Nadere subsidieregels Landschapselementen 2025

Ondertekening

Bijlage Informatiebladen landschapselementen

Algemeen

De navolgende informatiebladen zijn bedoeld om subsidieaanvragers zo beknopt mogelijk toe te lichten wat gevraagd wordt bij de aanleg, het herstel en het beheer van landschapselementen. Verder staan in het informatieblad de te subsidiëren bedragen voor de aanleg, het herstel (indien van toepassing) en het beheer per landschapselement opgenomen. Let op: er wordt 100% van de bedragen vergoed, maar de bedragen zullen in voorkomende gevallen de kosten niet geheel dekken. Er zal aldus een gedeelte eigen inzet en/of financiering moeten worden ingezet. De informatiebladen, inclusief de algemene bepalingen, moeten gelezen worden als voorschriften. De provincie behoudt zich bij iedere aanvraag het recht voor, om af te wegen of de voorgenomen activiteiten kwalificeren als (kleinschalige) landschapselementen in het Limburgs landschap.

Tenzij in de informatiebladen anders vermeld, geldt in ieder geval:

• -

  U bent verplicht zich te houden aan de (plaatselijke) wetgeving zoals bufferzones bacterievuur (zie: begripsomschrijving), de Omgevingswet en gemeentelijke verordeningen.

• -

  Indien regelgeving eist dat vergunningen, ontheffingen of andere vormen van goedkeuring nodig zijn, dan is het de verantwoordelijkheid van de aanvrager om deze aan te vragen.

• -

  Alle aanplant dient door de aanvrager beschermd te worden tegen wild- en veeschade, waaronder vraat. Gedacht kan worden aan natuurlijk afbreekbare kokers, boomkorven en (biologisch) smeermiddel.

• -

  Afrastering/boompalen: gebruik onbehandeld hout (eik, kastanje, acacia) en duurzame bedrading.

• -

  Herstel van landschapselementen is voor bepaalde typen ook aan te vragen, maar alleen als daar geen andere verplichting geldt voor de aanvrager om het reeds te herstellen. Dat geldt ook voor leden van een agrarisch collectief (Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer: ANLb) indien zij vanuit die hoedanigheid reeds een verplichting tot herstel zouden hebben.

• -

  Het geven van noodzakelijke bewatering is verplicht.

• -

  Houd rekening met de regio door streekeigen en inheems materiaal te gebruiken (zie: Informatieblad – Keuzelijst inheemse soorten).

• -

  Bestrijd ongewenste houtsoorten mechanisch (uitgraven, afzagen, uitfrezen) en verwijder oud materiaal. (Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, Robinia)

• -

  Beheer en onderhoud van houtige landschapselementen in de periode 16 juli – 14 maart.

• -

  De afkorting m2 staat voor vierkante meter (1 meter bij 1 meter). Een hectare is 10.000 m2.

• -

  Niet branden in, of in de directe omgeving van, het element.

• -

  Chemische bestrijding is niet toegestaan, tenzij lokaal (max.10% oppervlakte) Japanse duizendknoop moet worden bestreden (driftvrij).

• -

  Slootmaaisel, bagger, maaisel, tuinafval mag niet verwerkt worden in een element.

• -

  GVE staat voor Grootvee-Eenheid1.

• -

  Takkenrillen: verwijder snoeisel uit het element of leg snoeiafval op rillen, mits dat ondergroei en/of het uitlopen van stobben niet schaadt. Voorts zijn de rillen maximaal 0,5 meter hoog en bedekken maximaal 10% van de oppervlakte van een element.

• -

  Gebruik het Informatieblad Keuzelijst voor de soortkeuzes en illustraties van plantverbanden.

