Kostenverhaal en financiele bijdragen

1.1 Inleiding

In de gemeente Borsele is er voor de komende jaren de behoefte om woningbouw uit te breiden. Naast plannen voor woningbouw, heeft de gemeente ook de opgave met betrekking tot de energietransitie en om de leefkwaliteit te verbeteren. Die opgave van de gemeente brengt met zich mee dat de gemeente ook noodzakelijke investeringen dient te doen in de openbare ruimte. De kosten van die voorzieningen wil de gemeente deels verhalen op initiatiefnemers van bouwplannen / aangewezen activiteiten. Het Programma beschrijft ten aanzien van de zogenaamde gebiedseigen en bovenwijkse investeringen stapsgewijs hoe de gemeente haar kosten verhaalt op initiatiefnemers van aangewezen activiteiten. Hiernaast geeft het Programma aan voor welke ruimtelijke ontwikkelingen zij een financiële bijdrage vraagt en op welke manier deze bijdrage tot stand komt. Een pdf-versie van dit programma is toegevoegd als Bijlage 6: Programma kostenverhaal en financiële bijdragen 2025. 

1.2 Status en actualisatie

Het Programma heeft een tweetal functies, namelijk een interne functie en een externe functie. Intern maakt het Programma duidelijk welke kosten kunnen worden verhaald. Het Programma is daarnaast de basis voor interne afdrachten. Extern maakt het programma duidelijk met welke kosten initiatiefnemers van ontwikkelingen rekening moeten houden. Dit Programma Kostenverhaal en Financiële bijdragen heeft een beleidsmatig karakter. Actualisatie van het programma is wenselijk op het moment dat er een wijziging plaatsvindt in de wetgeving, de gemeentelijke omgevingsvisie of de koers van het gemeentelijk grondbeleid. 

1.3 Gebiedseigen kosten

Gebiedseigen kosten zijn de kosten die direct gerelateerd zijn aan een specifiek gebied waarin een ruimtelijk initiatief plaatsvindt. Deze kosten kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de aanleg of verbetering van wegen, rioleringen, groenvoorzieningen, waterberging en andere infrastructuur die nodig is om het initiatief mogelijk te maken. De gemeente Borsele brengt deze kosten volledig in rekening bij de initiatiefnemer. 

1.4 Bovenwijkse kosten 

Bovenwijkse kosten worden toegerekend aan initiatieven op grond van de PPT-criteria (profijt, proportionaliteit en toerekenbaarheid). De gemeente kent op dit moment géén investeringen die voldoen aan het toerekenbaarheidsprincipe (causaal verband tussen initiatief en investering). Er wordt daarom géén standaardbijdrage gerekend voor bovenwijkse kosten. Desalniettemin kunnen er bovenwijkse kosten in rekening worden gebracht bij een initiatiefnemer als er een causaal verband bestaat tussen het initiatief en de investering. Per project zal een afzonderlijke beoordeling plaatsvinden of er op grond van de PPT-criteria bovenwijkse kosten verhaald kunnen worden op de initiatiefnemer. 

1.5 Financiële bijdragen

De gemeente gaat in de komende jaren investeren in ruimtelijke ontwikkelingen om de leefbaarheid en kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren. Deze ontwikkelingen zijn vastgelegd in kernopgaven de Omgevingsvisie, welke ook de basis vormt voor het vragen van een financiële bijdrage. De kernopgaven in deze Omgevingsvisie zijn:

• Hoe houden we Borsele een fijne plek om te wonen?

• Hoe maken we samen Borsele klimaatbestendig en duurzaam?

• Hoe zetten we Borsele economisch en recreatief op de kaart?

• Hoe houden we Borsele mooi?
  

Deze kernopgaven zijn terug te vertalen naar investeringen in de volgende categorieën: groenstructuurplannen, infrastructuur en civiele werken, klimaatadaptatie, maatschappelijke voorzieningen en (stedelijke) herstructurering. De volgende methodiek wordt toegepast om de financiële bijdrage te bepalen:

• Stap 1: Het bepalen van een ruimtelijke ontwikkeling en wat de kosten van deze ontwikkeling zijn;

• Stap 2: Het bepalen van de gebieden aan welke een financiële bijdrage wordt gevraagd;

• Stap 3: Het bepalen van de verdeelsleutel;

• Stap 4: Het bepalen van het aantal eenheden in de gebieden aan welke een financiële bijdrage wordt gevraagd;

• Stap 5: Het bepalen van de bijdrage per eenheid en het bepalen van de totale bijdrage van een gebied.

