Beleidsregels leefgeldregeling en eigen bijdrage ontheemden Oekraïne

Ondertekening

TOELICHTING

De Europese Unie heeft op 4 maart 2022 de Richtlijn Tijdelijke bescherming geactiveerd. Hierdoor krijgen mensen die het conflict in Oekraïne ontvluchten bescherming in de lidstaten van de Europese Unie, zo ook in Nederland. Volgens deze richtlijn hebben ontheemden uit Oekraïne, die onder de Regeling Tijdelijke Bescherming (RTB) vallen, recht op onder andere onderdak, levensonderhoud, medische zorg en onderwijs. Aangezien het staatsnoodrecht van tijdelijke aard is en niet langer mag duren dan strikt noodzakelijk, is de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne in werking getreden met ingang van 1 juli 2024. Deze wet regelt zowel de opvang als de verstrekking van Leefgeld aan ontheemde Oekraïners. Daarnaast zijn enkele onderdelen van de Regeling aangepast. Zo zijn hierin de voorwaarden voor het verstrekken van Leefgeld aangescherpt en is er nu de mogelijkheid om een eigen bijdrage te vragen van ontheemden uit Oekraïne, die onder de RTB vallen en gebruik maken van de gemeentelijke opvang (GOO).

In de Regeling staat onder meer de verplichting die gemeenten jegens de ontheemden hebben om hen van een financiële toelage voor het Leefgeld te voorzien. De verantwoordelijkheid hiervoor is neergelegd bij het College. In de Regeling wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen de ontheemden die zijn opgevangen in de Gemeentelijke opvang (GOO) en zij die opvang hebben weten de vinden in de Particuliere opvang (POO).

Ontheemden in de GOO.

Voor ontheemden uit Oekraïne in de GOO geldt dat met de hoogte van het verstrekking/bedrag dat zij ten behoeve van voedsel en Leefgeld ontvangen, aansluiting is gezocht bij wat geldt voor andere vluchtelingen die via de Centrale Opvang Asielzoekers hun toevlucht vinden. De hoogte van het Leefgeld voor ontheemden die verblijven in de gemeentelijke opvang, is vastgelegd in artikel 10 van de Regeling, en bestaat uit een component kleedgeld en een component voeding. De component voeding krijgen ontheemden uit Oekraïne in een GOO waar ze zelf kunnen koken. Op de GOO waar catering plaatsvindt, wordt geen voedselcomponent verstrekt.

Ontheemden in de POO.

Voor de ontheemden die gebruik maken van de Particuliere opvang geldt dat ze in aanmerking voor Leefgeld komen als de ontheemden niet werken. De hoogte van het Leefgeld voor ontheemden die verblijven in de particuliere opvang, is vastgelegd in artikel 12 van de Regeling. Het Leefgeld is opgebouwd uit een component kleedgeld en een component voedsel.

Artikel 3 - Buitengewone uitgaven

De Regeling garandeert de ontheemden financiële ondersteuning voor buitengewone uitgaven die zij moeten maken. Er is sprake van buitengewone uitgaven als het gaat om een individueel geval, waarin iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand is en waarin een individuele afweging plaatsvindt van alle relevante omstandigheden. Degene die zich beroept op het hebben van buitengewone uitgaven, zal het bestaan van de gestelde dringende redenen aannemelijk moeten maken.

Het uitgangspunt van de Regeling is dat het beroep op buitengewone kosten moet worden gedaan, voordat de kosten daadwerkelijk gemaakt zijn. In de praktijk vindt het College het belangrijk dat maatwerk waar nodig wordt toegepast, zodat ook in de gevallen waarin in het gevraagde reeds is voorzien, de buitengewone kosten kunnen worden vergoed.

Artikel 4 - Werkaanvaarding

Het College verplicht de ontheemden niet om werk te zoeken of te vinden. Mede om te voorkomen dat gemotiveerde ontheemden en ontheemden die van mening zijn dat de financiële toelage voor hen te laag is in een ongewenst circuit belanden, worden de ontheemden in de GOO actief geïnformeerd over de mogelijkheden om te werken en desgewenst verwezen naar bijvoorbeeld een uitzendbureau.