• -

  De gebruikte bronnen voor de informatiebladen zijn: www.natuurrijklimburg.nl / www.landschapoverijssel.nl / www.fruitbomen.net / www.bij12.nl / www.pelckmans.net / www.zoom.nl / www.de-vala.nl / www.wikipedia.org / www.boerennatuurbrabant.nl / www.rvo.nl / www.bosgroepen.nl / www.inventaris.onroerenderfgoed.be / www.limburgs-landschap.nl

Informatieblad boomgaard inclusief kruidenrijk grasland (1)

Omschrijving - Een hoogstam- en halfstamboomgaard is een boomgaard of boomweide met fruitrassen of notenbomen. De stamhoogte van halfstam, zijnde de hoogte waarop de eerste zijtakken groeien, is tussen de 110 en 130 centimeter. Bij hoogstam is dat minimaal 150 centimeter. In de ondergroei van de bomen ontwikkelt zich een kruidenrijke vegetatie. De bomen staan in een cluster en strak patroon (geen verspreid plantverband). Bij deze regeling gaat het om nieuwe boomgaarden tot 1 hectare groot. Indien een initiatiefnemer deze regeling gebruikt voor meerdere boomgaarden, zit daar altijd 100 meter afstand tussen. De boomgaarden zijn duidelijk een afgescheiden element.

Aanleg algemeen - Bomen kennen bij aanplant een maat van minimaal 6-8 cm stamomtrek (op 1 meter van de bovenkant van de wortel gemeten). De bomen worden in rijen aangeplant. De aanleg bestaat uit minimaal 9 bomen welke verdeeld zijn over minimaal twee rijen. De boomgaarden die vanuit deze regeling worden aangelegd bevatten maximaal 10% noten- en kastanjebomen. Een aanvulling met mispel, kweepeer of moerbei verrijkt de boomweide. In een wei waar tevens vee graast, zijn afrastering of boomkorven noodzakelijk ter bescherming.

Aanleg hoogstam - Per hectare 50 tot 75 bomen. De hoogstambomen, en ook de rijen onderling, hebben afhankelijk van de soort een onderlinge plantafstand van minimaal 8 meter, passend bij de verwachte groeihoogte van de soort.

Aanleg halfstam - Per hectare 75 tot 100 bomen. De halfstambomen, en ook de rijen onderling, minimaal 5 meter plantafstand.

Beheer - Laat op minimaal 10% van het terrein ruigte en kruiden ontstaan, bijvoorbeeld op een strook of een rand. Indien er sprake is van beweiding, dan moet dat stuk grond worden uitgerasterd. Maai of klepel het gedeelte waar ruigte en kruiden zijn ontstaan na 3 of 4 jaar. Daarna volgt steeds een andere locatie met 10% ontwikkeling van ruigte en kruiden. Beweiding vindt op dat stuk niet plaats, hoogstens mechanische bestrijding van akkerdistel, Jacobskruiskruid of (delen van) de haarden van brandnetel. De rest van de ondergroei op het perceel wordt als kruidenrijk grasland beheerd. Snoeisel is verwijderd of op rillen gelegd. Zaag om de 3 á 5 jaar zijtakken af, totdat de gewenste takvrije hoogte is bereikt. In het eerste en tweede jaar begeleidende snoei van appels, peren en pruimen toepassen. Bemesten is niet toegestaan, beweiden beperkt. Op het perceel staan minder dan twee GVE per hectare.

Subsidiebedragen aanleg en beheer

Informatieblad bossingel (2)

Omschrijving – Een vrij liggend en aaneengesloten landschapselement met een opgaande begroeiing van inheemse bomen en struiken. Een bossingel heeft een breedte van minimaal 2 meter en maximaal 20 meter.

Aanleg – Plant een minimale oppervlakte van 200 m2. Plant minimaal 4 inheemse soorten. Aanplant met 2- en/of 3-jarig inheems bosplantsoen, minimaal 60-80 centimeter. Plantverband:1,25 meter x 1,25 meter of 1,50 meter x 1,00 meter of 1,50 x 1,50 meter. Afrastering aanbrengen: minimaal op 1 meter uit de voet van de buitenste rij indien perceel beweid wordt.

