Sportbeleid Heel Vijfheerenlanden Beweegt!

Sport- en beweegdeelname

De sportparticipatiecijfers maken duidelijk dat de sport- en beweegdeelname in onze gemeente lager is dan het landelijk gemiddelde. Dat geldt zowel voor het voldoen aan de beweegrichtlijnen als voor het wekelijks sporten. Zo voldoet bijvoorbeeld 51,7% van de Nederlandse bevolking aan de beweegrichtlijnen. In voormalig Leerdam ligt dat percentage op 43%, in voormalig Zederik op 45% en in voormalig Vianen op 48%. Ook het percentage inwoners dat wekelijks sport ligt lager dan landelijk gemiddeld. In de volgende figuur zijn de cijfers weergegeven.

Figuur 1: Sport- en beweegdeelname inwoners Vijfheerenlanden vergeleken met landelijke gemiddelde.

Bron: Sport op de Kaart.

Uit figuur 1 blijkt duidelijk dat er verschillen zijn in de sport- en beweegdeelname tussen de drie voormalige gemeenten. Als verder wordt ingezoomd op de dorpen en de wijken van Leerdam en Vianen ontstaat een nog duidelijker beeld van de verschillen in de sport- en beweegdeelname. In figuren 2 is de sport- en beweegdeelname per dorp en wijk grafisch weergegeven. In de figuur is, door middel van kleuren, per wijk of dorp het percentage wekelijkse sporters weergegeven. De grijze gebieden scoren rond het Nederlandse gemiddelde, de oranje gebieden scoren 5% tot 10% lager en de rode gebieden hebben een score van meer dan 10% onder het Nederlandse gemiddelde.

Figuren 2: Percentage inwoners dat wekelijks sport, vergeleken met Nederlandse gemiddelde.

Uit de figuren 2 blijkt dat Vianen, Hagestein, Hei- en Boeicop en Meerkerk rond het Nederlandse gemiddelde schommelen. De overige gebieden scoren lager dan het Nederlandse gemiddelde met als uitschieters De Hagen (Vianen), Leerdam-West, Leerbroek en Nieuwland. Daarbij geldt dat de verklaringen voor de lagere sport- en beweegdeelname tussen die gebieden sterk verschillen, alsook de effecten op gezondheid en sociale samenhang. In Leerbroek en Nieuwland is de lagere sportdeelname te verklaren vanuit levensbeschouwing. Echter, de negatieve gevolgen van minder bewegen (slechtere ervaren gezondheid, meer overgewicht) zijn in die dorpen niet zichtbaar. Ook is er geen gebrek aan sociale samenhang (inwoners zijn doorgaans zeer actief). Dit geldt echter niet voor Leerdam-West en De Hagen, waar de ‘ervaren’ gezondheid fors lager ligt dan landelijk gemiddeld en het percentage inwoners met overgewicht fors hoger ligt.

Sporten in verenigingsverband

De totale sport- en beweegdeelname in onze gemeente is lager dan het Nederlandse gemiddelde, maar dat geldt niet voor het sporten in verenigingsverband. In tegendeel, het percentage inwoners dat lid is van een sportvereniging ligt boven het Nederlandse gemiddelde. In tabel 1 is dat percentage weergegeven uitgesplitst naar leeftijdsgroepen.

Uit die tabel blijkt:

• ▪

  Het percentage inwoners dat lid is van een sportvereniging ligt ruim 1-procentpunt boven het Nederlandse gemiddelde.

• ▪

  De jongste leeftijdsgroep ligt – op het gebied van lidmaatschappen – op het landelijke gemiddelde. Voor alle andere leeftijdsgroepen ligt het percentage hoger.

Tabel 1: Percentage inwoners dat lid is van een sportvereniging naar leeftijdsgroepen, vergeleken met Nederlands gemiddelde.

Bron: Sport op de Kaart 2020.

Bij de tabel moet worden opgemerkt dat het relatief hoge percentage deels wordt veroorzaakt door de populariteit van het sportvissen in onze gemeente. Echter, ook als daarmee rekening wordt gehouden mag worden geconcludeerd dat sporten in verenigingsverband in onze gemeente populair is.

Sporten buiten verenigingsverband

De relatief lage sport- en beweegdeelname heeft dus niet zijn oorzaak in het sporten in verenigingsverband. Vooral het percentage inwoners dat buiten verenigingsverband sport of beweegt ligt in onze gemeente lager. Denk hierbij aan een lidmaatschap van een sportschool, hardlopen in de buitenruimte, sportief wandelen, et cetera.

Samenvattend

De oorzaken voor de lagere sport- en beweegdeelname zijn divers. Uit de gesprekken die wij hebben gevoerd en onze analyse komen de volgende oorzaken naar voren:

• ▪

  Inkomen: Landelijk geldt dat er een directe relatie is tussen inkomen en sport- en beweegdeelname. In zijn algemeenheid geldt, hoe lager het inkomen, hoe lager de sport- en beweegdeelname. Het gemiddelde inkomen per persoon ligt in Vijfheerenlanden iets onder het landelijke gemiddelde, wat vooral wordt veroorzaakt door lage inkomens in de wijken Leerdam-West en De Hagen (Vianen). In die wijken ligt het gemiddelde inkomen fors onder het landelijke gemiddelde, zo ook de sport- en beweegdeelname. Dat geldt in die wijken voor alle leeftijdsgroepen, ook voor de jongste jeugd.

