Integraal Veiligheidsplan 2025-2028

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van hun inwoners, forenzen en toeristen die in hun gemeente wonen, werken en recreëren. Met het vaststellen van dit Integraal veiligheidsplan (IVP) geeft de gemeenteraad richting aan en stelt zij kaders voor het lokale veiligheidsbeleid. In dit IVP zetten we als gemeente Ameland onze prioriteiten en ambities op het gebied van veiligheid uiteen voor de komende vier jaar (2025-2028). Prioriteiten stellen is nodig, omdat er altijd meer veiligheidsvraagstukken zijn dan beschikbare capaciteit. De wereld om ons heen verandert snel en dit brengt nieuwe veiligheidsuitdagingen met zich mee. Dit dwingt ons om keuzes te maken en capaciteit in te zetten op waar dat het meest nodig en het meest effectief is.

Het IVP dient niet alleen als leidraad voor onze prioriteiten, maar ook als instrument voor monitoring en verantwoording. Het stelt ons in staat om de voortgang van ons veiligheidsbeleid te meten en verantwoording af te leggen aan onze inwoners en onze gemeenteraad. Daarnaast vormt het IVP de basis voor samenwerking tussen verschillende partners en actoren op het gebied van veiligheid.

Het plan legt op verschillende plekken verbindingen met ander gemeentelijk beleid en met de behoeften van inwoners. Natuurlijk gaat het ook in op de rol van partners zoals de andere Waddeneilanden, politie en Openbaar Ministerie. Zo kiezen we, net als in het vorige beleid, voor een integrale aanpak met preventieve en repressieve elementen, om samen nog effectiever te worden, vooral bij het voorkomen van veiligheidsvraagstukken. De preciezere aanpak van de prioriteiten en overige veiligheidsthema’s wordt vastgelegd in de jaarlijkse uitvoeringsplannen. Dit Integraal Veiligheidsplan heeft een strategisch karakter: het schetst hoofdlijnen van de aanpak en benoemt doelen voor 2028. Het jaarlijkse uitvoeringsplan bevat concrete acties en is ook dynamisch van aard en kan tussentijds bijgesteld worden wanneer dit nodig is. Dit IVP is in nauwe afstemming met de partners tot stand gekomen. De uitkomsten daarvan zijn verwerkt in dit beleid en staan ook kort vermeld bij de prioriteiten. Gebruik is gemaakt van de politiecijfers, de uitkomsten van de Veiligheidsmonitor(bewonersenquête), trends en de kennis en ervaring van externe partners. Het traject is als geheel opgezet conform de VNG-methode Kernbeleid Veiligheid.

Dit integraal veiligheidsbeleid staat niet op zich. Veiligheid is een onderwerp dat veel beleidsvelden raakt. Door de gemeentelijke organisatie heen is op allerlei gebied beleid ontwikkeld. Dit raakt vaak ook het onderdeel veiligheid. Het integraal veiligheidsbeleid is bedoeld om op het gebied van veiligheid een verbinding aan te brengen in het bestaande en nog te ontwikkelen beleid. In dit integraal veiligheidsbeleid worden gezamenlijke prioriteiten gesteld en doelen bepaald. Als voorbeelden van flankerend beleid zijn te noemen het evenementenbeleid en het Vergunningen-, toezicht- en handhavingsbeleid.

1.1 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 wordt het huidige veiligheidsbeleid geëvalueerd. In Hoofdstuk 3 worden de landelijke en de regionale prioriteiten gesteld. In hoofdstuk 4 treft u de veiligheidsanalyse aan. In hoofdstuk 5 zijn de daaruit volgende lokale prioriteiten en doelen uiteengezet. Vervolgens wordt er in hoofdstuk 6 aandacht besteed aan de budgetten die hieruit voortvloeien, de communicatie en de verantwoording.

Het Integraal Veiligheidsplan 2021 – 2024 gaf op hoofdlijnen de aanpak voor de afgelopen vier jaren weer. De doelen die werden gesteld voor 2024 warden de volgende:

• 1.

  Het verhogen van de feitelijke veiligheid - objectief;

• 2.

  Het verhogen van de ervaren veiligheid - subjectief;

• 3.

  Het terugdringen van overlast - objectief en subjectief.

Uit de politiecijfers van de afgelopen jaren blijkt dat Ameland een (relatief) veilige en leefbare gemeente is, waarbij soms enkele gevallen al snel leiden tot grote fluctuaties. Het streven was in ieder geval om het niveau van objectieve en subjectieve veiligheid te behouden en waar mogelijk te verbeteren. Wanneer we kijken naar de politiecijfers van de afgelopen vier jaar zien een redelijk stabiel beeld. 2021 stond nog vrijwel volledig in het teken van de Covid-19 pandemie en helemaal objectief vergelijken is dan ook lastig. Wel kunnen we concluderen dat de cijfers over het algemeen op hetzelfde niveau zijn gebleven als de jaren voor en na de Covid-19 pandemie.

In 2021 en 2023 hebben we de Veiligheidsmonitor laten uitvoeren. De Veiligheidsmonitor is een bevolkingsonderzoek naar veiligheid, leefbaarheid en slachtofferschap van veelvoorkomende criminaliteit. De uitkomsten van deze subjectieve veiligheidscijfers zijn bij het opstellen van het vorige Integrale Veiligheidsplan niet meegenomen, omdat deze pas beschikbaar waren na de vaststelling van het plan. Wel is er rekening gehouden bij het opstellen van de jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s met de uitkomsten van deze Veiligheidsmonitor.

Voor het terugdringen van overlast zijn er verschillende acties ondernomen. Zo is er aandacht gevraagd in de signaleringsfunctie van de politie, zijn er verschillende gesprekken gevoerd met bewoners en bedrijven, worden afschriften verstuurd naar direct betrokkenen wanneer er een incidentele festiviteit plaatsvindt, worden er structureel BOA’s ingezet en hebben we ingezet op de mogelijkheid om anoniem misdaad te melden (o.a. door Meld Misdaad anoniem). Ondanks alle inspanningen zijn we grotendeels afhankelijk van het type toerist dat ons eiland aandoet. Zo kan een enkele groep in een bepaald weekend het aantal overlastklachten flink doen stijgen. Desondanks lijkt de insteek van het gesprek aangaan met bewoners en bedrijven ervoor te zorgen dat het aantal meldingen niet toeneemt.

