met Brummen, Deventer, Epe, Heerde, Lochem, Voorst en Zutphen heeft Apeldoorn als Cleantech Regio de ambitie om uit te groeien tot een van de meest duurzame regio’s van Nederland. Topprioriteiten van de Cleantech Regio zijn: de energietransitie, waaronder de regionale energiestrategie, en een circulaire economie. Om energieneutraal te worden investeren we in innovatiekracht, human capital, slimme en schone mobiliteit, voldoende toptalenten in onze leefomgeving en een sterk vestigingsklimaat. Apeldoorn is als grootste gemeente een belangrijke partner in de regionale samenwerking. 

De Veluwealliantie 

‘Veluwe op 1’ ... dat is het motto van de regionale VeluweAgenda. Hierin werken veertig partijen intensief samen om de Veluwe als populairste vakantiebestemming verder te ontwikkelen. Hoofdthema’s zijn: robuuste natuurnetwerken, vitaal landschap, beleefbaar erfgoed, beste bereikbaarheid, topactiviteiten en excellent verblijf. 

Cleantech Regio 

VeluweAgenda 

2.4 Identiteit - de Apeldoornse waarden

In Nederland spelen actuele thema’s die iedereen aangaan. Het klimaat is daar één van, naast bijvoorbeeld de enorme behoefte aan meer woningen. Deze landelijke vraagstukken spelen ook in Apeldoorn. Via participatietrajecten hebben we een vertaling naar Apeldoornse opgaven gemaakt in het Koersdocument en het Ambitiedocument 2040, dat eind 2020 door college en raad is bekrachtigd. Een mooie basis voor de Omgevingsvisie.

3.1 De landelijke agenda

Ruimte is schaars in Nederland. De landelijke opgaven zijn bovendien urgent: de woningnood, het klimaat en de biodiversiteit. Deze agenda is ook relevant voor de lokale keuzes die we maken. Dit zijn de grote vraagstukken op een rijtje. 

Grote woningvraag in Nederland 

Dit komt onder andere door demografische veranderingen als vergrijzing, huishoudensverdunning en immigratie. De beschikbaarheid, geschiktheid en betaalbaarheid van woningen staat onder druk. Per regio worden nationale afspraken gemaakt om tot 2040 nog tenminste 1 miljoen woningen te bouwen. Apeldoorn wil hieraan een stevige bijdrage leveren. 

Nog meer vraag naar gezonde leefomgeving 

Het besef groeit dat een gezonde leefomgeving belangrijk is voor het welzijn van onze inwoners. Deze nodigt mensen uit te bewegen en te sporten, om elkaar te ontmoeten en om te ontspannen. Een gezonde leefomgeving heeft een schone bodem, schoon water en een schone lucht. En er is geen overmatige blootstelling aan licht, hitte, rook, geur en geluid. Een gezonde omgeving is bovenal groen. De buitenruimte wordt steeds meer gewaardeerd en ook anders en intensiever gebruikt. Veel bewegen, fietsen en wandelen is ook belangrijk. Hoewel Apeldoorn volgens de atlas voor gemeenten 2020 nu al tot de sportieve gemeentes van Nederland behoort, gaan wij onze uitnodigende buitenruimte nog meer verfraaien. 

Klimaat, energie en duurzaamheid 

Nederland staat aan de vooravond van een grootscheepse verbouwing. Alle veranderingen zijn steeds meer voelbaar en hebben jaarlijks effect op de leefkwaliteit. Opwarming, hitte en droogte zijn overal in Nederland een gevaar voor landbouw en natuur, voor openbaar groen en ieders gezondheid. Op de Veluwe staan de grondwatervoorraden van Nederland onder druk. Energie en duurzaamheid staan hoog op de agenda, ook in Apeldoorn. Wij willen graag vóór 2050 energieneutraal zijn. Dit betekent dat we straks alle energie die we gebruiken, lokaal en duurzaam gaan opwekken. Daarom zet Apeldoorn in op besparing, het aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving en het opwekken van elektriciteit via wind en zon. Daarbij is het noodzakelijk in alle sectoren het energiegebruik fors te verminderen. 

Klimaatakkoord lokaal 

Nieuwe strategie voor stikstof 

Op basis van de uitspraak van de bestuursrechter in 2019 over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) zet het Rijk een nieuwe aanpak in om verdroging, versnippering, verzuring van onder meer het landschap van de Veluwe tegen te gaan. De aanpak heeft betrekking op zowel natuurherstel als maatregelen om stikstofdeposities op de zogenaamde Natura 2000-gebieden te verlagen. 

Natuurinclusief bouwen 

Wereldwijd, in Nederland en op de Veluwe staan natuurwaarden onder druk. We zien een terugloop in aantallen planten- en dierensoorten. Dat is zorgwekkend. Daarom is er landelijk meer aandacht voor natuurinclusief bouwen, waarbij biodiversiteit onderdeel is van het totale planproces. Bij de ontwikkeling van nieuwe woon- en werkgebieden moet de soortenrijkdom zo veel mogelijk verbeteren. Er ontstaat meer nestgelegenheid en meer groen. Andere elementen zijn: vergroening van gevels en daken, aanleg van bomen en groenzones als essentiële verbindingen. Stadsnatuur is een belangrijke schakel in het hele systeem en maakt de leefomgeving extra aantrekkelijk voor mensen. 

Economie met innovatiekracht nodig 

Een sterke economie zorgt voor werkgelegenheid en voor voldoende draagkracht van inwoners. De economie is altijd in beweging, bijvoorbeeld door verschuivingen in de wereldmarkt. En ook door de gevolgen van de Brexit en de Coronapandemie. Voor een toekomstbestendige economie is innovatief vermogen nodig. We hebben als Nederland al goede papieren op het gebied van innovatie, maar het kan en moet nog veel beter. Er liggen kansen bij het oplossen van maatschappelijke opgaven om de arbeidsmarkt juist daarop te richten. Zo sluiten we ook aan bij ‘een leven lang leren’, waardoor we onze kennis en kunde kunnen blijven vernieuwen. We zien ruimtelijk een groeiende vraag naar flexibele woon- en werkomgeving. Er is behoefte aan revitalisering, een creatieve gemengde invulling van bestaande werklocaties en aan nieuwe, meer grootschalige werkgebieden. 

Behalve aan deze trends is de Omgevingsvisie gelinkt aan landelijk en provinciaal beleid, NOVI en POVI. 

Het Rijk De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) kent vier prioriteiten en 21 ‘Nationale Belangen’ waarmee het Rijk de kwaliteit van de fysieke leefomgeving wil behouden en versterken. Apeldoorn geeft met haar partners invulling aan de vier prioriteiten van de NOVI op de schaal van de stad en de regio. Ze onderschrijft de 21 belangen/afwegingsprincipes die het Rijk hanteert. Met de regio willen we hierin een voortrekkersrol spelen. 

Gelderland De Omgevingsvisie van de Provincie Gelderland heeft de titel ‘Gaaf Gelderland’ en richt zich op zeven hoofddoelen. Apeldoorn onderschrijft dit toekomstbeeld en levert hieraan met haar Omgevingsvisie als een van de centrumsteden een belangrijke bijdrage.

3.2 Koersdocument 2030

In 2019 verscheen het Koersdocument 2030. Een programma van eisen waarin de gemeenteraad vier richtinggevende principes voor Apeldoorn meegeeft. Het vormt de basis voor de Omgevingsvisie.                   

IN APELDOORN IS GROEN ALTIJD DICHTBIJ!

• Apeldoorn: de groenste stad van Nederland. De ontwikkeling van stad, dorpen en buitengebied gaat gepaard met hoogwaardige ruimtelijke kwaliteit en toevoegen van groen. 

• De menselijke maat staat centraal: voorzieningen dichtbij, kleinschalig, sociale cohesie, ontmoeting. Efficiënt en functioneel ruimtegebruik is ons uitgangspunt bij ontwikkeling. 

• We willen zo snel mogelijk voldoen aan de klimaat-opgave. Daarom ondersteunen en stimuleren we bedrijven en inwoners in de transitie naar energie-neutraal. Ook vertalen we duurzaamheid naar het thema mobiliteit door aandacht te hebben voor slim en duurzaam vervoer met veel ruimte voor fietsers en voetgangers.

IN APELDOORN DOET IEDEREEN ERTOE!

•  Iedereen doet mee en doet ertoe. 

• In Apeldoorn wonen de gelukkigste kinderen en volwassenen en het is hier veilig.  

• Iedereen heeft een passend huis. Er zijn geen dak- en thuislozen. 

IN APELDOORN MAKEN WE ER WERK VAN!

• We maken werk van samenwerken. Dat betekent dat we bij de totstandkoming van de Omgevingsvisie onze partners breed betrekken. Bij de uitvoering van de Omgevingsvisie – de fysieke ontwikkeling van Apeldoorn – ligt de rode loper uit voor nieuwe initiatieven. Belangrijke opgaven pakken we gezamenlijk op met de markt. 

• We maken werk van nieuwe en gerenoveerde hoogwaardige woon-werklocaties. Daarmee blijven we aantrekkelijk voor huidige en toekomstige ondernemers en werknemers.

• We focussen op veiligheid, circulariteit en innovatie. Ook maken we werk van een betere verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt.

IN APELDOORN ZIJN ONZE GASTEN WELKOM!

• Van ons buitengebied tot aan onze binnenstad zijn we gastvrij als ultieme ‘groene huiskamer’. 

• Als gastheren en gastvrouwen zijn we trots op onze identiteit en koesteren we ons erfgoed.

Het Koersdocument

3.3 Ambitiedocument Apeldoorn 2040

De gemeenteraad van Apeldoorn geeft in het ambitiedocument Apeldoorn 2040 aan wat voor de komende twintig jaar belangrijk is voor de doorontwikkeling van Apeldoorn. We benutten de groei om de kwaliteit van de gemeente te versterken. Groei geeft draagkracht voor onze ondernemende en inclusieve gezinsstad. Apeldoorn 2040 is samen met het Koersdocument de input voor de strategische koers in deze Omgevingsvisie. 

• Apeldoorn groeit door naar minimaal 180.000 inwoners. Hierbij hebben we oog voor de versterking van de fysieke kwaliteit van de stad, de dorpen en het buitengebied. De schoonheid van natuur, cultuur en landbouw zorgt voor een gevarieerd landschap: ons rijke fundament. 

• De spoorzone en kanaalzone krijgen een ander gezicht. De  inspirerende woon- en werkbebouwing heeft een grote variatie in soort en hoogte. Hierdoor is er ruimte om veel groen en blauw aan de stad toe te voegen. Deze verstedelijking heeft veel aandacht voor het Apeldoorns DNA. 

• De groene binnenstad krijgt meer water, is klimaatbestendig en stukken mooier door de herstelde 19e-eeuwse glorie. Deze bijzondere sfeer en het beleefbare erfgoed trekt veel jongeren, gezinnen en creatievelingen aan. Vanzelfsprekend is de auto te gast. 

• De bereikbaarheid van centraal Apeldoorn willen we versterken met slimme mobiliteit op het gebied van openbaar vervoer en hubs. Een modern en bereikbaar kruispunt in het land, een ideale vestigingsplaats voor ondernemers.
  

• Er komen buiten het huidige stedelijke gebied nieuwe en slimme woongebieden met woningen voor iedereen. Ook in het centrum wordt de diversiteit aan woonmilieus markanter en duurzamer. Door een goede samenwerking kan in veel woonbehoeftes worden voorzien. 

• We geven de groei van de Apeldoornse economie ruimte op bestaande plekken én we breiden fors uit. De huidige structuur van maakindustrie, zorg, openbaar bestuur, toerisme, transport en logistiek biedt een veerkrachtige basis. 

• Apeldoorn wordt de stad van Safety & Security voor onderwijs, ondernemers en overheid. Hier is de kweekvijver van het aanstormend talent van de Politie, de Koninklijke Marechaussee en Mariniers. Alle kennis rondom cybercrime, veiligheid en digitalisering is hier te vinden. 

• We versterken onze Veluwse natuur als de unieke toeristische toplocatie van Nederland. Een heerlijke plek om even te zijn. En zeker fantastisch om te wonen door de unieke combinatie van recreatie en stedelijke allures. Het is zonneklaar dat je deze kwaliteiten samen maakt en koestert. 

• We hebben oog voor kwetsbare inwoners en wat zij nodig hebben om optimaal mee te doen. Apeldoorn kent een diepgeworteld sociaal weefsel, een brede betrokkenheid en een groot vangnet voor hen die het lastig hebben. Een stad waar vrijwilligerswerk vanzelfsprekend is.

Omgevingskwaliteit, leefbaarheid, sociale cohesie en groen staan voor ons al langer hoog in het vaandel. In ‘Apeldoorn 2040’ geven we aan dat wij een topgemeente willen zijn. Wij groeien en bouwen verder aan onze leefomgeving door onze unieke identiteit te versterken door middel van vier ambities.

De eerste is Stadmaken, waardoor Apeldoorn op sommige plekken meer stedelijk wordt. De tweede ambitie is investeren in vitale dorpen en buiten-gebied. We zetten de schouders onder een grote ontwikkelopgave op het gebied van wonen, werken, mobiliteit, energietransitie en omgevingskwaliteit. Dit doen we om een economisch en sociaal sterke gemeente te blijven. Daarmee houden we onze hoogwaardige voorzieningen op peil.

De groei van Apeldoorn vindt plaats met aandacht en respect voor bodem en landschap. De Veluwe biedt ons - met al z’n groen en water - enorme kansen, die we flink markeren. Zo wordt het uitbouwen van ons fysiek fundament de derde ambitie. Onze fysieke stad is weer de voorwaarde voor een sociaal sterke stad. Daarom is de vierde ambitie: het sociaal fundament versterken. Zo bouwen we verder aan onze ondernemende en inclusieve gezinsstad.

4.1 Stadmaken

Apeldoorn gaat met volle kracht de toekomst in. Dat doen we door onze kwaliteiten te koppelen aan nieuwe woon-en werkmilieus en andere belangrijke opgaven. We ontwikkelen naar een ‘woest aantrek- kelijke’ stad in een royaal landschap met dorpen en kernen. Samen Stadmaken staat dan ook op num- mer één. 

Verdichten en vergroenen in centrumgebieden  

Apeldoorn verfraait haar centrumgebieden - binnenstad, spoorzone en kanaalzone - door te verdichten en te vergroenen. We zoeken een nieuw soort Apeldoornse stedelijkheid. De centrumgebieden kennen straks een mix van stedelijke functies waarbij we ook nieuwe groenstructuren aanleggen. Er komt meer hoogbouw. Er wonen meer mensen, die voor extra levendigheid in het centrum zorgen. Het ontwikkel- perspectief ‘Het Stadspark van Apeldoorn’ schetst de contouren voor een transitie naar een unieke binnen-stad. Al deze veranderingen - minder winkeloppervlak en meer verblijf- en werk/woonfuncties - gaan samen met een radicale vergroeningsstrategie. De ambitie is dat onze binnenstad hét Stadspark van Apeldoorn wordt, beschreven in het Ontwikkelperspectief voor de binnenstad van Apeldoorn. 

