Programma Warmteplan Koedijkslanden

Meppel CO2-neutraal in 2040

Gemeente Meppel heeft de ambitie om in 2040 CO₂-neutraal te zijn. Dat wil zeggen dat alle energie die inwoners en bedrijven gebruiken afkomstig is van duurzame bronnen. Woonwijken en bedrijventerreinen worden aardgasvrij. Om CO₂-neutraal te zijn is het daarnaast nodig om veel minder energie te gebruiken. De steeds duidelijker wordende gevolgen van klimaatverandering benadrukken de noodzaak. Het gaat om grote opgaven, iedereen krijgt ermee te maken. Aan deze doelen werkt gemeente Meppel samen met inwoners en andere partners.

Warmteplannen

Eén van de sporen van de energietransitie in de gemeente is het aardgasvrij maken van alle wijken. In 2021 heeft gemeente Meppel de Transitievisie Warmte vastgesteld. Een belangrijke eerste stap naar CO₂-neutraal Meppel in 2040. De vervolgstap is het maken van warmteplannen. Hierin staat hoe een wijk aardgasvrij kan worden. Een wijk kan meteen aardgasvrij worden, of kiezen om eerst kleine ingrepen te doen, bijvoorbeeld het isoleren van een woning. Het plan moet passen bij de mensen die in de wijk wonen en werken en bij de woningen en gebouwen die in de wijk staan. Daarvoor doorloopt de gemeente met (een vertegenwoordiging van) de wijkbewoners een aantal stappen. Het begint bij de verkenning en het onderzoek naar een visie, concrete plannen en daadwerkelijke uitvoering. Voor elke wijk stelt het college een warmteplan vast. Het Warmteplan Koedijkslanden is een Omgevingsprogramma in het kader van de Omgevingswet. Het college stelt het Omgevingsprogramma vast.

Waarom Koedijkslanden?

In de Transitievisie Warmte staat waarom en hoe Koedijkslanden start met het aardgasvrij maken van de wijk.

Op hoofdlijnen zijn dat de volgende redenen:

• ●

  Momentum benutten: de woningcorporatie start in Koedijkslanden met het verduurzamen van zeven flats;

• ●

  Aandacht voor de financiële situatie van inwoners in relatie tot de energieprijzen: veel woningen in de wijk zijn nog niet goed genoeg geïsoleerd, waardoor het energieverbruik in deze woningen hoog is. De combinatie met een lager inkomen kan zorgen voor financiële problemen.

Gezamenlijke opgave

Dit Warmteplan geeft richting en een duidelijk kader met keuzes in techniek en tijd. De gemeente, woningcorporatie en de wijkbewoners spreken uit dat zij zich willen inzetten voor een aardgasvrije wijk. Voor inwoners zijn er geen verplichtingen. De afspraken kunnen gezien worden als goede voornemens die uiteindelijk kunnen leiden tot het besluit om mee te doen. Het is sterk afhankelijk van de eigen motivatie van de bewoners, financiële ruimte, financiering, subsidies en nog een aantal andere factoren. Garanties op het resultaat zijn er niet. Met behulp van dit Warmteplan brengen de gemeente samen met de woningcorporatie en bewoners het doel van een CO₂-neutrale wijk steeds dichterbij. Daarbij zijn ook andere partners nodig. De energietransitie is een opgave voor iedereen.

Gebiedsbeschrijving

Koedijkslanden is een wijk in de gemeente Meppel. De wijk is gebouwd in de jaren '60 en '70 en heeft ongeveer 6.500 inwoners en ruim 2.900 huishoudens. Het is, na de wijk Oosterboer, de grootste wijk van Meppel. Hoewel de wijk een logische opzet heeft, heeft iedere buurt een eigen patroon waardoor er weinig ruimtelijke samenhang is. De wijk Koedijkslanden bestaat uit vier buurten: Hesselingen, Koeberg, Reestlanden en Schildersbuurt. De wijk wordt omgeven door rivier de Reest (oost), het park Hesselingen (noord), de Europaweg (west) en randweg de Westerstouwe. Aan de westkant is de wijk verbonden met de wijk Berggierslanden, waarvoor in 2022 een Warmteplan is opgesteld. Koedijkslanden grenst aan gemeente Staphorst, waar een deel van het buurtschap Slingenberg bij hoort. Dit Warmteplan is gemaakt voor het deel van Slingenberg dat binnen de gemeentegrenzen van Meppel valt.