Los van overlast was Ondermijning een prioriteit. Er is een apart plan van aanpak Ondermijning opgesteld en hier is uitvoering aan gegeven. Zo zijn er bewustwordingssessies georganiseerd, zijn het Damoclesbeleid (artikel 13b opiumwet), Bibob-beleid en het beleidsplan aanpak Mensenhandel vastgesteld en zijn we aangesloten bij de Friese Norm. Of deze maatregelen ertoe hebben geleid tot minder ondermijning is moeilijk meetbaar. We werpen in ieder geval drempels op voor criminelen die zich willen mengen met de bovenwereld.

De gekozen methodiek door een aantal prioriteiten te stellen waar we ons de komende jaren ons vooral op richten lijkt een goede aanpak. Daarnaast is gebleken dat het hebben van ruimte binnen de planning noodzakelijk is om te kunnen schakelen wanneer actualiteiten of ad hoc zaken inzet en dus tijd vergen.

Veiligheid is een onderwerp dat veel beleidsvelden raakt en op veel verschillende niveaus wordt ontwikkeld. Zo wordt op landelijk niveau elke vier jaar de Landelijke Veiligheidsagenda vastgesteld door de minister van Justitie en Veiligheid (artikel 18, Politiewet 2012). Hierin staan de landelijke beleidsdoelstellingen vast ten aanzien van de taakuitvoering van de politie. Deze prioriteiten richten zich op vraagstukken die landelijk spelen, die (eenheids)overstijgend zijn en/of waar afstemming in de aanpak of specifieke expertise op landelijk niveau voor nodig is. In de Landelijke Veiligheidsagenda 2023-2026 betreft dit bijvoorbeeld de volgende thema’s:

• -

  ondermijning en georganiseerde criminaliteit;

• -

  mensenhandel;

• -

  cybercrime;

• -

  verbinding met de samenleving en maatschappelijke onrust; en

• -

  intelligence en internationale samenwerking.

Gedurende de duur van ons Integraal Veiligheidsplan verschijnt er dus een nieuwe Landelijke Veiligheidsagenda, waarbij we zullen bekijken welke gevolgen dit heeft voor de laatste twee jaar. In de jaarplannen kunnen we wijzigingen uitvoeren indien gewenst.

Regionale kaders / prioriteiten

Naast de landelijke veiligheidsagenda, wordt er ook op regionaal niveau afstemming en samenwerking gezocht. Artikel 39, eerste lid, van de Politiewet schrijft voor dat elke vier jaar een regionaal beleidsplan vastgesteld door de burgemeesters van de gemeenten in het gebied waarin de regionale eenheid de politietaak uitvoert. Voor de gemeente Ameland betreft dat het Regionaal Beleidsplan Veiligheid Noord-Nederland 2024-2027. Het plan beschrijft de strategische ontwikkelthema’s voor de politie haar gezag en haar partners voor de komende vier jaren en kent de volgende strategische uitgangspunten:

• -

  Focus: beperkt aantal thema’s;

• -

  Flexibel: meebewegen met ontwikkelingen in de samenleving en

• -

  Passend en slim: nieuwe coalities vormen en slim omgaan met capaciteit.

Er wordt in toenemende mate niet alleen gehandeld bij aan het licht komen van veiligheidsproblemen, maar meer en meer wordt getracht deze problemen te (helpen) voorkomen. Dat betekent samenwerken met (ook andere) publieke én private partners en binnen eigen organisaties domein overstijgend werken. Dus ook buiten het beleidsveld ‘veiligheid’.

Centraal staan de regionale thema’s:

• -

  Maatschappelijk ongenoegen, polarisatie en radicalisering;

• -

  (Georganiseerde) ondermijnende criminaliteit;

• -

  Cyberveiligheid en

• -

  Veiligheid en zorg;

Ook voor dit regionale plan geldt dat gedurende de loop van ons Integraal Veiligheidsplan er een nieuwe regionaal beleidsplan verschijnt, waarbij we zullen bekijken welke gevolgen dit heeft voor het jaar 2028. In de jaarplannen kunnen we wijzigingen doorvoeren indien gewenst.

Gemeentelijke kaders / Prioriteiten

Vertrekpunt voor dit beleid zijn de door de gemeenteraad bepaalde kaders en doelstellingen en de door de wetgever aan de gemeente toebedeelde taken. Het wettelijk kader varieert van de bepalingen in de Gemeentewet tot in het bijzonder de burgemeestersbevoegdheid in het kader van openbare orde en veiligheid. T e denken valt verder aan de Drank- en Horecawet en de Wet veiligheidsregio’s. De verschillende gemeentelijke beleidskaders waar bij de uitvoering van dit Integraal Veiligheidsplan rekening mee wordt gehouden, zijn de Nota Gezondheidsbeleid met Preventie en handhavingsplan Alcohol, het nog vast te stellen nieuwe evenementenbeleid en het nog vast te stellen nieuwe VTH-beleid.

Specifiek binnen het coalitieakkoord wordt genoemd: Blijvende aandacht veiligheid algemeen (specifiek scheepvaart boven de eilanden o.a. door toename risico’s windparken).

De afgelopen jaren zijn er verschillende incidenten geweest op het water. Denk hierbij aan de overboord geslagen containers van de MSC Zoë, de aanvaring van de watertaxi’s nabij Terschelling en de brand op het schip de Freemantle Highway. Aandacht voor de veiligheid en voorschriften van de scheepvaart boven de eilanden maakt dan ook zeker deel uit van structurele inzet en komt dan ook terug in onze jaarplannen. Hetzelfde geldt voor vele andere onderwerpen als de strandbewaking, natuurbrandbeheersing en de afstemming met de Veiligheidsregio over de crisisbeheersing.