• ▪

  Achtergrond: Er zijn geen ‘harde’ cijfers over de sport- en beweegdeelname van de inwoners met een migratieachtergrond. Alle gesprekken die wij hebben gevoerd geven echter sterke signalen over een lagere sport- en beweegdeelname van deze inwoners in het algemeen en van lidmaatschappen van sportverenigingen in het bijzonder. Het is daarbij nog de vraag of dit zijn oorzaak vindt in andere behoeften van deze inwoners, of achterblijvende inkomens.

• ▪

  Pubers/jongvolwassenen: In heel Nederland haken pubers en jongvolwassenen in groten getale af als lid van sportverenigingen. In Vijfheerenlanden is de situatie niet anders, vaak zonder dat daar een andere vorm van sport of bewegen voor in de plaats komt.

• ▪

  Ongeorganiseerd sporten: Het is al eerder vermeld, maar het sporten buiten verenigingsverband is in Vijfheerenlanden minder populair dan landelijk gemiddeld.

Visie

De gemeente Vijfheerenlanden ziet sport, naast ontspanning en competitie, ook als middel om inwoners meer te laten bewegen en te laten meedoen in de maatschappij. Wij bevorderen een gezonde leefstijl, bestrijden inactiviteit, obesitas en bieden een gezonde en sociale dagbesteding. Wij willen daarom een sportieve gemeente zijn:

• ▪

  Waar sport en bewegen verweven zijn in het leven van alledag en sport- en beweegaanbod om de hoek is.

• ▪

  Met een diversiteit aan sport- en beweegmogelijkheden en aanbieders.

• ▪

  Met toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige en multifunctionele sportaccommodaties, (open) sportparken en buitensportvoorzieningen met aantrekkelijke routes door het groene buitengebied.

• ▪

  Met een rijk verenigingsleven, gedragen door de inwoners van de gemeente Vijfheerenlanden die zich vrijwillig inzetten voor de vereniging en sport. Met ook overige sportaanbieders met actieve en betrokken sportondernemers.

Onze sportieve gemeente biedt kinderen en jongeren de mogelijkheid om zich te ontwikkelen en ouderen en mensen met een beperking de mogelijkheid om mee te doen. Voor jonge kinderen hebben we extra aandacht in het kader van hun motorische ontwikkeling en voor pubers en jongvolwassenen zijn er volop (urban) sport- en beweegmogelijkheden binnen onze gemeente. Voor gezinnen die leven in armoede nemen wij de belemmeringen weg, zodat zij kunnen meedoen aan sport en bewegen.

Strategie en doelen

De strategie van “Heel Vijfheerenlanden beweegt!” is primair gericht op het versterken van de sportinfrastructuur in onze gemeente en het plezier dat sport brengt in het leven voor zoveel mogelijk inwoners. Pas dan kunnen wij, met behulp van onze accommodaties, netwerk en het grote bereik van sportende inwoners effectief bijdragen aan de brede ontwikkeling van onze inwoners. Onze doelstellingen voor de komende jaren zijn concreet en meetbaar. Wij streven de volgende doelen na:

Doel 1: verhogen van de sport- en beweegparticipatie

Het percentage inwoners van onze gemeente dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) en het percentage wekelijkse sporters liggen op dit moment onder het Nederlandse gemiddelde. Het percentage inwoners dat voldoet aan de NNGB-norm ligt op 45,5%, ruim 6-procentpunt onder het landelijke gemiddelde. Het percentage wekelijkse sporters ligt aan het begin van de beleidsperiode ruim 7-procentpunt onder het Nederlandse gemiddelde.

Wij weten dat dit veel inspanning en tijd kost om blijvende gedragsverandering te realiseren. Tegelijkertijd willen wij in deze beleidsperiode echt stappen vooruit zetten. We denken met een beoogde stijging van minimaal 5% een goede balans te hebben gevonden tussen een doelstelling die ambitieus is, maar ook haalbaar lijkt op basis van de extra inzet die wij willen plegen.

Zoals aangegeven in hoofdstuk 2 blijft de sport- en beweegparticipatie vooral in Leerdam-West en De Hagen aanzienlijk achter bij de andere wijken, buurten en dorpen in onze gemeente. In deze twee wijken zijn de negatieve gevolgen van de beweegarmoede ook duidelijk zichtbaar. Daarom zetten wij extra in op verbetering in die wijken.

Doel 2: het percentage inwoners dat lid is van een sportvereniging blijft minimaal gelijk

Het sporten in verenigingsverband is erg populair in onze gemeente. Dit willen wij graag zo houden. De landelijke verwachting is namelijk dat het aantal lidmaatschappen gaat dalen. Juist voor kinderen en jongeren is het essentieel dat zij met plezier leren bewegen en sporten. Onze sportverenigingen spelen hierbij een belangrijke rol en wij zien dat die rol kan worden vergroot. Onze bijzondere aandacht gaat uit naar delen van onze gemeente waar het verenigingslidmaatschap van kinderen en jongeren relatief laag is. Daarom gaan wij verenigingen extra stimuleren en ondersteunen om verdere verbinding te maken met de buurt of wijk. Als het ons lukt om, tegen de landelijke trend in, het percentage inwoners dat lid is van een vereniging op peil te houden is dat een prestatie van formaat. Dat houdt ook direct in dat het aantal leden zal toenemen, omdat het aantal inwoners zal toenemen.

Doel 3: verbetering van gezondheidsindicatoren

In delen van de gemeente (Leerdam-West en De Hagen) is het percentage inwoners (waaronder kinderen) met overgewicht hoog. In die wijken is ook het percentage inwoners met één of meerdere chronische ziekten hoog. Wij streven ernaar om enkele percentages te verlagen en de verschillen ten opzichte van de andere wijken en dorpen te verkleinen.