Aantrekkelijke woonwijken 

Apeldoorn kent een rijke historie als gezinsstad met het groene landschap rondom dat de wijken en buurten in reikt met parken in iedere wijk of buurt. We gaan dit uitvergroten en nog meer ontwikkelen. Bestaande wijken verder transformeren naar kindvriendelijke, duurzame en slimme woongebieden, waar ruimte is voor werken én ontmoeting, met altijd een stadspark in de nabijheid. Die goede sociale infrastructuur hoort ook bij een gezinsstad. Over de wijkwinkelcentra zijn in onze startnotitie Detailhandelsvisie (die we nader gaan uitwerken naar een volwaardige Detailhandelsvisie) twee doelstellingen opgenomen. Ten eerste geven we de winkelcentra de ruimte om te ‘verkleuren’ naar andere functies, zoals woonfuncties, wijkservicepunten, of andere maatschappelijke functies. Ten tweede sturen we op schone en veilige winkelcentra en goed contact met de ondernemers. We verduurzamen en vernieuwen tegelijk, waarbij de buitenruimte in iedere buurt centraal staat. Als ondernemende gezinsstad hebben we nieuwe groene woonbuurten nodig om de groei van Apeldoorn te faciliteren. Dat kan met mooie woon- kwaliteiten en innovatieve concepten, die passen bij ons DNA. Onze woonwijken worden gevarieerder, aantrekkelijker en zo mogelijk ook aardgasvrij. Per buurt werken wij stapsgewijs toe naar een aardgasvrij Apeldoorn in 2050. Dit doen wij samen met eigenaar-bewoners, huurders, woningcorporaties, netwerkbedrijven, energiecoöperaties en onderwijsinstellingen. 

Hoogwaardige werkgebieden: nieuw én bestaand  

Onze bedrijventerreinen zijn op dit moment bijna uitverkocht. Als we gaan groeien als gemeente, neemt de vraag naar werklocaties alleen maar toe. Naast de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen maakt Apeldoorn werk van het opknappen, verduurzamen en waar mogelijk intensiveren van bestaande bedrijven-terreinen in de stad. Belangrijke groeisectoren zijn de maakindustrie, de logistiek, de ICT en de zorg, zoals te lezen is in het programma ‘De Ondernemende Stad’. We zien kansen voor bedrijvigheid gericht op veiligheid, innovatie en circulariteit. Om in de vraag te voorzien zoeken we nieuwe bedrijfslocaties rondom de stad. De ontwikkeling bij het spoor, binnenstad en kanaal geeft een impuls aan nieuwe kantoorfuncties, het onderwijs en kennisuitwisseling. Het zorgt ook voor een gemengd woon- en werkmilieu van wonin- gen, innovatieve bedrijvigheid en startups. Op veel plekken blijft de maakindustrie in de stad aanwezig en maken we onze werkterreinen toekomstbestendig. Zo blijven banen in de nabijheid voor onze inwoners. Een vereiste voor deze economische ontwikkeling is dat Apeldoorn een robuust OV-knooppunt blijft. 

Ruim baan voor safety and security 

Apeldoorn is dé stad van ‘safety & security’ voor onderwijs, ondernemers en overheid. We huisvesten vanaf 2027 - met de komst van de mariniers - alle krijgsmachtsonderdelen; naast de politieacademie, de ere- en veteranenbegraafplaats Loenen en het herdenkings- en educatiecentrum het Apeldoornsche Bosch. We werken aan een concentratie van veiligheidsopleidingen; ondernemers, kennisinstellingen en bedrijven werken samen aan oplossingen voor een veilige en weerbare samenleving. Vooral in de spoor-zone en de binnenstad zien we ruimtelijke kansen om kennisinstellingen en bedrijven te faciliteren. 

Bereikbaarheid en slimme mobiliteit 

Apeldoorn ligt strategisch op het kruispunt van nationale snelwegen en spoorwegen. Daarom werken we met regionale en landelijke partners aan een goede bereikbaarheid op de vervoerscorridors A1 en A50, zowel voor weg- en spoorverkeer. Voor landsdeel Oost biedt Apeldoorn goede kansen als hub: een regionaal overstappunt. Met vliegveld Teuge vlakbij. Een hoogwaardig openbaar vervoer met (nieuwe) haltes en voorzieningen garandeert een goede (inter) nationale bereikbaarheid. Regionale snelfietsroutes stimuleren het gebruik van de fiets voor verplaatsingen over kortere afstanden binnen de regio. 

We willen het verkeersnetwerk optimaal benutten en schone vormen van mobiliteit stimuleren. De uitrol van slimme oplossingen maakt een efficiënter gebruik mogelijk. De woongebieden zijn vanaf de snelweg goed bereikbaar met de auto, zeker met een complete buitenring. Eenmaal binnen de woongebieden en de binnenstad krijgen fietser en voetganger ruim baan. En hoogwaardig openbaar vervoer met (nieu- we) haltes en voorzieningen garandeert een goede (inter)nationale bereikbaarheid. De binnenstad wordt autoluw en het vrachtverkeer als eerste emissieloos. Het autoverkeer dat er wel is, is aanzienlijk schoner in uitstoot. De parkeervoorzieningen aan de rand van de binnenstad zijn goed bereikbaar als multifunctionele voorziening, waar nieuwe vormen van (deel) mobiliteit worden aangeboden. 

Smart City 

We bouwen de fysieke stad en zetten ook flinke stappen om onze digitale gemeente vorm te geven. Digitalisering is niet meer weg te denken uit ons leven. We gebruiken die technische middelen om onze samenleving sterker te maken En in Apeldoorn doen we al veel. Zo zijn er al sensoren die onze verkeerslichten en de verlichting in de openbare ruimte aansturen. 

Smart City Apeldoorn levert innovatieve bijdragen aan de stedelijke en maatschappelijke opgaven van Apeldoorn. Onze ambitie is hierin te blijven investeren, parallel aan de ontwikkeling van de fysieke stad.

4.2 Vitale dorpen en buitengebied

Apeldoorn heeft unieke dorpen en buurtschappen in het buitengebied. Beekbergen, Beemte, Lieren, Loenen, Hoenderloo, Hoog-Soeren, Klarenbeek, Meerveld, Nieuw Milligen, Oosterhuizen, Radio Kootwijk, Uddel, Ugchelen, Veldhuizen, en Wenum Wiesel en Zilven. Daar zijn we trots op. De leefbaarheid is goed, maar kan onder druk komen te staan. We streven naar behoud van winkels en voorzieningen, zoals de sportfaciliteiten. We kijken daarbij ook naar innovatieve oplossingen, zoals het combineren van functies. Zowel werkgelegenheid als nieuwe woningen zijn belangrijk om de dorpen vitaal te houden. 

De economische reikwijdte 

Naast deze vitale dorpen is er meer in ons uitgestrekte buitengebied. Een groot deel van onze identiteit hebben we aan de Veluwe te danken, waardoor recreatie & toerisme een belangrijke economische pijler is. In de VeluweAlliantie werken we samen aan het vernieuwen en versterken van de recreatieve sector. Een andere economische tak in het buitengebied is de agrarische sector. Daar zijn de opgaven: het bieden van een toekomstperspectief voor de sector en het inzetten van de transitie naar een meer natuurinclusieve kringlooplandbouw. Dorpen als Uddel en Loenen huisvesten veel bedrijvigheid en bieden veel lokale werkgelegenheid. De identiteit van de dorpen en het buitengebied wordt mooi beschreven in het Kookboek voor de Dorpen en het Groot Kookboek van het Landschap. We stellen in deze dorpen het behoud van werkgelegenheid centraal, samen met een nieuw agrarisch perspectief en zeker ook een kwalitatieve ontwikkeling vanuit de typische dorpse kwaliteiten. Deze opgaven gaan gelijk op met andere opgaven, zoals de transitie van de intensieve landbouw naar circulaire landbouw, duurzame energieopwekking, klimaatadaptatie en natuur. 

Ruimte voor energieopwekking 

Opwekking van hernieuwbare energie vormt een nieuw fundament voor de toekomst. We zijn ambitieus en hebben ons gecommitteerd aan opwek op eigen grond in de vorm van zon en wind. Het doel is volledige energieneutraliteit vóór 2050. Deze groot-schalige opwek vraagt ruimte en zorgvuldige landschappelijke inpassing in ons buitengebied. We sturen daarbij op integratie en koppelkansen, waardoor landschapskwaliteiten en bestaande structuren nog sterker kunnen worden. In de gebiedsgerichte opgaven werken we dit uit en markeren we zones voor de grootschalige opwek. 

Kookboek voor de Dorpen 

Groot Kookboek van het Landschap

4.3 Fysiek fundament uitbouwen

Met onze bosrijke en landschappelijke omgeving en de diverse waterlopen, heeft Apeldoorn met al dit groen en blauw eigenlijk goud in handen. Reden te meer om dit fundament zorgvuldig uit te bouwen. Hierbij speelt ons erfgoed ook een belangrijke rol. 

Waarde van het Veluwse landschap 

Ontwikkelen gaat gelijk op met vergroenen. We bouwen verder aan ons waardevol landschap. En we willen onze natuur, het landschap en erfgoed beter beleefbaar maken. De basis van onze leefomgeving wordt gevormd door onze blauwgroene ondergrond: de unieke ligging op de overgang tussen Veluwemassief en IJsselvallei. Apeldoorn blijft deze basiskwaliteiten de komende jaren ontwikkelen. We koesteren ons landschappelijk en archeologische erfgoed, ons unieke DNA en zorgen ervoor dat we deze kwaliteiten nog beter kunnen beleven. In het Groot Kookboek van het Landschap staat beschreven hoe onze ondergrond de ruimte in het buitengebied heeft gevormd. Door het uitvergroten van ‘De Groene Mal’ bouwen we deze kwaliteit verder uit. Vanuit het klimaatakkoord werken we aan de toename van bosareaal en dragen we bij aan natuurherstel. We gaan verdroging van de Veluwe tegen en bouwen aan drinkwaterreserves. 

Stad van bronnen en beken 

Waterlopen zijn kenmerkend voor Apeldoorn. We kennen vele beken en watermolens uit het verleden. Het Apeldoorns kanaal is een belangrijke identiteitsdrager voor Apeldoorn. Het is ons streven dat deze waterkwaliteit te ervaren is in de binnenstad, in de wijken en dorpen en in de nieuwe gebieden. Bij allerlei opgaven gaan we ermee aan het werk: nieuwe beekzones, afgekoppeld regenwater, biodiversiteit, recreatie en cultuurhistorie. Deze ontwikkelingskans is goed te koppelen aan de urgentie van de huidige verdroging. Als stad van bronnen en beken heeft Apeldoorn daarom de ambitie koploper te worden in het circulair maken van de waterkringloop. Wij geven dit een prominente plek in onze gebiedsontwikkeling. 

Stevige omgevingskwaliteit 

Als het om aandacht voor architectuur, erfgoed en ruimtelijke kwaliteit gaat, kent Apeldoorn een rijke geschiedenis. Nu we voor belangrijke ontwikkelopgaven staan, willen we met deze Omgevingsvisie die aandacht opnieuw benadrukken. Een goede omgevingskwaliteit is een belangrijke voorwaarde voor ons sociale welzijn. We koesteren ons erfgoed: een bron van inspiratie voor de herontwikkeling van onze ‘koninklijke’ royale stad en van onze diverse dorpen en buurtschappen. We streven naar vernieuwende en hoogwaardige architectuur. Met de Commissie Omgevingskwaliteit gaan we op deze kwaliteit sturen. Maar we gaan ook ruimte bieden, door passende basis-kwaliteit als norm te stellen. In belangrijke gebieden stellen we een hogere omgevingskwaliteit voorop. In welke gebieden we dat doen lichten we toe in H6. Lees meer over omgevingskwaliteit in de welstands-nota ‘Aantrekkelijk Apeldoorn’. 

Welstandsnota ‘Aantrekkelijk Apeldoorn’  

4.4 Sociaal fundament versterken

Onze leefomgeving in stad en dorp beïnvloedt ons sociale welzijn. In de aanloop naar de Omgevingsvisie hebben inwoners veel ideeën meegegeven over hoe de fysieke stad kan bijdragen aan ons sociale welzijn en aan een hechte gemeenschap. Wij willen deze bijdrage graag maximaal inzetten. De sociale betrokkenheid in Apeldoorn is - in vergelijking met andere grote gemeentes - nu al bovengemiddeld. Wat hiermee samenhangt is het geluksgevoel. Apeldoorn hoort tot de top van gelukkigste gemeenten in Nederland. Ook dat vormt ons DNA.  

Gemengde woongebieden  

De groei van Apeldoorn biedt volop kansen om gemengde woonbuurten te ontwikkelen. Voor elk wat wils, voor iedere portemonnee. Er is een grote vraag naar vernieuwende woonvormen. Wonen in clustervorm voor ouderen of juist wonen in gemengde samenstellingen. We stimuleren het experiment; samen kijken naar de mogelijkheden en behoeftes. Denk aan meer ontmoetingen tussen jong en oud, het delen van kennis en diensten of het simpelweg creëren van een uitnodigend sociaal klimaat. Door actief te sturen op diverse woonvormen en gemengde prijscategorieën, bouwen we aan een meer inclusieve gemeente. Zo blijft Apeldoorn een stad waar mensen de ruimte voelen om dingen te ondernemen en elkaar te helpen. En waar iedereen dicht in de buurt de zorg kan krijgen waar behoefte aan is. In de dorpen betekent groei vaak bouwen voor de jongere generatie, zodat zij ook in hun dorp kunnen blijven wonen.  

Je thuis voelen in de buitenruimte  

Een park, een gezellig plein, een fijne speelplek ... het zijn allemaal ruimtes waar we elkaar ontmoeten. Aantrekkelijke buitenruimtes zullen iedereen uitnodigen om eropuit te trekken. En buiten spelen is gezond! Het stimuleert de motorische en sociale ontwikkeling bij kinderen en draagt bij aan verschillende vaardigheden. Buiten bewegen is essentieel voor ieders conditie, ook die van volwassenen en senioren. Een goede inrichting van de buitenruimte beschermt mensen tegen onveiligheid, hittestress, milieuoverlast en zelfs tabaksrook. Dus op vele manieren wordt gezondheid via een aantrekkelijke buitenruimte voor al onze inwoners beter bereikbaar, net als een hogere levensverwachting. Buiten moet je je net zo thuis voelen als binnen. Goed beheer en onderhoud van de buiten-ruimte is daarbij vanzelfsprekend.  

