Herijking minimabeleid 2024 en volgende jaren

Aanleiding voor de herijking van het minimabeleid is het Nibud rapport Minima-effectrapportage gemeente Montferland 2023. Het Nibud heeft in het laatste kwartaal van 2023 een onderzoek gedaan naar de effecten van zowel het Rijks- als het gemeentebeleid op het gebied van inkomensondersteuning aan mensen met een laag inkomen. Per huishoudtype en inkomenscategorie zijn berekeningen gemaakt. Op basis van de berekeningen doet het Nibud een aantal aanbevelingen. Deze notitie geeft de aanbevelingen weer en doet tevens een voorstel op basis van de aanbevelingen. Daarnaast zijn er een aantal aanbevelingen vanuit de uitvoeringspraktijk opgenomen om het gemeentelijk minimabeleid te verbeteren.

Bestaanszekerheid is een erg actueel thema. Financiën is een van de onderdelen van bestaanszekerheid.

Bestaanszekerheid is een onderdelen van de visie Sociaal domein.

Op basis van het Nibud rapport krijgen 1 op de 10 huishoudens in Montferland de maandbegroting niet rond. Dit zijn circa 1600 huishoudens. Hiervan is maar een beperkt deel bekend bij de gemeente omdat ze een uitkering hebben of gebruik maken van het gemeentelijk minimabeleid. De gemeente staat niet alleen in de strijd om armoede te bestrijden. Ook op Rijksniveau is er veel ambitie om de armoede landelijk te bestrijden. Zij willen onder andere het aantal kinderen die in armoede leven in 2030 halveren. Opgemerkt moet worden dat de gemeente geen inkomenspolitiek mag voeren. De voorstellen in deze notitie passen binnen de grenzen van wat een gemeente kan en mag doen om armoede te bestrijden. De gemeente Montferland kent al enige jaren een volledig en goed minimabeleid. Hierin ligt de nadruk op de overerfbaarheid van armoede te verkleinen. Het middel hiervoor is educatie. Het minimabeleid voor kinderen is vooral gericht om kinderen van ouders met weinig geld gelijke kansen te geven als ouders met een grotere beurs. De uitdaging waar we vooral voor staan is om meer mensen die in armoede leven te bereiken en hen te stimuleren daadwerkelijk gebruik te laten maken van ons aanbod.

Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft de aanbevelingen die het Nibud doet en de interne aanbevelingen vanuit de eigen uitvoeringspraktijk.

De aanbevelingen van het Nibud

Het Nibud komt met een aantal aanbevelingen:

• 1.

  Stimuleer goed financieel beheer

Om rond te kunnen komen van een laag inkomen is een goed financieel beheer van een huishouden nodig. Hierbij reserveert men voor de nodige grote uitgaven. Dit omdat geld lenen extra kosten met zich mee brengt. Nibud beveelt aan om cursussen of begeleiding te organiseren.

• 2.

  Verminder niet-gebruik regelingen

In de minima effect rapportage van het Nibud wordt er vanuit gegaan dat huishouden gebruik maken van de regelingen voor minima. In de praktijk is dit veelal niet het geval. Het Nibud adviseert sterk de nadruk te leggen op het verminderen van het niet-gebruik.

• 3.

  Help energielasten verlagen

De afgelopen periode zijn de energielasten sterk gestegen. Zeker degenen die in een huis wonen met een slecht energielabel zijn geconfronteerd met een hoge energierekening. Het Nibud adviseert om bijzondere bijstand te verstrekken aan huishoudens met een boven gemiddeld hoog energieverbruik bijvoorbeeld als gevolg van een medische aandoening of een energie onzuinige woning.

• 4.

