Afwegingskader (land)bouwverkeer provincie Zuid- Holland

Landbouwverkeer in de provincie Zuid-Holland

De landbouwsector is in de provincie Zuid-Holland economisch gezien een belangrijke sector die relatief veel verkeer met specifieke agrarische voertuigen genereert. Daarnaast is de provincie Zuid-Holland dichtbevolkt en sterk geïndustrialiseerd. Praktisch gevolg hiervan is dat er relatief veel landbouwverkeer 1 op het provinciale en gemeentelijke wegennet voorkomt. Dit is ook terug te zien in het aantal geregistreerde landbouwvoertuigen in de provincie: die is na Gelderland, Noord-Brabant en Overijssel het hoogst.

Daarmee vormt landbouwverkeer een onderwerp dat vaak ter tafel komt wanneer sprake is van verkeersonveilige situaties. Landbouwverkeer wordt vaak genoemd als oorzaak van verstoringen van de verkeersdoorstroming. Zo ontstaat er regelmatig discussie rond de vraag of landbouwverkeer uit de dorpskernen kan worden geweerd en of het daarom gebruik kan maken van een provinciale weg.

APK-, kenteken- en registratieplicht leidt tot een heroverweging van het toelatingsbeleid: ‘ja, tenzij…’

Per 1 januari 2021 is de APK-, registratie- en kentekenplicht voor landbouwvoertuigen ingegaan. Consequentie hiervan is dat de maximum toegestane snelheid voor landbouwverkeer is verhoogd van 25 km/uur naar 40 km/uur. Bij de wetswijziging is tevens een motie aangenomen over het toelatingsbeleid van landbouwvoertuigen op rondwegen en provinciale wegen. Dit heeft ertoe geleid dat er tussen wegbeheerders van het onderliggend wegennet (VNG, IPO, UVW) is afgesproken dat er een ‘ja, tenzij-beleid’ nagestreefd wordt; oftewel dat wegen worden opengesteld voor landbouwverkeer, tenzij er redenen zijn om dat vanuit bijvoorbeeld verkeersveiligheid of doorstroming niet te doen.

Voor de provincie Zuid-Holland betekent dit een andere insteek van het beleid rond landbouwverkeer dan tot nu toe gehanteerd wordt (nu ‘nee, tenzij’): op dit moment is een deel van het provinciale wegennet gesloten verklaard voor langzaam verkeer en landbouwverkeer. Sommige wegen vormen hierop een uitzondering die historisch is ontstaan; incidenteel wordt een ontheffing verleend voor landbouwverkeer, indien geen parallelweg of veilige alternatieve route voorhanden is.

Onderzoek naar wegennet provincie Zuid-Holland n.a.v. heroverweging toelatingsbeleid

De nieuwe ‘ja, tenzij-benadering’ behoeft onderzoek naar de mogelijkheden en de consequenties van toelating van landbouwverkeer op het wegennet van de provincie Zuid-Holland. Onze studie dient inzicht te verschaffen in uniform toelatingsbeleid voor landbouwvoertuigen op provinciale wegen, bezien vanuit een op te stellen ‘ja, tenzij-beleid’. Het onderzoek moet leiden tot een uniform afwegingskader op basis waarvan onderbouwd bepaald kan worden of een weg al dan niet kan worden opengesteld voor regulier landbouwverkeer. Tot slot dient het nieuwe beleidskader bestuurlijk te worden vastgesteld door Gedeputeerde en Provinciale Staten.

Dit afwegingskader is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met een project- en klankbordgroep vanuit de provincie Zuid-Holland. Tevens is het concept besproken met gemeenten, waterschappen en diverse stakeholders zoals Cumela, LLTB, Fietsersbond en de politie. Tijdens deze bijeenkomst is onder andere gesproken over fietsveiligheid. De opmerkingen vanuit deze bijeenkomsten hebben geleid aan diverse aanscherpingen van het afwegingskader.

(Land)bouwverkeer betreft landbouw- en bosbouwtrekkers, motorrijtuigen met beperkte snelheid en mobiele machines. In dit rapport schrijven we landbouwverkeer waaronder we ook voertuigen verstaan dat bouwverkeer betreft.