Nabijheid van voorzieningen  

Voor sommige mensen is het lastig zich te verplaatsen binnen de gemeente, bijvoorbeeld naar winkels, zorginstanties of buurthuizen. Soms door iemands beperkte mobiliteit, soms door financiële beperkingen. Wij streven naar een optimale nabijheid van winkels en buurtvoorzieningen. Onderwijs, sport en zorg ... al deze voorzieningen vormen samen onze basisinfrastructuur, die wij willen behouden in wijken en dorpen. We zetten daarbij de fietser, voetganger en nieuwe mobiliteitsvormen meer centraal. Zo ontstaat er toegankelijkheid en mobiliteit voor iedereen. Het openbaar vervoer houden we goed op peil, ook door de inzet van leen- en huurauto’s en scooters op buurtniveau. Dat is een ontwikkeling die al gaande is.  

Elektrische laadpunten maken het delen van vervoer mogelijk, zodat meer mensen de beschikking krijgen over tijdelijk vervoer. 

Om deze visie te realiseren, is het nodig om keuzes en opgaven te bepalen. Wij schetsen in dit hoofdstuk hoe wij de leefomgeving van Apeldoorn tot aan 2040 richting geven. Dit doen we aan de hand van de thema’s uit het koersdocument.

Twintig jaar vooruitkijken geeft weinig zekerheid. Daarom stellen we doelen als tussenstand in 2030. Aan het eind van 5.1 en 5.2 benoemen we waar we willen staan halverwege de rit naar 2040.

5.1 Hoe we stadmaken, vitale dorpen en buitengebied realiseren

Wonen

Naar verwachting groeit de Nederlandse bevolking naar 19 miljoen inwoners in 2040 (bron: CBS). Ook komen er steeds meer eenpersoons huishoudens bij (huishoudensverdunning). Daarom wil het Rijk tussen 2020 en 2030 845.000 nieuwe woningen bouwen in Nederland. De grootste huishoudensgroei vindt plaats in de Randstad en in het gebied binnen de driehoek Utrecht-Zwolle-Nijmegen. De druk uit de Randstad is nu al merkbaar in dit gebied en zal de komende jaren nog verder toenemen (bron: provincies Gelderland en Overijssel). Apeldoorn vormt van oudsher een afspiegeling van de landelijke groeitrend en heeft te maken met zowel woningvraag uit de Randstad als woningvraag uit Oost-Nederland. In de regio is afgesproken dat tot 2030 21.000 nieuwe woningen nodig zijn om de verwachte groei op te vangen (bron: woonagenda Cleantech Regio 2020). Op basis hiervan is het Apeldoornse woningbouwprogramma al bijgesteld van 5.550 (2018-2027) naar 7.950 woningen (2020-2029). Apeldoorn komt dan uit op ongeveer 180.000 inwoners. Indien de regionale prognoses worden doorgetrokken naar 2040 (de tijdshorizon van deze Omgevingsvisie) is de verwachting dat meer woningen nodig zijn, zowel voor de autonome bevolkingsgroei als de vraag van buiten de gemeente. Daarom gaat Apeldoorn tussen 2020 en 2039 uit van zo’n 12.500 woningen, zowel door inbreiding als door stadsuitbreiding. De bevolking komt dan uit op 180.000+. Hiermee loopt de woningproductie in de pas met de productie van de afgelopen 25 jaar, zo’n 600-700 woningen per jaar. Om onze bevolkingsgroei op te vangen moeten we flink bouwen. We staan bekend als ondernemende gezinsstad. Daarom bouwen we voor breed samengestelde huishoudens; in vele vormen en voor elke portemonnee. Groei van onze stad omarmen we! Door groei kunnen we een goed draagvlak houden voor al onze voorzieningen en een sterke inclusieve gezinsstad blijven.

We ontwikkelen de stad met het oog op de ladder voor duurzame verstedelijking. En we bouwen de nieuwe woningen met nul op de meter, energieneutraal. We verdichten onze stedelijke gebieden, met name de centrumgebieden. Hier willen we 2/3 van ons programma realiseren. Hier nog meer verdichten is niet wenselijk omdat we ons groene Apeldoornse karakter willen behouden. Daarnaast is met deze groei ook nieuwe uitleg buiten de stadscontouren nodig, ook om te zorgen voor voldoende variatie in woonmilieus. Niet op alle plekken is een stedelijk woonmilieu gewenst, dus we verdichten niet overal in onze ruim opgezette stad en dorpen.

Ook vraagt de bestaande stad om onderhoud en investeringen, zoals een klimaatadaptieve en uitnodigende buitenruimte. Het is bovendien belangrijk dat we naast het afronden van Zuidbroek ook onze gezinsstad versterken door een ruim opgezette nieuwe woonwijk te ontwikkelen aan de zuidrand van Apeldoorn.

Wonen

Variatie woningaanbod

Apeldoorn gaat een gevarieerd aanbod realiseren. Stedelijke woonmilieus in de binnenstad, spoorzone en kanaalzone. En meer ontspannen woonmilieus in de dorpen en aan de randen van de stad. We zorgen voor doorstroming op de woningmarkt door te bouwen voor verschillende levensfasen en prijsniveaus, zowel huur als koop. We bouwen een extra contingent sociale huurwoningen en zorgen voor voldoende woonwagenstandplaatsen. Ook hebben we aandacht voor flexwonen, bijvoorbeeld voor arbeidsmigranten. Voor de dorpen maken we een apart woningbouw-perspectief met aandacht voor onder meer betaalbaar bouwen en woningen met zorg.

Naast nieuwbouw maken we werk van het opknappen en verduurzamen van bestaande woonwijken en dorpen, waarbij het accent ligt op wijken met veel naoorlogse woningen. De recente Quick scan ‘Veerkracht Apeldoorn’ van de woningcorporaties vormt een belangrijke leidraad. In deze wijken zetten we in op het opknappen van het openbaar gebied, energietransitie en klimaatadaptatie, een veelzijdiger woningvoorraad en sociale en economische ondersteuning van bewoners. Voor de woongebieden worden vitaliteits-agenda’s opgesteld, gericht op vernieuwing van het openbaar gebied, de energie-transitie en verbetering van de woningvoorraad. In wijken met veel ontwikkeling maken we plannen met investeringsagenda’s.

Dit doen we samen met inwoners en met lokale partners zoals woningcorporaties, welzijns- en zorgorganisaties en politie. Op deze manier maken we ook gebruik van kennis en ervaringen uit het gebied zelf.

Mobiliteit

Ook mobiliteit bevindt zich in een veranderingsfase. De groei die wij op het gebied van wonen en werken ambiëren zorgt voor extra vraag naar mobiliteit. Tegelijk hebben we veel ruimtelijke ambities, zoals voor het Stadspark. De overgang van fossiele naar duurzame (elektrische) mobiliteit zal de komende jaren ook in een versnelling komen. De opgave gaat worden om de manier waarop wij ons verplaatsen te verduurzamen, en zorgvuldig af te stemmen op de ambities die we voor het gebied hebben.

Meer sturen op mobiliteit

De extra vraag naar mobiliteit in combinatie met onze ruimtelijke ambities, maakt dat we bij ontwikkelingen meer gaan sturen op de manier waarop we ons gaan verplaatsen. Door de ontwikkelingen met name in de binnenstad, spoorzone en kanaalzone te plannen, dichtbij de voorzieningen, kunnen we maximaal inzetten op gezonde en duurzame mobiliteit: te voet en met de fiets. We zetten in op een sterk fietsnetwerk met goede fietsparkeervoorzieningen. Het openbaar vervoer ligt op loopafstand, waardoor we lage (auto) parkeernormen hanteren. Nieuwe vormen van deel-mobiliteit worden ingezet om efficiënter om te gaan met de ruimte.

Bereikbaarheid binnenstad

Vanuit de wijken zetten we in op een optimaal fiets-netwerk dat de wijken met de binnenstad verbindt. In de binnenstad worden parkeervoorzieningen aan de rand van de binnenstad geconcentreerd, die goed met de auto bereikbaar zijn en multifunctionele voorzieningen worden met een meerwaarde voor de omgeving. Tegelijk worden hier andere functies zoals bijvoorbeeld deelmobiliteit aangeboden. Bewegingen in en door de binnenstad worden vooral gemaakt met de fiets of te voet, het gebied transformeert naar een stadspark en wordt autoluw. Het vrachtverkeer wordt in de binnenstad als eerste emissieloos.

Om de druk van het openbaar busvervoer in de binnenstad te verlagen onderzoeken we of het busstation verplaatst kan worden naar de zuidkant van het spoor. Door het station vanaf deze zijde te ontsluiten, ook voor het autoverkeer, levert dit in de binnenstad ruimte op voor vergroening. Tegelijk biedt het ruimte voor herontwikkeling van de spoorzone, waarbij diverse verkeersfuncties hier een plek kunnen krijgen, en de knoop kan door ontwikkelen tot een stedelijke mobiliteitshub. Ook kan de verbinding van het woongebied Zuid met de binnenstad worden versterkt.

Netwerkanalyse

Daarom zetten we in op het ontwikkelen van vlotte en veilige regionale fietsroutes, maar ook op de verbindingen tussen de dorpen en de stad.

We onderzoeken welke aanpassingen op de hoofd-wegenstructuur nog meer noodzakelijk zijn, om zowel de ontwikkelgebieden als de rest van de stad goed bereikbaar te houden. Hierbij wordt gezocht naar oplossingen waarbij autoritten in de stad zoveel mogelijk via de buitenring plaatsvinden, en minder door en om de binnenstad. Het oplossen van knelpunten op de buitenring is daarbij belangrijk. Aan de rand van de stad bekijken we of de overstap kan worden gemaakt op duurzame vormen van vervoer. Dergelijke overstappunten kunnen ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld het parkeren bij evenementen, net als het transferium bij de huidige Barnewinkel. Het sterk toenemende gebruik van e-bikes maakt dat verplaatsingen van Apeldoorn naar bestemmingen in de regio binnen het bereik van deze fietsen komen te liggen. 

Mobiliteit

Recreatieve fiets- en wandelinfrastructuur

Vanuit de VeluweAgenda wordt ook ingezet op verbetering en zonering van recreatieve fietspaden. In het buitengebied komt een uitgebreider wandelknoop-puntensysteem. Wandelen is - door de bewezen gezondheidseffecten en de behoefte dicht bij huis te recreëren - nog nooit zo in opmars geweest. In de gebouwde omgeving geven we voetgangers meer voorrang en creëren we logische en veilige routes. Kinderen gaan bij voorkeur per fiets of te voet naar school en ook wijkvoorzieningen zijn veilig bereikbaar voor langzaam verkeer.

Dorpen en buitengebied

In de dorpen is er aandacht voor de problemen die de N786 in Loenen met zich meebrengt en voor de zomerse verkeersdrukte in Hoog Soeren/Radio Kootwijk. De sterke groei van de (snelle) e-bikes levert in toenemende mate een bijdrage aan de regionale bereikbaarheid. Hier spelen we op in samen met de Cleantech Regio door verdere ontwikkeling van regionale fietsroutes die vlot en veilig zijn.

Landelijke en regionale bereikbaarheid

Onze ambities voor 2040 vragen om een goede verbinding van Apeldoorn naar de rest van het land en de regio. Apeldoorn ligt strategisch aan het landelijke netwerk van twee snelwegen en spoorlijnen. Samen met het Rijk werken we aan versterking van de A1 en A50, zowel voor wegverkeer als spoor. We onderzoeken hoe de uitwisseling tussen die netwerken verbeterd kan worden, bijvoorbeeld door een regionale hub in onze omgeving. Apeldoorn zet in op het oplossen van de groeiende knelpunten op de omliggende snelwegen. Het goed functioneren daarvan is van groot belang voor Apeldoorn. Daarnaast zetten we in op een nieuwe voorhalte van sprinterlijn Amersfoort-Apeldoorn. De nieuwe sprinterlijn geeft een boost aan de toegankelijkheid van de Veluwe per openbaar vervoer. In Apeldoorn zelf biedt de voorhalte op termijn kansen voor nieuwe woon- en werkmilieus aan de zuidwestzijde van Apeldoorn.

Economie

Werkgelegenheid en bedrijventerreinen

Apeldoorn heeft inmiddels méér dan 100.000 arbeidsplaatsen, veelal in de maakindustrie, toerisme, dienstverlening, ICT, zorg en logistiek en is daarmee de banenmotor van de regio. Ook de dorpen hebben een veelzijdige economie. Van het toerisme in Hoenderloo en Beekbergen tot de papierindustrie in Loenen en de agrarische sector in Uddel. Apeldoorn is een economisch sterke vestigingslocatie, met een goede bereikbaarheid, een veelzijdige economie en aantrekkelijke woonmilieus. We zien dan ook dat op dit moment geen bedrijventerreinen beschikbaar zijn. Uit onderzoek blijkt dat er tot 2030 meer dan 77 hectare netto bedrijventerrein gewenst is. Door de groei van het aantal inwoners zullen er meer mensen in de regio willen werken. Gezien ons aantrekkelijke vestigingsklimaat en de groeiende vraag vanuit het bedrijfsleven naar meer ruimte, hebben we dus nieuwe werklocaties nodig. We onderzoeken daarom locaties die hiervoor in aanmerking kunnen komen buiten de bestaande stad. De komende tien jaar komt langs de A1 de Ecofactorij II tot ontwikkeling en breiden we het bedrijventerrein in Uddel en Kieveen extra uit. Ook willen we het nabij de Ecofactorij gelegen terrein ‘De Kar’ als bedrijfslocatie ontwikkelen, wat een goed bereikbare locatie is aan de A1.

Voor de fase erna verkennen we nieuwe locaties aan de noordzijde van de stad, voor zowel grote ruimtevragers als kleine. Rond de binnenstad en in de spoorzone zetten we in op nieuwe gemengde milieus daar waar nu bedrijventerrein ligt.

We zien daar straks dus werken, wonen, dienstverlening en onderwijs door elkaar. De transformatie richt zich in eerste instantie op de spoorzone in het centrum. Meer naar het zuiden verkennen we de transformatie van de huidige werklocaties Jean Monnetpark, Christiaan Geurtsweg en op termijn een gedeelte van Brouwersmolen. Ten noorden van het centrum onderzoeken we of het gebied ten oosten van de Vlijtseweg en het gebied ten westen van de Sleutelbloemstraat geschikt zijn voor transformatie naar woningbouw. Bij toekomstige transformatie staat behoud van onze bedrijven, ondernemers en werkgelegenheid voorop. Daarom gaan we ruimte creëren op nieuwe aantrekkelijke werklocaties om verschuivingen in de toekomst mogelijk te maken. Tegelijkertijd komen we zo tegemoet aan autonome vraagontwikkeling.

