Beleidsregel Mantelzorgwoningen Neder-Betuwe

1.1 Aanleiding

Nederland vergrijst in snel tempo. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat er steeds meer mensen zijn die hulp behoeven. Dit brengt grote uitdagingen met zich mee op het gebied van zorg. Er is onder andere sprake van een toenemende zorgvraag (deels veroorzaakt door de vergrijzing) en van financiële middelen die schaars zijn en een tekort aan zorgpersoneel. Dit maakt dat de zorg anders ingericht moet worden en mensen meer en langer voor elkaar moeten zorgen. Er zal dus een groter beroep worden gedaan op mantelzorg, doordat de alternatieven beperkt zijn.

Volgens MantelzorgNL zijn in Neder-Betuwe van de ruim 19 duizend 15-plussers, bijna 7 duizend mantelzorger. Met het oog op toenemende vergrijzing en een groter aandeel hulpbehoevenden dat thuis blijft wonen, verwachten we dat in de toekomst er steeds vaker een beroep zal worden gedaan op mantelzorgers. Mantelzorgers worden (onbetaald en vaak langdurig) ingezet voor verzorging of hulp bij dagelijkse activiteiten.

De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) gaat ervan uit dat deze hulp in eerste instantie zelf wordt georganiseerd, alvorens aanspraak gemaakt kan worden op collectieve voorzieningen of individuele hulp. Eigen verantwoordelijkheid nemen is het uitgangspunt van de Wmo.

Er zijn veel inwoners die graag zelf voor bijvoorbeeld hun zorgbehoevende ouders willen zorgen en die hiervoor ruimte willen creëren. De ouders worden dan in een min of meer zelfstandige woonruimte gehuisvest. De kinderen kunnen dan mantelzorg verlenen. Daarom voorzien bouwplannen vaak in voorzieningen die zelfstandige bewoning mogelijk maken, zoals een badkamer, toilet, keuken en slaapkamer. Het planologische probleem is dat er enerzijds de bereidheid bestaat om medewerking te verlenen aan het tegemoetkomen van de zorgvraag, maar dat anderzijds moet worden voorkomen dat in het kader van huisvesting voor mantelzorg een reguliere woning kan ontstaan. Daarom is het van belang hier duidelijke regels en uitgangspunten voor op te stellen.

1.2 Doel van deze beleidsregel

Deze beleidsregel heeft tot doel aan te geven wanneer en onder welke voorwaarden de gemeente Neder-Betuwe medewerking wil verlenen aan huisvesting voor mantelzorg, en wat hiervoor het geschikte juridische instrumentarium is. Het gaat dan om het realiseren van een mantelzorgwoning in bestaande bebouwing of in een nieuw te bouwen bouwwerk. Deze beleidsregel schetst de voorwaarden voor het verlenen van een omgevingsvergunning voor een mantelzorgwoning in de gevallen waarmee er strijd bestaat met het geldende omgevingsplan. Met deze omgevingsvergunning wordt van het omgevingsplan tijdelijk afgeweken. Deze beleidsregel is geen toetsingskader voor bijvoorbeeld bouwtechnische eisen zoals bepaald in het Besluit bouwwerken leefomgeving.

In dit hoofdstuk wordt toegelicht wat we onder mantelzorg verstaan en wat de ruimtelijke mogelijkheden voor mantelzorg zijn.

Mantelzorgers bieden hulp en ondersteuning aan familie of bekenden die hulpbehoevend zijn. Gemeente Neder-Betuwe hecht veel waarde aan de inwoners die mantelzorger zijn. Zij zijn onmisbaar voor hun omgeving én voor de samenleving. Mantelzorg verlenen geeft voldoening en zingeving, maar kan ook veel van iemand vragen, zowel fysiek als emotioneel. Veel mantelzorgers in Neder-Betuwe vinden het bieden van mantelzorg vanzelfsprekend en zijn zich er niet van bewust dat zij mantelzorg verlenen.

De gemeente volgt voor de definitie van mantelzorg de brede landelijke definitie van MantelzorgNL en het SCP:

‘Mantelzorg is alle hulp aan een hulpbehoevende door iemand uit diens directe sociale omgeving. Ook minder intensieve hulp, de hulp aan huisgenoten en de hulp aan instellingsbewoners zijn meegenomen. Mantelzorg is hulp die verder gaat dan de zogenoemde ‘gebruikelijke hulp’.’