1.6 Beleidsuitgangspunten gemeente Borsele 

Voor het verhaal van kosten hanteert de gemeente Borsele de volgende uitgangspunten:

• a.

  De gemeente heeft als voorkeur het verhalen van kosten via een anterieure overeenkomst (privaatrechtelijk spoor). Het publiekrechtelijk spoor geldt daarbij als stok achter de deur;

• b.

  Gebiedseigen kosten worden volledig in rekening gebracht bij de initiatiefnemer;

• c.

  De toerekening van bovenwijkse kosten vindt plaats op grond van de PPT-criteria.

• d.

  Financiële bijdragen worden op basis van woningequivalenten verdeeld over de bestaande en nieuwe stad. Kostendragers dragen naar rato van draagkracht (opbrengstpotentie) bij aan deze investeringen;

• e.

  Financiële bijdragen kennen een tijdshorizon van 10 jaar; 

• f.

  Voor het bepalen van de plankostenbijdrage wordt de plankostenscan als uitgangspunt gehanteerd;

• g.

  De betalingsmomenten worden bepaald bij het afsluiten van de anterieure overeenkomst. Dit wordt bij voorkeur gekoppeld aan het vaststellen van het Omgevingsplan;

• h.

  De gemeente verlangt zekerheden in de vorm van bankgaranties;

• i.

  Het college is bevoegd om in individuele gevallen en mits gemotiveerd af te wijken van het Programma. 

1.7 Reserves 

Het storten van afdrachten in een reserve en het onttrekken van bedragen uit die reserve zijn bevoegdheden van de gemeenteraad. Voor de financiële bijdragen zal dit lopen via de reserve financiële bijdragen. Afdrachten met betrekking tot waterberging worden gedaan in de reserve compensatie waterberging. Mutaties in deze reserves zullen ook worden verantwoord middels de paragraaf grondbeleid, als onderdeel van de gemeentelijke P&C-cyclus.

1.8 Vaststelling en actualisatie 

In de Nota Grondbeleid 2024 is op genomen dat het vaststellen van het Programma Kostenverhaal en Financiële bijdrage een collegebevoegdheid is. Het programma zal ter informatie en goedkeuring worden aangeboden aan de gemeenteraad. Daarnaast heeft het college de bevoegdheid om, mits gemotiveerd, af te wijken van het Programma. 

In het Programma is opgenomen op welke wijze de gemeente Borsele haar kosten wil verhalen en financiële bijdrage wil vragen bij ruimtelijke initiatieven. Het daadwerkelijk bepalen van de hoogte van het kostenverhaal en de financiële bijdragen vindt plaats op basis van de in het Programma opgenomen uitgangspunten, en is een collegebevoegdheid. 

2.1 Aanleiding

De gemeenteraad van Borsele heeft op 5 oktober 2023 de Omgevingsvisie vastgesteld. Hierin staan de lange-termijn-ambities voor de fysieke leefomgeving beschreven. Daarnaast benoemt de Omgevingsvisie de aspecten van de omgeving waar de gemeente trots op is en welke zij wil verbeteren en beschermen. De visie geeft ook een antwoord op nieuwe opgaven die op ons afkomen, zoals op het gebied van wonen, klimaat, energie, landbouw, vergrijzing, zorg en mobiliteit. De gemeente heeft in de Omgevingsvisie haar koers bepaald door antwoord te geven op de volgende vier vragen:

• Hoe houden we Borsele een fijne gemeente om te wonen?

• Hoe maken we samen Borsele klimaatbestendig en duurzaam?

• Hoe zetten we Borsele economisch en recreatief op de kaart?

• Hoe houden we Borsele mooi?
  