Bij het inzichtelijk maken van de problematiek is er wederom gebruik gemaakt van objectieve en subjectieve veiligheidscijfers, namelijk de politiecijfers en de Veiligheidsmonitor. Bij de politiecijfers maken we gebruik van de laatste vier jaar om uitschieters of trends inzichtelijk te kunnen maken.

De Veiligheidsmonitor is een bevolkingsonderzoek waarin wordt gevraagd naar de mening over de woonomgeving, de leefbaarheid en de veiligheid in de gemeente en de eigen woonwijk. Hieronder treft u een overzicht aan van de politiecijfers en de veiligheidsmonitor.

4.1 Politiecijfers

In 2023 is overlast in de breedste zin toegenomen. Er zijn meer meldingen van drank- en drugsoverlast en ook het aantal meldingen van jeugdoverlast is weer licht gestegen. Daarnaast is er een sterke toename te zien in het aantal meldingen van overlast door personen met verward/onbegrepen gedrag. Deze trend is ook regionaal en landelijk te zien, de cijfers van Ameland zijn hierin dan ook niet uitzonderlijk. Ook op Ameland zal geïnvesteerd moeten worden in de samenwerking tussen zorg en veiligheid.

In onderstaand schema treft u een overzicht aan van de politiecijfers van de afgelopen jaren. De cijfers over het jaar 2024 ontvangen we in de loop van 2025 en maken dus geen deel uit van het overzicht. Het gaat hierbij om de geregistreerde misdrijven per thema. Wat hierbij opvalt is dat het aantal meldingen redelijk stabiel blijft. De opmerking die hierbij moet worden gemaakt is dat 2020 in het teken stond van veel lockdowns als gevolg van Covid-19. Ook in 2021 hadden we in bepaalde perioden te maken met maatregelen, waardoor bijvoorbeeld de horeca tussen 0.00 en 06.00 uur dicht moest zijn.

Tabel 4.1 Politiecijfers laatste 4 jaar

Een paar thema’s zijn (licht) gestegen, andere zijn (licht) gedaald. De overlast in 2021 kende een piek, mede omdat er geen vertier meer was voor jongeren na 0.00 uur. Nadat de aantallen in 2022 daalden tot het niveau van voor de coronamaatregelen, zien we in 2023 toch weer een flinke stijging. Navraag bij de politie wijst uit dat het merendeel is te herleiden tot een bepaalde kwestie (overspannen persoon), en ook zijn er veel meldingen binnengekomen over jeugd in het voormalige zwembad in Nes. Bij constatering van gaten in het hekwerk om of in het zwembad wordt de eigenaar direct in kennis gesteld met het verzoek om het hekwerk/zwembad te herstellen. Op social media kanalen staan veel filmpjes van vloggers die rondlopen in het voormalige zwembad. Dit is waarschijnlijk mede de oorzaak dat andere kinderen opnieuw gaten maken in het hekwerk en het zwembad om er ook zelf in te kijken. Tijdens de zomermaanden zijn er door de politie regelmatig controles uitgevoerd op de overlastlocaties, maar dit heeft er niet toe geleid dat het aantal overlastmeldingen is gedaald. Er is aandacht gevraagd bij de eigenaar van het gebouw, maar de sloop van het pand lijkt op dit moment de enige oplossing.

Het aantal meldingen van drank- en drugsoverlast is ook gestegen en ook voertuigcriminaliteit is relatief flink gestegen. Het gaat hier met name om de diefstal van fietsen.

We zien ook een aantal dalers; De overige vermogensdelicten (o.a. verduistering, heling, bedrog, chantage, diefstal zonder braak) kende in 2022 nog een grotere piek en is nu weer iets gedaald. Ook illegale handel (met name horizontale fraude) is gedaald en het aantal geluidsoverlastmeldingen daalt ook voor het tweede jaar op rij. Horizontale fraude gaat over fraude tussen burgers onderling, dus bijvoorbeeld martkplaatsoplichting of whatsapp fraude.

In bijlage I treft u het complete overzicht aan van de meldingen over de afgelopen 4 jaar, verdeeld in sub thema’s.

4.2 Veiligheidsmonitor

Cijfers alleen geven lang niet altijd een beeld van de daadwerkelijke situatie. Niet iedereen neemt contact op met de politie bij een voorval en daarom is het ook belangrijk om inwoners van Ameland te vragen naar hun ervaringen en dit doen we middels de Veiligheidsmonitor. Om een beeld te krijgen hoe de bevolking de veiligheid ervaart neemt de gemeente Ameland deel aan dit tweejaarlijkse onderzoek. De Veiligheidsmonitor wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het subjectieve veiligheidsgevoel kan namelijk afwijken van de daadwerkelijke politiecijfers. Er zijn 500 enquêtes verstuurd naar willekeurig gekozen inwoners van Ameland. Ongeveer de helft van de ondervraagden heeft de enquête ingevuld. De opgeleverde rapportage bevat (trend)cijfers voor Nederland als geheel, maar ook uitsplitsingen naar politieregio's en de gemeenten. In Friesland hebben deze keer Heerenveen, Smallingerland en Sudwest-Fryslân de enquête afgenomen.

Hieronder treft u in hoofdlijnen de uitkomsten van de verschillende thema’s uit de Veiligheidsmonitor van 2021 en 2023 aan, met daarbij ter vergelijking de cijfers van Friesland en Nederland. Bij enkele thema’s gaat het om een cijfer (schaal 1-10) en bij de andere thema’s gaat het om een percentage.

Tabel 4.2 Veiligheidsmonitor 2021 en 2023

* Bij Handhaving zijn voor Ameland geen gegevens aanwezig. Ondervraagden hebben over het functioneren van gemeentelijke handhavers onvoldoende aangegeven hoe (on)tevreden ze hierover zijn.