Artikelen 5 t/m 7 - Inlichtingenplicht, intrekking, herziening, terugvordering.

De Regeling geeft het College de taak de ontheemden in een voor hen begrijpelijke taal te informeren over de verplichting direct te melden dat zij werk hebben gevonden of gaan vertrekken van de opvanglocatie. De ontheemden worden hierover op de opvanglocatie in diverse talen geïnformeerd. Daarnaast is in de Regeling opgenomen dat er een actieve en passieve inlichtingenplicht geldt ten aanzien van inkomsten en gezinssamenstelling. Ontheemden moeten (a) ‘onverwijld’ of (b) ‘binnen twee weken na een verzoek van het College de gevraagde inlichtingen verstrekken’. Met de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne is ook een grondslag gecreëerd voor gemeenten om Suwinet te kunnen raadplegen en te zien welke inkomsten ontheemden uit arbeid ontvangen.

Met betrekking tot de naleving van deze inlichtingenplicht kiest het College ervoor om uit te gaan van vertrouwen in de ontheemden. Het College wil hiermee voorkomen dat de ontheemden geconfronteerd worden met controledwang, onnodig complexe regels en mogelijk negatieve financiële consequenties als zij door stress iets vergeten zijn te melden, dat van invloed had kunnen zijn op de hoogte van de financiële toelage.

Het College vult de ruimte in de Regeling zo in dat het recht op een maandelijkse financiële toelage bij werkaanvaarding, wordt ingetrokken vanaf de eerste dag van de maand, volgend op de maand waarin het recht op de financiële toelage ophield te bestaan. Heeft de ontheemde hierdoor een (deel van) een maand te veel toelage ontvangen, dan kiest de het College ervoor dit te veel betaalde niet terug te vorderen. Dit geldt ook voor van de locatie vertrekkende ontheemden. Hiermee voorkomt het College dat er ingewikkelde en dure procedures ingezet moeten worden om, bijvoorbeeld, de incasso van het te veel betaalde bedrag af te dwingen. Daarnaast is de overweging dat het College weinig ruimte in het inkomen van de ontheemde verwacht, waardoor het onwaarschijnlijk is dat het bedrag wordt terugbetaald. Wel is de mogelijkheid opengelaten dat, vanuit het oogpunt van een rechtmatige uitvoering van de Regeling, het College kan besluiten de te veel betaalde toelage terug te vorderen.

Artikelen 8 t/m 10 - Inning eigen bijdrage van ontheemden uit Oekraïne, wonende in een GOO, onevenredig financieel nadeel en toetsing onevenredig financieel nadeel en Inkomensgrens ontheemden

Ontheemden in de GOO moeten een eigen bijdrage betalen. Iedereen die een inkomen heeft, betaalt voor Gas, Water en Electra. De ontheemden die op een opvanglocatie met catering wonen, betalen ook een cateringcomponent. Om te voorkomen dat ontheemden onevenredig financieel benadeeld worden zijn beleidsregels opgesteld om inkomensgrenzen vast te stellen voor ontheemden die in een gemeentelijke opvang verblijven en geen vaste woonlasten (huur) en zorgkosten dragen. Het doel is een eerlijke en verantwoorde toekenning van financiële ondersteuning. Dit voorkomt onevenredig financieel nadeel en zorgt ervoor dat de inkomensgrens past bij de werkelijke kosten van ontheemden. De inkomensgrenzen zijn zo vormgeven dat de kans op het optreden van ernstig financieel nadeel voor de ontheemde wordt geminimaliseerd. Een inkomensgrens kan niet volledig voorkomen dat door uitzonderlijke omstandigheden van de ontheemde er toch een financieel nadeel ontstaat. Het aantal ontheemde Oekraïners dat een onevenredig financieel nadeel zal ervaren, wordt wel beperkt.

Artikel 11 - Hardheidsclausule

In gevallen waar sprake is van bijzondere omstandigheden, zoals hoge studiekosten of andere noodzakelijke uitgaven, kan worden afgeweken van de standaard inkomensgrens om onevenredig financieel nadeel te voorkomen. De beoordeling hiervan vindt plaats op basis van individuele omstandigheden.