De woningen in Koedijkslanden zijn gevarieerd en vooral eengezinswoningen. Een groot deel van de woningen is in particulier bezit, een andere deel is eigendom van woningcorporatie Woonconcept. Een aantal woningen wordt particulier verhuurd. Naast woningen staan er ook gebouwen met andere functies in de wijk, zoals scholen, winkels, kantoren, zorginstellingen, een medisch centrum en een zwembad. Het winkelcentrum in het hart van de wijk is al deels aardgasvrij.

Kortgeleden is een gemeentelijk herstructureringsproject afgerond, waarbij onder andere een groenzone en een scholenstrook zijn heringericht. In het figuur op de volgende pagina staan de belangrijkste cijfers en kenmerken van de wijk Koedijkslanden, zoals de verdeling van de wijk in energielabels, het gemiddelde elektriciteits- en aardgasverbruik, het type woningen in de wijk en de verdeling tussen huur en koop.

Het sociale karakter van de wijk

Koedijkslanden is een gevarieerde wijk met bewoners van verschillende leeftijden en achtergronden. Het burgerbelevingsonderzoek laat zien dat er minder sterke sociale samenhang in de wijk is dan in andere wijken in Meppel. Tegelijkertijd wordt er veel geïnvesteerd in ontmoeting en verbinding, bijvoorbeeld via de activiteiten in De Koeberg. Ook heeft Koedijkslanden het Wijkplatform met betrokken inwoners en meerdere buurtverenigingen: 'Onze Jan Steen', Frans Halsstraat en Hesselingen.

Er wonen in deze wijk veel ouderen, waardoor vergrijzing in de nabije toekomst een belangrijk onderwerp wordt. Daarnaast wonen er in Koedijkslanden relatief veel inwoners met een migratieachtergrond. Tenslotte zijn er veel huishoudens met een lager gemiddeld inkomen. Voor deze doelgroepen spelen er belangrijke vragen over de warmtetransitie: hoe relevant is het onderwerp als je op leeftijd bent? Is de boodschap voor iedereen goed te begrijpen? Hoe wordt het Warmteplan haalbaar en betaalbaar? De antwoorden op deze vragen kregen een plek in dit Warmteplan.

Participatieproces

Aan de Transitievisie Warmte in 2021 ging een uitgebreid participatieproces vooraf. Ongeveer 2.000 inwoners, ondernemers, netbeheerders en woningcorporaties uit gemeente Meppel gaven hun mening. Daarmee is de Transitievisie Warmte aangevuld en verbeterd. Voor het Warmteplan Koedijkslanden is opnieuw contact gezocht met de wijkbewoners. In de periode mei tot en met september 2023 zijn verschillende activiteiten georganiseerd om de visie van bewoners op te halen als onderdeel van dit plan.

Kennismaken, informeren en communiceren

De eerste stappen waren kennismaken met de wijk, opstellen van het Plan van Aanpak en communiceren over het proces. Hierbij werden het Wijkplatform, de buurtverenigingen, de woningcorporatie en andere professionele partners van de gemeente betrokken. Dit leidde tot een buurtgerichte aanpak met aandacht voor verschillen in woningtypen en sociale samenhang.

Communicatie en participatie

De fase erna stond in het teken van communicatie en participatie. Er werd aandacht besteed aan vragen en zorgen van wijkbewoners. Bijvoorbeeld over de manier waarop buurtbewoners werden benaderd, over de techniek en het handelingsperspectief. Alle bewoners uit Koedijkslanden kregen de kans om mee te doen aan het proces en om input te leveren. Belangrijke voorwaarden om tot een gedragen Warmteplan te komen.