Kantoren en wijkwinkelcentra

Vanaf de jaren ‘50 zijn er belangrijke dienstverlenende overheidsinstituten in Apeldoorn neergestreken. Voor deze instituten zijn veel grote kantoorgebouwen ontwikkeld aan de rand van de stad. Vooruitkijkend zien we een mismatch tussen vraag en aanbod ontstaan. Meerdere kantoorlocaties sluiten niet meer aan bij de moderne werkeisen als het gaat om uitstraling, omvang, duurzaamheid en faciliteiten.

Voor kantoren zetten we in op twee lijnen. De eerste: transformatie van bestaande voorraad waarvoor het perspectief als werklocatie ontbreekt, bijvoorbeeld naar wonen. En twee: de concentratie van kantoor-werkgelegenheid van de rand van de stad naar de binnenstad / spoorzone. 

Economie

Concentratie gaat gepaard met differentiatie en groei. We ontwikkelen de spoorzone naar een levendig stedelijk gebied met plek voor kennisintensieve bedrijven, in combinatie met onderwijs. Een kenniscentrum voor (digitale) veiligheid komt hier ook goed tot bloei, als aanvulling op de veiligheidseconomie en opleidingen die Apeldoorn al rijk is.

Onze fijnmazige winkelstructuur zorgt ervoor dat in- woners op korte afstand boodschappen kunnen doen. Apeldoorn heeft in verhouding veel winkels en winkelgebieden. Dat is zowel een kracht als een zwakte. Een kracht vanwege het hoge voorzieningenniveau en een zwakte omdat ze soms hetzelfde verzorgings- gebied hebben. Daarom zijn er wijkwinkelcentra met een minder goed toekomstperspectief waar we de invulling gaan veranderen. Zo ontstaat er ruimte voor nieuwe functies en toevoeging van zorg-, horeca- of maatschappelijke functies. We transformeren wijk- winkelcentra naar bijvoorbeeld wijkservicecentra met behoud van de sociale ontmoetingsfunctie in de wijk. Ook bieden deze plekken ruimte voor het toevoegen van woningen. Wij vinden het belangrijk dat onze inwoners een optimaal voorzieningenniveau behouden.

Agrarisch perspectief

De Apeldoornse agrarische sector is qua werkgele- genheid niet groot. Agrariërs hebben van oudsher ons bijzondere landschap mede gevormd en onder- houden. Gelet op onze verwevenheid met Natura 2000 gebieden is er momenteel een grote opgave de belasting op de natuur te verkleinen. De sector is veelzijdig met relatief veel kleine agrarische bedrijven en per gebied verschillen de ligging, het landschap en het type bedrijven.

De gemeente heeft een startnotitie “Toekomst van de Apeldoornse veehouderij – op weg naar natuur-inclusieve kringlooplandbouw” gemaakt. Uitgangspunt voor deze koers is dat de landbouw duurzamer moet, voor mens, dier en milieu. We willen samen met de boer die transitie inzetten. De boeren die de beweging willen maken naar natuur-inclusieve kringloopland- bouw ondersteunen we, voor de boeren die willen stoppen stimuleren we een ander toekomstperspectief. We zien ook veel kansen in een gebiedsgerichte aanpak, waarbij we de opgaven van de landbouw koppelen aan die van onder andere natuur, klimaat, economie en wonen. We versterken ons relatiemanagement omdat goed contact met de boer essentieel is. We gaan in gesprek met andere partijen in de land-bouwketen om te kijken hoe zij de transitie kunnen bevorderen. En uiteraard geven we als gemeente zelf ook het goede voorbeeld, door naar onze eigen inkoop en de voorwaarden van de pachtcontracten te kijken.

Apeldoorn - themakaart vitale dorpen en buitengebied:  de gezamenlijke opgaven voor recreatie en agrarisch perspectief.

VeluweAgenda

Recreatie

Apeldoorn is dé stad op de Veluwe. Onze toeristische infrastructuur is sterk, met landelijk bekende attracties als Apenheul en Julianatoren. Ons royale karakter ontlenen we aan Paleis het Loo, dat na de verbouwing nog meer internationale allure heeft. Door de grote variëteit aan hotels en vakantieparken bieden wij iedere bezoeker een fijne plek om te verblijven. Maar de grote aantrekkingskracht van Apeldoorn en de Veluwe is natuurlijk het prachtige natuurschoon. In lijn met de regionale VeluweAgenda 2030 streven we naar een balans tussen natuur en economie. De kwaliteit van ons natuurlijke stamkapitaal - met behoud en herstel van ecologische waarden - gaat samen met toerisme. Wanneer we recreatie en toerisme vooral kwalitatief versterken, kan dit ook een positief effect hebben op de Veluwse natuur en economie. Naast kwaliteitsversterking werken we ook aan een betere geleiding van dagrecreatie, zodat verstoring van de natuur wordt verminderd. Hiervoor heeft de provincie samen met gemeenten, terreinbeheerders en inwoners een plan gemaakt: Recreatiezonering Veluwe.

De regionale agenda is vertaald in het toeristische programma ‘Welkom in Apeldoorn’ en het programma ‘Vitale vakantieparken’ gericht op versterking van de kwaliteit van de vakantieparken. Kern van dit programma is een ondernemersgerichte aanpak (in gesprek zijn met de parken), terugdringen van strijdig niet-toeristisch gebruik, aanpak van sociaal-maatschappelijke problematiek, bestrijden van criminaliteit en onveilig-heid en het meedenken over oplossingen voor (tij- delijke) huisvesting van speciale doelgroepen. Hierbij hanteren we het principe ‘1 park, 1 plan’; per park kijken we wat de beste, toekomstbestendige oplossing is. We streven naar kwaliteitsverbetering binnen de recreatieve bestemming. Soms is herbestemming de beste oplossing. Parken moeten dan wel in een cluster liggen aangeduid als ‘transformatiegebied’. Via een pilot Wonen kijken we voor enkele parken in dit gebied of een woonbestemming planologisch wenselijk en haalbaar zou kunnen zijn.

Circulariteit

Het Rijk streeft naar een circulaire economie in 2050. In 2030 moet het gebruik van mineralen, metalen en fossiele grondstoffen zijn gehalveerd. In 2021 is het afvalscheidingspercentage 75%, waarbij complete afkeur van grondstoffen niet meer bestaat. Ons eigen beleidsdoel voor huishoudelijk afval is maximaal 30 kg restafval per persoon per jaar, ruim vóór 2030. In 2023 gaan we als gemeente minimaal 25% circulair inkopen (in euro’s). Onze ambitie is dat in 2040 een groot deel van de Apeldoornse nieuwbouw in hout-bouw wordt gerealiseerd, bij voorkeur met hout van eigen bodem.

Energie

Fossiele energiebronnen zijn eindig en dragen bij aan de opwarming van de atmosfeer. Daarom is in het landelijke Klimaatakkoord afgesproken dat in 2050 95% van de CO2 uitstoot is teruggedrongen ten opzichte van 1990. Apeldoorn wil vóór 2050 energieneutraal zijn. De CO2 uitstoot zal dan nihil zijn. Ons tussendoel is 39% energieneutraliteit in 2030. Naast besparing was een eerste stap het opstellen van een Transitie- visie Warmte (TVW). Hierin legt Apeldoorn per buurt het tijdpad vast richting een aardgasvrije bebouwing. Dit kan op drie manieren:

• a.

  leveren van een hernieuwbaar gas, zoals groengas of groene waterstof 

• b.

  woningen aansluiten op een collectief warmtenet dat wordt gevoed door restwarmte, aquathermie, zonthermie of bodemwarmte in de vorm van warmte- en koudeopslag of ondiepe geothermie 

• c.

  elektrische warmtepompen met buitenlucht of bodemwarmte als bron

Apeldoorn heeft een zeer geschikte bodemsamenstelling om bodemenergie te benutten.

Alle buurten gebruiken straks andere warmtebronnen dan aardgas. Daken en andere geschikte oppervlakten worden zoveel mogelijk benut voor zonnepanelen. We willen dit samen met onze inwoners gaan realiseren. Om iedereen te inspireren op gebied van energiebesparing en duurzame opwek, is het Duurzaam DoeBoek uitgebracht. Ons doel is alle resterende elektriciteit duurzaam en lokaal op te wekken, voornamelijk door zonneparken en windturbines. Voor zon doen we dit geconcentreerd in drie gebieden. Tot 2030 gaat het om 250 hectare zonnepanelen in zonneparken. Daarbij hanteren we de volgende principes:

• Clustering in het buitengebied, in enkele daarvoor aangewezen gebieden. Geen losse initiatieven verspreid over het hele buitengebied. Dat doen we om versnippering te voorkomen en efficiënt ruimtegebruik te bevorderen. En ook om buiten de clusters ruimte te houden voor andere opgaven en om gebieden met kwetsbare waarden te ontzien. Wel geven we ruimte aan initiatieven die gericht zijn op collectieve energieopwekking voor de dorpen zelf. 

• Het verbinden van doelen binnen de clustergebieden: voor landschap, natuur, cultuurhistorie en water. Door meervoudig ruimtegebruik - zoals een combinatie van zonnepanelen met waterberging en het aanleggen van groen - behouden of versterken we zo veel mogelijk de biodiversiteit, belevings- waarde en cultuurhistorische waarde. Uitgangspunt is dat met de aanleg van zonneparken ook een land- schappelijk casco wordt aangelegd; de verhouding zonnepanelen versus groen is 60% staat tot 40% ruimtebeslag. Verder gaat het om verbinding met andere transities, met name de verduurzaming van de landbouw en verlaging van stikstofdeposities.

• Benutting van locatie- en (economische)schaal-voordelen. Zoals aansluiting op het bestaande en toekomstige landelijke netwerk van energie- infrastructuur, waaronder hoofdstations van netbeheerder Liander. En het benutten van kansen rond koppeling van aanbod aan de energievraag, zoals bij huidige bedrijventerreinen en nieuwe bedrijfsontwikkeling. Of verbinding met bestaande zonnepark-initiatieven. En bundeling van krachten voor innovatie, bijvoorbeeld in toepassing van opslagtechnieken.

Apeldoorn - themakaart energie

Ook de provincie en het Rijk werken toe naar een meer natuurinclusieve kringlooplandbouw. Zo kan de stikstofneerslag worden teruggedrongen en kan de natuur zich herstellen. In Apeldoorn werken we samen met alle partners aan gebiedsvisies voor zowel Uddel als Beemte Broekland. De grote aandachtspunten zijn: toekomstperspectief voor de agrarische sector, meer biodiversiteit, minder stikstof- en fijnstofuitstoot, meer kringloopproductie, aandacht voor dierenwelzijn en een goede landschappelijke inpassing.

We starten met een gebiedsvisie in Beemte Broekland voor deze energietransitie, waarbij de gemeente een actieve procesrol op zich neemt om te komen tot een goede landschappelijke inpassing. Bedoeling is de lessen hieruit te gebruiken bij gebiedsvisies voor de andere energieclusters. Voor de periode na 2030 resteert nog een substantiële opgave om energieneutraal te zijn in 2050. Hiervoor zullen we in de komende tien jaar opnieuw de ruimtebehoefte aangeven op grond van nieuwe inzichten in energiebronnen, de nieuwste stand van de techniek en maatschappelijk draagvlak.

In hoeverre energieopbrengst uit windturbines mogelijk is vóór 2030 is onzeker, en moet nader onderzocht worden in relatie tot impact op de leefomgeving. In deze visie spreken we wel een voorkeur uit waar eventuele windturbines gelokaliseerd zouden moeten worden, vanuit ruimtelijke overwegingen en efficiëntie in het energienetwerk. Deze ruimtelijke voorkeur is op de kaart hiernaast als ‘voorkeur zoekgebieden windenergie’ aangegeven. Ook zien we op termijn kansen voor alternatieve brandstoffen zoals waterstof. Daarbij is de samenwerking met onze bedrijven essentieel.

Tussenstand Stadmaken, vitale dorpen en buitengebied Waar staan we in 2030

Wonen          

• In 2030 zijn er circa 8000 woningen toegevoegd ten opzichte van 2020. 

• We zijn flink aan het bouwen in de stad, aan de rand van de stad én in de dorpen. 

• We bouwen divers en gevarieerd aan onze gezinsstad. Een aanzienlijk deel daarvan is betaalbare woningen: sociale huur, middeldure huur en betaalbare koopwoningen tot NHG-grens.  

• In wijken en dorpen is er meer te kiezen door realisatie van aanvullende woningtypen en prijsklassen. Wooncarrière binnen eigen dorp en wijk wordt daarmee beter bereikbaar.

Economie en Recreatie

• Er is 77 ha meer bedrijventerrein beschikbaar onder andere door de realisatie van Ecofactorij II, Kieveen en Uddel II. 

• De Spoorzone is deels getransformeerd naar hoog stedelijk milieu, waar onderwijs, bedrijvigheid, mobiliteit en stedelijk wonen samen komen. 

• Er zijn drie innovatieve woon/werkmilieus: Cleantech hotspot Zwitsal, Stationslocatie, Hertz- berger Park. 

• De gebiedsaanpak Christiaan Geurtsweg is gestart. Er zijn verkenningen gereed voor Jean Mo- netpark, Brouwersmolen en Sleutelbloemstraat. 

• Apeldoorn staat op de landelijke kaart als centrum voor safety & security. 

• We werken vanuit de Veluwe Agenda aan versterking van toeristische producten.

Mobiliteit

• De binnenstad is autoluw en veiliger voor fietsers en voetgangers.  

• In de binnenstad is het busstation verplaatst naar de zuidzijde van het spoor. 

• Het doorgaande verkeer wordt verleid de buitenring te gebruiken. 

• Er zijn drie stedelijke parkeerhubs gerealiseerd aan de randen van de binnenstad. 

• Aan de rand van de stad wordt de overstap op een ander duurzaam vervoer gefaciliteerd op nieuwe transferia/overstappunten. 

• Verkeersknelpunten in de stadsring zijn opgelost. 

• Apeldoorn is fiets- en wandelstad nummer 1 van Nederland.

Circulariteit en Energie

• Alle nieuwbouw wordt volgens ‘nul-op-de-meter’ gebouwd. Voor de woningbouw is dit een vereiste, voor de bedrijfspanden is dit een streven.  

• Op basis van de Transitievisie Warmte zijn we bezig met het aardgasvrij maken van de buurten. 

• Op een steeds groter deel van de woningen zijn zonnepanelen gerealiseerd. 

• In het buitengebied is circa 250 ha netto zonne- park gerealiseerd op geconcentreerde locaties. 

• Ons restafval is per persoon teruggebracht naar 30 kilo per jaar.