De koers in de Omgevingsvisie sluit aan bij de koers die de gemeenteraad van Borsele heeft geformuleerd in haar bestuursprogramma “Schakelen met Raad en Daad 2022-2026”. Zo wil de gemeente Borsele het woningtekort terugdringen door in te zetten op de bouw van meer woningen voor een keur aan doelgroepen. Ook onderzoekt de gemeente de mogelijkheden van clustering van maatschappelijke voorzieningen. In elk dorp wil de gemeente één centrale voorziening behouden. Uit de Kerkenvisie Borsele blijkt dat de religieuze functie van een groot aantal kerkgebouwen de komende jaren vervalt. De gemeente hecht veel waarde aan de instandhouding van deze beeldbepalende, en vaak monumentale, gebouwen, die het aanzicht van de dorpen bepalen. De gemeente wil ervoor zorgen dat er voldoende zoet water beschikbaar is en dat er compensatie komt voor het feit dat Borsele meer en meer fungeert als het “stopcontact voor Nederland”. Deze compensatie wil de gemeente inzetten om de leefbaarheid in Borsele te versterken. Dit alles betekent voor het grondbeleid dat er meer sturing van de gemeente wordt verwacht bij locatieontwikkelingen. 

Daarnaast gaat de gemeente investeringen doen in de kwaliteit van de openbare ruimte om de leefbaarheid te verbeteren. De kernopgaven zijn terug te vertalen naar investeringen in de volgende categorieën: groenstructuurplannen, infrastructuur en civiele werken, klimaatadaptatie, maatschappelijke voorzieningen en (stedelijke) herstructurering. Dit kan bijvoorbeeld gaan om aanleg van groenvoorzieningen en nieuwe wegen.  

Sommige van de voorzieningen zijn enkel te relateren aan één enkel nieuwbouwplan, zoals aanleg van een ontsluitingsweg voor het nieuwbouwplan (bijvoorbeeld een nieuwe wijk). Sommige voorzieningen kunnen ook worden gerealiseerd voor meerdere nieuwbouwplannen. Deze laatste soort voorzieningen worden bovenwijkse voorzieningen genoemd. Een kenmerk van deze voorzieningen is dat deze een gebiedsoverstijgend karakter hebben. Ze worden voor meerdere nieuwbouwplannen gerealiseerd of meerdere nieuwbouwplannen en/of de bestaande stad profiteren ervan. Er is hierbij een causaal verband tussen de realisatie van de voorzieningen en de nieuwbouwplannen.

Als er sprake is van voorzieningen waar nieuwbouwplannen van profiteren, dan is de gemeente wettelijk verplicht om de kosten van deze voorzieningen te verhalen op de nieuwbouwplannen die er profijt van hebben. Als dat meerdere nieuwbouwplannen zijn dan moeten de kosten van de voorzieningen naar rato van profijt worden verhaald op de nieuwbouwplannen. Het is ook reëel dat als nieuwbouwplannen profiteren van deze voorzieningen, de initiatiefnemer van deze nieuwbouwplannen ook een deel van de kosten betaalt en niet alleen de gemeente. 

Hiernaast acht de gemeente het nodig om investeringen te doen die van belang zijn voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Het gaat dan om bijvoorbeeld aanleg van infrastructuur, recreatieve voorzieningen (fiets- en wandelpaden, groen- en watervoorzieningen), landschapsontwikkeling of sloop van agrarische bebouwing. Bij deze voorzieningen is er geen causaal verband met nieuwbouwplannen, maar de nieuwbouwplannen hebben er wel profijt van. Er is dan geen directe aanleiding om de voorzieningen te realiseren maar er is wel sprake van een (functionele) samenhang tussen de voorzieningen en de nieuwbouwplannen. De voorzieningen zullen gaan bijdragen aan de kwaliteit van de leefomgeving. De Omgevingswet spreekt hierbij van het vragen van financiële bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen.

2.2 Doel

Dit Programma Kostenverhaal en Financiële bijdragen gaat over het verhalen van kosten (afdeling 13.6 Omgevingswet) en over het verhalen van financiële bijdragen aan ruimtelijke ontwikkelingen (afdeling 13.7 Omgevingswet).