Buurtborrels

In mei en juni zijn zes buurtborrels georganiseerd. Twee keer in Hesselingen, in Slingenberg en Reestlanden, in Koeberg en twee keer in de Schildersbuurt. Tijdens de buurtborrels werd bij wijkbewoners opgehaald wat er leeft en speelt met betrekking tot verduurzaming en aardgasvrij wonen. Inwoners konden vragen stellen en brachten wensen, zorgen en aandachtspunten in. De gemeente, Woonconcept en het Drents Energieloket beantwoordden vragen. Tijdens de buurtborrels werd de Warmtemaand aangekondigd.

Warmtemaand

De Warmtemaand is in juni 2023 georganiseerd en stond in het teken van activiteiten rondom de warmtetransitie. Onderdelen hiervan waren onder andere het Fixteam Drenthe, de energiespeurtocht voor kinderen, een kraampje op De Koemarkt op 24 juni 2023 en een Informatieavond Aardgasvrij Koedijkslanden op 27 juni 2023.

Fixteam Drenthe

Fixteam Drenthe is een project van de provincie Drenthe en alle Drentse gemeenten om inwoners met energiearmoede te ondersteunen. Het Fixteam rijdt met de Fixbus door de provincie en brengt gratis kleine energiebesparende maatregelen aan bij inwoners thuis. Tijdens de Warmtemaand ging het Fixteam bij ongeveer 65 adressen in Koedijkslanden aan de slag. Daarnaast legden energiecoaches van gemeente Meppel 39 huisbezoeken af in de wijk en adviseerden zij bewoners over energiebesparende maatregelen. Het succes van het Fixteam en de inzet van energiecoaches laat zien dat er in de wijk behoefte is aan informatie over isoleren en besparen.

De Koemarkt

Gemeente Meppel was aanwezig op De Koemarkt, een jaarlijks terugkerend evenement in het winkelcentrum van Koedijkslanden. Met een bemand kraampje werd aandacht gevraagd voor het Warmteplan. Bij de kraam was informatie verkrijgbaar en ging de gemeente in gesprek met inwoners over het Warmteplan. Op De Koemarkt werd een brede doelgroep bereikt: ouderen, jonge gezinnen en inwoners die aanvankelijk minder goed op de hoogte waren van de warmtetransitie.

Energiespeurtocht voor kinderen

In de Warmtemaand zijn 250 energiespeurtochten uitgegeven om kinderen en ouders/verzorgers te betrekken bij de warmtetransitie. Een tiental speurtochten zijn ingeleverd bij Wijkcentrum de Koeberg in ruil voor een duurzaam prijsje. Met de speurtochten zijn jonge gezinnen in de wijk bereikt.

Informatieavond Aardgasvrij Koedijkslanden

De Informatieavond Aardgasvrij Koedijkslanden op 27 juni 2023 startte met een algemene presentatie over het Warmteplan en een vraaggesprek over de beoogde technieken voor de wijk. Daarna was er een vragenmarkt. De markt was onderverdeeld in vier thema’s: eenvoudige maatregelen en isoleren, aardgasvrije technieken, financiën en betaalbaarheid. Het doel van de avond was om te informeren over het proces, over de stand van zaken en gelegenheid te geven om vragen te stellen en met elkaar in gesprek te gaan. Er was veel discussie over de inzet van warmtepompen in de wijk, waarbij het vooral ging over kosten en terugverdientijd, huidige energielabels, (mogelijke) geluidsoverlast en ruimtelijke impact.