  Breng duidelijk de voordelen van de collectieve zorgverzekering onder de aandacht

De gemeente Montferland biedt inwoners met een laag inkomen een collectieve zorgverzekering aan. Het gaat om de basisverzekering plus een aanvullend pakket waarin ook de tandartskosten worden meegenomen. Laatste is uitgebreider dan de gemiddelde verzekering. Deelnemers met een collectieve verzekering krijgen ook een uitgebreid pakket aan medische kosten vergoed. Bij de meest uitgebreide variant is ook het verplicht eigen risico verzekerd.

• 5.

  Stimuleer paren met oudere kinderen bij het verhogen van hun inkomen

Paren met oudere kinderen kunnen, ondanks de gemeentelijke ondersteuning, op alle onderzochte inkomensniveaus de maandbegroting niet rond krijgen, als zij de uitgaven uit het basispakket inclusief de uitgaven voor sociale participatie willen bekostigen. Het Nibud adviseert de ondersteuning voor deze doelgroep voort te zetten en het bestaan van inkomensondersteunende regelingen voor gezinnen met (oudere) kinderen actief onder de aandacht te brengen.

• 6.

  Laat (meer) werken lonend zijn.

Als mensen uitstromen uit de bijstand ontstaat vaak de zogenaamde uitstroomval. Mensen houden bij bepaalde inkomensniveaus minder over dan bij een bijstandsuitkering. Uit het Nibud onderzoek blijkt dat in Montferland alleen bij alleenstaande met jongere kinderen een uitstroomval zich voordoet. Bij de overige huishoudtypen zien we dat de bestedingsruimte op 110 procent vaak niet evenredig toeneemt met het inkomen.

De interne aanbevelingen

Naast de aanbevelingen van het Nibud zijn er ook enkele zaken die vanuit de uitvoeringspraktijk zijn aangedragen.

Deze hebben zowel betrekking op ons gemeentelijk minimabeleid als op het gemeentelijk bijzondere bijstandsbeleid.

Het gemeentelijk minimabeleid

De volgende aanbevelingen worden gedaan:

• 1.

  Verhoog de subsidie voor diploma zwemmen

  De kosten van diplomazwemmen zijn de afgelopen jaren toegenomen. Ondanks de extra gemeentelijke subsidie is het budget dat kinderen vanuit de participatieregeling Meedoen in Montferland ontvangen niet toereikend om een jaar zwemles te volgen inclusief afzwemmen.

• 2.

  Verhoog het participatiebedrag voor kinderen in Meedoen in Montferland

  Sinds 2017 ontvangen kinderen tot 18 jaar 500 punten (=€ 250,-). Op basis van inflatiecijfers (4% per jaar) zou nu € 325,- nodig zijn om dezelfde participatiemogelijkheden te hebben als in 2017.

• 3.

  Verhoog het participatiebedrag voor volwassenen in Meedoen in Montferland

  Sinds 2017 ontvangen volwassenen 350 punten (=€ 175,-). Op basis van inflatiecijfers (4% per jaar) zou nu € 230,- nodig zijn om dezelfde participatiemogelijkheden te hebben als in 2017.

• 4.

  Verstrek een internetvergoeding

  Het hebben van internet is inmiddels een basisbehoefte van een gezin geworden.

• 5.

  Verstrek een tegemoetkoming voor een mobiele telefoon voor scholieren

  Het bezitten van een mobiele telefoon is een basisbehoefte voor een scholier. Scholen communiceren met hun leerlingen via apps waarin roosterwijzigingen, punten, etc. worden doorgegeven.

• 6.

  Verstrek een tegemoetkoming voor een mobiel abonnement voor scholieren

  Het bezitten van een mobiele telefoon is een basisbehoefte voor een scholier. Scholen communiceren met hun leerlingen via apps waarin roosterwijzigingen, punten, etc. worden doorgeven. Om van een mobiele telefoon optimaal gebruik te maken is een abonnement voor data nodig.

Bijzondere Bijstand

De volgende aanbevelingen worden gedaan:

• 1.

  Verleng de termijn om een aanvraag bijzondere bijstand in te kunnen dienen.