Met dit Programma geeft de gemeente inzicht in:

• a.

  de wijze waarop de gemeente de gebiedseigen en bovenwijkse kosten bij ontwikkelaars (of andere initiatiefnemers van nieuwbouwplannen) gaat verhalen;

• b.

  de wijze waarop aan ontwikkelaars (of andere initiatiefnemers van nieuwbouwplannen) een financiële bijdrage aan ruimtelijke ontwikkelingen wordt gevraagd;

2.3 Opbouw van het Programma

Het Programma is opgebouwd uit een drietal delen:

• Deel 1 bevat het wettelijk kader zowel voor het verhalen van kosten als het vragen van financiële bijdragen en de uitgangspunten die de gemeente Borsele daarin kiest;

• Deel 2 bevat de uitwerking en toerekening van de financiële bijdragen naar de nieuwbouwplannen.
  

Bij dit Programma zijn ook een aantal bijlagen toegevoegd, namelijk:

• Bijlage 1: Wettelijk kader bovenwijkse voorzieningen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)

• Bijlage 2: Wettelijk kader financiële bijdragen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)

• Bijlage 3: Kostenverhaal met en zonder tijdvak

• Bijlage 4: Begrippenlijst

• Bijlage 5: Investeringenlijst

2.4 Voordelen van een Programma 

Het opstellen van het Programma is voor een gemeente niet wettelijk verplicht, maar heeft wel een aantal voordelen:

• een interne functie: 
  het Programma maakt duidelijk welke kosten verhaald kunnen worden wanneer ontwikkelende partijen tot ontwikkeling overgaan. Bovendien is het Programma ook de basis voor gemeentelijke (interne) afdrachten vanuit de grondexploitaties aan de financiële bijdragen.

• een externe functie: 
  het Programma maakt voor ontwikkelende partijen duidelijk hoe de gemeente omgaat met kostenverhaal en financiële bijdragen zodat helder is wat deze partijen in onderhandelingen over contracten kunnen verwachten.

2.5 Vaststelling en actualisatie

Het vaststellen, uitwerken en herzien van het Programma is een bevoegdheid van het college. Het programma zal vooraf in een informatieraad ter consultatie aan de gemeenteraad worden aangeboden. Daarnaast is het van belang dat het Programma actueel is. Een periodieke herziening is daarom noodzakelijk. Periodiek herzien is nodig omdat er tussentijds sprake kan zijn van nieuwe investeringen, een wijziging in de nieuwbouwplannen optreedt (aantal projecten of wijziging programma), etc. 

Ten aanzien van de actualisatie van het Programma gelden de volgende uitgangspunten: 

• Deel 1 van het Programma, het beleidsmatig en kaderstellend deel, wordt eenmaal in de 4 jaar herzien. 

• Deel 2 wordt (indien nodig) jaarlijks geactualiseerd. 

3.1 Kostenverhaalsplicht

In de Omgevingswet is, net als in de Wet ruimtelijke ordening, opgenomen dat een gemeente de kosten die zij maakt ten behoeve van een nieuwbouwplan moet verhalen op degene die (bouw)activiteiten verricht. Dit worden de kostenverhaalsplichtige activiteiten genoemd en zijn benoemd in het Omgevingsbesluit (zie Bijlage 1: Wettelijk kader bovenwijkse voorzieningen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)). In het Omgevingsbesluit staat in welke gevallen (voor welke soorten activiteiten) de gemeente kostenverhaal moet toepassen. Dit is bijvoorbeeld feitelijk al het geval bij realisatie van één woning of verbouwing van een of meer gebouwen tot een woonfunctie, kantoren, detailhandel etc. In dit Programma worden de kostenverhaalsplichtige activiteiten “kostendragers” genoemd. De door de gemeente te realiseren investeringen in de fysieke leefomgeving worden in dit Programma ook wel “kostenvragers” genoemd. 

3.2 Overzicht kostenverhaal in de Omgevingswet

In onderstaand overzicht is opgenomen op welke wijze het kostenverhaal plaatsvindt in de Omgevingswet. 