Professionele verenigingsondersteuning

Inzet

Verenigingen zijn een cruciale schakel in het bereiken van onze doelstellingen. De verenigingen kunnen en willen meer betekenen voor de inwoners onder andere door samenwerking onderling en met onderwijs, welzijn, zorg en commerciële aanbieders. Om die ambities te doen slagen, is het nodig dat de verenigingen daarbij worden ondersteund.

Motieven

De kracht van (vitale) sportverenigingen ligt in het activeren van partners in het maatschappelijk middenveld waarbij sport als middel centraal staat voor het realiseren van brede maatschappelijke doelen. Om deze kracht te stimuleren is het ontwikkelen van sterke en vitale sportverenigingen een must voor onze gemeente.

Om als sportvereniging lokaal van onmisbare betekenis te zijn, is het van belang om meer te zijn dan enkel een sportvereniging die een sportactiviteit verzorgt. Het is van belang dat aandacht is voor alle groepen in de samenleving en dat nadrukkelijk ook aandacht uitgaat naar de in omvang toenemende groep ouderen die minder wordt bereikt met het reguliere aanbod van een sportvereniging. Deze ‘open club’ gedachte biedt mogelijkheden om sportverenigingen lokaal een sterkere positie te bezorgen en hiermee een grotere kans op voortbestaan te geven. Openheid, uitnodigend zijn voor iedereen die wilt sporten en bewegen en ondernemend genoeg om kansen te signaleren en te benutten, dat kenmerkt de open club.

Ondersteuning is belangrijk om verenigingen vitaal te houden/te krijgen. De tweede stap is dat vitale verenigingen worden ondersteund bij de ontwikkeling naar een open club (brede maatschappelijke functie). Op deze manier is de vereniging niet alleen een plek om te sporten, maar ook een ontmoetingsplek en een instrument op het gebied van gezondheid, vorming (inclusief inburgering), participatie, tegengaan vereenzaming), arbeidsmarkt (re-integratie) en leefbaarheid.

Vitale sportverenigingen met een brede maatschappelijk functie

Wij gaan daarom inzetten op de vitaliteit van de verenigingen en op de ‘open club-gedachte’ (verbreding van de maatschappelijke functie). Wij willen onze buurtsportcoaches inzetten om de verenigingen daarbij te ondersteunen.

• ▪

  Vitaliteit: Verenigingen die de vijf basis basisbouwstenen strategie & beleid, leden, vrijwilligers, financiën en sportaanbod op orde hebben, worden gezien als vitale sportvereniging. Wij willen de vitaliteit van sportverenigingen in kaart brengen met hulp van een vitaliteitsonderzoek (tool NOC*NSF). Door middel van extra verenigingsondersteuning door onze buurtsportcoaches gaan wij per bouwsteen diverse vormen van ondersteuning aanbieden.

• ▪

  Brede maatschappelijke functie: Wij gaan inzetten op het verbreden van de maatschappelijke rol van (vitale) sportverenigingen die dat kunnen en willen. Naast de ‘corebusiness’ gaan wij, met onze buurtsportcoaches, verenigingen ondersteunen om activiteiten voor niet-leden aan te bieden, samen met allerlei partijen in de wijken en dorpen. De activiteiten kunnen gericht zijn op een tak van sport, maar het kan ook gaan om het aanbieden of dulden van andersoortige activiteiten. Wij stimuleren en ondersteunen de verenigingen om een bijdrage te leveren op het gebied van gezondheid, vorming (inclusief inburgering), participatie, tegengaan vereenzaming, arbeidsmarkt (re-integratie) en leefbaarheid. Bijkomende voordelen zijn dat sportverenigingen door hun laagdrempeligheid een groot bereik hebben en dat door de inzet van vrijwilligers en de ondersteuning door een gekwalificeerde professional minder beroep hoeft te worden gedaan op professionele zorg en welzijn.

Andere sportaanbieders

Naast de traditionele sportverenigingen en sportbonden, waar wij een nauwe (samenwerkings-)relatie mee hebben, zien wij een flinke toename aan anders georganiseerd aanbod. Dit aanbod wordt enerzijds verzorgd door private partijen en aanbieders, die op commerciële grondslag activiteiten en ruimte bieden aan sport en bewegen. Anderzijds zien wij ook vele maatschappelijke partijen en organisaties die sport- en beweegactiviteiten aanbieden als onderdeel van een aanpak die gericht is op jeugdzorg, gezondheid en participatie.

Wij willen de band met deze aanbieders gaan versterken. Juist in dit segment van de sportmarkt vinden wij veel innovaties en uitvoeringskracht die ten goede kan komen aan onze sportvisie.

Subdoelstellingen

Specifiek voor de pijler Verenigingsondersteuning hebben we de volgende doelstellingen:

Toename van het aantal vitale sportverenigingen

Onze inzet is om het aantal vitale verenigingen te laten toenemen, volgens de definitie van de NOC*NSF-tool. Dit moet er mede toe leiden dat het aantal leden uit de aandachtswijken toeneemt en het aantal leden tot tien jaar, pubers en jongvolwassenen eveneens stijgt.

Toename van het aantal verenigingen met brede maatschappelijke functie (open clubs)

Onze inzet is om het aantal verenigingen, dat een brede maatschappelijke functie vervult, de komende jaren te laten stijgen.

Concrete acties

Concrete acties voor deze pijler zijn:

• 1.

  Inzet van buurtsportcoaches voor ondersteuningsactiviteiten voor verenigingen om de vitaliteit van deze verenigingen verder te versterken en de brede maatschappelijke functie te ondersteunen.