Hulp door een vrijwilliger van een vrijwilligerscentrale, betaalde hulp (met in sommige gevallen uitzondering voor PGB), of vanzelfsprekende hulp aan een naaste die niet hulpbehoevend is, wordt niet aangemerkt als mantelzorg. Wel kan iedereen die zich identificeert als mantelzorger zich melden bij het gemeentelijke mantelzorgknooppunt en aldaar gewenste laagdrempelige hulp en ondersteuning krijgen.

De Wmo 2015 (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) heeft een definitie voor mantelzorg die nauw aansluit bij eerdergenoemde:

‘’Mantelzorg is hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep.’’

Huidig beleid

Behalve de werkwijze rondom het mantelzorgcompliment is het gemeentelijk mantelzorgbeleid niet formeel vastgelegd.

Indien er een zorgvraag is, is het mogelijk om huisvesting in verband met een mantelzorgwoning te realiseren. Het betreft een tijdelijke woonfunctie gedurende de mantelzorgbehoefte voor 1 of 2 personen. De huisvesting in verband met een mantelzorgwoning wordt gebouwd en/of gebruikt door degene die mantelzorg ontvangt van een bewoner van de woning of andersom. De mogelijke ruimtelijke bezwaren die aan huisvesting in verband met een mantelzorgwoning kleven, zijn zorgvuldig afgewogen tegen het bredere maatschappelijk belang. We volgen hierin de landelijke richtlijnen. Ook biedt het omgevingsplan mogelijkheden voor de ontwikkeling van huisvesting in verband met een mantelzorgwoning.

Landelijke wetgeving maakt het al mogelijk om vergunningsvrij huisvesting in verband met mantelzorgwoning te bouwen of plaatsen op eigen terrein, mits aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Dit betekent dat er geen omgevingsvergunning nodig is voor huisvesting in verband met mantelzorgwoning op eigen grond. De bouwvoorschriften voor huisvesting in verband met mantelzorgwoning zijn eenvoudig en vergelijkbaar met die van een garage of tuinhuis waarvoor eveneens geen vergunning vereist is. Echter, het feit dat geen vergunning nodig is, betekent niet dat er geen regels gelden voor de bouw van huisvesting in verband met mantelzorgwoning. De huisvesting moet nog voldoen aan het Besluit bouwwerken leefomgeving.

In de praktijk blijkt dat het niet altijd even duidelijk is onder welke voorwaarden de gemeente wil meewerken aan een mantelzorgwoning. Daarnaast zijn er een aantal situaties binnen de bebouwde kom te bedenken waar het ruimtelijk aanvaardbaar zou kunnen zijn om tijdelijk een mantelzorgwoning neer te zetten, maar dit nu niet mogelijk is. Daarom heeft de gemeente ervoor gekozen om dit in het volgende hoofdstuk nader uit te werken.

Artikel 1 Definities

In deze beleidsregel wordt verstaan onder:

• 1.

  Hoofdwoning: bestaand gebouw waar permanente bewoning op grond van het omgevingsplan toegestaan is. Per hoofdwoning is maximaal 1 mantelzorgwoning toegestaan.

• 2.

  Huishouden: een of meer personen die in vast verband samenleven (eventueel met hun kinderen) waarbij het samenleven wordt gekenmerkt door continuïteit en een sociale relatie.

• 3.

  Huisvesting in de mantelzorgwoning: huisvesting in een zelfstandige wooneenheid bij een hoofdwoning, van maximaal twee personen (exclusief eventuele minderjarige kinderen), van wie ten minste één persoon mantelzorg ontvangt van een bewoner van de hoofdwoning of andersom.

• 4.

  Mantelzorg: is zorg en ondersteuning die mensen vrijwillig en onbetaald verlenen aan mensen met fysieke, verstandelijke of (sociaal)psychische beperkingen in hun familie, huishouden of anderszins sociale netwerk. Het gaat om gebruikelijke hulp, die in redelijkheid verder gaat dan mag verwacht worden van partners, ouders, kinderen of andere huisgenoten.

• 5.

  Mantelzorger: een persoon die mantelzorg verleent aan de mantelzorgontvanger.

• 6.

  Mantelzorgontvanger: een persoon die mantelzorg ontvangt van de mantelzorger.