3.3 Tweesporenbeleid bij kostenverhaal 

3.3.1 Algemeen

Als er sprake is van nieuwbouwplannen (kostenverhaalsplichtige activiteiten), dan kan de gemeente haar kostenverhaal op twee manieren regelen. Dit kan door middel van het privaatrechtelijke spoor of het publiekrechtelijke spoor. In onderstaande tabel staan de verschillen genoemd, welke in de paragrafen daarna worden toelicht.

3.4 Verhaalbare kostensoorten 

Als er sprake is van kostenverhaalsplichtige activiteiten, ofwel kostendragers, dan is de gemeente verplicht om de kosten die op de kostensoortenlijst zijn genoemd te verhalen. De kostensoortenlijst is opgenomen in Bijlage 1: Wettelijk kader bovenwijkse voorzieningen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit). Voorbeelden van kosten die op de kostensoortenlijst staan, zijn de gemeentelijke apparaatskosten (plankosten) en de kosten voor de realisatie van infrastructurele voorzieningen, zoals rotondes en wegen. De kostensoortenlijst maakt naast de verhaalbare soorten kosten ook duidelijk dat alleen de aanleg- of wijzigingskosten (realisatie of aanpassing) van voorzieningen tot de verhaalbare kosten behoren. De kosten voor beheer en onderhoud van de voorzieningen na realisatie mogen niet worden verhaald en komen voor rekening van de gemeente.

3.5 Modellen kostenverhaal in relatie tot verhaalbare kosten 

3.6 Gebiedseigen kosten 

Gebiedseigen kosten zijn de kosten die direct gerelateerd zijn aan een specifiek gebied waarin een ruimtelijk initiatief plaatsvindt. Deze kosten kunnen bijvoorbeeld betrekking hebben op de aanleg of verbetering van wegen, rioleringen, groenvoorzieningen, waterberging en andere infrastructuur die nodig is om het initiatief mogelijk te maken. 

3.7 Bovenwijkse kosten (PPT-criteria) 

Voor het verhaal van kosten van voorzieningen met een gebiedsoverstijgend karakter moet de gemeente rekening houden met de zogenaamde PPT-criteria (Profijt, Proportionaliteit en Toerekenbaarheid):

• Profijt: De locatie waar de nieuwbouwplannen gerealiseerd worden ondervindt nut van de te treffen werken, voorzieningen en/of maatregelen.

• Proportionaliteit: Als (meerdere) nieuwbouwplannen profijt ondervinden van een voorziening worden de kosten naar rato verdeeld. Naarmate een locatie meer profijt heeft, draagt deze meer bij aan de kosten.

• Toerekenbaarheid: Er bestaat een causaal verband tussen de nieuwbouwplannen en realisatie van de bovenwijkse voorziening. Dat betekent dat de gemeente de kosten alleen maakt bij of ten behoeve van de realisering van nieuwbouwplannen. 
  

In het publiekrechtelijke spoor van kostenverhaal is toepassing van de PPT-criteria verplicht. In het privaatrechtelijk spoor zijn deze niet verplicht, al spelen ze normaal gesproken wel een rol. De reden daarvoor is dat het publiekrechtelijk spoor een schaduwwerking heeft in het privaatrechtelijk spoor. 

Het sluiten van een anterieure overeenkomst berust op het bereiken van wilsovereenstemming. Dit betekent dat onder andere de eisen van redelijkheid en billijkheid en ook de algemene beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn. Ook mag geen betaalplanologie ontstaan, in de zin dat de gemeente de bereidheid tot planologische medewerking bij een aangewezen nieuwbouwplanontwikkeling afhankelijk stelt van het sluiten van een anterieure overeenkomst.

Zoals uit voorgaande blijkt, dient de gemeente bij de bepaling van de bijdrage aan bovenwijkse voorzieningen, rekening te houden met de PPT-criteria. Uitgangspunt is dat verschillende nieuwbouwplannen naar rato van profijt bijdragen aan de kosten van de voorzieningen. Naast de nieuwbouwplannen profiteert ook de bestaande vastgoedvoorraad binnen de gemeente van de nieuwe voorzieningen. Denk hierbij aan woningen, bedrijventerreinen, recreatie, maatschappelijke voorzieningen etc. De bestaande vastgoedvoorraad wordt daarom meegenomen in de bepaling van de PPT-criteria in het kostenverhaal van bovenwijkse voorzieningen. Het deel van de kosten dat de gemeente niet kan verhalen op initiatiefnemers van nieuwbouwplannen wordt toegerekend aan de bestaande vastgoedvoorraad en is voor rekening van de gemeente. Dit principe is hieronder toegelicht aan de hand van een voorbeeld:

3.8 Verdeelsleutels 

De toepassing van de eerdergenoemde PPT-criteria brengt met zich mee dat de gemeente de kosten naar “rato” moet verdelen over de projecten die daarvan profiteren en de bestaande stad. Bij het verdelen van de kosten wordt gebruikt gemaakt van verdeelsleutels. Afhankelijk van de aard van de voorziening kijkt de gemeente welk type sleutel het best passend is voor de toedeling van de kosten. Bij infrastructurele voorzieningen, zoals wegen, ligt het voor de hand om gebruik te maken van verkeersgeneratiecijfers van het CROW. In deze cijfers is per type woningen en andere functies, zoals kantoren, recreatievoorzieningen etc. de daarbij behorende verkeersgeneratie bepaald. Bij andere voorzieningen, waarbij bijvoorbeeld niet kan worden gezegd dat het ene type woning meer gebruik maakt van de voorziening of meer profijt heeft, zoals bij parken, wordt gekeken naar aantallen.

3.9 Woningequivalenten 

Om woningen (en het onderscheid daarbij) en niet-woningen met elkaar te kunnen vergelijken wordt gebruikt gemaakt van een omslagmethode op basis van woningequivalenten (WEQ). Hierbij wordt een bepaald aantal m² aan brutovloeroppervlakte (hierna: “bvo”) van een niet-woningbouwfunctie gelijkgesteld aan één woning. Deze omslagmethode gebruikt de gemeente als verdeelsleutel bij voorzieningen waarbij er geen onderscheid gemaakt kan worden in de mate van profijt binnen de diverse bebouwingscategorieën, zoals bijvoorbeeld bij parken. 

3.10 Netto kostenverhaal 

Het is ook belangrijk om rekening te houden met het feit dat het kostenverhaal betrekking heeft op de daadwerkelijke kosten van de gemeente. Het gaat hierbij om de netto kosten. Dit zijn: 

Netto kosten: investeringskosten van voorzieningen – subsidies en bijdragen van derden.

De daarna resterende investeringsbedragen verdeelt de gemeente over de nieuwbouwplannen die daarvan profijt hebben. 

Het kan ook voorkomen dat een initiatiefnemer een verzoek indient voor een nieuwbouwplan, waarbij in het verleden al een afdracht is gedaan aan de bovenwijkse voorzieningen. Ook in deze gevallen is netto kostenverhaal het uitgangspunt. Dat wil zeggen dat bij de bepaling van de nieuwe bijdrage een verrekening plaatsvindt met de eerder ontvangen bijdragen:

3.11 Macroaftopping

Voor het verhaal van kosten van bovenwijkse voorzieningen geldt ook nog dat in de Omgevingswet is bepaald dat de hoogte van het totale kostenverhaal door de gemeente niet méér kan bedragen dan het totaal van de opbrengsten. Dit wordt de zogenaamde macroaftopping genoemd. In de Omgevingswet is dit voor het publiekrechtelijk spoor wettelijk bepaald. Voor het privaatrechtelijk spoor geldt deze macroaftopping niet. 

3.12 Afzien van kostenverhaal

De gemeente kan in een aantal gevallen afzien van het verplichte kostenverhaal. In artikel 8.14 van het Omgevingsbesluit (zie Bijlage 1: Wettelijk kader bovenwijkse voorzieningen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)) is een mogelijkheid opgenomen om af te zien van kostenverhaal. Dit is mogelijk als:

• Het totaal van de verschuldigde geldsommen minder bedraagt dan € 10.000,-;

• Er geen verhaalbare kosten zijn; of

• De verhaalbare kosten alleen de aansluiting van een locatie op de openbare ruimte of de aansluiting op nutsvoorzieningen betreffen.