• 2.

  Bundeling van middelen vanuit verschillende gemeentelijke onderdelen om sport als middel beter in te zetten voor doelen op het gebied van arbeidsreïntegratie, participatie, gezondheidsbevordering en maatschappelijke ontwikkeling.

• 3.

  Het verzamelen, bundelen, ordenen en ontsluiten van informatie over activiteiten, aanbieders, faciliteiten en evenementen.

• 4.

  Het verzorgen van informatie- en themasessies op de thema’s overgewicht, roken en alcohol en het maken van bindende afspraken over een veilig, gezond en inclusief sportklimaat.

• 5.

  Het bevorderen van de samenwerking en uitwisseling op het gebied van activiteiten, faciliteiten, marketing en communicatie.

• 6.

  Het bevorderen van de samenwerking en uitwisseling op het gebied van trainers en trainingen tussen onderwijs, verenigingen en bonden. Deze samenwerking biedt de mogelijkheid om deskundige capaciteit vanuit deze sectoren te bundelen en daarmee de kwaliteit van kader en trainingen binnen de verenigingen te verhogen.

Sport- en beweegstimulering doelgroepen

Inzet

Alleen verenigingsondersteuning is voor een aantal gebieden en een aantal doelgroepen onvoldoende om onze doelstellingen te bereiken. Voor deze gebieden en doelgroepen is meer nodig. Gerichte sport- en beweegstimulering is nodig om in Leerdam-West en De Hagen het verschil te maken, vooral voor de groepen in deze wijken die een ‘steuntje in de rug’ nodig hebben. Ook extra inzet op de kinderen in die wijken, op jongvolwassenen en senioren is van belang.

Motieven

Wij zien in onze gemeente het liefst dat alle inwoners voldoende bewegen en sporten. Wie wil sporten, moet ook kunnen sporten. De keuze hoe, wanneer, waar en met wie bepaalt uiteindelijk iedereen zelf. Tegelijkertijd constateren wij dat niet alle inwoners zelfstandig hun weg weten te vinden naar sport- en beweegaanbod.

Voor ouderen met een beperkte mobiliteit en netwerk, gezinnen die moeten rondkomen van een laag inkomen en/of inwoners met een beperking verzorgt de gemeente samen, met sportverenigingen en andere aanbieders, een stimuleringsaanbod gericht op structureel en zelfstandig sporten en recreatief bewegen. Dat doen wij door middel van onze buurtsportcoaches die daarin samen optrekken met scholen, lokale maatschappelijke partijen en aanbieders. Dit om sport en bewegen voor iedereen toegankelijk te maken. Het doel is om zoveel mogelijk sportieve en gezonde inwoners te hebben, te beginnen met kinderen op de basisscholen. Jong geleerd is oud gedaan. Sport is gezond en heeft een positieve invloed op de fysieke en mentale ontwikkeling, sport verbroedert en verbindt, schept eigenwaarde en identiteit. Bovenal brengt sport plezier en dit willen wij niemand onthouden.

Doelgroepen, gebieden en vindplaatsen

In het kader van ‘Heel Vijfheerenlanden Beweegt’ is het terugdringen van verschillen in sport- en beweegdeelname, door intensievere inzet op doelgroepen en buurten die achterblijven, een belangrijk uitgangspunt voor ons. Hierbij richten wij ons op:

• ▪

  Sportstimulering primair onderwijs: Wij zetten in op voldoende en kwalitatief hoogwaardig beweegonderwijs en bieden faciliteiten en vakleerkrachten voor scholen in het basisonderwijs om kinderen te stimuleren zelfstandig en structureel te sporten. Voor kinderen die niet direct geïnteresseerd zijn in sport, is het aanbieden van een alternatief beweegaanbod van groot belang.

• ▪

  Sportstimulering voortgezet onderwijs: Wij ontwikkelen specifieke programma’s voor jongeren gericht op kennismaken en meedoen in de sport en op een actieve leefstijl voor alle jongeren.

• ▪

  Evenementen en side-events: Het streven is dat sportevenementen in onze gemeente altijd vergezeld gaan van laagdrempelige activiteiten op scholen, pleinen en in de sporthallen die de sport- en beweegdeelname stimuleren. Wij geloven in de kracht van deze evenementen om meer inwoners te stimuleren om te gaan sporten en bewegen. Hierbij wordt nauw samengewerkt met sportverenigingen, andere sportaanbieders, bedrijfsleven, horeca en sportbonden.

• ▪

  Op de scholen in het speciaal basisonderwijs worden sportstimuleringstrajecten aangeboden. Omdat structureel sporten bij reguliere sportaanbieders voor deze doelgroep niet altijd mogelijk is, wordt er nauw samengewerkt met partners die dit specifieke aanbod verzorgen.

• ▪

  Wij stimuleren sport- en beweegactiviteiten voor inwoners met een beperking. Een laagdrempelig aanbod door zowel de sportverenigingen als commerciële aanbieders in combinatie met subsidiëring van activiteiten is hiervoor het belangrijkste instrument.

• ▪

  Samen met onze sportstimuleringspartner organiseren wij (waar mogelijk) het schoolzwemmen in onze gemeente.

• ▪

  Voor inwoners met een smalle beurs zijn de kosten van structureel sporten vaak onoverkomelijk. Wij willen graag dat iedereen kan sporten en dragen daarom samen met het sociaal domein zorg voor financiële ondersteuning van deze inwoners waaruit zowel de contributie voor verenigingen kan worden gefinancierd alsook de kosten van andere vormen van sport- en beweegaanbod (zoals bootcamp, fitness et cetera).