In bijlage II treft u een overzicht aan per specifiek onderdeel in vergelijking met Nederland en de profieltaart voor Ameland. Wanneer we beter scoren dan de andere gemeenten, dan is de kleur respectievelijk licht- en donkergroen. Wanneer we minder goed scoren is de kleur licht- en donkerrood. Wat bovenstaand overzicht en bijgevoegd document laat zien is dat de inwoners van Ameland een veel hoger veiligheidsgevoel ervaren dan de gemiddelde score van andere gemeenten. Er zijn echter een aantal onderdelen waarin we lager scoren dan het Friese en landelijke gemiddelde. De punten waarin we (flink) onder gemiddeld scoren zijn:

• -

  De overlast van horecagelegenheden bij het onderdeel milieu (2,8% tegenover 0,8 % in Friesland gemiddeld);

• -

  Seksueel geweld onder het kopje slachtofferschap (3,0 % tegenover 1,5 % in Friesland gemiddeld);

• -

  Het aantal keren dat men contact heeft gehad met de politie de afgelopen 12 maanden (30 % tegenover 22,6 % in Friesland gemiddeld);

• -

  Preventie. Op vrijwel alle overige preventieve maatregelen (o.a. diefstalpreventie, buurtpreventie en digitale weerbaarheid) scoren we lager. Het enige punt waar Ameland beter op scoort dan het gemiddelde is het aantal aanmeldingen bij Burgernet. Qua digitale weerbaarheid scoren we overigens gemiddeld ten opzichte van Friesland.

Op bepaalde thema’s waar we minder op scoren is het lastig om daar gemiddeld te scoren of zelfs boven het gemiddelde. De hogere veiligheidsbeleving op Ameland vertaalt zich logischerwijs in minder voorzichtigheid en minder voorzorgsmaatregelen. Pas wanneer men wordt geconfronteerd met bijvoorbeeld diefstal, dan pas zal men maatregelen treffen als camera’s, alarminstallaties en extra veiligheidssloten. Gelet op het geringe aantal per jaar is de verwachting dat we ook in 2025 onder gemiddeld scoren als het gaat om preventie.

Ook de beleving van overlast door horeca is verklaarbaar. Per 1000 inwoners heeft Ameland ongeveer 35 horecavestigingen. In Friesland ligt dit aantal tussen horecavestigingen de 2,5 en de 5,5 per 1000 inwoners. Hoewel er uiteraard aandacht nodig blijft om de overlast zo veel mogelijk te beperken, is het vrijwel ondoenlijk om hetzelfde niveau als de Friese gemeenten te krijgen op dit gebied.

Op basis van de bepaalde kaders en de gemaakte veiligheidsanalyse komen we tot een aantal prioriteiten. Hierbij worden overigens geen uitgewerkte maatregelen benoemd voor de uitvoering van het nieuwe integrale veiligheidsbeleid. Het gaat hier om kaders voor de komende vier jaar. Naast de kaders zal er ruimte moeten blijven bestaan om in te kunnen springen op onvoorziene omstandigheden.

Op veel thema’s uit de veiligheidsmonitor scoort Ameland niet alleen beter dan Friesland, op veel onderdelen is de score ook beter dan in 2021. Het is belangrijk dat we minimaal dit niveau van veiligheidsbeleving vasthouden en we bij toekomstige enquêtes soortgelijke uitslagen krijgen. Dat is dan ook de ambitie voor de komende jaren op het gebied van het veiligheidsgevoel. Op het gebied van de feitelijke politiecijfers trachten we de stijgende lijn van enkele thema’s (voertuigcriminaliteit, drank- en drugsoverlast en overlast in het algemeen) tegen te gaan. Wat verder opvalt is dat het aantal meldingen van illegale handel allemaal bestaan uit het sub thema horizontale fraude. Hier valt onder andere oplichting, whatsappfraude of phishing onder. Dit zijn vaak zaken waarbij er veel geld mee gemoeid gaat. Ondanks de dalende lijn sinds 2020, zijn dit vaak wel gevallen die een grote impact hebben. Aandacht voor illegale handel houden is dus ook noodzakelijk.

Voor Ameland streven we de komende jaren naar:

• 1.

  Het terugdringen van drank- en drugsoverlast (objectief en subjectief)’;

• 2.

  Het terugdringen van overlast (objectief en subjectief);

• 3.

  Het terugdringen van illegale handel, specifiek horizontale fraude (met name oplichting, whatsappfraude en phishing (objectief).

• 4.

  Het huidige niveau van de ervaren veiligheid minimaal op het niveau houden van het jaar 2023. Dus blijvende aandacht voor veiligheid in het algemeen en een veilige woon- en leefomgeving (subjectief);

Op basis van de gesprekken met interne en externe partners, de landelijke en regionale prioriteiten, de veiligheidscijfers, de Veiligheidsmonitor en bovenstaande geformuleerde ambities leggen we nadruk op de volgende vier prioriteiten vanuit Kernbeleid veiligheid. Deze zijn:

• 1.

  Jeugdoverlast en Jeugd, alcohol en drugs (Jeugd en veiligheid)

• 2.

  Digitale veiligheid (Integriteit en veiligheid)

• 3.

  Ondermijning (Integriteit en veiligheid)

• 4.

  Objectieve en subjectieve veiligheid (Veilige woon- en leefomgeving)

Deze thema’s krijgen de komende vier jaar extra aandacht, maar uiteraard is er ook aandacht voor belangrijke ontwikkelingen die buiten deze thema's vallen. Iedere vier maanden levert de politie een overzicht met actuele veiligheidscijfers. Hierdoor kan snel worden ingesprongen op problematiek die op dat moment speelt. De kanttekening die hierbij gemaakt dient te worden is dat de aantallen op Ameland dermate laag zijn dat een stijging of daling van een bepaalde categorie snel kan fluctueren. In het veiligheidsoverleg en het tactisch overleg, dat maandelijks plaatsvindt met de politie, worden lopende zaken besproken, of er nieuwe afspraken met partners moeten worden gemaakt en of er nieuwe prioriteiten gesteld dienen te worden.