Informatiebijeenkomst voor anderstaligen

In Koedijkslanden wonen betrekkelijk veel inwoners met een migratieachtergrond. Voor de Informatiebijeenkomst Aardgasvrij Koedijkslanden voor anderstaligen, waren de Arabischsprekende inwoners uit de wijk uitgenodigd. Een tolk, én medewijkbewoner, presenteerde de avond. Ongeveer twintig inwoners, vooral huurders van woningen bij Woonconcept, bezochten de bijeenkomst. Het gesprek en de vragen van de bewoners werden grotendeels gevoerd met en beantwoord door de coördinator van Woonconcept. De input van de anderstalige inwoners is meegenomen in dit Warmteplan.

Bijeenkomst met de klankbordgroep

Tijdens de participatieperiode voor de zomer konden geïnteresseerde wijkbewoners zich opgeven voor de klankbordgroep. Uit de 60 aanmeldingen gingen ongeveer 25 inwoners tijdens een gezamenlijke bijeenkomst in september aan de slag met het Warmteplan. De klankbordgroep las en beoordeelde het concept-Warmteplan. In kleine groepen is gediscussieerd over de inhoud. Na de bijeenkomst ontvingen inwoners het concept-Warmteplan via e-mail om feedback te geven. De inbreng van de klankbordgroep tijdens de bijeenkomst en de individuele reacties op het concept-Warmteplan waren waardevolle input voor het Warmteplan Koedijkslanden.

Samenwerking met andere partners

Voor dit Warmteplan is samengewerkt met verschillende partijen zoals het Wijkplatform, Energiek Slingenberg, de buurtverenigingen in Koedijkslanden, woningcorporatie Woonconcept, Enexis en Rendo. De inzichten vanuit deze verschillende invalshoeken zijn opgenomen in het Warmteplan. Voor de ondernemers in de wijk is een inloopdag in de Koeberg georganiseerd. Ook deze inzichten zijn meegenomen.

Verschillen tussen huur en koop

Zowel huur- als koopwoningen worden uiteindelijk aardgasvrij. De warmtetransitie betekent wel iets anders voor een huurder dan voor een koper. Bewoners van een huurwoning zijn voor het verduurzamen van de woning afhankelijk van de woningeigenaar. Dit kan een particuliere verhuurder zijn of de woningcorporatie. Woningcorporatie Woonconcept heeft een eigen ambitie en planning voor het verduurzamen van het corporatiebezit. Vaak worden de huizen met het laagste energielabel als eerste verduurzaamd, omdat deze woningen de grootste energievraag hebben. Ook andere overwegingen worden meegenomen in de planning, zoals het groot onderhoud. Gemeente Meppel houdt nauw contact met Woonconcept over de planning en voortgang.

Eigenaren van woningen moeten zelf aan de slag met het aardgasvrij maken van de woning. Dit kan stap voor stap, te beginnen met kleine energiebesparende maatregelen. Subsidies van de overheid compenseren gedeeltelijk de kosten van de warmtetransitie. Door maatregelen te spreiden over een langere periode, wordt het ook beter betaalbaar.

Het energielabel

Het energielabel voor woningen laat zien hoe zuinig een huis is. Het energielabel geeft met de klassen A++++ (groen, zeer zuinig) tot en met G (rood, zeer onzuinig) aan hoe energiezuinig een huis is in vergelijking met soortgelijke huizen. In het energielabel staat nog veel meer informatie die goed te gebruiken is om een woning te verbeteren.

Voorlopig energielabel

Sinds 2015 kregen alle woningen in Nederland een ‘voorlopig energielabel’ toegewezen. Een woning kreeg dit voorlopig energielabel op basis van het bouwjaar, het type en de grootte van de woning. Het voorlopig energielabel kan daarom afwijken van de werkelijke situatie. De bedoeling van een voorlopig energielabel is dat de bewoner bewust wordt van de mate waarin de woning verduurzaamd is. In de afgelopen jaren zijn veel woningen verbouwd, waarbij enkelglas bijvoorbeeld is vervangen voor dubbelglas of de muren zijn na-geïsoleerd. Om dat zeker te weten, kan er een definitief energielabel worden aangevraagd.