Intermezzo Kanaaloevers

Het Apeldoorns kanaal is een structurerend element dwars door de stad, in de 19de eeuw aangelegd voor de industrie. De kanaalzone vormt als gebiedsprogramma al ruim twintig jaar een belangrijk ontwikkelingsgebied. Veel van de industriële bebouwing is inmiddels vervangen door woningbouw. Nog steeds wordt er volop ontwikkeld langs het kanaal; zo wordt het Zwitsalterrein getransformeerd tot een stedelijke woon-werklocatie. Daarnaast kent Apeldoorn het programma ‘Beleef het Kanaal’ om meer gebruikersmogelijkheden en reuring te realiseren. We willen de stedelijke kansen van het water en zijn oevers versterken

Uitnodigende buitenruimte voor iedereen

Het kanaal biedt veel kansen als uitnodigende buitenruimte voor alle inwoners. Met een betere aansluiting op de binnenstad voor langzaam verkeer, meer verblijfs- en ontmoetingsruimte en plekken om te bewegen, kan dit gebied uitgroeien tot een betekenisvolle locatie. Een Oeverpark voor de hele stad!

Oeverpark als groenblauw stadspark

Er ligt een kans om het kanaal te ontwikkelen tot een lineair Oeverpark. Een park dat door zijn lengte en afstand voelbaar is in de hele stad. Het is ook ge- makkelijk te bereiken vanuit alle windrichtingen en goed verbonden met de binnenstad en het station via informele routes en kleinere groengebieden. Er is een duidelijke link met de uitnodigende buiten-ruimte én met klimaatadaptatie, doordat het park verkoeling biedt op warme dagen en extreme regen kan opvangen en vasthouden. De veelzijdigheid van het groenblauwe stadspark zal iedereen aanspreken. De beide oevers krijgen parken met ruimte voor rust en ontspanning. Daaromheen is veel ruimte voor woningbouw met aan de westoever ook bedrijvigheid, levendigheid, horeca en terrassen.

Het Oeverpark als verbinding naar het landschap 

Het Oeverpark biedt een aangename en rechtstreekse route die stad met het ommeland verknoopt. De groene westzijde en de oostzijde faciliteren voetgangers, recreatieve wandelaars en hardlopers en het snelle fietsverkeer. Het Oeverpark wordt een belangrijke schakel in de verbinding van alle groenplekken binnen de stad. Al deze plekken worden door een groen netwerk met het kanaal verbonden.

Het Oeverpark met levendige stadskade

Vooral aan de westzijde biedt het Oeverpark stedelijke ontmoetingsplekken voor alle Apeldoorners. Er is ruimte voor (water)sporters, gezelligheid en ontmoeting. En er worden een aantal sport- en speelplekken toegevoegd; liever een aantal grotere dan vele kleintjes. Het water is van goede kwaliteit en via de stadskade met steigers of loopplanken toegankelijk voor watersporters en zonnebaders.

Oeverpark als groenblauw stadspark

Oeverpark met een levendige stadskade

5.2 Hoe we ons fysiek en sociaal fundament versterken

Natuur en landschap

De Groene Mal 

Onze hoofdgroenstructuur is sinds 2000 ontwikkeld tot de Groene Mal. Dit casco vormt ook nu weer de basis voor het vergroten van onze groene uitloopgebieden en ons aantrekkelijk landschap. We willen op grond van het nationale Klimaatakkoord ons bosarsenaal vergroten door nieuwe aanplant. Dat doen we onder andere door gebiedsontwikkeling hand in hand te realiseren met het vergroten van onze groenblauwe hoofdstructuur. De Groene Mal verbindt het groen in de stad met gebieden rond de stad en sluit aan op het Gelderse natuurnetwerk. Zo kunnen planten en dieren veilig bewegen en verblijven, deels door de beken en sprengen. Bewoners kunnen gebruik maken van fiets- en wandelroutes in en genieten van de natuur en het erfgoed. De versterking van de Groene Mal helpt ook bij het oplossen van de hitteproblematiek en de gevolgen van de recente droogtes. Overtollig water kan beter worden vastgehouden voor drogere tijden. 

Natuurinclusief 

Met de realisatie van de Omgevingsvisie gaan we bouwen aan een natuurinclusieve en klimaatneutrale gemeente. Bij ruimtelijke ontwikkelingen is het uitgangspunt dat ze bijdragen aan meer biodiversiteit. Ook het Rijk en de provincie werken zo in de Natio- nale en Regionale Adaptatie Strategie (NAS en RAS). 

Bij het uitwerken van lokale plannen vertalen wij deze strategie in een pakket aan minimale middelen (via een nog te ontwikkelen puntensysteem), waardoor bouwprojecten en gebouwen zelf ook bijdragen aan het onderdeel ‘natuurinclusief’. De Apeldoornse Ecogids voor natuurinclusief bouwen stimuleert na- tuur te integreren in het ontwerp van gebouwen en stedelijke buitenruimten. We halen zo de natuur ook de stad in, verrijken de soorten én ook de aantrekkelijkheid van het leefmilieu. De totaliteit van de natuur - de biodiversiteit van verleden/heden/toekomst - is mooi verbeeld in de illustratie hiernaast. 

Het Stadspark van Apeldoorn 

Aan de rijke traditie van ‘parken in iedere wijk’ voegt Apeldoorn de komende twintig jaar een speciale toe: hét Stadspark in de binnenstad. Zoals beschreven in het ontwikkelingsperspectief wordt de binnenstad veel groener, tegelijk met de veranderingen in het gebruik en stedelijke transformatie. Drie straten gaan sterk vergroenen: de Hoofdstraat (straks Parkstraat), de Kanaalstraat-Hofstraat (straks het Griftpark) en de Nieuwendijk/spoorzone, (straks het Spoorpark). In het Ontwikkelperspectief ‘Het Stadspark van Apel- doorn’ wordt dit uitgebreid toegelicht.  

Klimaatadaptatie

Hittestress 

Ons klimaat verandert. We merken dat onder andere aan zomerse hittestress, juist in stedelijke verharde ruimtes. Door het aanleggen van groene plekken in de directe woonomgeving ontstaan koelte plekken tijdens extreem warm weer. Naast het vergroenen is het belangrijk in de vormgeving van gebouwen rekening te houden met het tegengaan van hittestress en de koelte vraag die hierbij hoort. Apeldoorn heeft inmiddels knelpunten in de openbare ruimte in kaart gebracht en realiseert vóór 2030 een inrichting die deze hittestress tegengaat. Deze opgave gaat samen met de ambitie om meer natuurinclusief te bouwen. Tot slot werken we ook aan het beperken van de risico’s bij natuur- brand. Hiervoor werken we onder meer samen met de provincie, natuurbeheerders, de veiligheidsregio, ondernemers en inwoners op de Veluwe. 

Verleden, heden en toe- komst van de Europese natuur, getekend door Jeroen Helmer 

Het vergroenen van de Hofstraat/Kanaalstraat, getekend door DELVA 

Apeldoornse Ecogids 

Circulair watersysteem 

Water als kans en water als opgave. We voegen deze twee samen, zodat we de verdroging te lijf gaan en tegelijk onze omgeving allerlei kwaliteitsimpulsen geven. Dit doen we met onze regionale partners. We onderzoeken hoe we - als unieke gemeente van beken en sprengen én met de grootste drinkwater- voorraad in het Veluwemassief - met een circulair watersysteem voorbeeldstad kunnen worden. Dat zou als volgt vorm kunnen krijgen. Het drinkwaterbedrijf pompt water op waar dat per seizoen het slimste is. Het grondwater stroomt via onze unieke beken door de stad, brengt daar verkoeling en versterkt de bio- diversiteit. Gezuiverd water wordt teruggebracht op de Veluwe, waar het de grondwatervoorraad aanvult. Ten zuiden en oosten van de stad wordt het water zo lang mogelijk vastgehouden. Zo floreert de natte natuur van het beken- en weteringengebied door een innovatief programma met bronnen, beken en water- rijke landschappen in de hoofdrol. 

Natuur en landschap 

Klimaatadaptatie  

Erfgoed en ruimtelijke kwaliteit

Prachtige bodemschatten, historisch landschap en gebouwd erfgoed 

Apeldoorn heeft veel ruimtelijk erfgoed, waaronder veel archeologische monumenten. Daar zijn we zuinig op. De meest waardevolle elementen worden actief beschermd via de Erfgoedwet (rijksmonumenten) en de Omgevingswet. Daarnaast is via de notitie ‘Moder- nisering Monumentenzorg’ aanvullende bescherming geregeld. Dit houdt in dat hoge cultuurhistorische waarden indien nodig een beschermende regeling krijgen in het bestemmingsplan/omgevingsplan. Het erfgoed wordt actief ontsloten, zodat het beleefbaar is voor bewoners en bezoekers. En we ontwikkelen het erfgoed, zodat het met de eisen der tijd kan meegroeien en nieuwe functies kan opnemen. Bij ruimtelijke ontwikkelingen is ons uitgangspunt dat we erfgoedwaarden beschermen en waar mogelijk inzet- ten als identiteitsdrager. Onze gemeentelijke monu- menten en Rijksmonumenten worden in de gemeen- telijke viewer ontsloten en bijgehouden. Op de kaart hiernaast is het meest recente overzicht te zien. 

De beleidsnota ‘Apeldoorns Karakter!’ laat zien hoe het DNA van Apeldoorn versterkt en benadrukt wordt in de diverse domeinen van erfgoed en cultuur. Onze culturele rijkdom is echt iets om trots op te zijn. 

De ‘Typische Apeldoornse erfgoedthema’s’ tonen hoe Apeldoorn zijn unieke karakter heeft gekregen door ontwikkeling van onze cultuur in het lokale landschap. Via diverse erfgoedhoogtepunten wordt uitgelegd en verbeeld wat zo typisch Apeldoorns en kenmerkend is voor onze omgeving. 

Omgevingskwaliteit - drie aandachtsgebieden 

De gemeente Apeldoorn wil dat overal in de gemeente sprake is van een goede omgevingskwaliteit. We kunnen een mix van instrumenten inzetten om deze kwaliteit te borgen. Denk aan het maken van een beeldkwaliteitsplan gekoppeld aan het bestemmingsplan, subsidies (bijv. voor extra vergroening), het organiseren van een prijsvraag of bij eventuele gronduitgifte het stellen van eisen in een koopcontract.          

Afhankelijk van de casus kan de gemeente bepalen hoe deze mix eruit moet zien. In sommige gebieden sturen we extra op omgevingskwaliteit, omdat ze grote impact hebben op het beeld en de kwaliteit van de gemeente. Tegelijk gaan we ruimte geven door in de overige gebieden een basiskwaliteit als norm te stellen bij het bereiken van onze doelen. In de volgende drie prominente gebieden streeft de gemeente naar een hogere omgevingskwaliteit. 

1. Apeldoornse identiteitsdragers

Dit zijn typisch Apeldoornse gebieden die we beschermen; vaak gebieden met een hoge kwaliteit en dat willen we graag zo houden. Het gaat hierbij om: 

• groen - de Veluwe en de stadsparken; 

• water - het kanaal en de beken en sprengen; 

• cultuurhistorie - de koninklijke plekken in de gemeente, beschermde stads- en dorpsgezichten en historische lintbebouwing 

2. Zichtbare locaties

Dit zijn gebieden waar veel inwoners en bezoekers komen en die goed zichtbaar zijn. Denk hier aan locaties die te zien zijn bij de entrees vanaf de snelweg, de ring en het spoor en langs de hoofdfietsroutes. Ook drukke voorzieningen, zoals het centrum, theaters en grote winkelgebieden horen hierbij. Op veel van deze plekken kan de kwaliteit worden verbeterd. 

3. Dynamische gebieden

Dit zijn de gebieden waar veel ontwikkelingen worden verwacht. Wil je hier kwaliteit toevoegen, dan lukt dat het beste op het moment dat gebieden zich ontwikkelen. Denk hierbij aan het centrum, de spoor- en kanaalzone en aan het buitengebied. Daar worden veel veranderingen verwacht op het gebied van energieopwekking en landbouwinnovaties. 

Omgevingskwaliteit 

Welstand / welstandskaarten 

Foto rechts: Bospaviljoen ‘t Leesten is een mooi voorbeeld van architectuur die duurzaam is ontworpen en uitgevoerd, passend in de groene omgeving. 

Foto onder: Het Amaliapark ligt tussen de spoorzone en het centrum, een prachtige plek met veel omgevingskwaliteit.  

Milieu en gezondheid

Onze leefomgeving heeft grote invloed op onze gezondheid. Apeldoorn gaat vervuiling tegen en zorgt voor een goede basiskwaliteit in onze omgeving. 

Minder milieuhinder 

De uitstoot van fijnstof en stikstof is belastend voor de gezondheid en de Veluwse natuur. Apeldoorn voldoet aan de Europese richtlijnen voor schone lucht. Op sommige plekken bieden we extra bescherming tegen luchtvervuiling, bijvoorbeeld door het terugdringen van uitlaatgassen met uitstootvrije zones. 

Ook geluidhinder heeft effect op mens en milieu. Apeldoorn werkt met geluidsbeleid op maat, afgestemd op de hoeveelheid geluid per gebied. Door de verstedelijking en mobiliteit letten we ook goed op de hoeveelheid lichtuitstoot, trillingen en geurhinder. Licht kan hinderlijk zijn voor inwoners, flora en fauna en is ook een bron van energieverbruik. Trillinghinder kan optreden langs spoorlijnen en bedrijventerreinen met zwaardere milieucategorieën. En de industrie en landbouw veroorzaken vaak geurhinder. Bij het maken van plannen willen wij al deze vormen van milieuhinder zoveel mogelijk terugdringen. 

Veiligheidsregio 

De gemeente Apeldoorn wil een veilige en gezonde fysieke leefomgeving bieden aan haar inwoners en bezoekers. In samenwerking met de veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland en andere partners zorgen wij voor een ruimtelijk ordeningsproces waarin we veiligheidsrisico’s vroegtijdig, vanaf de eerste initiatieven, onderkennen en meewegen bij de inrichting en het gebruik van de ruimte. Leidraad hierbij zijn de risicovolle situaties uit het regionaal risicoprofiel (artikel 15 van de Wet veiligheidsregio’s beschrijft waar dit risicoprofiel aan moet voldoen). We hebben in het bijzonder aandacht voor de zelf- redzaamheid van mensen en de mogelijkheden om die te vergroten. 

Milieu en gezondheid 

Externe veiligheid 

Iedere stad heeft te maken met vervoer en opslag van gevaarlijke en explosieve stoffen, bijvoorbeeld lpg-stations, bedrijventerreinen en vervoer via spoor, weg, water of lucht. Bij de situering van nieuwe bedrijven houdt Apeldoorn hier rekening mee, zeker in de hogere milieucategorieën. Ook hierbij doen we dat op basis van het regionaal risicoprofiel. En hebben we vooral oog voor eventuele niet-zelfredzame personen en objecten met een hoge bezettingsgraad.  