Hieronder worden de verschillende prioriteiten behandeld en wordt aangegeven welke thema’s op welke manier aandacht krijgen. Bij elk thema gelden de volgende uitgangspunten:

• -

  Van de gemeente mag worden verwacht dat de gemeente zich inspant om het woon- en leefklimaat te beschermen, overlast weg te nemen en veiligheidsrisico’s te beperken. Maar de gemeente kan niet overal voor zorgen. Inwoners zijn zelf ook verantwoordelijk voor de veiligheid in hun eigen woon- en leefomgeving. De gemeente stimuleert deze eigen verantwoordelijkheid/zelfredzaamheid en betrekt de inwoners door middel van burgerparticipatie en door hen op te roepen tot melden van situaties;

• -

  De sleutel tot het succes van deze veiligheidsagenda is integrale samenwerking. Hiervoor wordt er beroep gedaan op de veiligheidspartners en wordt daar waar mogelijk samengewerkt gebieds- of persoonsgericht. Het overzicht van deze veiligheidspartners treft u aan in bijlage 3;

• -

  Handhaving is geen doel op zich. De gemeente richt zich primair op voorlichting en gedragsverandering met een nuchtere, pragmatische en binnen de gemeenschap passende aanpak. Handhaving is het sluitstuk van deze aanpak. Tenzij directe handhaving noodzakelijk is voor het waarborgen van de openbare orde en veiligheid;

• -

  Het openbare orde en veiligheidsdomein is onvoorspelbaar. Gelet op deze dynamiek is flexibiliteit binnen de beschikbare capaciteit noodzakelijk om, naast de gestelde prioriteiten, in te kunnen zetten op actualiteiten.

5.1 Jeugd en veiligheid

Waarom is dit een prioriteit?

Op Ameland groei je relatief gezien op in een beschermde en rustige omgeving, maar jeugd groeit ook op in een omgeving waar in het hoogseizoen veel festiviteiten zijn en waarbij het nuttigen van alcohol een gemeengoed lijkt. Onder inwoners en ketenpartners leven dan ook zorgen over het alcohol- en drugsgebruik op Ameland. Dit geldt eigenlijk voor alle leeftijdsgroepen, maar de nadruk ligt vooral op jongeren. Uit de scanner van het Trimbos (onafhankelijk kennisinstituut) blijkt dat in Friesland door alle leeftijden meer wordt gedronken dan in de rest van Nederland, maar dat de volwassenen en ouderen van de Waddeneilanden daar nog bovenuit steken. De vraag is of dit ook automatisch inhoudt dat inwoners hierdoor relatief gezien meer overlast veroorzaken. Veelal worden overlastmeldingen door alcohol- of drugsgebruik gedaan in de nachtelijke uren. Rond dit tijdstip zijn natuurlijk ook veel toeristen die dan uitgaan en de veroorzaakte overlast heeft dus niet altijd betrekking op enkel de Amelander jeugd / volwassenen. Het is dus niet helemaal duidelijk hoe de verdeling is tussen bovenmatig alcoholgebruik onder eilanders en de overlast die ze vervolgens veroorzaken.

Jongeren op Ameland groeien op in een alcoholcultuur, waarbij gezelligheid gepaard gaat met een drankje, zowel thuis, na het werk, als binnen het verenigingsleven en tijdens evenementen. Hierdoor komen jongeren vaak al op jongere leeftijd in contact met alcohol. Waar er sprake is van een relatief tolerante norm ten aanzien van alcohol, geldt dat niet voor drugsgebruik. Er zijn de laatste jaren signalen van toenemend drugsgebruik op het eiland. Hierin is Ameland niet anders dan andere Nederlandse gemeenten. De aard en omvang van drugsgebruik en -handel is echter moeilijk vast te stellen, omdat de bereidheid tot het doen van een melding vaak achterwege blijft. Men wil vaak geen aangifte doen uit angst voor represailles, en door die gesloten gemeenschap is het dus moeilijk vast te stellen hoe groot het gebruik is.

Daarnaast reizen onze jongeren vaak al op jonge leeftijd naar de wal voor hun vervolgopleiding. Een landelijke trend is dat criminelen jongeren proberen te strikken voor het uitvoeren van hun criminele activiteiten. Dit wordt soms gedaan door middel van verleiding (bijvoorbeeld door het bieden van flinke bedragen), maar soms wordt dit ook gedaan door middel van dwang (afpersing, bedreiging). Ook onze jongeren kunnen hier juist een doelgroep vormen voor dit soort criminelen. Weerbaarheid en bewustwording spelen hierbij een belangrijke preventieve rol.

Wat willen we bereiken?

Op Ameland kunnen jongeren zichzelf zijn en kunnen ze samenkomen met leeftijdsgenoten, zonder dat daarbij overlast wordt ervaren door inwoners of toeristen. Jongeren zijn zich bewust van de gevaren van alcohol en drugs, en ze kiezen bewust voor een gezonde levensstijl. Deze levensstijl wordt gepromoot op school, bij de sportvereniging en thuis. Onze jeugd- en jongerenwerker is nauw betrokken bij onze jongeren en de scholen op het eiland. De jeugd- en jongerenwerker speelt een rol in het signaleren van problemen en het voorbereiden van de jongeren op de uitdagingen die zij gaan tegenkomen, bijvoorbeeld bij de oversteek naar de wal voor onderwijs.

Ook zijn Amelanders bereid om melding te maken, al dan niet via Meld Misdaad Anoniem, om het probleem zichtbaar te maken en hier dus meer op ingezet kan worden.

Hoe gaan we dat bereiken?

Integrale aanpak

Samen met ketenpartners van onder andere de scholen, onze jeugdwerkers, de huisarts, verslavingszorg Noord-Nederland, maar ook de met Friese Preventieaanpak en het Trimbos instituut gaan we een gezonde levensstijl voor onder andere jongeren stimuleren. Hierbij wordt ook gedacht aan horecamedewerkers en andere jeugdige seizoenarbeiders en jeugdige gasten.

Zoeken naar alternatieven

Jongeren hebben behoefte aan ontmoetingsplekken. Momenteel zijn er locaties bekend waar jeugd zich verzameld, met soms hinder als gevolg. Een voorbeeld hiervan is het kasteeltje in de Vleijen, waar de buitendienst regelmatig kapot glas aantreft. We zullen onderzoeken of er mogelijkheden zijn om locaties in te richten die voor minder overlast zorgen.