  Tot op heden moeten mensen binnen 1 maand na het maken van de kosten een aanvraag voor bijzondere bijstand indienen. Doen zij dit niet, dan volgt een afwijzing. Deze termijn wordt in de praktijk als te kort ervaren. Zeker als het facturen van advocaten of griffiekosten betreft. Deze facturen komen vaak later binnen.

• 2.

  Pas de individuele inkomenstoeslag aan

  De gemeente heeft beleidsvrijheid bij de hoogte en de doelgroep van de individuele inkomenstoeslag. Mensen met een uitkering/laag inkomen komen in aanmerking voor een individuele inkomenstoeslag als ze drie jaar of langer een laag inkomen hebben.

Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft wat we gaan doen met de aanbevelingen van het Nibud. Per aanbeveling is tevens een voorstel/beslispunt opgenomen.

Stimuleer goed financieel beheer

Onze welzijnsorganisatie Welcom biedt de mogelijkheid om de cursus omgaan met geld te volgen. Dit kan zowel in groepsverband als individueel.

Verminder niet-gebruik regelingen

Het gebruik van ondersteuningsregelingen en toeslagen kan beter. Veel mensen die recht hebben maken geen gebruik van ondersteuningsregelingen. Dit komt door schaamte of uit de angst een fout te maken en hierdoor later geconfronteerd te worden met een terugbetalingen. Mensen laten hierdoor aanzienlijke bedragen liggen. Vanuit de ervaringen met de voorzieningenwijzer gaat het gemiddeld om circa € 528,- per jaar.

Bron: website voorzieningenwijzer.

Door de voorzieningenwijzer breed en laagdrempelig in te zetten kan de gemeente veel inwoners ondersteunen. Mensen kunnen de voorzieningenwijzer zelf invullen. Daarnaast hebben zij de mogelijkheid om ondersteuning te vragen. Voorgesteld wordt om mensen de keuze aan te bieden tussen de vrijwilligers van Welcom of de professionals van het Financieel loket. Dit om ondersteuning zo laagdrempelig mogelijk aan te kunnen bieden.

Help energielasten verlagen

De gemeente ondersteunt inwoners op diverse manieren. Met energiecoaching via onze partner Energieloket helpen we mensen bij energiebesparing. Door mensen te coachen leren we mensen structureel hun energielasten te verlagen en hierbij tevens hun ecologische footprint te verkleinen.

Tijdelijke regeling.

De gemeente heeft voor de periode 2022 tot en met 2025 extra middelen van het Rijk gekregen om mensen met een laag inkomen te ondersteunen. Dit heeft zich onder andere vertaald in de verstrekking van isolatiesubsidie, € 250 voor energiebesparende maatregelen en de Tijdelijke witgoedregeling.

Meedoen in Montferland.

Op de website Meedoen in Montferland is een tegel “Gratis advies energiecontract” opgenomen. Mensen kunnen persoonlijke ondersteuning en advies krijgen bij het afsluiten van een energiecontract. Ten opzichte van andere vergelijkingssites wordt er meer vanuit iemands persoonlijke omstandigheden geadviseerd. Hierbij wordt naast prijs ook gekeken naar risico. Een contract met flexibele prijzen kan geld besparen, maar vormt ook een risico als er onvoldoende middelen zijn om deze risico`s op te vangen.

De voorzieningenwijzer biedt een gelijke optie. Ook hier kunnen mensen op basis van een persoonlijk gesprek advies krijgen voor het afsluiten van een zorgverzekering of energiecontract. In de voorzieningenwijzer kunnen we ook de mogelijkheden van het Energieloket Achterhoek opnemen. In een applicatie staan dan zowel de mogelijkheden om het inkomen te verhogen als de uitgaven te verlagen. Het “vrij” te besteden inkomen wordt zo hoger en de financiële bestaanszekerheid van gezinnen met een laag inkomen wordt verhoogd.