Beheer - . Een bossingel wordt in tegenstelling tot de landschapselementen ‘Houtwal, houtsingel, graft, holle weg) niet beheerd door middel van hakhoutbeheer maar door dunningsbeheer2. Bossingels worden eenmaal per 10 jaar gedund tussen 1 oktober en 15 maart. Hierbij wordt een deel van de bomen uit de singel verwijderd. Het beheer is gericht op het creëren van variatie in soorten en structuur en op landschappelijke kwaliteit. Het element wordt voor maximaal 80% beheerd als bos met opgaande bomen. Snoeihout mag op stapels of rillen in het element verwerkt worden voor zover het de stoven die opnieuw uit moeten lopen niet schaadt. Als snoeihout versnipperd wordt mogen de snippers niet verwerkt worden in het element. Grondbewerking van aanliggende landbouwgrond mag niet leiden tot schade aan het element. Het element mag niet worden beschadigd door vee. Een raster ter bescherming mag niet aan het element bevestigd worden.

Suggesties: Takken en bramen die over aangrenzende percelen hangen mogen worden teruggesnoeid. Zaai een klaver-graanmengsel in om ongewenste kruidendruk te voorkomen. Realiseer aanliggende zomen en/of kruidenrijke perceelranden om de biodiversiteit sterk te vergroten.

Subsidiebedragen aanleg en beheer

Informatieblad holle weg, houtsingel, houtwal, graft (3)

Omschrijving - Het betreft vrij liggende lijnvormige en aaneengesloten landschapselementen, al dan niet groeiend op een aarden wal, met een opgaande begroeiing van inheemse bomen en/of struiken. De begroeiing wordt voor het grootste deel als hakhout beheerd (zie onder). Het element is minimaal 25 meter lang, minimaal 4 meter breed en maximaal 20 meter breed.

Aanleg - Plant een minimale oppervlakte van 200 m2. Realiseren van begroeiing in driehoeksverband, verdeeld over minimaal 2 rijen. Minimale hoogte bosplantsoen is 60-80 centimeter. De onderlinge afstand tussen planten is steeds 1,25 meter of 1,50 meter. Per hectare minimaal 3.600 planten aanleggen. Boomvormers in het midden, struiken aan de rand. Creëer inheemse diversiteit en plant de soorten aan in groepen van minstens 5-7 stuks per soort. Op die manier voorkomt u dat langzaam groeiende soorten worden overgroeid door snel groeiende soorten. In geval van vee, afrastering verplicht.

Beheer - Voor de eerste jaren is dit onder andere inboet, maaien, woekerend onkruid tegenhouden, snoeien. Geeft voldoende water, zeker eerste 2 jaren. Uitgegroeide elementen van omvang, worden gefaseerd beheerd (in tijd en ruimte). Er wordt ruimte gelaten aan ondergroei van struiken en kruiden. Snoeihout mag op stapels of rillen in het element verwerkt worden voor zover het de ondergroei en/of de stoven niet schaadt. Voer niet al het dode en rottende hout af, vanwege de functie voor biodiversiteit. Een wallichaam wordt in stand gehouden als het element daarvan is voorzien. Elementen mogen niet betreden en beschadigd worden door vee. Indien het element is uitgerasterd moet het raster op een zodanige afstand (bijv. 2 meter) staan dat beschadiging van stammen wordt voorkomen. Vraat aan de buitenzijde van het raster is niet problematisch. Tenminste 75% van de oppervlakte van het element wordt als hakhout beheerd3. Hakhoutbeheer is een eeuwenoude vorm van beheren van bomen en struiken. Maak en gebruik een onderhoudsschema. Hierbij worden regelmatig de bomen en struiken afgezaagd/afgezet op ca 20-25 centimeter boven de grond. In de regel per 6 tot 12 jaar. In geval van eik en beuk per 12 tot 15 jaar. Hierdoor ontstaan zogenoemde stobben of stoven. In de volgende seizoenen schieten deze opnieuw uit. Overhangende takken kunnen gedurende het gehele jaar worden teruggesnoeid. Laat geen grote graten ontstaan.