Investeren in de weerbaarheid van jongeren

Samen met het RIEC-Noord investeren we in de weerbaarheid van onze jongeren.

Planmatig samenwerken met andere Friese Waddeneilanden

In samenwerking met de andere Friese Waddeneilanden is een beleidsmatige aanpak vastgesteld om excessief alcohol- en middelengebruik tegen te gaan. In overleg met de door de gemeente Ameland ingehuurde regisseur middelengebruik, wordt er ingezet om het gebruik te verminderen. Hierbij wenden we ons ook tot de horeca (o.a. tijdig stoppen met het schenken van alcohol).

Vaker drugscontroles laten uitvoeren door de politie

Hierdoor ontstaat aan de ene kant een afschrikkende werking en aan de andere kant wordt op deze manier mogelijk inzichtelijk hoe de drugs naar het eiland worden getransporteerd.

Een rioolwateranalyse laten uitvoeren om inzicht te krijgen in het gebruik

Wetterskip Fryslân heeft de mogelijkheid om door middel van verdiepend rioolwateronderzoek waardevolle inzichten te verkrijgen in het drugsgebruik per gemeente. Hoewel het vermoeden er is dat er op Ameland drugs wordt gebruikt, ontbreekt nog een duidelijk beeld van de omvang. Door het rioolwater te analyseren op sporen van verschillende drugs, kan het waterschap concrete data verzamelen die inzicht geven in het gebruikspatroon binnen gemeenten. Een dergelijke meting dient wel buiten het toeristenseizoen om gehouden te worden, omdat er anders een vertekend beeld ontstaat tussen de eilanders en een veelvoud aan bezoekende gasten.

Meer ruchtbaarheid geven aan Meld Misdaad Anoniem

Wanneer men weet dat een melding nooit herleidbaar is naar de melder, is de bereidwilligheid om een melding te doen hoogstwaarschijnlijk groter.

5.2 Digitale veiligheid

Waarom is dit een prioriteit?

Het dagelijkse leven is in toenemende mate afhankelijk geworden van digitale technologieën. De fysieke en online wereld raakt steeds meer met elkaar verweven. Cybercriminelen benutten deze

risico’s en kwetsbaarheden. Landelijk daalt de traditionele criminaliteit al jaren, terwijl de digitale criminaliteit juist toeneemt. De toename is mede vanwege de intrede van het coronavirus te verklaren. Door meer aanwezigheid thuis en toegenomen isolatie was de noodzaak om digitaal contact te leggen (en dus ook criminele of vijandige activiteiten te ondernemen) groter.

Criminelen worden steeds innovatiever in het misleiden van hun slachtoffers. Voorbeelden die het meest in het oog springen zijn vriend-in-nood-fraude en spoofing. Ook digitale intimidatie (pesten), alsmede criminele en seksuele uitbuiting (bijvoorbeeld sexting) in het verlengde daarvan heeft een nadrukkelijke plaats ingenomen. Dit betekent dat voor de diverse vormen diefstal van gegevens van personen door het hacken en exporteren van gegevens van bedrijven en overheden zijn actuele vormen van digitale veiligheid en criminaliteit.

Iedereen loopt het risico om slachtoffer te worden van digitale criminaliteit. De meest relevante doelgroepen op basis van slachtofferschap en schade zijn (in willekeurige volgorde):

• -

  Volwassen inwoners en senioren (vanwege vermogen en soms kwetsbaarheid)

• -

  Jongeren (vanwege groepsdruk en kwetsbaarheid)

• -

  Ondernemers (financieel en persoonsgegevens)

• -

  Medewerkers van de gemeente en maatschappelijke partners (persoonsgegevens, financieel, continuïteit openbaar bestuur).

Uit de veiligheidsmonitor blijkt dat Amelanders relatief vaker slachtoffer van online criminaliteit en verkoopfraude zijn dan gemeenten in de provincie Fryslân. Dit is mogelijk verklaarbaar doordat men meer online bestellingen doet. Mede daarom is de aanpak van digitale onveiligheid (criminaliteit en ordeverstoring) prioriteit.

Ook gemeenten zijn steeds vaker het doelwit van cyberaanvallen. Het verlies van gegevens, uitval van ICT-voorzieningen of het door onbevoegden kennisnemen dan wel manipuleren van informatie kan ernstige gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering en de dienstverlening richting burgers en bedrijven. Het is van groot belang om informatie in al haar vormen te beschermen om beveiligingsincidenten en-/of datalekken te voorkomen. Incidenten hebben mogelijk negatieve gevolgen voor burgers, bedrijven, de organisatie en bestuurders.

Wat willen we bereiken?

Het doel is om bewustzijn van digitale criminaliteit en de weerbaarheid ertegen bij inwoners en bedrijven te vergroten, om zo de effectiviteit en hopelijk de omvang ervan in te perken. De aanpak van digitale onveiligheid en criminaliteit moet net zo normaal worden als de huidige aanpak van de traditionele criminaliteit.

Hoe gaan we dat bereiken?

Bewustzijn vergroten

In samenwerking tussen politie, gemeenten, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), lokale partners, ondernemers en bewoners een actieve communicatiecampagne opzetten via meerdere platforms en voorlichting geven aan de verschillende doelgroepen. Dus preventie via versteviging van awareness van risico’s en herkenning van signalen, waarbij er specifiek aandacht is voor kwetsbare groepen zoals ouderen (babbeltrucs, insluiping).

Doorgaan met de informatieveiligheidscursus voor medewerkers

Cybercrime kan inmiddels iedereen overkomen. Niet alleen zakelijk, maar ook privé. Als we het kunnen herkennen en weten wat we moeten doen, vermindert het risico en beperken we de schade als het onverhoopt toch een keer misgaat.

Alle medewerkers volgen om die reden een aantal modules van Arda. Arda is een meerjarenprogramma met korte, afwisselende inhoud over uiteenlopende onderwerpen die allemaal bijdragen aan de online veiligheid van jezelf en daarmee ook aan de veiligheid van onze data en systemen.