• ▪

  Vooral voor de groep jongeren (12+) is het traditionele aanbod van verenigingen niet altijd aantrekkelijk. Het sport- en beweegaanbod zal daarom worden vernieuwd door beter aan te sluiten bij de behoefte uit deze doelgroep (vraaggericht aanbod).

Versterken samenwerking partners

Het versterken van de samenhang, samenwerking en verbinding lijkt de sleutel tot het verhogen van de sport- en beweegdeelname in onze gemeente. Daarom richten wij ons in het nieuwe sportbeleid nog meer op het verbeteren van de samenhang en samenwerking. Onze buurtsportcoaches zetten wij in om de samenwerking te bevorderen:

• ▪

  Tussen sportverenigingen onderling en met commerciële sportaanbieders.

• ▪

  Tussen bewegen, onderwijs, sport, recreatie, welzijn en zorg.

Daarbij leggen we de focus binnen diverse beleidsdomeinen op preventie en gezondheid, met een verbeterde informatievoorziening en doorverwijzing.

Het is ons uitgangspunt dat iedere sportaanbieder een belangrijke maatschappelijke waarde vertegenwoordigt. Het organiseren van sportactiviteiten heeft per definitie diverse positieve effecten voor de samenleving.

Daarnaast zetten wij in op co-financiering. Sportstimulering zal niet alleen bekostigd gaan worden vanuit de sportbegroting. Een niet onaanzienlijk deel van de bekostiging zal moeten komen uit tijdelijke programmagelden van andere beleidsterreinen als Jeugdzorg, welzijn en WMO. Binnen programma’s wordt ervan uitgegaan dat sport, bij beëindiging van het programma, de activiteiten zal continueren in haar reguliere aanpak. Sport anticipeert hier actief op door het verzorgen van een brede aanpak gericht op sport en bewegen en het stimuleren van een gezonde leefstijl.

Onze rol bij sport- en beweegstimulering

Ons uitgangspunt is dat in eerste instantie anderen (de verenigingen, commerciële sportaanbieders) zelf sport- en bewegingsactiviteiten moeten aanbieden. Door middel van extra en gerichte inzet van buurtsportcoaches kunnen wij daarbij ondersteunen of in sommige gevallen zelf activiteiten aanbieden, maar het initiatief ligt in eerst instantie bij anderen.

Voor de meeste van onze wijken en dorpen werkt deze aanpak goed. Wij realiseren ons ook terdege dat deze aanpak voor sommige wijken en voor sommige doelgroepen onvoldoende werkt. Wij maken dan ook een scherp onderscheid in onze rol en aanpak, te weten:

• ▪

  Faciliterende rol: In de wijken waar de sport- en beweegdeelname voldoende is, zien wij voor onszelf een meer beperkte, faciliterende rol weggelegd. In die wijken hebben de inwoners, verenigingen en commerciële aanbieders hun eigen pad gekozen, een pad dat tot resultaat heeft geleid. Voor specifieke doelgroepen (b.v. kinderen, niet-vitale ouderen) zien wij voor onszelf wel een rol weggelegd in die gebieden.

• ▪

  Integrale aanpak: In de wijken waar de sport- en beweegdeelname te laag is, nemen we de regie, samen met onze partners, meer in handen. Wij zullen daar actief en stimulerend, samen met de verenigingen, scholen, de zorg en het welzijnswerk, via de buurtsportcoaches activiteiten organiseren/aanbieden en de verenigingen actief ondersteunen. Het leeuwendeel van onze inspanningen gaan wij richten op deze wijken.

Subdoelstellingen

Specifiek voor de pijler Beweegstimulering hebben we de volgende doelstellingen:

Kinderopvangorganisaties in onze gemeente zijn/gaan aan de slag met beweegstimulering

Hoe jonger kinderen worden aangemoedigd om vaker en plezierig te sporten en bewegen, hoe beter. Dat geldt ook al voordat kinderen naar de basisschool gaan. Wij vinden het daarom belangrijk dat ook kinderopvangorganisaties aan de slag zijn/gaan met beweegstimulering om de motorische vaardigheden van kinderen te ontwikkelen. Als gemeente stimuleren en faciliteren wij kinderopvangorganisaties om deze stap te zetten.

Vakleerkrachten in het basisonderwijs

In 2025 heeft meer dan 90% van de basisscholen in onze gemeente een vakleerkracht bewegingsonderwijs en wordt de motorische ontwikkeling van alle kinderen structureel gevolgd. Met als doel dat de beweegvaardigheden van onze basisschoolkinderen significant zijn verbeterd.

Alle kinderen zwemvaardig aan het einde van de bassischool.

Het hebben van een zwemdiploma is voor ieder kind in het waterrijke Vijfheerenlanden een absolute must. Om kinderen aan het zwemmen te krijgen en houden is het wederom belangrijk dat ze hier vanaf jonge leeftijd plezier in ervaren. Hoewel veel kinderen aan het einde van de bassischool een zwemdiploma hebben, is dit niet voor iedereen het geval. Daarom richten wij ons vooral op kwetsbare groepen om onze doelstelling ook daadwerkelijk te realiseren. Samen met het onderwijs gaan wij onderzoeken of en zo ja, op welke wijze schoolzwemmen wenselijk en haalbaar is.

Faciliteer de ontwikkeling van gebieds- en vraaggericht sport- en beweegaanbod in met name De Hagen en Leerdam-West

Het is geen verrassing dat sport- en beweegparticipatie nauw samenhangt met andere geconstateerde achterstanden in bepaalde wijken en buurten, zoals in De Hagen en Leerdam-West. In de aanpak van gebieds- en vraaggerichte sportstimulering liggen kansen om een directe relatie te leggen met het in deze wijken aanwezige sport- en beweegaanbod en het stimuleren van samenwerkingen tussen lokale sport- en beweegaanbieders en bijvoorbeeld zorg- en welzijnspartners.