Beheer houtsingel en houtwal - Het landschapselement wordt periodiek afgezet in een cyclus van eenmaal 6-15 jaar. Ondergroei/kruiden in stand houden; maaien en afvoeren. Greppels aan voet van een wallichaam in stand houden. Zie verdere informatie via de Factsheet houtwal en houtsingel4

Beheer holle weg en graft - Element is gelegen op talud van holle weg of graft. Het element wordt periodiek afgezet in een cyclus. Dit kan op het vaakst eens per 6 jaar, doch minimaal eens per 15 jaar. Indien de beheer doelstelling een permanent gesloten en opgaande begroeiing is: zorg dan dat de kroonbedekking minimaal 60% blijft. Dun eens in de vijf à acht jaar 10% tot 30% van de bomen. Zie verder: Factsheets Natuurrijk Limburg voor Graf en Holle weg.5

Herstel - Bij verloren gegane landschapselementen, of grote gaten, kan ook herstel van begroeiing worden aangevraagd (minimaal 200m2). Enkel voor de oppervlakten die daadwerkelijk herstel behoeven. Eveneens kan bij verloren gegane profielen van hoge houtwal, graft wallichaam en holle weg wallichaam het profiel/de steilrand worden hersteld. In het geval een verdwenen graft in het geheel moet worden teruggebracht; kan zowel herstel van profiel wallichaam, steilrand en begroeiing worden aangevraagd.

Subsidiebedragen aanleg, herstel en beheer

Illustratie van linksboven met de klok mee: houtwal, holle weg, houtsingel, graften

Informatieblad knip- of scheerheg (4)

Omschrijving - Een vrijliggend lijnvormig landschapselement met een aaneengesloten begroeiing van inheemse bomen en/of struiken, dat periodiek wordt geknipt of geschoren. Heggen bieden leefgebied, schuilmogelijkheden, migratieroutes en vormen een voedselbron voor fauna. De heg is na snoeien minimaal 125 centimeter hoog en minimaal 80 centimeter breed.

Aanleg - Minimaal 100 meter. Vier stuks bosplantsoen per strekkende meter, 2 jarig bosplantsoen, minimaal maat 60-80 cm. Minimaal vier inheemse soorten.

Aanleg met afrastering (optie) - Op dezelfde wijze als aanleg, aanvullend op de hiervoor genoemde algemene vereisten van plantbescherming, wordt hier met palen en draden een nieuwe afrastering om (niet tegen) de aanplant geplaatst, zodat het element tegen schade door vee is beschermd.

Beheer - De heg wordt extensief beheerd, en niet verder teruggesnoeid dan 125 centimeter hoog en 80 centimeter breed. Snoeien eens per 1 of 2 jaar: minimaal 20% tot maximaal 90%, zodat er altijd een deel over blijft staan. Ondergroei krijgt de ruimte en bevat diverse kruiden. De heg wordt niet geklepeld om rafelige uiteinden van takken te voorkomen. Het element mag niet beschadigd worden door vee (‘uitrasteren’). Het dichten van gaten is verplicht: ombuigen van takken is mogelijk om gaten te dichten. Bijplanten (inboet) bij uitval meer dan 10% is verplicht. Het uitrijden van mest is niet toegestaan. Snoeisel is verwijderd of op rillen gelegd. Diversiteit aan soorten in de heg is belangrijk: vul de heg aan met inheemse soorten als hondsroos, egelantier, hazelaar, rode kornoelje, sleedoorn, meidoorn en veldesdoorn. Snoei de zijkanten enigszins schuin. De onderkant van de heg moet iets breder zijn dan de bovenkant. Hierdoor krijgt de onderkant meer licht waardoor deze gesloten blijft. Snoei iedere keer iets voorbij de laatste snoeibeurt. De heg wordt zo telkens iets breder en hoger (‘methode ‘snoei-op-groei’). Zo ontstaat een fijn vertakte, dichte en gezonde heg, die elk jaar enkele centimeters hoger en breder wordt. Tip: snoei of scheer gefaseerd; niet de hele heg in één keer, zodat planten en dieren meer de ruimte krijgen en variatie in de plantengroei ontstaat.

Subsidiebedragen aanleg en beheer

Informatieblad knotbomenrij (5)

Omschrijving – Een rij van inheemse bomen (wilg, populier, haagbeuk, es, els of eik) met een opgaande stam, waarbij periodiek de boven op de stam groeiende takken (of pruik) worden gesnoeid/geoogst. Door die oogst ontstaat er op deze hoogte een vergroeiing van de stam: de knot. Vlakvormige boomweides (groepen bomen) behoren niet tot dit type.