Inclusiviteit

Apeldoorn is een echte gezinsstad, waarin ieder- een meedoet. We hebben een sterke cohesie en onderlinge betrokkenheid, wat onder meer blijkt uit het groot aantal actieve vrijwilligers. Maar voor een sterke solide sociale gemeenschap zijn ook voorzieningen cruciaal, zoals sport- en onderwijsgebouwen en gebedshuizen. In stad en dorp dragen we zorg voor een goede basisinfrastructuur voor onderwijs en sport. De kadernota Onderwijs én het lokale sportakkoord geven aan wat hiervoor nodig is. Ook op het gebied van wonen en zorg ligt er een belang- rijke opgave. 

Sporten voor iedereen, binnen en buiten Sport leeft in Apeldoorn! We hebben een zeer ruime variatie aan sportverenigingen en de beweegnorm van 64,3% ligt iets boven het landelijke gemiddelde van 63%. Sporten draagt bij aan een hechte, sociale en gezonde gemeenschap. In 2020 is er door ruim honderd lokale organisaties en partners een sport- en beweegakkoord gesloten. De gemeente is één van de spelers om dit de komende jaren uit te werken. Er komt veel meer verbinding en zichtbaarheid, waarbij bovenaan staat dat sporten en bewegen voor iedereen is. We stimuleren het hele scala: de vaardigheid van jongs af aan tot en met topsport, bijvoorbeeld in Omnisport. Ook zetten we ons in voor een duurzame sport- en beweeginfrastructuur en accommodaties die passen bij het verzorgingsgebied. Hierbij stimuleren we samenwerking tussen sportverenigingen. 

Aandacht voor de infrastructuur 

In het sportakkoord staan nog een paar aandachts-punten. We willen graag maatschappelijke multi- functionele sportaccommodaties, bijvoorbeeld door ‘onthekking’ van de buitenterreinen. Dan kan iedereen een ommetje maken op de vaak mooie groene sportcomplexen. Ook is er een toenemende vraag om voorzieningen die overdag leeg staan open te stellen voor andere doelgroepen. De trend van het individueel sporten in parken vraagt - in combinatie met de groei van de stad - om herijking van de sportinfra-structuur en om investeringen in de openbare ruimte. Een uitnodigende buitenruimte is een extra belangrijke bouwsteen voor een gezonder Apeldoorn. En omdat in de dorpen de sportverenigingen extra bijdragen aan sociale cohesie, is behoud van deze infrastructuur juist daar een belangrijk uitgangspunt. 

Duurzame onderwijsgebouwen met ruimte 

De komende jaren gaat Apeldoorn flink investeren in de onderwijsgebouwen. Waar we dit doen, hangt samen met onze ambities en de demografische ontwikkelingen. De schoolgebouwen passen bij het onderwijs van de toekomst, zodat nieuwe onderwijs-en werkvormen de ruimte krijgen. Een belangrijk thema binnen het Voortgezet Onderwijs is het herontwerp van het VMBO en de herinrichting van het onderwijs- landschap. Ook de doorontwikkeling van basisscholen naar integrale kindcentra dient vertaald te worden naar de toekomstige ruimtelijke behoefte. Een nieuw aandachtsgebied is de aansluiting van het basisonderwijs op het voortgezet onderwijs en de ontwikkeling van onderwijs voor de leeftijdgroep 10-14 jaar. 

Sportakkoord 

Kadernota Onderwijs 2021-2024 

Tot 2040 is er veel nieuwbouw en renovatie, waarbij we ook de basiskwaliteit van bestaande schoolgebouwen verbeteren door verduurzaming en een betere ventilatie. En net als bij de sportinfrastructuur betekent de groei naar minimaal 180.000 inwoners ook een grotere behoefte aan onderwijsaccomodaties. We gaan deze groei en behoefte regelmatig monitoren en benoemen in de vierjaarlijkse kadernota’s onderwijs. 

Voor de komende tien jaar springen enkele ontwikkelopgaven in het oog. In Kerschoten wordt de aanpassing of renovatie van drie schoolgebouwen uitgevoerd in samenhang met de ontwikkeling van het warmtenet. In Sluisoord/Anklaar worden mogelijk drie scholen samengevoegd tijdens de vervangende nieuwbouw of renovatie van deze schoolgebouwen. Orden krijgt een gebiedsvisie met een integrale visie voor woningbouw, maatschappelijk vastgoed en onderwijshuisvesting. En in de Parken speelt een herschikking van monumentale schoolgebouwen in het voortgezet onderwijs. 

Woonzorg 

Apeldoorn vergrijst iets meer dan het landelijk gemiddelde. In 2020 is 21,1% van onze inwoners 65-plus. Dit aantal groeit in 2030 van 33.000 naar 48.000 inwoners. We worden ouder en blijven langer thuis wonen. Er is meer behoefte aan bijzondere zelfstandige woonvormen, al dan niet geclusterd. Wanneer zorg echt nodig is, is de zorg vaak complexer van aard. Ook dementie komt vaker voor en vraagt om specifieke woonzorgvoorzieningen. Het huidige aanbod van zorgwoningen voor senioren is nog niet voldoende toegerust op deze ontwikkelingen. Er is veel vraag naar transformatie en uitbreiding voor de specifieke zorg. Hierbij leveren spreiding 

over de gemeente en woonzorg dichtbij de ‘oude’ woonbuurt een bijdrage aan de inclusiviteit. Net als meer diversiteit in woonmilieus binnen onze wijken. Met onze corporaties maken wij afspraken over het aanbod en de betaalbaarheid van woningen. Tegelijk ligt er een stevige opgave in het geschikt maken van bestaande koopwoningen door (oudere) eigenaar-bewoners.  

Sociale veiligheid

Buiten is het fijn voor iedereen 

Apeldoorn zet stevig in op bewegen en sporten. Voor jong en oud met specifieke aandacht voor vergrijzing. Via onze fysieke ruimte kunnen we het bewegen voor alle leeftijden aantrekkelijk en laagdrempelig maken, bijvoorbeeld via hardlooprondjes in parken en toegankelijke schoolpleinen. Een uitnodigende buitenruimte draagt niet alleen bij aan de gezondheid en inclusiviteit. Het versterkt ook je gevoel van welbevinden en veiligheid. Daarom gaan we onze leefomgeving zoveel mogelijk generatieproof inrichten door te focussen op toegankelijkheid, attractiviteit en zichtbaarheid. Zo herkent iedereen de omgeving als een plek waar je je sociaal veilig en welkom kunt voelen. 

Wat doet digitalisering met de stad?  

Technologisering en digitalisering zijn niet meer weg te denken uit ons leven. De Covid19 crisis heeft laten zien hoe snel de samenleving digitale oplossingen oppakt. Dit is een voorbode voor de toekomst: in de informatiesamenleving zullen thuiswerken, online onderwijs, zorg op afstand en het gebruik van apps om gezondheid te meten steeds gewoner worden. In onze verstedelijkingsopgave gaan we zorgen voor meer slimme mobiliteitsoplossingen zodat we efficiënt met de schaarser wordende ruimte omgaan. Mobiliteitshubs, diensten als Mobility as a Service, logistieke platformen en autonoom rijdende voertuigen zijn zaken die al worden ontwikkeld en gaan ons helpen om de stad efficiënter en veiliger te maken. 

Slim, functioneel en privé 

De slimme stad ontwikkelen we voor en samen met de inwoners. Burgerinitiatieven en citizen science spelen daarbij een belangrijke rol. Bijvoorbeeld als het gaat om oplossingen voor de gevolgen van de klimaatverandering en de energietransitie. Sensoren van inwoners en het delen van meetgegevens helpen mee om samen tot inzichten te komen en samen te handelen. Behalve dat slimme functionaliteit de kwaliteit van leven moet verbeteren, staat veiligheid voorop. Iedereen - ook de minder digitaal vaardigen - moet op een veilige manier kunnen leven en mee kunnen doen in Apeldoorn. Het is essentieel dat de benodigde hoogwaardige digitale infrastructuur op een veilige, verantwoorde manier gebruikt kan worden. Het gaat niet alleen om technische veiligheid, ook om sociale veiligheid, verkeersveiligheid en veiligheid in de openbare ruimte. Bij dit laatste gaat het bijvoorbeeld om crowdcontrol via slimme toepas- singen op plekken waar veel mensen samenkomen, waarbij de privacy van mensen is gewaarborgd. 

Smart City 

Veiligheid 

Tussenstand fysiek en sociaal fundament

Waar staan we in 2030                        

Natuur en landschap

• Het stadspark van Apeldoorn is in aanleg.  

• Het klimaatbestendig bekenlandschap Wenum Wiesel is in uitvoering. 

• Het groene casco vanaf de Maten naar Beekberg- woud is in uitvoering. 

• Er is aantrekkelijk landschap in aanleg rond de opgaven bij de dorpen Uddel en Beemte Broekland. 

• In de uitleggebieden is het groene casco met circa 140 ha toegenomen. Een onderdeel van dit groene casco vormt bosareaal. 

• Er is 44 km beekherstel gerealiseerd en er is 60 ha verhard oppervlak in stedelijk gebied afgekoppeld.

Milieu en klimaatadaptatie

• In 2030 is de binnenstad groener en klimaatbestendig geworden. 

• In 2030 zijn de indicatorsoorten minimaal behouden en is het aantal soorten planten en insecten met 25% toegenomen. 

• De klimaatbestendige Groote Wetering/Leigraaf in Beekbergerwoud-oost is in uitvoering. 

• De knelpunten voor hittestress en wateroverlast zijn in wijken en dorpen en bedrijfslocaties voor 50% opgelost. 

• Ons watersysteem is meer circulair, door de aanleg van ruime retentieplassen en vernatting van de beekdalen.  

• De drinkwaterwinning wordt (gedeeltelijk) gecompenseerd, bijvoorbeeld in infiltratievennen in Natura2000 gebied.

Veiligheid en inclusiviteit

• Op tien loopminuten afstand van de eigen woning is voor iedereen uitnodigende buitenruimte bereikbaar. 

• De veiligheid rond scholen is toegenomen. 

• Meer kinderen gaan te fiets of te voet naar school.  

• Iedere wijk en ieder dorp heeft passende basisinfrastructuur voorzieningen.   

• De onderwijsgebouwen zijn op niveau en beter toegerust voor de toekomst. 

• Het sportlandschap van verenigingen ziet er anders uit. We groeien toe naar meer omnisport- verenigingen in Apeldoorn. 

• Schoolpleinen zijn groen, beweegvriendelijk en toegankelijk na schooltijd. 

• In 2030 is de mate van overgewicht bij volwassenen en kinderen niet verder toegenomen en is de curve afgevlakt.

Erfgoed en ruimtelijke kwaliteit

• In nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen is erfgoed onze inspiratie voor een attractief Apeldoorn. 

• We zijn minimaal negen architectonische parels rijker, die elk in aanmerking kunnen komen voor ‘beste gebouw van Apeldoorn’.

De vier samenhangende hoofdopgaven van Apeldoorn vragen om keuzes voor de komende twintig jaar. Waar krijgt welke opgave een plek? We brengen de ruimtebehoefte voor elke opgave in kaart. Daarbij streven we naar meervoudig ruimtegebruik en kijken we hoe we kunnen voortbouwen op de huidige opzet van de stad, de wijken, de dorpen en het buitengebied. Zo ontstaat een logische en duurzame structuur met toekomstwaarde. Een stad waar iedereen meedoet en waar we ook aandacht hebben voor de sociale infrastructuur en het creëren van maatschappelijke meerwaarde.

6.1 Komen tot gebiedskeuzes

De hoofdkeuzes in deze Omgevingsvisie - waar krijgt welke opgave een plek over twintig jaar - hebben we gemaakt via deze stappen: 

• Principes uit het koersdocument 

• De ladder voor duurzame verstedelijking 

• Duurzame keuzes vanuit ruimtelijke structuur  

Deze stappen leggen we hierna uitgebreid uit. In 6.2 gaan we dieper in op de aanvulling van het Omgevingseffectrapport. In 6.3 volgt een beschrijving van de voorkeursvariant. En tot slot staan in 6.4 alle ruimtelijke hoofdkeuzes voor Apeldoorn op een rijtje in de samenvatting.

Principes uit het Koersdocument

Keuzes maken betekent belangen afwegen. Dat is geen exacte wetenschap, maar een uitkomst van ontwerpend onderzoeken. We zijn vertrokken vanuit vier principes die zijn meegegeven in het Koersdocument:

Groen is altijd nabij

Dit principe geeft aan dat groen sturend is voor de verdere ontwikkeling van de stad. Willen we binnen de stad de groene kwaliteit behouden en verster- ken, dan heeft dit consequenties voor de mate van verdichting. Ook voor de wijze waarop we het toegevoegde programma gaan vormgeven. De bestaande stad verdichten betekent zoeken naar de balans tussen ‘groen versterken & stad worden’. Daarom kan de uitwerking van het groen en de kwalitatieve invulling per gebied verschillen. In de binnenstad, kanaalzone en spoorzone vertalen we groen vooral naar lineaire structuurdragers. Denk aan het kanaal, de beken en sprengen in een stedelijke vormgeving naast de prachtige historische parken die we al hebben. In de uitleggebieden vertalen we groen naar het bestaande landschap door beekdalen te verbreden en versterken en bosareaal en natte natuur toe te voegen.

Op zoek naar die balans tussen ‘groen versterken en stad worden’ maken we de keuze een deel van het nieuwe programma voor wonen, werken en ener- gieopwekking buiten de bestaande stad te leggen. Een belangrijk principe daarbij is dat we tegelijk met ontwikkelingen nieuwe natuur gaan aanleggen. Hier gaan we ook grond inzetten voor verstedelijking en de energieopgave. Bij de ontwikkeling van nieuwe woon- en werkgebieden zetten we de bestaande kwaliteiten dankbaar in.

Meervoudig ruimtegebruik

Bij nieuwe ontwikkelingen kijken we naar efficiënte functiecombinaties. Een mooi voorbeeld is een aantrekkelijke buitenruimte realiseren en tegelijkertijd het groenblauwe casco versterken. Of werken combineren met gestapeld wonen en altijd met energiewinning op de daken. Waar het kan proberen we opgaven te koppelen. Toch kan dit niet altijd; grootschalige energie- opwekking gaat nu eenmaal lastig samen met bijvoorbeeld woonfuncties. Wel kunnen we dit combineren met natuurontwikkeling en recreatie, bijvoorbeeld door bloemrijke bermen te maken en doorgaande langzaamverkeersroutes door het energielandschap. Ook bepaalde maakindustrie laat zich minder goed mengen met woningbouw. Daarom leggen we nieuwe bedrijfslocaties daar waar voldoende ontwikkelruimte is om bedrijven optimaal te laten functioneren. En bedrijfslocaties zijn weer prima te combineren met natuurontwikkeling en energiewinning op daken.