We hebben een eenduidig afwegingskader opgesteld waarmee we helderheid willen scheppen voor weggebruikers en overheden. Op basis van dit afwegingskader kan bepaald worden of een weg al dan niet kan worden opengesteld voor landbouwverkeer. Uitgangspunt hierbij is dat de wegen die nu open zijn voor landbouwverkeer, open blijven voor landbouwverkeer. In dit afwegingskader gaan we voor de gesloten wegen voor landbouwverkeer uit van een risico-gestuurde aanpak. Hierbij gaan we eerst na of landbouwverkeer toegestaan kan worden op de parallelweg (indien aanwezig). Indien dat niet het geval is, of indien er geen parallelweg aanwezig is, gaan we op basis van een aantal indicatoren na of landbouwverkeer kan worden toegelaten op de hoofdrijbaan. Indien zowel de hoofdrijbaan en parallelweg niet geschikt zijn, is er een opgave geïdentificeerd.

Voor het opstellen van het afwegingskader hebben we de volgende stappen doorlopen:

• 1.

  Opstellen van de stappen voor het afwegingskader.

  • •

    Opstellen van indicatoren voor het afwegingskader.

  • •

    Opzet risicoanalyse per indicator.

• 2.

  Doorlopen van een stappenplan om te komen tot een afweging voor het openstellen of gesloten houden van provinciale wegen in provincie Zuid-Holland.

• 3.

  Resultaten van het stappenplan zijn per wegnummer weergegeven in een overzichtskaart en per wegnummer in een dashboard.

De indicatoren en het afwegingskader zijn opgesteld in overleg met een interne klankbordgroep van provincie Zuid-Holland. In overleg is het aantal indicatoren in het afwegingskader beperkt gehouden, om het afwegingskader eenvoudig te houden. Indicatoren die niet in het afwegingskader zijn opgenomen kunnen - zij het in minder mate - een rol spelen bij het openstellen van provinciale wegen voor landbouwverkeer. Deze zijn benoemd bij de indicatoren.

2.1 Stappenplan afwegingskader

Voor het afwegingskader doorlopen we de volgende stappen om te komen tot een afweging voor het openstellen of gesloten houden van provinciale wegen voor landbouwverkeer. Het resultaat is in de onderstaande infographic gevisualiseerd.

• 1.

  Provincie Zuid-Holland heeft een aantal autowegen in beheer. Er is geen sprake van toelating van landbouwverkeer op deze wegen en deze blijven nu en in de toekomst gesloten voor landbouwverkeer. In de infographic is dit weergegeven in de bovenste balk.

• 2.

  Aangezien de provincie Zuid-Holland het beleid met betrekking tot toelating landbouwverkeer wil versoepelen op een veilige en verantwoorde manier is het uitgangspunt dat wegen die reeds open zijn voor landbouwverkeer ook in de toekomst open blijven. In de infographic is dit weergegeven in de onderste balk.

• 3.

  De categorie wegen die nu gesloten zijn voor landbouwverkeer maar in aanmerking komen voor opening betaan uit twee verschijningsvormen. Wegen die gesloten zijn met een parallelweg en wegen zonder parallelweg. Wegen met parallelweg blijven gesloten indien de parallelweg voldoet aan de gewenste breedte. Daar waar dat niet het geval is of daar waar geen parallelweg aanwezig is wordt met behulp van de indicatoren een afweging gemaakt of de weg geopend kan worden.

• 4.

  Op de kaart met het totaal resultaat stappenplan is te zien welke wegen nu gesloten zijn maar in de toekomst mogelijk geopend kunnen worden. Uitgangspunt bij het afwegingskader is het doorlopen van stappen waarbij rekening wordt gehouden met risico’s. Elke indicator kent een indeling naar risico's waarbij de grenswaarden zijn weergegeven in de infographic. Bij de stap ‘Bus/Vracht/Snelheid’ is het uitgangspunt dat maximaal één van deze indicatoren gewaardeerd mag worden met het risico hoog voordat over gegaan kan worden tot opening van de weg. Zie voor verdere uitleg paragraaf Risicoanalyse.