Aanleg – Aanleg van een enkele of dubbele bomenrij in de periode november tot 14 maart. De onderlinge plantafstand minimaal 5 meter. De aanleg bestaat uit minimaal 10 bomen. Gebruik een boombeschermer. In veel gevallen gaat het om knotwilg. Gebruik dan een onbewortelde 3 jarige stek (vanaf 250 cm / doorsnede 6-8 cm) of bewortelde stek maat 10-12 cm (omtrek). In het geval van een onbewortelde staak: verwijder zijtakken. Kap of zaag de dikke onderkant in een punt. Schil de onderste schors af (10 a 50 cm) met mes of bijl. Plant de staak minimaal 80 centimeter diep. Een gat maak je met een schop of grondboor. Zet de staak erin en gebruik de vrijgekomen grond om het gat weer op te vullen. In andere gevallen, gebruik een bewortelde stek vanaf maat 10-12 cm (omtrek).

Beheer - De stam wordt periodiek op een hoogte van minimaal 1 meter boven maaiveld afgezet (geknot). Snoei de jonge bomen wanneer nodig. De bomen mogen niet worden beschadigd door vee. Jonge bomen in een weiland, of andere locatie waar vee erbij kan, zijn voorzien van een boomkorf of zijn uitgerasterd. Het raster mag niet aan het element bevestigd worden. Algemene beheerinstructie (bron: Brabants landschap): 1e zomer: De staak krijgt over de gehele lengte zijtakken. Alles lager dan 20 à 30 centimeter van de top verwijderen met snoeischaar, mogelijk meerdere keren per zomer herhalen. 1e winter: Geen onderhoud. 2e winter: Dun de stoof/knot uit (‘stikken’). Zo krijgen de resterende takken meer ruimte om te groeien. Laat 8 tot 12 takken staan. 3e winter: Herhaal indien nodig het stikken. 4e winter: Heb je een wilg of populier; eerste keer knotten. Zaag alle takken bovenop tot ongeveer 5 centimeter van de stam af. Voor alle andere soorten; doe niets. 5e winter: Stik de knot weer tot er 8 tot 12 takken overblijven. 6e winter: Indien es of els, eerst keer knotten. Voor alle andere soorten; doe niets. 7e winter: Heb je een wilg of populier; tweede keer knotten. Zaag opnieuw alle takken tot ongeveer 5 cm. af. Voor alle andere soorten; herhaal indien nodig het stikken. 8e winter: Heb je een eik, dan kun je voor het eerst gaan knotten. Voor alle andere soorten; doe niets.

Herstel – het is mogelijk om uitgevallen bomen (minimaal 5) te herplanten om een rij te herstellen

Subsidiebedragen aanleg, herstel en beheer

Informatieblad poelen (6)

Omschrijving - Gegraven laagtes (ondiep) met stilstaand water. Bij de poel hoort altijd ook de aanleg van een geschikt landbiotoop voor amfibieën. Het landschapselement is gericht op biodiversiteit en de bij de poel behorende beschermde soorten. Bij de aanvraag moet een goede toelichting op de beschermde soorten, de locatie, het ontwerp en de inrichting worden meegeleverd. Het projectplan wordt voorzien van een gedetailleerde begroting. Zaken die moeten terugkomen zijn: positionering, schaduw, omvang, vorm, diepte en aankleding. De soorten die het betreft moeten wettelijk beschermd zijn en aantoonbaar in de buurt voorkomen.