4.1 Algemeen

In de Omgevingswet is ook een mogelijkheid opgenomen om een financiële bijdrage aan de ruimtelijke ontwikkelingen te vragen aan initiatiefnemers van nieuwbouwplannen. Deze mogelijkheid bestaat naast het verplichte kostenverhaal. De mogelijkheid tot het vragen van financiële bijdragen wordt in dit hoofdstuk toegelicht.

4.2 Definitie, kostensoorten en toepassingsbereik

De gemeente kan een financiële bijdrage opnemen in een overeenkomst met een initiatiefnemer van een nieuwbouwplan. Bijvoorbeeld ter (noodzakelijke) verbetering van de ruimtelijke kwaliteit van gebieden en de realisatie van maatschappelijke functies. In het Omgevingsbesluit zijn verschillende categorieën voorzieningen genoemd waarvoor een bijdrage kan worden afgesproken (zie Bijlage 2: Wettelijk kader financiële bijdragen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)). Voorbeelden van voorzieningen betreffen voorzieningen gericht op wijziging of inrichting van het landelijk gebied ter verbetering van landschappelijke waarden. Ook de aanleg van recreatievoorzieningen die behoren tot de gemeentelijke of regionale groenstructuur (parken en recreatiegebieden) behoren tot dergelijke voorzieningen. Hierbij gaat het om de aanleg- of wijzigingskosten. Kosten voor beheer en onderhoud van de voorzieningen zijn voor rekening van de gemeente.

Verschil met kostenverhaal

De kostensoorten zijn algemener gedefinieerd dan bij het kostenverhaal. Daarnaast is er bij financiële bijdragen geen sprake van de verplichte PPT-criteria. Wel is sprake van profijt en proportionaliteit. Bij financiële bijdragen is namelijk geen sprake van een causaal verband. Hierdoor ontbreekt de toerekenbaarheid. Bij financiële bijdragen gaat het om de (functionele) samenhang. Het profijt bevindt zich in het feit dat bewoners of bedrijven in het gebied gebruik kunnen maken van de voorzieningen of daarvan profiteren doordat de kwaliteit van de leefomgeving verbetert.

Ook bij het vragen van een financiële bijdrage kan sprake zijn van zowel een privaatrechtelijk als publiekrechtelijk spoor. In het publiekrechtelijk spoor mag de gemeente alleen voor de eerdere genoemde kostenverhaalsplichtige activiteiten een bijdrage verplichten in het omgevingsplan. Het privaatrechtelijk spoor is ruimer. In dat spoor mag de gemeente voor andere activiteiten een bijdrage afspreken met ontwikkelaars. Deze extra activiteiten zijn opgenomen in het Omgevingsbesluit. Voorbeelden van activiteiten in het privaatrechtelijk spoor zijn de realisatie van land- of tuinbouw, opwekking of winning, omzetting of transport van energie en realisatie van handelsreclame. 

Belangrijk aspect is ook dat de samenhang tussen een financiële bijdrage en de ruimtelijke ontwikkeling wordt aangegeven. In het omgevingsplan moet de functionele samenhang worden onderbouwd tussen de kostendragers en de kostenvragers. Voor de privaatrechtelijke toepassing geldt dat de samenhang tussen kostenvragers en kostendragers moet worden benoemd in een omgevingsvisie of programma. 

4.3 Tweesporenbeleid bij financiële bijdragen  

4.3.1 Algemeen

In de vorige paragraaf is al aangegeven dat ook voor het vragen van een financiële bijdrage een publiekrechtelijk spoor en een privaatrechtelijk spoor beschikbaar is. In onderstaande tabel staan de verschillen genoemd, welke in de paragrafen daarna worden toelicht.

5.1 Algemeen

De gemeente Borsele hanteert een aantal uitgangspunten bij het verhaal van kosten en ook bij het vragen van financiële bijdragen. Deze worden hieronder besproken.

5.2 Algemene uitgangspunten gemeente Borsele 

6.1 Algemeen

In dit Programma is opgenomen welke voorzieningen de gemeente wenst te gaan realiseren en waarvan ze een bijdrage in de kosten wenst van projecten die profijt hebben bij de aanleg van deze voorzieningen. Het storten van afdrachten in een reserve en het onttrekken van bedragen uit die reserve zijn bevoegdheden van de gemeenteraad.