Dit sluit ook goed aan op de grote bereidheid onder sportverenigingen en andere sportaanbieders om actief bij te dragen aan het verhogen van de sport- en beweegparticipatie van niet-leden, zoals ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking en afstand tot de arbeidsmarkt.

Concrete acties

Concrete acties voor deze pijler zijn:

• 1.

  Het per wijk/buurt beschikbaar stellen van data (onder andere demografie, sportparticipatie, gezondheid) en uitvoeren van wijkscans om beter zicht te krijgen op de doelgroepen en de behoefte van niet-leden.

• 2.

  Het concretiseren van de sport- en beweegambities voor De Hagen en Leerdam-West, het leggen van verbinding met andere beleidsterreinen en het betrekken van de sportverenigingen en andere sportaanbieders hierbij. Dit om het huidige vraag en aanbod van de diverse aanbieders beter op elkaar af te stemmen.

• 3.

  Het beschikbaar stellen van budget vanuit het sociale domein, voor de ontwikkeling van een vraaggericht aanbod voor niet-leden en om met dit nieuwe aanbod te kunnen experimenteren.

• 4.

  Het in samenwerking met Welzijn onderzoeken welk vrijwilligerswerk geschikt is voor kwetsbare mensen en wat verenigingen hen te bieden hebben.

• 5.

  Het creëren van een netwerk waarin kennis en informatie worden gedeeld en zo drempels voor initiatieven worden verlaagd. Dit netwerk kan voor sportverenigingen en andere initiatiefnemers fungeren als aanspreekpunt voor vragen, als zij nieuwe activiteiten willen starten.

• 6.

  Het meer en beter benutten van de innovatie en uitvoeringskracht van commerciële aanbieders, die nieuwe en andere groepen inwoners beter weten te bereiken.

Multifunctionele en duurzame accommodaties

Inzet

Het bereiken van onze doelstellingen lukt niet zonder een adequaat aanbod van accommodaties die multifunctioneel en duurzaam zijn. Wij voelen ons verantwoordelijk voor de totstandkoming en instandhouding van deze accommodaties en dragen daar financieel aan bij.

Motieven

Wij vinden het essentieel dat sportaccommodaties voor iedereen toegankelijk en bereikbaar zijn. Dit proberen wij te realiseren door een lokaal en divers netwerk van sportvoorzieningen te realiseren, zodat sport voor iedereen dichtbij is. Wij realiseren ons echter ook dat het onmogelijk is alle sporten overal aan te bieden, maar wij streven ernaar om (sport)faciliteiten voor de meest populaire sporten aan te bieden en te ontsluiten. Hierbij is de kwaliteit, toegankelijkheid en gebruiksmogelijkheden van onze sportaccommodaties medebepalend voor het al of niet gebruik en bezoek door de inwoners.

Naast vele goede voorbeelden van sportparken en accommodaties die zich met de sport- en recreatietrends hebben mee ontwikkeld zijn er in onze gemeente ook sportaccommodaties met een verouderde technische staat en met weinig uitnodigende inrichting. Voor deze accommodaties gaan wij op zoek naar passende oplossingen binnen onze financiële mogelijkheden.

Voor met name kinderen, jeugd en de 65-plussers zijn sportmogelijkheden in de directe woonomgeving belangrijk. Wij zetten daarom in op voorzieningen als verenigingsgebouwen, gymnastieklokalen en schoolpleinen om deze zoveel mogelijk te benutten voor lokale en kleinschalige sportactiviteiten.

Multifunctionele sportaccommodaties

In ons sportbeleid streven wij naar meer multifunctionele sportaccommodaties die zich goed lenen voor de activiteiten van verenigingen met een brede maatschappelijke functie en de samenwerkingen die wij willen stimuleren. Wij geloven erin dat accommodaties, die een breed palet aan activiteiten kunnen huisvesten, bijdragen aan de verbreding en versterking van de sportinfrastructuur in onze gemeente.

Open sportparken

Wij streven ernaar dat de buitensportaccommodaties voor iedereen toegankelijk en bereikbaar zijn. Concreet moeten we hierbij denken aan:

• ▪

  Het openstellen van de velden, ook voor niet-leden van de verenigingen.

• ▪

  Het openstellen van voorzieningen als kleedkamers voor gebruik door meerdere partijen.

• ▪

  Multifunctionele inrichting inspelend op de veranderende sportbeleving en beoefening, waardoor huidige beweegtrends en nieuwe sporten een plek krijgen in de sportieve infrastructuur als onderdeel van bestaande sportaccommodaties.

Bij het tot stand komen van open sportparken is het van belang om aan te sluiten op de wensen en behoefte van de belanghebbenden en is er een intensief ontwikkeltraject met alle betrokken partijen nodig. Dit proces kan het beste van onderaf worden vormgegeven met betrokkenheid van maatschappelijke partners, sportaanbieders, scholen et cetera. Termen als ‘in gezamenlijkheid ontwikkelen’ en ‘participatie van belanghebbenden’ moeten leidend zijn.