5.3 Ondermijning

Waarom is dit een prioriteit

Ondermijning is al een aantal jaar een veel gebruikt begrip binnen de veiligheidswereld. Met ondermijning wordt globaal bedoeld: de verstrengeling van de illegale onderwereld, met de legale bovenwereld. Criminelen proberen daarbij gebruik te maken van (de structuren) onze samenleving, voor criminele doeleinden. Hierbij kan gedacht worden aan het misbruiken van vergunningen, vastgoedfraude en drugshandel. Het is onze taak als lokale overheid om ervoor te zorgen dat criminelen geen misbruik kunnen maken van onze samenleving.

Als één van de kleinste gemeenten van Nederland zijn we realistisch. Grootschalige criminele activiteiten zullen op Ameland moeilijk aarden. Tegelijkertijd sluiten we ook niet onze ogen voor landelijke en regionale ontwikkelingen. Ook op Ameland kunnen vormen van ondermijning plaatsvinden. In juli 2022 heeft onze burgemeester, samen met de andere Friese gemeenten, de provincie en Wetterskip Fryslân de ‘Intentieverklaring Friese norm: Gezamenlijke aanpak van georganiseerde (ondermijnende) criminaliteit’ ondertekend. Deze ‘Friese norm’ draagt bij aan een gezamenlijke aanpak van ondermijning in Friesland.

Wat willen we bereiken?

We richten ons voornamelijk op preventie en zorgen ervoor dat ondermijnende criminaliteit geen kans krijgt op Ameland. Daarnaast conformeren we ons aan de Friese Norm ondermijning 2022 en werken we de actiepunten die hieruit voortvloeien uit.

Hoe gaan we dat bereiken?

We werken samen met ketenpartners actief aan een integrale aanpak van ondermijning.

Daarbij investeren we voornamelijk in preventieve acties:

Tijdelijke arbeidskrachten

Onze organisatie hecht veel belang aan het creëren van een stabiele en gezonde werkomgeving voor arbeidskrachten en werknemers op Ameland. Dit geldt ook voor tijdelijke arbeidskrachten. Om dit te verwezenlijken, willen wij regelmatig spreken met werkgevers over hun ervaringen en aandachtspunten. We willen open communiceren over de uitdagingen en kansen die zich kunnen voordoen in de tijd van personeelstekorten en houden daarin goed contact met ondernemers.

Ons beleid en regelgeving is op orde

We houden onze algemene plaatselijke verordening actueel en zorgen ervoor dat de genoemde regels ook gehandhaafd kunnen worden. Daarnaast hanteren we Bibobbeleid en Damoclesbeleid. Bibob-beleid biedt de gemeente onder andere de mogelijkheid om te voorkomen dat criminele activiteiten worden gefaciliteerd bij het verlenen van vergunningen, verstrekken van subsidies, het gunnen van overheidsopdrachten of het aangaan van vastgoedtransacties. We gaan in Waddenverband gezamenlijk het Bibob-beleid actualiseren om zo een uniforme lijn te hanteren.

Damoclesbeleid bevat een nadere uitwerking van artikel 13b Opiumwet en biedt de burgemeester de mogelijkheid om drugshandel te bestrijden via bestuursrechtelijke middelen.

We versterken de samenwerking met ketenpartners

We zorgen ervoor dat we regelmatig om tafel zitten met partners zoals: Politie, Brandweer, het OM, de koninklijke marechaussee, de jacht- en vlieghavenmeester en Wagenborg Passagiersdiensten.

We werken samen met de Friese gemeenten onder de Friese Norm

We blijven de komende jaren op het thema ondermijning actief de samenwerking zoeken met de verschillende gemeenten binnen de provincie Friesland en wisselen ervaringen uit. De Friese Norm op ondermijning is een belangrijk instrument om de veiligheid en leefbaarheid in Friesland te waarborgen.

5.4 objectieve en subjectieve veiligheid

Waarom is dit een prioriteit?

De Veiligheidsbeleving is onderdeel van sociale veiligheid, wat refereert naar bescherming tegen bedreigingen die door mensen worden veroorzaakt. Sociale veiligheid laat zich weer onderverdelen in objectieve en subjectieve sociale veiligheid. Het is mogelijk dat iemand objectief gezien in de meest veilige buurt van Nederland woont maar zich alsnog onveilig voelt. Het is aantrekkelijk om te denken dat misdaadcijfers meer zeggen over de veiligheidssituatie in de buurt dan de beleving van veiligheid, maar soms is wat er zich in de hoofden van inwoners afspeelt belangrijker dan de ‘daadwerkelijke’ situatie. Verbetering van de objectieve veiligheid betekent niet automatisch een verbetering van de subjectieve veiligheid. Het aantal politiemeldingen kan dalen, terwijl men nog steeds het gevoel kan hebben dat het onveilig is. Op Ameland zien we juist dat het veiligheidsgevoel (veel) hoger is dan in andere delen van het land en men eerder gewezen dient te worden op de mogelijke risico’s van bijvoorbeeld een woninginbraak of het altijd gebruiken van hetzelfde wachtwoord. De kans op een woninginbraak is erg klein, maar de materiële en/ of immateriële schade die dergelijke voorvallen veroorzaken zijn wel groot. Ze hebben een grote impact op slachtoffers, de directe omgeving van het slachtoffer en de samenleving als geheel. De balans die hierbij gezocht moet worden is in hoeverre we waarschuwen tegen de boze buitenwereld in relatie tot de daadwerkelijke gevaarsetting. We willen inwoners bewust maken van bepaalde risico’s, zonder dat dit ten koste gaat van het veiligheidsgevoel.

Wat willen we bereiken?

In 2028 willen we minimaal het objectieve en subjectieve veiligheidsniveau van 2023 behouden. Verder willen we de aangiftebereid onder slachtoffers verhogen. Men moet niet het gevoel hebben, voor zo ver dit van toepassing is, dat een aangifte geen nut heeft. Met meldingen (van bijvoorbeeld overlast) gaan we dus actief aan de slag.

Hoe gaan we dat bereiken?

De huidige aanpak wordt gecontinueerd en blijvend gemonitord.