• 7.

  Mantelzorgwoning: zelfstandige wooneenheid binnen de bestaande bebouwing of in een woonunit waar huisvesting in verband met mantelzorg plaatsvindt, die kan worden aangemerkt als een bijbehorend bouwwerk (bij de hoofdwoning) in de zin in van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en in het tijdelijk deel van het omgevingsplan.

• 8.

  Mantelzorgverklaring: een verklaring op basis van informatie vanuit gesprekken met de aanvrager, eventueel aangevuld met medische informatie om aan te tonen dat sprake is van een mantelzorgsituatie (zie bijlage).

• 9.

  Nul-tredenwoning: wooneenheid die geschikt is voor mensen met lichte lichamelijke functiebeperkingen. Uitgangspunt is dat de basisfuncties (woonkamer, keuken, douche, wc en minimaal één slaapmogelijkheid) gelijkvloers en rolstoel toe- en doorgankelijk zijn.

• 10.

  Permanente bebouwing: bebouwing waarbij geen sprake is van een (tijdelijke) woonunit.

• 11.

  Sociale relatie: de band tussen twee of meer mensen op maatschappelijk en sociaal gebied, Hieronder wordt in ieder geval verstaan de band tussen;

  • a.

    grootouders en kleinkinderen;

  • b.

    ouders en kinderen;

  • c.

    schoonouders, schoondochter en schoonzoon;

  • d.

    (half)broers en/of (half)zussen;

  • e.

    pleegkinderen

• 12.

  Verklaring: een onderbouwing van de bij een vergunning voor mantelzorg betrokken partijen waarin wordt uitgesproken dat mantelzorg verleend wordt door mantelzorgers aan mantelzorgontvangers.

• 13.

  Woonunit: een demontabele of verplaatsbare woning welke niet op een ‘vaste’ fundering geplaatst wordt, tenzij deze in bestaande bebouwing gerealiseerd wordt.

• 14.

  Zelfstandige wooneenheid (met een eigen huisnummer en voordeur): een woonruimte welke een eigen toegang heeft (eventueel via een centrale hal) en welke door één huishouden kan worden bewoond en beschikt over de wezenlijke voorzieningen zoals sanitair, kookgelegenheid en wasgelegenheid.

Artikel 4 Algemene voorwaarden mantelzorgwoning

Het college kan met een omgevingsvergunning afwijken van het omgevingsplan ten behoeve van een tijdelijke mantelzorgwoning, met inachtneming van het volgende:

• 1.

  De zorgontvanger heeft een aandoening en/of ziekte, waardoor aannemelijk is dat een mantelzorgbehoefte bestaat.

• 2.

  Er is sprake van een verwantschap tussen gebruiker(s) van de mantelzorgwoning en de gebruiker(s) van het perceel waar de mantelzorgwoning wordt gesitueerd.

• 3.

  Indien sprake is van een mantelzorgsituatie zoals omschreven dan dient er een schriftelijke verklaring van de zorgverlener en zorgontvanger overgelegd te worden. Hieruit dient te blijken dat het gaat om het verlenen van mantelzorg op grond van een aandoening en/of ziekte die tot een mantelzorgbehoefte heeft geleid en dat mantelzorg zal worden verleend zodra mantelzorg voor de zorgontvanger noodzakelijk is geworden (zie bijlage).

• 4.

  De mantelzorgwoning kan gerealiseerd worden in bestaande bebouwing (bijbehorend bouwwerk) of binnen de bebouwingsmogelijkheden op grond van het bestemmingsplan dan wel de bouwmogelijkheden die in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en in het tijdelijk deel van het omgevingsplan staan opgenomen.

• 5.

  Per bouwvlak is ten hoogste één mantelzorgwoning in het achtererfgebied toegestaan;

• 6.

  Er is sprake van één kadastraal eigendom;

• 7.

  Een mantelzorgwoning geeft in geen geval het planologische recht op een extra permanente woning;

• 8.

  De afstand tussen de mantelzorgwoning en de dichtstbijzijnde gevel van de bestaande woning of bedrijfswoning (het hoofdgebouw) bedraagt maximaal 30 meter;

• 9.

  De belangen van gebruikers en/of eigenaren van nabijgelegen gronden mogen vanuit milieuoogpunt niet onevenredig worden geschaad;

• 10.