Bijzondere Bijstand

Mensen met een laag inkomen die als gevolg van ziekte of gebrek een hogere energierekening hebben kunnen in aanmerking komen voor een vergoeding vanuit de bijzondere bijstand.

Breng duidelijk de voordelen van de collectieve ziektekostenverzekering onder de aandacht

De gemeente Montferland heeft voor minima een collectieve ziektekostenverzekering bij Menzis. Naast een uitgebreid pakket is er in combinatie met het meest volledige pakket een volledige dekking van het verplichte eigen risico.

Stimuleer paren met oudere kinderen bij het verhogen van hun inkomen

De gemeente biedt re-integratieondersteuning aan uitkeringsgerechtigden. Daarnaast kan de gemeente ondersteuning aanbieden aan niet-uitkeringsgerechtigden, de zogenaamde nuggers. Door nuggers met een laag inkomen ondersteuning aan te bieden kan de gemeente de financiële bestaanszekerheid verhogen.

Laat (meer) werken lonend zijn.

De gemeente Montferland heeft een flankerend minimabeleid. Het flankerend beleid bestaat uit:

• -

  Premie proefplaatsing

• -

  Stagevergoeding

• -

  Tegemoetkoming verhuiskosten

• -

  Verlengd minimabeleid

  De gemeente stelt de draagkracht van het minimabeleid bij uitstroom naar werk, met uitzondering van kwijtschelding gemeentelijke belastingen, vast gelijk aan degenen met de uitkering. De duur hiervan is begrensd op het jaar van uitstroom en het daaropvolgende jaar.

Aanbevelingen uit de uitvoeringspraktijk

Naast de aanbevelingen van het Nibud zijn er ook enkele zaken die intern zijn aangedragen.

Deze hebben zowel betrekking op onze eigen minimabeleid als op het gemeentelijk bijzondere bijstandsbeleid.

Minimabeleid

De aanbevelingen met betrekking tot het minimabeleid.

• 1.

  Verhoog de subsidie voor diplomazwemmen.

  De kosten van diplomazwemmen zijn de afgelopen jaren toegenomen. Ondanks de extra gemeentelijke subsidie is het budget dat kinderen vanuit meedoen ontvangen niet toereikend om een jaar diplomazwemmen te volgen inclusief afzwemmen. Het voorstel is om de kosten voor diplomazwemmen uit de participatieregeling te halen en als “gratis” product aan te bieden. Kinderen hoeven dus geen punten in te leveren voor diplomazwemmen. Omdat een kind meer punten nodig heeft dan die ze ontvangen moesten ouders ook een deel van hun punten gebruiken voor de bekostiging van diplomazwemen voor hun kinderen. De kosten van een jaar diplomazwemmen inclusief afzwemmen is circa € 900 per jaar. Naar schatting 20 kinderen op diplomazwemmen per jaar is € 18.000,- per jaar.

• 2.

  Verhoog het participatiebedrag voor kinderen in Meedoen in Montferland

  Sinds 2017 ontvangen kinderen tot 18 jaar 500 punten (=€ 250,-). Voorgesteld wordt om het aantal punten ter verhogen naar 600 punten (=€ 300,-). Er zijn circa 437 kinderen die gebruik maken van Meedoen in Montferland. De meerkosten zijn: € 50,- keer 437= € 21.850,-

• 3.

  Verhoog het participatiebedrag voor volwassenen in Meedoen in Montferland

  Sinds 2017 ontvangen volwassenen 350 punten (=€ 175,-). Voorgesteld wordt om het aantal punten ter verhogen naar 435 punten (=€ 217,50 ).Er zijn circa 652 volwassenen die gebruik maken van Meedoen in Montferland. De meerkosten zijn: € 42,50,- keer 652= € 27.710 ,-

• 4.