Energielabel aanvragen voor huurders en kopers

Woningbezitters kunnen niet zelf een energielabel aanvragen, dat doet een erkende energieadviseur. Alle informatie over het vinden van een gecertificeerde energieadviseur en de kosten ervan staan op de website energielabel.nl. Huurders ontvangen van de verhuurder informatie over het (voorlopig) energielabel. Woonconcept gebruikt het energielabel om te bepalen welke woningen als eerste verduurzaamd worden.

Leeftijd en verduurzamen

Tijdens de bijeenkomsten in Koedijkslanden werd regelmatig gevraagd of verduurzamen op hogere leeftijd nog zin heeft. De warmtetransitie kost tijd: het duurt nog enkele decennia voordat heel Meppel van het aardgas af is. Tegelijk is het voor oudere inwoners zinvol om na te denken over verduurzamen. Isoleren bespaart energie, wat direct zichtbaar is op de energierekening. Daarnaast is verduurzamen positief voor de woningwaarde. Zuinig zijn met energie wordt steeds belangrijker, met name voor toekomstige generaties. Als de woning verkocht wordt, is de kans groot dat de investering lonend is.

Alternatieven voor aardgas

Geschikte alternatieven Koedijkslanden

Voor de Transitievisie Warmte onderzocht gemeente Meppel voor iedere wijk wat de beste alternatieven zijn voor verwarmen met aardgas. Een warmtenet blijkt in de wijk Koedijkslanden niet mogelijk, omdat er geen geschikte warmtebron beschikbaar is. De focus om de woningen te verduurzamen ligt daarom op individuele technieken.

De overstap op een volledig elektrische warmtepomp is op dit moment in Nederland de meest voorkomende keuze om nu al volledig aardgasvrij te worden. Als er nu voor heel Koedijkslanden een aardgasvrije techniek gekozen moest worden, zou dat ook voor deze wijk de meest voor de hand liggende keuze zijn. Veel woningen in Koedijkslanden zijn echter nog onvoldoende geïsoleerd om hierop te kunnen overstappen. En warmtepompen voor slechter geïsoleerde woningen worden nog ontwikkeld. Het is daarom nog onbekend of heel Koedijkslanden in de toekomst over gaat op volledig elektrische warmtepompen. Of er, en zo ja hoeveel, duurzaam gas er in de toekomst beschikbaar is voor Koedijkslanden, is ook nog niet bekend. Als dit meer is dan nu wordt verwacht, dan kan een hybride warmtepomp misschien de oplossing zijn om aardgasvrij te worden. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en zullen indien nodig hierop inspelen. Op dit moment lijkt duurzaam gas niet de eindoplossing voor Koedijkslanden.

Waarom geen warmtenet?

Aan de start van dit Warmteplan zijn de mogelijkheden voor een warmtenet in de wijk Koedijkslanden onderzocht. Belangrijk voor een warmtenet is de beschikbaarheid van een geschikte warmtebron. In Koedijkslanden leken de restwarmtebronnen van industrie het meest aantrekkelijk, omdat ze veel warmte leveren tegen lage kosten. Deze bronnen blijken echter niet beschikbaar te zijn voor een warmtenet, omdat deze bedrijven de warmte willen inzetten voor eigen gebruik. De lokale warmtebronnen die wel beschikbaar zijn, zoals energie uit oppervlaktewater of biomassa, kosten veel meer en leveren minder energie op. Dit maakt een warmtenet financieel moeilijk haalbaar. Bovendien kunnen deze bronnen waarschijnlijk niet de hele wijk verwarmen.

De route tot 2040

Door de komende jaren in te zetten op isolatie en de overstap naar hybride warmtepompen, kan iedereen zijn of haar eigen tempo bepalen. Dit geldt zowel voor inwoners met een koopwoning, als particuliere verhuurders en de woningcorporatie.