Duurzaamheid en klimaatopgave

Alleen door ruimte te bieden aan de grootschalige energieopwekking in het buitengebied kunnen we onze duurzaamheidsambitie waarmaken. Dat betekent dat we zones aanwijzen waar dit kan en als het lukt sluiten we aan bij lokale initiatieven. Energielandschappen maken in het buitengebied betekent (tijdelijke) afname van agrarische functies. Toch vinden we de klimaatopgave urgent en daarom maken we nu deze keuze. De vruchtbaarheid van de agrarische gronden betrekken we bij de uitvoering. Sowieso krijgt grootschalige energieopwekking een landschappelijke inpassing, waarbij wij zoveel mogelijk onze groene, ruimtelijke kwaliteiten versterken.

Iedereen doet mee en we maken er werk van

Via dit principe wordt duidelijk dat Stadmaken belang- rijk is voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de stad. We benutten de stedelijke groei voor nieuwe inwoners én nieuwe bedrijven, waarbij we de voorzieningen in stad en dorpen behouden en verbeteren. Zo ontstaan er kansen om de structuur te verfraaien door de juiste programma-mix op de juiste plek toe te voegen. Groei gaat dus hand in hand met de versterking van onze sociale infrastructuur en het creëren van maatschappelijke meerwaarde. Wel hebben we aandacht voor het feit dat het collectieve belang van stedelijke ontwikkeling strijdig kan zijn met de individuele belangen van bewoners of bedrijven.

Onze gasten zijn welkom; dit blijft onze identiteit

We zijn een aantrekkelijke stad met een groene huiskamer en veel cultureel erfgoed. Deze identiteit willen we graag behouden. Dit betekent onderscheidend zijn door voort te borduren op onze kernwaarden zoals verwoord in hoofdstuk 2. Onze cultuurhistorische waarden zijn een belangrijk vertrekpunt voor nieuwe ontwikkelingen, net als bescherming van erfgoed.

Behoud door ontwikkeling noemen we dat. We zoeken duurzame nieuwe functies en grijpen stadstransformatie aan om toekomstige cultuurwaarden toe te voegen. Hoogwaardige nieuwe architectuur van morgen is het erfgoed van de toekomst.

De ladder voor duurzame verstedelijking

Dat betekent verdichten door compact te bouwen en op sommige plekken meer de hoogte in te gaan. In de stad bouwen we vooral stedelijke woonvormen maar geen gezinswijk met laagbouw zoals Zuidbroek. Omdat we ook ruimte willen houden voor vergroening en klimaatadaptatie, en oog hebben voor veiligheid, vinden we binnen de stad niet voldoende ruimte voor alle programma’s wonen, werken en energieopwekking. En er is ook ruimte nodig voor een zorgvuldige inpassing van historische structuren en het bebouwde erfgoed. Daarom kiezen we naast inbreiding in de bestaande stad ook voor ontwikkelingen aan de randen van de stad, de dorpen en in ons buitengebied.

Duurzame keuzes vanuit ruimtelijke structuur 

Aansluiten en voortbouwen op de functionele logica van de stad – dat is ons uitgangspunt bij de ruimtelijke keuzen voor de toekomst. Hoe zit de Apeldoornse structuur in elkaar? Waar liggen de oude en nieuwe hoofdwegen, de stedelijke voorzieningen en de groenstructuren? Hoe kunnen we logisch verder bouwen op structuurdragers als het kanaal? Welke verbindingen zien we in en rond de stad? En hoe kunnen we met onze groei tegelijk bouwen aan de versterking van onze natuurinclusiviteit, klimaatadaptatie en ons groenblauwe netwerk?

OER en aanvulling OER

Wat opvalt is dat Apeldoorn een ruime, groene en concentrische vorm heeft met ‘lange structuurlijnen’. De groei van Apeldoorn is op te vatten als een radiale ontwikkeling vanuit de binnenstad langs die structuurlijnen naar buiten toe. Door toekomstige ontwikkelingen - bijvoorbeeld landschap en natuur, nieuwe woon- en werkgebieden en zonnevelden - goed aan te sluiten op de huidige structuur, garanderen we dat voorzieningen en groengebieden voor iedereen bereikbaar blijven.

Op grond van al deze criteria naar de beste plek voor alle programma’s heeft het ontwerpend onderzoek geleid tot een voorkeursvariant. Voor een logische aansluiting op de bestaande stad en de dorpen kent deze variant een aantal voordelen voor de ontsluiting op de A1, het lokale wegennet en de bestaande voorzieningen in nabije wijken en dorpen. We situeren functies logisch: werken bij werken, zowel in noord als in zuid. Daarnaast past één grote woonlocatie beter in het robuuste landschap van Beekbergsebroek, naast het meer kleinschaliger landschap van de stadsrand-noord. Het kanaal is als ruimtelijk kwaliteitsdrager tweezijdig georiënteerd en draagt bij aan de zuidelijke ontwikkeling. Ook de koppelkansen om het groenblauwe netwerk te versterken zijn het meest optimaal in deze variant; inwoners en werknemers kunnen dichtbij meer profiteren van de nieuwe bufferzones van natte natuur en waterplassen. Het uitloopgebied aan de oostzijde van de stad houden we in stand met recreatieve functies. Grootschalige opwekking van energie passen we in op locaties waar al initiatieven lopen en waar we ruimtelijke koppelingen kunnen maken.

De voorkeursvariant in relatie tot het Omgevings- effectrapport

Naast het aansluiten op de functionele logica van de stad hebben wij de hoofdopgaven ook bekeken vanuit milieuoogpunt. Voor onze keuzes hebben wij de input gebruikt van het Omgevingseffectrapport (OER) inclusief de aanvulling hierop (zie ook paragraaf 6.2). In dit rapport zijn de hoofdopgaven uit de Omgevingsvisie ‘milieutechnisch’ gewogen door in meerdere varianten de effecten op de leefomgeving te onderzoeken. In deze varianten is hetzelfde kwantitatieve programma wonen en werken verdeeld over het grondgebied. De effectbeoordeling laat zien dat één variant het meeste recht doet aan het logisch voortbouwen op de stedelijke structuur, het beperken van de milieueffecten én de ladder van duurzame verstedelijking. Dit is onze voorkeursvariant; de basis voor de ontwikkelingsrichting die we hebben uitgewerkt in verschillende gebiedsprofielen, zie vanaf p 79.

6.2 Omgevingseffectrapport (OER) en de aanvulling OER

Het Omgevingseffectrapport is beoordeeld door de Commissie voor de milieueffectrapportage (Commissie MER). De Commissie MER geeft in haar advies aan dat op diverse onderdelen het OER onvoldoende informatie bevat om het milieubelang volwaardig mee te wegen bij de besluitvorming. Daarom is een aanvulling gemaakt op het Omgevingseffectrapport: er is een scherpere ‘foto’ van de leefomgeving gemaakt (de huidige toestand van Apeldoorn) en een aantal doelen en ambities zijn concreter gemaakt. 

Zodat ze beter kunnen worden getoetst op milieueffecten. Hierbij ligt de focus op de milieueffecten die het meest relevant zijn voor het onderscheid tus- sen de varianten: externe veiligheid, geluid, geur, luchtkwaliteit, natuur (stikstof en recreatiedruk}, verkeer en water & klimaatadaptatie. Deze aanvulling op het OER bevat een onderzoeksagenda die bij de uitwerking van de Omgevingsvisie moet worden 

opgepakt. De uitkomsten van deze onderzoeksagenda moeten inzicht geven onder welke voorwaarden de visie uitgewerkt kan worden, en of de volledige visie uitvoerbaar is. Zo wordt het milieubelang ook in de uitwerkings- en uitvoeringsfase goed meegenomen. Dat er vervolgonderzoek nodig is past overigens bij de abstractie van een Omgevingsvisie. Zekerheid voor uitvoerbaarheid is er pas in een stadium wanneer plannen concreter worden uitgewerkt en de vergun- ningen worden voorbereid.    

In de aanvulling op het OER concluderen we dat vanuit het milieubelang geen andere keuzes gemaakt hoeven te worden in de Omgevingsvisie: de voor- keursvariant wordt onderschreven. Wel wordt een aantal voorwaarden gesteld voor de uitwerking van de visie:

• De gemeente moet het mobiliteitsbeleid in de Omgevingsvisie uitwerken in een mobiliteitsvisie, waarmee gestuurd kan worden op de ‘modal split’ (vervoerskeuze van mensen) en toename van geluidhinder als gevolg van verkeer. 

• Bij de uitwerking van de Omgevingsvisie moet de gemeente goed kijken naar de mogelijk negatieve effecten op Natura 2000-gebied: met name de re- creatiedruk en stikstofbelasting. Voor recreatiedruk kan worden aangesloten op de Recreatiezonering Veluwe van de provincie en voor stikstof moet een overkoepelende stikstofstrategie worden gemaakt. 

• In de uitwerkingsfase komen de ambities en doelen op gebied van energie en circulariteit mogelijk onder druk door negatieve effecten op Natura 2000. Dit vraagt mogelijk om bijstelling van de doelen en ambities. 

• Bij de aanleg van woonwijken en bedrijventerreinen investeert de gemeente ook in natuur en landschap (de Groene Mal). Dit is goed, maar het vraagt wel om een betere borging in de Omgevingsvisie.

Deze borging heeft in deze Omgevingsvisie een plek gekregen door dit punt op te nemen in de ‘vaste waarden’ bij alle gebiedsprofielen.   

Deze voorwaarden vormen het uitgangspunt voor de onderzoeksagenda die voortvloeit uit de aanvul-ling op het OER. Deze onderzoeksagenda waar wemee aan de slag gaan omvat daarmee de volgende thema’s:

• Externe veiligheid 

• Geur 

• Geluid- en luchtkwaliteit 

• Natuur en stikstof 

• Recreatiedruk 

• Locaties windturbines 

• Verkeer en mobiliteit  

• Water en klimaatadaptatie

6.3 De voorkeursvariant

Ontwikkeling van de bestaande stad: binnenstad, kanaalzone en spoorzone 

Onze groei zetten we in voor vernieuwing en verbetering van onze centrumgebieden: binnenstad, kanaalzone en spoorzone. Met name daar vindt onze verdichting plaats. Hier hoort ook een nieuwe visie op mobiliteit bij. Zonder maatregelen en sturing op de verkeersstromen en de vervoerskeuze die mensen maken, zullen er grotere knelpunten ontstaan in onze verkeerstructuur. Dit is onder meer in het Omgevings- effectrapport in beeld gebracht. Bij de uitwerking van plannen maken we dit concreter. In de binnenstad ligt de nadruk op winkelen, stedelijk wonen en verblijven in een groen en ontspannen stadshart. De transfor- matie van het huidige winkelvolume geeft kansen om nieuwe, unieke stedelijke milieu’s toe te voegen. 

In de kanaalzone staat naast wonen ook het maken en beleven centraal. Voortbouwend op de ontwikkeling van het Zwitsalterrein realiseren we hier een gemengd stedelijk weefsel waar nieuwe stedelijke woningen en functies als sport, recreatie en cultuur naast elkaar bestaan. De bebouwing is van een stedelijke dichtheid, met hoogteaccenten en veel groen. Het kanaal en de beekzones zijn de dragers: blauwgroen verbindende linten met aantrekkelijke buitenruimte voor verblijven en bewegen. Met deze Omgevingsvisie continueren we de transformatie van de kanaalzone dat van werkgebied verandert naar aantrekkelijk woongebied. 

De spoorzone vormt straks het centrum waar onderwijs, bedrijfsleven en nieuwe woonvormen samenkomen. Het wordt direct ontsloten vanaf het station. In deze zone vinden we de grootste dichtheid van functies in gebouwen die ook de hoogte ingaan. De extra opgave hier is het realiseren van goede verbindingen tussen de noord- en zuidzijde van het stationsgebied. Voor veel nieuwe woningen geldt dat ze goed zijn ontsloten vanaf het centraal station. Bestaande voorzieningen worden optimaal benut en doorgaande (langzaam) verkeerroutes zorgen voor verbindingen tussen de wijken, het buitengebied en de centrumgebieden. Er ontstaat een autoluw gebied in de binnen-stad met ruim baan voor fietser en voetganger. Langs het spoor wordt een parkstrook gecreëerd met een doorgaande oost-west fietsverbinding tussen IJssel-vallei en Veluwe. We verplaatsen het huidige busstation naar de zuidzijde van het station. Hierdoor wordt nieuw programma voor wonen en werken mogelijk en ontstaat er een verkeerskundige optimalisatie. 

Ontwikkelingsrichting Stadsrand zuid 

In de voorkeursvariant kiezen we naast verdichting in de centrumgebieden voor één grotere uitbreidingslocatie over de A1 aan de zuidkant van Apeldoorn. Om aspecten als verkeer en voorzieningen handig op te lossen is één grote ontwikkellocatie efficiënter dan meerdere kleinere locaties. De woonwijk ligt tussen de stad en het dorp Beekbergerwoud. Belangrijke kenmerken zijn het kanaal en de natuurontwikkelings- zone tussen het Beekbergsewoud en de wijk De Maten. Ten oosten van deze zone is de bodem natter. Om verdroging tegen te gaan, gaan we hier water vasthouden en combineren met bijzondere woonvormen. 

Het kanaal vormt als herkenbare structuur de natuurlijke verbinding met de stad. Het dorp Beekbergen en de nieuwe woonwijk blijven ruimtelijk voldoende gescheiden door het dal van de Beekbergsebeek. 

Meer naar het oosten kunnen we op een logische manier aansluiten op Ecofactorij I en de afslag A1- Zutphensestraat. Daarom kiezen we hier voor nieuwe werkgebieden voor bedrijven die baat hebben bij een ligging nabij een nationale transportas. In dit landschap ten zuidoosten van knooppunt Beekber- gen clusteren we de ruimtevraag naar grootschalige energieopwekking. We beperken het aantal clusters voor zonneparken tot drie gebieden in Apeldoorn om verrommeling van het landschap te vermijden en een efficiënte infrastructuur te realiseren. Voor de mogelijke plaatsing van windturbines volgen we de de voorkeur in de regionale energie strategie om te werken met energieclusters. Voor Apeldoorn gaat het om drie mogelijke zoekgebieden. Nader onderzoek naar ecologische belemmeringen, milieugevolgen en innovatie moet aantonen of windenergie daar uitvoerbaar is. 

Ook na 2040 zullen onze keuzes logisch moeten aansluiten bij eventuele nieuwe verstedelijkingsopgaven. Een nieuwe woonwijk aan het kanaal - ontsloten via de afslag Apeldoorn-zuid met een mogelijke verbinding naar de binnenstad via de VSM-spoorlijn - lijkt vanuit dit perspectief een solide ontwikkeling. Het landschap met de beekdalen en weteringen passen we ruimtelijk in en kunnen we verbreden met nieuwe (natte) natuur. Zo ontstaan er aantrekkelijke recrea- tieve routes en worden de beken en het Beekberger-woud onderdeel van een groter regionaal netwerk, de Beekbergse Poort. 