We willen burgers / bedrijven bewust maken zodat zij alert zijn op verdachte situaties en het versterken van de preventie. Door de goede preventieboodschap te verspreiden zou dit niet ten nadele hoeven te gaan van het veiligheidsgevoel. In 2025 en 2027 vindt de Veiligheidsmonitor plaats en daar doen we weer aan mee. Op deze wijze krijgen we een representatief beeld van het veiligheidsgevoel. Uiteraard blijven we tussentijds in gesprek met verschillende partijen en staan we open voor het gesprek met burgers.

Aandacht voor de thema’s die een stijgende lijn vertonen

We zien onder andere een toename van voertuigcriminaliteit, drank- en drugsoverlast en overlast door verwarde personen. Extra inzet op deze thema’s wordt meegenomen in de uitvoeringsplannen.

In 2028 zal dit integraal veiligheidsplan tegen het licht worden gehouden, zodat herijkte prioriteiten en ambities kunnen worden vastgesteld voor de periode 2029-2032. Daarnaast ligt er ieder jaar een uitvoeringsplan ten grondslag aan dit IVP. Deze uitvoeringsplannen worden vastgesteld door het college van burgemeester & wethouders. Hierin wordt een praktische invulling gegeven aan het lokale veiligheidsbeleid, aan de hand van concrete activiteiten en beleidsdoelstellingen, zodat er per jaar bijgestuurd kan worden. Deze actiepunten worden uitgewerkt in samenspraak met ketenpartners. Door elk jaar een uitvoeringsplan op te stellen, blijft het toewerken naar de ambities behapbaar, en kan men tegelijkertijd oog houden voor en inspelen op de actuele ontwikkelingen binnen het veiligheidsdomein.

De uitvoering van het veiligheidsbeleid is een verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders, waarbij de burgemeester optreedt als coördinerend portefeuillehouder. Deze coördinatie is van belang omdat het veiligheidsbeleid alle beleidsterreinen van het college raakt. Naast het coördinerend portefeuillehouderschap op het integraal veiligheidsplan zijn er aan de burgemeester (als bestuursorgaan) eigenstandige bevoegdheden ter handhaving van de openbare orde en handhaving toebedeeld.

Het college en de burgemeester, een ieder voor zijn eigen bevoegdheid, leggen verantwoording af aan de raad met een jaarverslag, waar ook wordt stilgestaan bij de uitvoering en de resultaten van het IVP. Het geeft een overzicht van de uitgevoerde maatregelen en van (nieuwe) relevante ontwikkelingen. Het jaarverslag is daarmee tegelijkertijd een jaarlijkse veiligheidsanalyse. Als er op basis van die analyse aanleiding is, kan de raad de prioriteiten binnen het integrale veiligheidsbeleid en daarmee dus het IVP tussentijds bijstellen. Zo niet, dan wordt het geldende IVP gecontinueerd. Door eens per jaar een veiligheidsjaarverslag aan te bieden, wordt de raad gefaciliteerd in haar kaderstellende en controlerende rol.

In het lopende coalitieakkoord wordt in de algemeenheid vermeld dat: “we op Ameland concreet en voortvarend aan de slag willen met de gezamenlijk benoemde opgaven, ambities en kansen uit het raadsbrede akkoord. Het liefst zonder al te veel verstoring door factoren van buitenaf, maar dat is niet de realiteit. Omdat veel dingen in onze wereld meer en meer verbonden en vervlochten zijn geraakt kennen vele problemen of opgaven niet meer een eenvoudig antwoord. Je kunt niet meer over één onderwerp spreken, denken of handelen, zonder dat het andere speelvelden raakt. Dat vergt veel inventiviteit, flexibiliteit en aanpassingsvermogen van ons allemaal.” Dit geldt zeker ook voor het veiligheidsdomein. De laatste jaren hebben we verschillende langdurige crises gehad (MSC Zoë, Covid-19 en de oorlog in Oekraïne) die dermate veel inzet vergden, dat inventiviteit, flexibiliteit en aanpassingsvermogen nodig was. Hier vindt in dat geval terugkoppeling over plaats in het jaarverslag.

Ook de uitwerking van het Integraal Veiligheidsbeleid valt of staat met goede communicatie, zowel intern als extern. De interne communicatie betreft met name de uitvoering van het beleid en de betrokkenheid van interne partners. Daarnaast betreft interne communicatie ook de structurele terugkoppeling aan de gemeenteraad over het beleid. Externe communicatie betreft de communicatie met externe partners en communicatie met de burgers. Met de externe partners wordt gecommuniceerd over de uitvoering en de samenwerking. Voor wat betreft de burgercommunicatie zal de burger geïnformeerd en (op onderdelen) betrokken worden bij de aanpak van veiligheidsproblemen of de effecten van uitgevoerde maatregelen.

Door veel en duidelijk te communiceren wordt de burger gewezen op hetgeen hij of zij kan doen om de veiligheid in de eigen omgeving en die van de gemeente als geheel te verbeteren. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een campagne met betrekking tot alcohol en drugs en een campagne met betrekking tot digitale criminaliteit.

Voor veel maatregelen en activiteiten die uit dit IVP voorvloeien, is voorzien in financiële dekking via de meerjaren programmabegroting. Dit betreft in hoofdzaak doorlopende inzet zoals brandweerzorg, crisisbeheersing, deelname RIEC en deelname Veiligheidshuis. Daarnaast vloeien er mogelijk nieuwe maatregelen en activiteiten uit dit IVP voort, maar dit is afhankelijk van de nog op te stellen maatregelen. Mocht het om kleine bedragen gaan, dan kan dit naar alle waarschijnlijkheid opgevangen worden binnen de bestaande budgetten. Wanneer er grotere investeringen nodig zijn dan zal dit opgenomen worden in de jaarlijkse uitvoeringsplannen, en vervolgens in de Kadernota en de begroting. Indien een kortere doorlooptijd nodig is, dan zal dat met een aparte aanvraag aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Afgelopen periode is er voor de bluswaterputten op deze wijze krediet verkregen.