Uiteindelijk moet iedereen in 2040 overgestapt zijn op een duurzaam alternatief voor aardgas. Met het isoleren van de woningen en de overstap naar een hybride warmtepomp is dat nog niet zover. Een hybride warmtepomp maakt namelijk gebruik van gas en dat is op dit moment aardgas. Of er in 2040 voldoende duurzaam gas, zoals groen gas, is om de woningen in Koedijkslanden te verwarmen, is onbekend. Daarom bestaat de kans dat er over 15 jaar alsnog overgestapt moet worden op een andere techniek. Mogelijk zijn er tegen die tijd warmtepompen die ook de minder goed geïsoleerde woningen kunnen verwarmen. Wellicht kan er dan voor een deel van de wijk wel een warmtenet aangelegd worden. Misschien is er dan een techniek die nu nog niet bekend is.

Ook landelijk wordt er voor de overstap naar een hybride warmtepomp gekozen. Met de gestegen gasprijzen verdienen deze warmtepompen zich in veel woningen binnen zeven jaar terug. De Nederlandse overheid maakt daarom de installatie van hybride warmtepompen vanaf 2026 de standaard. Gaat een cv-ketel na die datum kapot, dan kan er geen cv-ketel meer gekocht worden. 

Er zijn enkele uitzonderingen:

• ●

  Bij een terugverdientijd van meer dan 7 jaar; 

• ●

  Voor monumenten en gestapelde bouw (bijvoorbeeld een appartementencomplex/flat);

• ●

  Wanneer de woning binnen 10 jaar op een collectieve wijkoplossing wordt aangesloten, zoals een warmtenet.

Wat betekent dit voor bewoners?

Of en hoe er geïsoleerd moet worden, verschilt per woning. Het is aan de woningeigenaar om hier een keuze in te maken. Het stappenplan op de volgende pagina en het volgende hoofdstuk over de isolatieaanpak kunnen hierbij helpen. Daarnaast adviseert en ondersteunt de gemeente de wijkbewoners de komende jaren actief. Er wordt aandacht besteed aan de bewoners die nu nog niet aan de slag zijn met de warmtetransitie, bijvoorbeeld door de bewustwording te vergroten en aandacht te hebben voor andere zaken die spelen. Denk hierbij aan financiële of sociale uitdagingen voor inwoners. Deze activiteiten zijn onderdeel van de uitvoeringsagenda (hoofdstuk 8).

Overstappen op een warmtepomp

Eigenaren van goed geïsoleerde woningen die al op korte termijn van het aardgas af willen, kunnen overstappen op een volledig elektrische (all-electric) warmtepomp. Die verwarmt de woning met behulp van elektriciteit door warmte uit de lucht (of ergens anders vandaan) te halen. Maar wanneer is een woning goed genoeg geïsoleerd? In de winterperiode is dit te testen door op een aantal koude dagen de cv-ketel in te stellen op 50 graden. Blijft het dan aangenaam warm in huis, dan is de woning waarschijnlijk geschikt voor verwarming door een warmtepomp. Bij twijfel kan een energiecoach of installateur hierover adviseren.

Een warmtepomp levert zogenaamde ‘lage temperatuur warmte’. Niet elke radiator (warmte-afgiftesysteem) is geschikt voor het verspreiden van genoeg lage temperatuur warmte. Bij nieuwbouw worden warmtepompen daarom vaak gecombineerd met vloerverwarming. Er zijn ook andere manieren. Soms voldoen radiatorventilatoren en er bestaan grotere lage temperatuur radiatoren. Dit kost tussen de €4.000,- en €7.000,- per woning.

De aanschafkosten van een warmtepomp zijn afhankelijk van het type warmtepomp, de omvang van het boilervat (voor warm water) en de functies. Een all-electric warmtepomp kost gemiddeld €12.500,-. De verschillen zijn echter groot. Er zijn lucht-water warmtepompen van € 8.000,- en bodem-water warmtepompen van €27.000,-

Tegenover de investeringskosten staan lagere energielasten. Op internet staan verschillende modellen om de mogelijke energiebesparing mee uit te rekenen.