  De mantelzorgontvanger en/of -verlener dient middels een schriftelijke verklaring aan te tonen dat bewoners van aangrenzende percelen op de hoogte zijn gesteld;

• 11.

  Het toevoegen van de mantelzorgwoning mag geen strijdigheid opleveren met beschermd dorpsgezicht en/of andere cultuurhistorische waarden;

• 12.

  Gebruik moeten worden gemaakt van de bestaande inrit;

• 13.

  Er dienen voldoende parkeerplaatsen aanwezig te zijn (en te blijven) op basis van de Nota Parkeernormen;

• 14.

  Voorafgaand aan de vergunningverlening wordt een anterieure en/of nadeelcompensatieovereenkomst afgesloten;

• 15.

  Het (deel van het) gebouw waarvoor de omgevingsvergunning is aangevraagd voldoet aan geldende wet- en regelgeving.

• 16.

  De tijdelijke omgevingsvergunning voor een mantelzorgwoning is persoonsgebonden, dat wil zeggen dat voor iedere wijziging van zorgverlener(s) of zorgontvanger(s) een nieuwe omgevingsvergunning moet worden aangevraagd bij het college;

• 17.

  De aanvrager of diens rechtsopvolger dient de in zijn geheel of in delen verplaatsbare mantelzorgwoning of – indien deze is gerealiseerd in een bijbehorend bouwwerk – de gerealiseerde voorzieningen (zoals keuken, badkamer en toilet) binnen 6 maanden te verwijderen:

  • a.

    Indien de huisvesting in verband met mantelzorg is beëindigd;

  • b.

    Indien de zorgverlener en/of zorgontvanger niet meer ter plaatse woonachtig is;

Artikel 5 Bijzondere voorwaarden mantelzorgwoning buiten de bebouwde kom

Als de mantelzorgwoning is gelegen buiten de bebouwde kom kan deze vergunningsvrij gerealiseerd worden indien ook wordt voldaan aan de volgende eisen:

• a.

  De mantelzorgwoning is in zijn geheel of in delen verplaatsbaar of

• b.

  De mantelzorgwoning kan worden gerealiseerd binnen een bestaand (vrijstaand) bijbehorend bouwwerk;

• c.

  De oppervlakte van de mantelzorgwoning bedraagt niet meer dan 100 m2 en bestaat uit niet meer dan één bouwlaag met een maximale nokhoogte van 5m.

Artikel 6 Bijzondere voorwaarden mantelzorgwoning binnen de bebouwde kom

Als de mantelzorgwoning is gelegen binnen de bebouwde kom moet worden voldaan aan de volgende eisen:

Vergunningsvrij

• a.

  De mantelzorgwoning(vergunningsvrij) kan worden gerealiseerd binnen een bestaand (vrijstaand) bijbehorend bouwwerk of

Omgevingsvergunning

• b.

  Via een omgevingsvergunning in het geval de mantelzorgwoning in zijn geheel of in delen verplaatsbaar en

• c.

  De maximale oppervlakte van de mantelzorgwoning bedraagt 100 m2 en bestaat uit niet meer dan één bouwlaag met een maximale nokhoogte van 5m.

• d.

  De maximale oppervlakte als bedoeld in lid c. wordt bepaald door:

  • I.

    Het achtererfgebied mag voor maximaal 50% bebouwd zijn;

  • II.

    De afstand tot de perceelgrens tenminste 3 meter bedraagt;

  • III.

    In afwijking van lid d onder 2 kan gemotiveerd worden meegewerkt aan een afstand tot de perceelgrens van minder dan 3 meter.

Artikel 7 Hardheidsclausule

Indien vanwege omstandigheden een strikte toepassing van het bepaalde in deze beleidsregel zou leiden tot een onbillijkheid van overwegende aard, kunnen burgemeester en wethouders afwijken van het bepaalde in deze beleidsregel.

Artikel 8 Handhaving

Ons college houdt toezicht op de naleving van de op grond van deze beleidsregel gestelde voorwaarden. Als wij constateren dat in strijd wordt gehandeld met dit beleid of dat het gebruik van de mantelzorgwoning/-unit voor een ander doel dan bedoeld in dit beleid is aangewend, zullen wij handhavend optreden.

Artikel 9 Inwerkingtreding

Deze beleidsregel treedt in werking op de dag na de dag van bekendmaking.