  Verstrek een tegemoetkoming voor een mobiele telefoon voor scholieren

  Het bezitten van een mobiele telefoon is een basisbehoefte voor een scholier. Scholen communiceren met hun leerlingen via apps waarin roosterwijzigingen, punten, etc. worden doorgeven. Een basis mobiele telefoon kost circa € 130,-.

• 5.

  Verstrek een tegemoetkoming voor een mobiel abonnement voor scholieren

  Het bezitten van een mobiele telefoon is een basisbehoefte voor een scholier. Scholen communiceren met hun leerlingen via apps waarin roosterwijzigingen, punten, etc. worden doorgeven. Om van een mobiele telefoon optimaal gebruik te maken is een abonnement voor data nodig. Een basis mobiele abonnement kost circa € 60,- per jaar.

• 6.

  Sluit aan bij stichting kraampakket.

  Stichting kraampakket biedt aanstaande moeders die in armoede leven een kraampakket. De gemeentelijke kosten bedragen € 80,- per pakket. Door aan te sluiten bij stichting kraampakket verlaagt de gemeente tevens op de kosten bijzondere bijstand babyuitzet.

• 7.

  Sluit aan bij het armoedefonds inzake menstruatiemiddelen

  Stichting armoedefonds biedt de gemeente gratis menstruatiemiddelen aan. Deze middelen voorzien in een behoefte. Als gemeente moeten we hiervoor uitgiftepunten organiseren.

Bijzondere Bijstand

De aanbevelingen met betrekking tot het bijzondere bijstandsbeleid.

• 1.

  Verleng de termijn om een aanvraag bijzondere bijstand in te kunnen dienen

  Tot op heden moeten mensen binnen 1 maand na het maken van de kosten een aanvraag bijzondere bijstand indienen. Doen zij dit niet, dan volgt een afwijzing. Deze termijn wordt in de praktijk als te kort ervaren. Zeker als het facturen van advocaten of griffiekosten betreft.

• 2.

  Griffiekosten

  Laat griffiekosten bij de inzet van beschermingsbewind ook in aanmerking komen voor bijzondere bijstand. In de praktijk wordt dit al gedaan, maar formeel is dit nog niet geregeld.

• 3.

  Pas de individuele inkomenstoeslag aan

  De gemeente heeft beleidsvrijheid bij de hoogte en de doelgroep van de individuele inkomenstoeslag. Mensen met een uitkering/laag inkomen komen in aanmerking voor een individuele inkomenstoeslag als ze drie jaar of langer een laag inkomen hebben. Door een nieuwe doelgroep (echt)paren met kind(eren)toe te voegen kan de gemeente (echt)paren met kinderen in de leeftijd van 12-18 jaar extra ondersteunen. Door de individuele inkomenstoeslag bij deze doelgroep van € 500,- te verhogen naar € 800,- wijzigt een maandelijks tekort bij uitkeringsgerechtigden volgens het Nibud model naar een positief saldo van € 12,- per maand.

• 4.

  Werk meer van uit de bedoeling

  De wetgeving en jurisprudentie zijn vrij star inzake bijvoorbeeld “voorzien in de kosten”. Als iemand bijzondere kosten voorschiet uit spaarmiddelen of een lening bij bijvoorbeeld familie is dit een afwijsgrond voor bijzondere bijstand. Mensen zouden eerst maximaal 8 weken (behandeltermijn bijzonder bijstand) moeten wachten voordat ze de bijzondere kosten mogen maken. In de praktijk is dit onwenselijk. Zeker bij de aanschaf van bijvoorbeeld witgoed (koelkast, wasmachine) is dit onwenselijk.

Inleiding

Dit hoofdstuk geeft de kosten van de voorstellen uit deze notitie weer. De gemeenteraad heeft bij de begrotingsbehandeling besloten om structureel € 100.000 extra beschikbaar te stellen voor het gemeentelijk minimabeleid vanaf 2025. Deze kosten komen boven op de uitgave van € 650.000,- die gemeente nu al doet.