6.2 Reserve financiële bijdragen  

Ten aanzien van de financiële bijdragen bestaan er twee routes waarmee bijdragen verhaald kunnen worden, zijnde de privaatrechtelijke route en de publiekrechtelijke route. Ten aanzien van de bijdragen en de bestedingen van deze bijdragen dient er verantwoording te worden afgelegd. De verantwoording kan geschieden middels de jaarrekening. Om het financiële verloop van de geldstromen inzichtelijk te maken worden de financiële bijdragen in een reserve Financiële bijdragen gestort en onttrokken. De communicatie omtrent de reserve loopt via de paragraaf grondbeleid in de jaarrekening en de begroting.

6.3 Reserve compensatie waterberging 

Het uitgangspunt is dat een initiatiefnemer waterberging voor zijn bouwplan op eigen terrein realiseert. Als dat niet lukt, doet de initiatiefnemer een bijdrage aan de gemeente, conform de raamovereenkomst “Oprichting waterbergingsfonds gemeente Borsele”. Dit stelt de gemeente in staat de waterberging op een andere, geschikte, locatie te realiseren. Afdrachten met betrekking tot waterberging worden gedaan in de reserve compensatie waterberging. De communicatie omtrent de reserve loopt via de paragraaf grondbeleid in de jaarrekening en de begroting.

8.1 Algemeen

Dit hoofdstuk bevat een beschrijving van de toerekening van financiële bijdragen aan ruimtelijke initiatieven.

8.2 Toerekening van financiële bijdragen

8.2.5 Toepassen wegingsfactor 

Niet alle woningtypen en overige functies hebben dezelfde opbrengstpotentie (“draagkracht”). Het standaardtarief moet vermenigvuldigd worden met de wegingsfactor om te komen tot een tarief dat in verhouding staat tot de opbrengstpotentie. De wegingsfactor is bepaald op basis van de gemiddelde grondwaarde van de verschillende functies. De gemiddelde grondprijs van een betaalbare koop of middenhuurwoning en overige functies wordt als basis genomen, daarom geldt voor die categorie een wegingsfactor van 1,00. Sociale woningbouw wordt vrijgesteld van een financiële bijdrage, voor deze categorie geldt een wegingsfactor van 0,00. De wegingsfactor wordt bepaald door de gemiddelde grondprijs van een vrijesectorwoning te delen door de gemiddelde grondprijs van een betaalbare koop en middenhuurwoning. 

Het standaardtarief € 796,- per woning wordt vermenigvuldigd met de wegingsfactor om het tarief per functie te berekenen.

8.2.6 Rekenvoorbeeld 

Een initiatiefnemer dient een plan in van 10 sociale huurwoningen, 10 betaalbare koopwoningen en 3.000 m² BVO bedrijfsmatig vastgoed. De initiatiefnemer dient de volgende financiële bijdrage te betalen aan de gemeente:

 

Bijlage 1: Wettelijk kader bovenwijkse voorzieningen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)

/join/id/regdata/gm0654/2025/074cb0baf48d4bdbb1b3de459511c824/nld@2025‑03‑17;09394998

Bijlage 2: Wettelijk kader financiële bijdragen (Omgevingswet en Omgevingsbesluit)

/join/id/regdata/gm0654/2025/6d7bd65d8b38463ea25bfaa8bbba012c/nld@2025‑03‑17;09394998

Bijlage 3: Kostenverhaal met en zonder tijdvak

/join/id/regdata/gm0654/2025/849cc94262a449f1b2c148d652e5f7a9/nld@2025‑03‑17;09394998

Bijlage 4: Begrippenlijst

/join/id/regdata/gm0654/2025/d88893ea40654ae18872bbaf2190f249/nld@2025‑03‑17;09394998

Bijlage 5: Investeringenlijst

/join/id/regdata/gm0654/2025/7de81f0b2b59472c9735b37d3eaa7b01/nld@2025‑03‑17;09394998

Bijlage 6: Programma kostenverhaal en financiële bijdragen 2025

/join/id/regdata/gm0654/2025/e75eb686b2cd481c972f0f4e19474786/nld@2025‑03‑17;09394998