Aanleg algemeen - Aanleggen zonder vochtmembraam (zoals folie), uitgezonderd mogelijk bij de beschermde soorten vroedmeesterpad en geelbuikvuurpad. Het element is vis-vrij, heeft een oppervlakte van minimaal 50 m2 en heeft minimaal één flauw talud (in ieder geval noordzijde) met een verhouding van 1:8 tot 1:10. Uitgezonderd zijn de kleine (kunstmatige) poelen voor Geelbuikvuurpad in Zuid-Limburg die inclusief landbiotoop minimaal 5 m2 zijn en de bak zelf minimaal 1 meter in doorsnede. Sluit bij de aanleg verder aan bij de voorschriften van Natuurrijk Limburg in de Factsheet Poel en/of raadpleeg een specialist6. Indien de aanvraag daar aanleiding voor geeft (kwaliteit en doelgerichtheid) kan de provincie Limburg voor besluitvorming informatie inwinnen bij een specialist.

Aanleg optie 1: kleine poel geelbuikvuurpad (min. 5m2 inclusief. landbiotoop). Minimaal 2 stuks.

Aanleg optie 2: grondwaterpoel (min. 50m2 exclusief landbiotoop)

Aanleg optie 3: poel met kunstmatige afdichting (min. 50m2 exclusief landbiotoop)

Beheer: Het beheer moet worden afgestemd op de beschermde soorten en aansluiten bij het beheer dat de organisatie Natuurrijk Limburg voorschrijft in de Factsheet Poel7. Het beheer betreft jaarlijks beheer en gefaseerd. Plus eenmalig groot onderhoud in jaar 4 of 5.

Subsidiebedragen aanleg en beheer

Voorbeeld van een poel

Informatieblad struweelhaag (7)

Omschrijving - Een vrijliggend lijnvormig landschapselement met een aaneengesloten opgaande begroeiing van inheemse, overwegend doornachtige, struiken. Een struweelhaag mag vrijuit groeien, is robuust, breed en hoog. Volgroeide omvang: minimaal 3 meter hoog en 3 meter breed.

Aanleg – Minimaal 100 meter. Gebruik minimaal vier inheemse plantensoorten (zie: Informatieblad – Keuzelijst inheemse soorten), bestaande uit tweejarig bosplantsoen van minimaal 60-80 centimeter hoog. Plant twee rijen, met 0,5 meter tussen de rijen en 0,5 meter tussen de planten in de rij, in driehoeksverband.

Aanleg met afrastering (optie) - Op dezelfde wijze als aanleg, aanvullend op de hiervoor genoemde algemene vereisten van plantbescherming, wordt hier met palen en draden een nieuwe afrastering om (niet tegen) de aanplant geplaatst, zodat het element tegen schade door vee is beschermd

Beheer - De haag wordt slechts eens in de 6 à 15 jaar geheel (tot 20 centimeter) of gedeeltelijk (tot 1 meter) teruggezet. Verwijder overlast gevende takken en boomvormers (indicatie: elke 5 à 10 jaar). Dunner hout kunt u verwerken in een takkenhoop of -ril. Voorkom brandnetel en akkerdistel haarden door te maaien met een bosmaaier of een zeis. Vermijd schade door vee door het struweel met een raster beschermen. U kunt het raster zo plaatsen dat het vee enkel nog de rand van het struweel kan begrazen, dat leidt tot meer variatie en is waardevol voor het vee. Het bijplanten bij uitval (inboet) is verplicht bij uitval groter dan 10%. Het dichten van gaten is verplicht.

Suggesties: Houd reliëf in stand of breng het aan op de plaats waar u struweel ontwikkelt. Reliëf betekent verschillen in hoog en laag, in nat en droog, in warm en koud, enzovoorts. Hiermee bevordert u de variatie van de uiteindelijke begroeiing. Met de aanleg van een diepe greppel naast het struweel zorgt u ervoor dat de struiken niet de kans krijgen met de wortels het gras- of bouwlandperceel in te groeien. Kies uit de hoofdsoorten: meidoorn, sleedoorn, hondsroos en vul aan met secundaire soorten: wilg, veldesdoorn, vuilboom, Gelderse roos, hazelaar, kardinaalsmuts, lijsterbes, maar ook boomsoorten zoals zomereik, haagbeuk, ruwe iep of es.

Subsidiebedragen aanleg en beheer

Raster langs een struweel

Informatieblad – Keuzelijst inheemse soorten en illustratie plantverband

Illustratie plantverbanden