Bijvoorbeeld:

• ●

  Verbeterjehuis.nl

• ●

  Warmtepompvergelijker.nl

Op de website van gemeente Meppel staan relevante websites die voor inwoners goed zijn om in de gaten te houden. Verschillende type maatregelen komen in aanmerking voor subsidie. Daarnaast is het mogelijk een duurzaamheidslening af te sluiten of gebruik te maken van de Energiebespaarlening Drenthe. Meer informatie over de financiering van maatregelen, de beschikbare subsidies en een duurzaamheidslening staat op de website van de gemeente, www.meppel.nl.

Stappenplan ‘Hoe wordt mijn woning aardgasvrij?’

Aardgasvrij gebeurt niet van de ene op de andere dag. Voor veel woningen in Koedijkslanden gaat daar nog veel aan vooraf. De route naar een aardgasvrije woning ziet er voor iedereen anders uit. Het hangt af van de woning, de voorzieningen en de eigen wensen. Sommige bewoners willen meteen aardgasvrij wonen, anderen hebben andere plannen voor hun huis of tuin. Daarom is het belangrijk dat bewoners een stappenplan maken dat past bij zijn of haar situatie en wensen. In deze paragraaf wordt een stappenplan van zes stappen toegelicht. Een plan dat verder gaat dan praktische zaken en waarin ook de specifieke woonwensen staan. Elke inwoner kan dit stappenplan zelf doorlopen, maar vanaf stap 2 kan ook hulp worden gevraagd aan energiecoaches, isolatiebedrijven of installateurs.

Hesselingen (westelijk deel) en Jan Steenstraat

Zowel Hesselingen (west) en de omgeving rond de Jan Steenstraatbestaan voornamelijk uit rijwoningen gebouwd tussen 1965 en 1974. Woonconcept isoleerde het merendeel van de woningen in Hesselingen, waardoor al relatief veel woningen energielabel A of B hebben. Bij koopwoningen is er een groot verschil in energielabel. Er zijn nog vrij veel woningen met een D- of E-label. Ook A-, B- en C-labels komen voor. Voor iedere woningeigenaar is de volgende stap daarom maatwerk, afhankelijk van de huidige situatie. Voor woningen die slecht geïsoleerd zijn, is de eerste logische stap om de woning beter te isoleren. Woningen die een A-, B- of C-label hebben, kunnen al over op een (hybride) warmtepomp.

Het isoleren van een woning kost geld. Uit gesprekken met wijkbewoners bleek dat er veel zorgen zijn over de financiële consequenties van de warmtetransitie. Hoofdstuk 7 gaat over erover hoe deze investeringen opgevangen kunnen worden.

Hesselingen (oostelijk deel)

De woningen in Hesselingen (oost) zijn grotendeels rij- of hoekwoningen, gebouwd tussen 1975 en 1991. Er zijn heel weinig woningen met een energielabel B of hoger. Veel woningen hebben energielabel C en D. Er zijn maar een paar woningen in de wijk met E- en F-labels. Voor slecht geïsoleerde woningen is beter isoleren een eerste logische stap. Woningen die een A-, B- of C-label hebben, kunnen al over op een (hybride) warmtepomp. In het nabijgelegen park staan enkele monumentale panden. Voor deze woningen is isoleren vaak complex, vanwege aanvullende regels. Op de website www.monumenten.nl staan tips over hoe hier mee om te gaan.

Koeberg

In de buurt Koeberg staan veel verschillende type woningen: vrijstaande woningen, rij- en hoekwoningen en appartementen. Het grootste deel is gebouwd tussen 1965 en 1974. Enkele appartementencomplexen zijn gebouwd na 2012. Deze complexen zijn eigendom van Woonconcept en hebben energielabel A of hoger. De overige woningen verschillen veel in energielabels. Een deel heeft energielabel A of hoger en er zijn vrij veel woningen met energielabel C. Daarnaast hebben enkele koopwoningen en verschillende appartementencomplexen van Woonconcept energielabel E of F. Voor slecht geïsoleerde woningen, is beter isoleren een logische eerste stap. Woningen die een A-, B- of C-label hebben, kunnen al over op een (hybride) warmtepomp.