Openbare ruimte

In onze gemeente vindt sporten en bewegen niet alleen plaats in en op sportaccommodaties. Wij realiseren ons dat ook de openbare ruimte, het groen en het water steeds belangrijker worden in het sport- en beweeggedrag van onze inwoners. Het gaat hierbij niet exclusief over sport, recreatie en vrijetijdsbesteding. Ook de normale dagelijkse verplaatsingen, naar school, werk of de supermarkt vormen onderdeel van bewegen in de openbare (groene) ruimte. Ons doel is daarom om de mogelijkheden voor sport en sportieve recreatie in de openbare ruimte zoveel mogelijk te vergroten. Wij richten ons hierbij wel bij voorkeur op integratie van nieuwe sportfaciliteiten, met de bestaande sportinfrastructuur (sportparken) als bijvoorbeeld vertrek- en eindpunt voor wandelaars, hardlopers en wielrenners. Dit mede met als doel om de bezettingsgraad van onze sportaccommodaties te verhogen.

Ook zullen wij met ontwikkelingen in de openbare ruimte rekening houden met de opkomst van nieuwe en innovatieve (urban) sportconcepten, zoals het 3x3 basketbal, five-a-sidefootball, freerunning en skateboarden. Deze vaak attractieve sporten spelen in op de snel veranderende behoefte van met name de jeugd en jongvolwassenen. Bij een gezonde sportinfrastructuur hoort daarom ook ruimte voor innovatie en flexibiliteit en dit vraagt om fysieke ruimte voor deze nieuwe vormen van sport. Dit kan zijn als onderdeel van bestaande sportaccommodaties of op nieuwe plekken.

Van belang is dat het benutten van de openbare ruimte vooral ligt bij de uitvoering van het Speelruimteplan. In het sportbeleid richten we ons vooral op de verenigingen en hun accommodaties.

Duurzame sportaccommodaties

Bij bestaande sportvoorzieningen in onze gemeente is nog veel winst te halen in het verduurzamen van de sportaccommodaties. De staat van de accommodaties, met name verenigingsgebouwen, is vaak gedateerd en installaties zijn verouderd. Bij investeringen in nieuwbouw is duurzaam bouwen vanzelfsprekend uitgangspunt. Bij bestaande verenigingsaccommodaties wordt onderzocht waar winst te behalen is op het vlak van duurzaamheid en worden de verenigingen zoveel mogelijk ondersteund in het realiseren van duurzaamheidsmaatregelen. Hiermee sluiten wij aan op ons duurzaamheidsbeleid aan de hand van de thema’s: energietransitie, klimaatadaptatie, biodiversiteit en circulair.

Met relatief eenvoudige maatregelen kunnen sportverenigingen hun energiegebruik terugdringen en daarmee veel geld besparen. Op een aantal parken is bijvoorbeeld al geïnvesteerd in LED-verlichting. Dit levert een flinke jaarlijkse besparing op. Duurzaamheid is niet het hoofddoel in ons sportbeleid, maar wij realiseren ons terdege dat duurzame sportaccommodaties essentieel zijn voor een gezonde, toekomstbestendige sportinfrastructuur. Vanuit onze stimulerende rol en door gezamenlijk op te trekken met de sportverenigingen beogen wij onze doelstellingen te realiseren.

Subdoelstellingen

Specifiek voor de pijler Multifunctionele en Duurzame Accommodaties hebben wij de volgende doelstellingen:

Sport en bewegen meenemen in beweegvriendelijke Omgevingswet

De nieuwe Omgevingswet geeft ons als gemeente een wettelijke basis en kans om gezondheidsbevorderende activiteiten gericht op de inrichting van straten, pleinen, goede fiets- en wandelverbindingen, veilige oversteekplekken, verlichting, groene ruimte voor bewegen, sport- en speelruimte, goed bereikbare en veilige recreatieve voorzieningen te realiseren. Deze kans willen wij graag grijpen. Dit houdt in dat wij bij plannen voor de fysieke leefomgeving, sport en bewegen meenemen in het afwegingsproces en bij besluitvorming. Aan ons is de uitdaging om komende beleidsperiode de nieuwe positie en kansen voor sport en bewegen te verkennen in samenwerking met of via de gezondheidssector. Enkele aanknopingspunten kunnen zijn: veiligheid, gezondheid, landschappelijke of stedenbouwkundige waarden, cultureel erfgoed, natuurbescherming, infrastructuur en natuurgebieden.

Uitvoering van Speelruimtebeleid 2021-2030 ‘Ruimte, om te ontdekken voor iedereen ‘.

Echt uitdagende en aantrekkelijke plekken om te spelen en sporten in wijken, buurten en dorpen doen recht aan de wensen en behoeftes van alle kinderen, jeugd en jongeren in onze gemeente. Uitgangspunt van het nieuwe speelruimtebeleid is dat iedere speelbuurt een grote, als het kan centraal liggende, speelplek heeft. De gemeente biedt deze plekken aan en vervangt en onderhoudt hier de toestellen. Ook schoolpleinen kunnen deze functies hebben. Naast deze centrale plekken zorgen wij voor zogenoemde steunplekken om te voorzien in specifieke behoeften. Bijvoorbeeld een extra trapveldje voor de jeugd of een plek met speeltoestellen voor kleinere kinderen vanaf 4 jaar. Ook worden er zo genoemde bovenwijkse plekken gerealiseerd voor een specifieke activiteit waar je langere tijd kunt zijn. Denk aan grote skatebanen en sportplekken. Het realiseren van deze plekken is voor ons essentieel om vooral kinderen en jeugd op een uitdagende en aantrekkelijk wijze aan het sporten en bewegen te krijgen en/of houden.

Nogmaals, vanuit het sport- en sportaccommodatiebeleid wordt vooral ingezet op verenigingen en hun accommodaties. Uitvoering van het speelruimtebeleid is belangrijk, maar is elders in de gemeentelijke organisatie belegd.