Het afwegingskader moet gezien worden als hulpmiddel bij het bepalen of een weg al dan niet geopend kan worden voor landbouwverkeer. Het geeft richting om wegen te scoren voor het wel of niet toelaten van landbouwverkeer op basis van data. Er kunnen echter specifieke lokale argumenten of overwegingen zijn die niet meegenomen zijn danwel niet te vangen zijn in een dataset om af te wijken van het afwegingskader. Daarnaast zijn er in enkele gevallen parallelwegen die niet geschikt zijn (<4,5 m beschikbare verhardingsbreedte) en waarvan de hoofdrijbaan ook niet open kan vanwege een te hoog veiligheidsrisico.

Een autoweg is een weg die alleen toegankelijk is voor snelle motorvoertuigen . In Nederland zijn dat motorvoertuigen waarmee met een snelheid van ten minste 50 kilometer per uur kan en mag worden gereden.

Afbeelding 1: Afwegingskader (land)bouwverkeer provincie Zuid-Holland

*In de evaluatie wordt altijd meegenomen in hoeverre een provinciale hoofdrijbaan die open is voor landbouwverkeer, volgens het afwegingskader open kan blijven.

2.2 Indicatoren voor afweging gesloten wegen en parallelwegen

In het afwegingskader worden indicatoren gebruikt teneinde tot een keuze te komen of een weg geopend kan worden of gesloten moet blijven. Deze indicatoren zijn onderverdeeld in drie categorieën, namelijk functie van de weg, intensiteit/ gebruik en situatie op de weg/inrichting, zie onderstaande tabel. In eerste instantie is een groslijst van indicatoren opgesteld die invloed hebben op het al dan niet kunnen toelaten van landbouwverkeer op de provinciale weg. Om het afwegingskader eenvoudig toepasbaar te houden en omdat niet alle indicatoren onderscheidend bleken te zijn is een selectie van de indicatoren uiteindelijk opgenomen in het afwegingskader. Onder de tabel zijn de indicatoren nader toegelicht. Vervolgens zijn indicatoren die niet worden meegenomen verantwoord. Onderbouwing van de risicoscore met toelichting per indicator vindt in de volgende paragraaf plaats.

Tabel 1: Indicatoren hoofdrijbaan voor het afwegingskader

Ook voor de parallelwegen is gewerkt aan een set van indicatoren. Uiteindelijk is besloten om de parallelwegen alleen te scoren op beschikbare verhardingsbreedte.

Tabel 2: indicator parallelweg voor het afwegingskader

2.3 Risicoanalyse voor afweging gesloten wegen en parallelwegen

Voor het opstellen van het afwegingskader houden we voor de provinciale wegen die gesloten zijn rekening met een risicoscore per wegvak. Hoe hoger de risicoscore per wegvak, hoe hoger het risico is bij toelaten van landbouwverkeer op het desbetreffende wegvak. Hiervoor hebben we indicatoren toegewezen aan de hoofdrijbaan en/ of parallelweg. Per indicator is een voorstel gemaakt van een risicoanalyse. We maken hierbij onderscheid tussen de volgende risicocategorieën met betrekking tot het toelaten van landbouwverkeer:

• 1.

  Heel hoog risico/ wettelijk niet toegestaan: landbouwverkeer niet toestaan

• 2.

  Hoog risico

• 3.

  Medium risico

• 4.

  Laag risico

De onderbouwing van de gehanteerde risicoscores heeft plaatsgevonden op basis van expert judgement.

• 1.

  Hoofdrijbaan:

  • a.

    Wegenhiërarchie netwerkanalyse provincie Zuid-Holland

  • b.

    Intensiteit gemotoriseerd verkeer (motorvoertuigen per etmaal)

  • c.

    Aandeel vrachtverkeer

  • d.

    Intensiteit busverkeer, R-Net

  • e.

    Wegbreedte

  • f.

    Gereden snelheid (V85)

• 2.

  Parallelweg:

  • a.

    Wegbreedte

Hieronder lichten we de opbouw van de score toe.

3.1 Autowegen: blijven gesloten

Op onderstaande kaart staan de autowegen in provincie Zuid-Holland. Deze wegen zijn in de huidige situatie gesloten voor landbouwverkeer en blijven gesloten voor landbouwverkeer (het is wettelijk niet toegestaan).

Afbeelding 2: Provinciale autowegen, deze blijven gesloten voor landbouwverkeer

Toelichting:

Autowegen zijn bij wet gesloten voor landbouwverkeer en blijven gesloten.