Ontwikkelingsrichting Stadsrand noord 

Aan de noordzijde van de stad is de overgangszone tussen Veluwemassief en IJsselvallei zeer herkenbaar aanwezig. Twee beekdalen doorsnijden dit gebied van west naar oost. De aanleg van nieuwe natuur wordt hier gecombineerd met logische zoekgebieden voor energieopwekking en op termijn voor bedrijventer- reinen. De Stadhoudersmolenweg kan als bestaande ontsluiting goed worden benut. 

Naar het noorden toe is deze ontwikkeling ook ruimtelijk begrensd door beekdalen en nieuwe natuur. We volgen het patroon van een ondergrond met hogere zandruggen en nattere dalen en geven - iets noor- delijker - ruimte aan een concentratiegebied voor grootschalige opwekking van zonne-energie. Aan de oostzijde van de A50 reserveren we een derde gebied voor grootschalige energieopwekking. Zo sluiten we aan bij bestaande initiatieven en clusteren we drie grootschalige zonneparken in het buitengebied met een zorgvuldige landschappelijke inpassing. Hier is ook een zoekgebied gereserveerd voor windturbines vanuit de regionale energiestrategie. 

Het Wolvenbos blijft als onderdeel van de Groene Mal een groene verbinding tussen stad en buitengebied, net als het kanaal dat ook fungeert als een natuur- lijke verbinding. Ten zuiden en oosten van Apeldoorn zoeken we gebieden die kunnen dienen als waterbuffers en op de Veluwe zoeken we naar gebieden om water te infiltreren. Zo bouwen we aan een innovatief watersysteem om het watertekort en de klimaatproblematiek aan te pakken. 

Groei in de dorpen en het buitengebied 

De Omgevingsvisie geeft ruimte voor groei van de dorpen, zowel voor wonen als werken. Het is een impuls voor bewoners en voor de lokale economie. De groei moet passen bij het karakter van het dorp en het omliggende landschap en gaat gepaard met landschapsontwikkeling. Dit is ook in de voorkeursvariant vertaald en komt terug in de gebiedsprofielen. Uddel vormt daarbij een bijzonder dorp; transformatie van de intensieve veeteelt is hier een belangrijke opgave. Maar dit thema speelt ook in het meer oostelijk gelegen agrarische landschap. De transitie naar duurzame landbouw koppelen we aan andere opgaven, zoals nieuwe werkgelegenheid, natuuraanleg én nieuwe woningen. Ook stimuleren we de recreatieve sec-tor om concepten te ontwikkelen, die passen bij de thema’s en belevingsgebieden van de Veluwe, volgens de Veluwe Agenda 2030. 

Transformatie bestaande wijken en werkgebieden  

Buiten de centrumgebieden voorzien we geen grote hoeveelheden nieuw programma, terwijl er evengoed dynamiek is in onze woonwijken en werkgebieden. Ook in deze delen van de bestaande stad willen we duurzaam te werk gaan met een klimaatadaptieve, natuurinclusieve inrichting en een aantrekkelijke buitenruimte. We leggen meer beken bovengronds aan en willen verstening voorkomen. Door te vernieuwen of transformeren wordt onze woningvoorraad duurzamer en gevarieerder. Zo houden we ‘lucht’ in onze stad en markeren we onze royale kwaliteiten als gezinsstad.

6.4 De ruimtelijke hoofdkeuzes van Apeldoorn

Groei faciliteren volgens de ladder van duurzame verstedelijking                           

• 2/3 van de nieuwe woningen bouwen we in de bestaande stad.  

• Minimaal de helft van de te bouwen woningen is betaalbaar: sociale of middeldure huurwoningen of koopwoningen onder de NHG-kostengrens.  

• We differentiëren naar doelgroepen en kijken naar passende woonmilieus per gebiedsopgave.  

• We verdichten en vergroenen door ook de hoogte in te gaan.  

• 1/3 van ons woonprogramma realiseren we buitenstedelijk. Dit gaat gepaard met landschapsontwikkeling.  

• We kiezen voor ruimte en variatie, passend bij ons ‘royale’ DNA. Zo blijft er in de stad voldoende ruimte over voor open ruimte en groen.  

• We versterken het profiel van gezinsstad.  

• De dorpen ontwikkelen mee.  

• Nieuwe bedrijfslocaties sluiten aan op de structuur van de stad.

Binnenstad transformeren naar ‘Stadspark’ van Apeldoorn 

• Een kwart van de winkelruimte verdwijnt en maakt ruimte voor wonen en verblijffuncties.  

• We ontharden en vergroenen de openbare ruimte en creëren een uitnodigend karakter. 

• Dwaalmilieu van parken, hoven, stegen en straatjes voor voetgangers. 

• Groene ‘Parklijnen’ als programmatische dragers.

• Autoluw met minder parkeren in het straatbeeld door auto’s te verleiden andere routes te nemen. 

• Fietser en voetganger krijgen prioriteit en duurzaam openbaar vervoer wordt dé vervoerswijze. 

• Groenontwikkeling van Hofstraat/Kanaalstraat tot Griftpark en van Hoofdstraat tot Parkstraat als bijdrage aan Stadspark.

Spoorzone intensiveren voor wonen, werken en opleiden

• Centrale ligging, dichtbij centraal station dat zich ontwikkelt tot mobiliteitsknooppunt. Via de zuidzijde van de spoorlijn bereikbaar en waar voorzieningen als busstation, shared mobility-faciliteiten en parkeren worden gerealiseerd.  

• Er komen innovatieve en gestapelde woon-, werk- en onderwijsmilieus met ruimte voor ontmoetingsplekken en kenniscentra. 

• Een robuuste groene as verbindt het Hertzberger Park (voormalig CB) met Veldhuis. 

• Hertzberger Park wordt passend en met behoud van de monumentale waarden herbestemd als het icoon van Apeldoorn.  

• Het gebied Veldhuis vormt met zijn bijzondere historische gebiedskarakteristiek een schakel tussen kanaal- en spoorzone. 

• We bouwen in een grotere dichtheid met hoogteaccenten. 

• Nieuwe verbindingen tussen noord- en zuidzijde van het station 

Kanaalzone verder ontwikkelen met nieuwe stedelijke transformatie 

• Een robuust lint met royaal groen aan weerszijden van het kanaal; fijnmazige verbindingen met omliggende stedelijke gebieden. 

• Het Zwitsalterrein blijft een ontwikkelplek waar ruimte is voor experiment en ontdekking, voor commerciële en maatschappelijke publieksfunc- ties. 

• Stedelijke woonvormen met een aantrekkelijke buitenruimte aan het kanaal vormen als recreatieve as een aanvullend woonmilieu in Apeldoorn. 

• Mix van wonen, maken, werken, verblijven, sporten en culturele activiteiten. 

• Ontwikkeling van Kayersbeek en Grift tot robuuste beekzones voor natuurontwikkeling, klimaatadaptatie, gezond bewegen en erfgoedbeleving.

Nieuwe werkgelegenheid faciliteren en deel van huidige werkgebieden aan kanaal en spoor transformeren tot aantrekkelijke woon/werkgebieden

• Nieuwe (logistieke) bedrijfslocaties aan de hoofdvervoersas A1.  

• Bestaande en soms minder passende bedrijvigheid binnen het stedelijke gebied wordt geleidelijk verplaatst of vervangen door passende functies. 

• Nieuwe duurzame werklocaties buiten de bestaande stad ter versterking van de ondernemende gezinsstad.

Grootschalige energieopwekking mogelijk maken door te clusteren in het landschap 

• Geen versnippering, maar concentratie in combinatie met natuur- en landschapsontwikkeling.

• Collectieve energie opwek van en bij de dorpen is mogelijk. 

• Tot 2030 is de ruimtelijke inpassing hard; na 2030 bepalen we dit op grond van keuze voor energiebron en laatste stand techniek. 

• Voorkeur voor opwek windenergie in drie mogelijke zoekgebieden. Nader onderzoek moet de haalbaarheid (milieueffecten) aantonen.

Fysiek fundament versterken met natuurlijk systeem als uitgangspunt bij ontwikkeling

• Gebiedsontwikkelingen volgen de ligging van het landschap; intensiveren op hogere delen met natuurfuncties op lagere delen in het landschap. 

• Beken, beekdalen en weteringen krijgen meer ruimte en zijn aanleiding voor natuurontwikkeling en een aantrekkelijker (recreatief) landschap. 

• We gaan verdroging tegen door bufferzones aan te leggen waar we water vasthouden. 

• We leggen nieuwe bossen aan. 

• Iedere ruimtelijke ontwikkeling op gebied van wonen, werken en energie wordt natuurinclusief, klimaatadaptief en gaat gelijk op met ontwikkelen van het groen blauwe casco.

Sociale, inclusieve stad bouwen

• We realiseren gemengde woonwijken met een gevarieerd woningaanbod.  

• Voorzieningen blijven nabij met aandacht voor een sterke sociale infrastructuur. 

• We realiseren groen en uitnodigende buitenruimte op wijkniveau.

Voor zes gebieden schetsen we in dit hoofdstuk een gebiedsprofiel. Dat is geen ontwerp met kaders of harde begrenzingen. Er is op deze plekken veel meer nodig om tot planvorming te komen. Wel geven we sturing aan waar

we graag naar toe willen. Ook buiten deze gebieden worden straks in Apeldoorn allerlei opgaven uitgewerkt. Dit doen wij graag samen met initiatiefnemers. Voor al deze plannen is een afwegingsmatrix om samen te kunnen zien hoe kansrijk een initatief is.

Ruimtelijke keuzes en kansen waarmee we initiatiefnemers willen uitdagen en inspireren

De Omgevingsvisie geeft in hoofdlijnen de richting aan van de ruimtelijke ontwikkeling van Apeldoorn. De meeste ontwikkelingen spelen in een zestal gebieden. Hier komen de verschillende ruimtevragers bijeen en gaan we de komende twintig jaar de hoofdopgaven vertalen en uitwerken. We beschrijven deze gebieden in gebiedsprofielen en laten ruimtelijke vraagstukken aan bod komen. Zo zetten we de eerste stap naar een toekomstige planontwikkeling, waarbij iedere locatie straks een uitwerking kent in bijvoorbeeld ontwikkelingsplannen of gebiedsvisies.

In Apeldoorn worden allerlei opgaven uitgewerkt. Wij werken straks graag samen met partners en initiatiefnemers aan nieuwe plannen en ontwikkelingen. Initiatieven hiervoor zijn van harte welkom. Om te kijken of een initiatief bij de ambities past, schetsen we op p. 108 een afwegingsmatrix. Binnen die contouren beoordelen we initiatieven. Maar nu eerst de gebiedsprofielen.

Gebiedsprofielen

In een gebiedsprofiel beschrijven we de gewenste richting waarin een focusgebied zich gaat ontwikkelen. Hierbij geven we de gewenste zonering van diverse functies aan. We beschrijven vaste waarden die randvoorwaarden vormen voor de verdere planuitwerking. Met het benoemen van de kansen willen we initiatiefnemers en onszelf uitdagen. Een gebiedsprofiel vormt de basis voor verdere planvorming, bijvoorbeeld een gebiedsvisie of een andere planvorm. Het is geen ontwerp met harde begrenzingen, want er is veel meer nodig in deze gebieden om te komen tot planvorming.

Voor zes gebieden maken we een gebiedsprofiel:

• a.

  Binnenstad 

• b.

  Kanaalzone centrum 

• c.

  Spoorzone centrum 

• d.

  Stadsrand zuid 

• e.

  Stadsrand noord 

• f.

  Uddel

Hiernaast:

Overzichtskaart van Apeldoorn waarin alle gebieds- profielen gezamenlijk zijn verbeeld.

Binnenstad

Kanaalzone centrum

Spoorzone centrum

Stadsrand zuid

Stadsrand noord

Uddel

Nieuwe initiatieven

Wanneer de Omgevingsvisie is vastgesteld, zijn onze planologische regels daar niet meteen op aangepast. Wel geeft deze visie al andere perspectieven en ambities aan. Als er straks nieuwe plannen gemaakt worden door initiatiefnemers dan is het mooi als indieners kunnen voorsorteren op de opgaven van de toekomst. Om af te kunnen wijken van de huidige regels, is het wel nodig dat plannen passen bij de ontwikkelrichting van de Omgevingsvisie. We geven nu vast mee hoe we de kansrijkheid gaan wegen.  

We nodigen u uit  

Wat wij graag willen is iedereen uitnodigen om met initiatieven te komen die bijdragen aan onze aantrekkelijk gemeente. In de weging van een nieuw initiatief willen we navolgbare en eenduidigere criteria meegeven. Zo werken we allemaal samen aan ontwikkelingen in de geest van de Omgevingswet.      

Wat we bereiken met een afwegingsinstrument? 

• We stapelen geen ambities 

• We zijn integraal en transparant in onze weging  

• We maken onderlinge weging meetbaar 

• We tonen de belangrijkste thema’s bij een gebiedsontwikkeling

Afwegingsmatrix

Afwegingsmatrix    

Wanneer wij een initiatief wegen, onderscheiden we de vier belangrijkste opgaven uit de visie:

• a.

  Stadmaken  

• b.

  Vitale dorpen en vitaal buitengebied 

• c.

  Fysiek fundament uitbouwen 

• d.

  Sociaal fundament versterken 

We plaatsen deze vier opgaven in een soort afwegingsmatrix waarbij we per ‘kolom’ de impact van het nieuwe plan gaan bekijken. Het idee is dat ieder initiatief een gemiddelde scoort op meerdere doelen (het Nieuwe Apeldoornse Peil: het NAP). De afwegingsmatrix van een nieuw plan kan er bijvoorbeeld zo uitzien: 

Naast inhoudelijke criteria nemen we ook een kolom op voor onze rolneming (lees hierover meer op p. 115). Daarmee leggen we een verbinding met het nieuwe grondbeleid, waarin de gemeente situationeel grondbeleid inzet. Per situatie wordt gekeken of een meer actieve of passieve rol passend is. Met deze afwegingsmatrix geven we invulling aan de niveaus van beoordeling, van minimum naar maximum. Soms is er sprake van een wettelijke ondergrens, bijvoorbeeld voor duurzaamheidseisen bij de bouw. Het voert voor nu te ver om alle ambities meetbaar en concreet te maken. We werken de matrix nog verder uit, zodat we direct na de vaststelling van de Omgevingsvisie in gesprek kunnen gaan met initiatiefnemers. Zo geven we richting aan initiatieven vanuit het perspectief van onze ambities.