Uitvoering van het lokaal gezondheidsbeleid “Op weg naar positieve gezondheid in een gezonde leefomgeving´

December 2021 is het lokaal Gezondheidsbeleid “Op weg naar positieve gezondheid in een gezonde leefomgeving" vastgesteld. Vanuit dit gezondheidsbeleid wordt o.a. bijgedragen aan het bevorderen van gezondheid, leefstijl en weerbaarheid van de jeugd, het bevordering van de maatschappelijke participatie en autonomie, het tegengaan van psychosociale problematiek bij kwetsbare groepen, het bevorderen van gezond gewicht bij volwassenen en ouderen en het bevorderen van een groene en veilige fysieke leefomgeving die sport, bewegen, ontmoetingen en ontspanning faciliteert. Vanuit sport dragen wij graag actief bij aan het realiseren van de doelstellingen uit het gezondheidsbeleid door bijvoorbeeld het toepassen van gemeenschappelijke interventies. Hierbij valt te denken het programma JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht, dat zich richt op alle jeugd leeftijd 0-18 jaar), de Gezonde Scholen Aanpak, de GLI (gezonde leefstijl interventies) en bewegen op recept.

Nieuw sportaccommodatiebeleid

Ons streven is dat wij beschikken over voldoende sport- en beweegaccommodaties waar tegen een maatschappelijk tarief kan worden gesport. Het nieuw op te stellen sportaccommodatiebeleid (zie het eindrapport Accommodatiebeleid) moet ons in staat stellen om proactief te sturen op de benodigde accommodaties en om in te kunnen spelen op eventuele kansen en ontwikkelingen. Algemeen uitgangspunt blijft een efficiënt mogelijk gebruik van sportaccommodaties en het primaire doel is om een maximaal aantal inwoners in beweging te krijgen.

Concrete acties

Concrete acties voor deze pijler zijn:

• 1.

  Het bepalen van heldere criteria om te komen tot (de keuze van) de ontwikkeling van multifunctionele sportparken in gemeente Vijfheerenlanden.

• 2.

  Duurzaamheid als één van de uitgangspunten bij toekomstige investeringen in het sportaccommodatieaanbod. Daarbij zullen wij aansluiten bij het Samenhangend Duurzaamheidsbeleid van de gemeente.

• 3.

  Het verhogen van de toegankelijkheid van sportaccommodaties, door – indien mogelijk – toevoegen van nieuw sport- en beweegaanbod.

• 4.

  Het versterken van de organisatiekracht van (samenwerkende) sportverenigingen door het leveren van een bijdrage aan een onafhankelijke professional parkbeheer (sportparkmanager). Dit om het gebruik te intensiveren en optimaliseren.

• 5.

  Uitvoeren van een duurzaamheidsscan bij bestaande sportaccommodaties.

Transparante stimuleringssubsidies

Wij willen voor onze sportverenigingen en andere sportaanbieders graag randvoorwaarden creëren en organisaties prikkelen om samen met ons de beoogde sport- en beweegdoelstelling te realiseren. Om de sport te stimuleren, financieel tegemoet te komen en een bijdrage te leveren aan bepaalde activiteiten, hebben wij in dit sportbeleid ook verschillende subsidies opgenomen. De belangrijkste indirecte subsidie blijft het maatschappelijke tarief dat verenigingen in rekening wordt gebracht voor het gebruik van gemeentelijke sportaccommodaties. Dit is noodzakelijk om de betaalbaarheid en aantrekkelijkheid van de sportaccommodaties te waarborgen. Door deze maatschappelijke tarieven kunnen deze accommodaties niet kostendekkend worden geëxploiteerd.

Daarnaast continueren wij de zogenoemde waarderingssubsidie (ook wel basissubsidie genoemd) voor de sportverenigingen als blijk van waardering voor hun wekelijkse inzet om de beweegdeelname te stimuleren. Wij kunnen niet zonder de maatschappelijke inzet van onze sportverenigingen en al hun vrijwilligers.

Om onze sport- en beweegdoelstellingen (extra) te stimuleren en te realiseren streven wij ernaar om een aanvullende subsidieregeling te introduceren voor zowel de sportvereniging als andere sportaanbieders. Hierbij willen wij kijken of het mogelijk is om de verschillen tussen subsidiering van sportstimulering door sportverenigingen en commerciële sportaanbieders weg te nemen. Hierbij denken wij aan een regeling voor sport- en beweegstimulering in lage inkomenswijken, het realiseren van een brede maatschappelijke functie en activiteiten voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking.

Concrete acties

Concrete acties voor deze pijler zijn:

• ▪

  Continueren van het toepassen van maatschappelijke (niet kostendekkende) tarieven voor sportaccommodaties

• ▪

  Continueren van het toepassen van de waarderingssubsidie aan sportverenigingen.

• ▪

  Continueren van het toekennen van een bijdrage voor het beheer en onderhoud van sportaccommodaties door stichtingen en verenigingen. De bijdrage zal in de vorm van een budgetsubsidie worden verleend.

• ▪

  Het creëren van een subsidieprogramma voor het transformeren van sportverenigingen tot brede en vitale sportverenigingen.

• ▪

  Beschikbaar stellen van extra stimuleringssubsidie voor sportverenigingen en andere sportaanbieders voor het creëren van nieuw en passend sportaanbod en maatschappelijke activiteiten voor verschillende doelgroepen.

• ▪

  Bundeling van financiële middelen en subsidies uit het sociaal domein om sport als middel in te zetten voor het oplossen van sport overstijgende problematieken.