3.2 Wegen die al open zijn voor landbouwverkeer: blijven open

Op onderstaande kaarten staan provinciale wegen die op dit moment zijn opengesteld voor landbouwverkeer. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de hoofdrijbaan (eerste kaart) en parallelwegen in beheer van provincie Zuid-Holland (tweede kaart). Deze wegen blijven open voor landbouwverkeer op basis van het afwegingskader. Er is voor deze wegen geen aanleiding om de toelating van landbouwverkeer te heroverwegen. Wel kan bij realisatie van een nieuwe parallelweg het landbouwverkeer uit veiligheidsoverwegingen via de parallelweg afgewikkeld gaan worden in plaats van via de hoofdrijbaan.

Afbeelding 3: Provinciale autowegen, deze blijven gesloten voor landbouwverkeer

Afbeelding 4: Reeds opengestelde provinciale hoofdrijbanen

3.3 Gesloten wegen met parallelweg: afwegingskader

Diverse provinciale wegen kennen een parallelstructuur waarop het landbouwverkeer in principe kan worden afgewikkeld. Om te bepalen op welke parallelwegen dat veilig kan plaatsvinden zijn de volgende stappen daarvoor doorlopen.

Onderstaande kaart toont de voor landbouwverkeer gesloten wegen die een parallelweg hebben. Deze wegen zijn met een blauwe lijn aangegeven. Voor deze wegen wordt met het afwegingskader bepaald of de hoofdrijbaan gesloten dient te blijven of opengesteld kan worden. Zie hiervoor het afwegingskader.

Parallelwegen die geen doorgaande functie hebben zijn geen volwaardig alternatief voor het doorgaande landbouwverkeer en zijn daarom niet meegenomen in het overzicht. Deze wegen worden voor het afwegingskader beschouwd als wegen die geen (doorgaande) parallelweg hebben.

Afbeelding 5: Provinciale parallelwegen - open voor (land)bouwverkeer

Gekeken is naar de breedte van de parallelvoorziening. Op verzoek van diverse stakeholders is besloten om de minimale verhardingsbreedte op 4,5 meter te stellen. Bij doorgaande parallelwegen met een verhardingsbreedte tussen de 4,0 en 4,5 meter waar aan beide kanten bermverharding is aangebracht, wordt de bermverharding opgeteld bij de beschikbare verhardingsbreedte. Gesloten provinciale wegen met een doorgaande parallelstructuur waarvan de verhardingsbreedte inclusief bermverharding minimaal 4,5 meter bedraagt blijven gesloten. Het landbouwverkeer wordt afgewikkeld via de parallelweg.

Provinciale wegen met een parallelweg blijven gesloten als de parallelweg voldoende breed is. Voor wegen zonder parallelweg wordt met behulp van het afwegingskader bepaald of de weg geopend kan worden.

3.4 Overige gesloten wegen: afwegingskader

Onderstaande kaart laat alle gesloten provinciale hoofdrijbanen zien, exclusief de autowegen, zonder (geschikte) parallelweg (rood). Met het afwegingskader is bepaald of deze wegen gesloten blijven of dat deze opengesteld kunnen worden.

Afbeelding 7: Gesloten provinciale hoofdrijbanen zonder (geschikte) parallelweg.

Voor de gesloten wegen (niet zijnde autowegen) is onderstaand gedeelte van het afwegingskader doorlopen. Het afwegingskader leest als een stroomschema startend van links waarbij steeds een keuze wordt gemaakt totdat de afweging open of gesloten is gemaakt.

Allereerst wordt gekeken naar de wegenhiërarchie waarbij de eisen voor (boven)regionale wegen strenger zijn dan voor de overige wegen.

De afweging voor bovenregionale en regionale wegen

Indien een weg van de categorie (boven)regionaal is en een intensiteit heeft hoger dan 10.000 motorvoertuigen per etmaal (mvt/etm) dan blijft de weg gesloten. Dit is de bovenste route in het afwegingsschema.

Indien er minder dan 10.000 mvt/etm van de weg gebruik maken dan wordt gekeken naar de verhardingsbreedte. Is deze minder dan 7 meter dan blijft de weg gesloten. Indien de verhardingsbreedte meer dan 7 meter bedraagt wordt gekeken naar het gecombineerde risico van de bus, vracht en snelheid. Hierbij is afgesproken dat maximaal één van de drie indicatoren een hoog risico mag hebben. Zijn het er meer dan blijft de weg gesloten.

Dit houdt in dat (boven)regionale wegen geopend kunnen worden indien deze een intensiteit hebben van minder dan 10.000 mvt/etm, een verhardingsbreedte van meer dan 7 meter hebben en waarbij maximaal één risico van de categorieën bus, vracht en snelheid hoog scoort.

De afweging voor de overige wegen

Voor de overige behandelen we het schema van onder naar boven. Indien een weg van deze categorie minder dan 10.000 mvt/etm heeft kan de weg direct worden geopend. Indien er meer dan 10.000 mvt/etm gebruik maken van de weg kan de weg alsnog geopend worden als deze meer dan 7 meter verhardingsbreedte heeft. Indien de weg smaller is dan 7 meter wordt wederom naar de combinatie van het risico bus, vracht en snelheid gekeken. Indien er van deze indicatoren maximaal één hoog scoort kan de weg alsnog worden geopend. In alle andere gevallen blijft de weg gesloten voor landbouwverkeer.

Het resultaat van het afwegingskader voor de gesloten wegen is weergegeven in afbeelding 8. Dit laat zien dat een aantal wegen geschikt zijn voor het openstellen van landbouwverkeer op basis van het afwegingskader. Het betreft o.a. de N445 tussen Roelofarendsveen en Leiderdorp en een deel van de N231 bij Nieuwkoop. Deze wegen kunnen worden opengesteld als daar behoefte aan is, bijvoorbeeld als het onderdeel is van het wensnetwerk of wanneer hiermee knelpunten opgelost kunnen worden.

Afbeelding 8: Uitkomst afwegingskader van overige gesloten provinciale wegen

In deze kaart zijn de volgende wegvakken zichtbaar die aanvullend opengesteld kunnen worden voor het landbouwverkeer:

Tabel 6: Open te stellen hoofdrijbanen

Op de kaart is tevens een deel van de N206 zichtbaar. Dit wegvak sluit echter aan op wegvakken die niet geopend kunnen worden zonder dat er een mogelijkheid is om de hoofdrijbaan te verlaten. Dit wegvak blijft daarom gesloten voor landbouwverkeer.

4.1 Resultaat van het afwegingskader

Op onderstaande kaart is het totale resultaat van het afwegingskader weergegeven. Dit laat zien welke wegen gesloten dienen te blijven en welke opengesteld zouden kunnen worden indien daar behoefte aan is. Alle parallelwegen blijven open voor landbouwverkeer, omdat dit verkeer wel bij bestemmingen moet kunnen komen.

Afbeelding 9: Resultaat afwegingskader

Door een recent opgeleverd infrastructureel project langs de N215 Melissant - Dirksland beschikt de N215 inmiddels over de gehele lengte over een voldoende brede parallelweg.

4.2 Provinciale aandachtspunten

In enkele gevallen is de provinciale parallelweg volgens het afwegingskader smaller dan gewenst voor landbouwverkeer (<4,5m.) en is landbouwverkeer niet toegestaan op de hoofdrijbaan. In deze gevallen blijft de huidige situatie gehandhaafd, conform uitkomst afwegingskader. Het gaat om een deel van de N207 tussen Gouda en Bergambacht en het deel tussen de N11 en de N231, een deel van de N210 tussen Bergambacht en Schoonhoven en een deel van de N494 bij Hellevoetsluis. Deze wegen staan aangegeven in onderstaande kaart.

Afbeelding 10: Smalle parallelwegen langs provinciale wegen waarvan de hoofrijbaan gesloten blijft

4.3 Overzicht toekomstige provinciale openstelling

Tot slot van deze rapportage presenteren we een overzicht van de wegen waar het landbouwverkeer in de toekomst wel en niet op of langs de provinciale weg kan worden afgewikkeld. In de afbeelding zijn zowel de provinciale hoofdrijbanen als de parallelvoorzieningen weergegeven waar het landbouwverkeer van gebruik kan maken. De overige provinciale wegen zijn ter indicatie in een neutrale kleur ingetekend.

Afbeelding 11: Toekomstige openstellingen landbouwverkeer provinciale wegen Zuid-Holland