Reestlanden

De buurt Reestlanden bestaat voor het grootste deel uit vrijstaande woningen die grotendeels zijn gebouwd voor 1946 of tussen 1965 en 1974. De vrijstaande woningen verschillen veel in energielabels. Sommige woningen hebben energielabel F, woningen die later gebouwd zijn hebben energielabel D of C. Er zijn weinig woningen met energielabel B of hoger. Voor slecht geïsoleerde woningen is isoleren een logische eerste stap. Woningen die een A-, B- of C-label hebben, kunnen al over op een (hybride) warmtepomp.

Aan de Werkhorst staan woningen die in 2018 zijn gebouwd. Deze woningen lijken qua bouwjaar en woningtype meer op de woningen in Berggierslanden. Het Warmteplan van Berggierslanden geeft inzicht in het plan van aanpak voor vergelijkbare woningtypen.

3. Noodzakelijke isolatie voor een volledig elektrische warmtepomp

Om een vrijstaande woning gebouwd voor 1946 geschikt te maken voor verwarming met een volledig elektrische warmtepomp, zijn de volgende twee maatregelen nodig:

• ●

  Muurisolatie (binnenzijde);

• ●

  HR++-glas in bestaande kozijnen verwerken als alternatief voor enkelglas of oud dubbelglas. Als de kozijnen geschikt zijn, is HR+++-glas ook mogelijk; 

• ●

  Dakisolatie (binnenzijde);

• ●

  Vloerisolatie (onderzijde).

Voor deze type woningen kosten al deze maatregelen rond de €45.500,-. Hiervoor is subsidie mogelijk rond de €11.350,-, waardoor de investering voor vrijstaande woningen €34.150,- is. Met deze investeringen besparen vrijstaande woningen met een gasverbruik van 1.500 m³ en de huidige energieprijzen €950,- per jaar.

Voor een vrijstaande woning die gebouwd is tussen 1965 en 1974 zijn de volgende maatregelen nodig om de woning te verwarmen met een volledig elektrische warmtepomp:

• ●

  De luchtspouwmuur na-isoleren;

• ●

  HR++-glas in bestaande kozijnen verwerken als alternatief voor enkelglas of oud dubbelglas. Als de kozijnen geschikt zijn, is HR+++-glas ook mogelijk;

• ●

  Dakisolatie (binnenzijde);

• ●

  Vloerisolatie (onderzijde).

Voor deze type woningen kosten al deze maatregelen rond de €36.600,-. Hiervoor is subsidie mogelijk rond de €7.600,-, waardoor de investering voor vrijstaande woningen €29.000,- is. Met deze investeringen besparen vrijstaande woningen met een gasverbruik van 1.500 m³ en de huidige energieprijzen €840,- per jaar.

Schildersbuurt en Slingenberg

In de Schildersbuurt en Slingenberg staan rij- en hoekwoningen en vrijstaande woningen. Een groot deel van de woningen is gebouwd tussen 1965 en 1974 of tussen 1975 en 1991. In beide buurten zijn veel woningen met energielabel C of D. Weinig woningen hebben energielabel B of hoger. Voor slecht geïsoleerde woningen is beter isoleren een logische eerste stap. Woningen die een A-, B- of C-label hebben, kunnen al over op een (hybride) warmtepomp.

Aandachtspunten isolatieaanpak

Isoleren is een goede manier om energie te besparen en het comfort in de woning te verhogen. Isoleren vraagt ook om aandacht voor een aantal zaken.

Samenwerken loont

Samenwerken met buren kan helpen om de woning sneller te isoleren. Bijvoorbeeld door in de straat gezamenlijk isolatiemaatregelen in te kopen of met elkaar kennis te delen. In Koedijkslanden is het buurtinitiatief Energiek Slingenberg bezig met verschillende energie-initiatieven.

Stap voor stap kleine maatregelen

Voordat de woning van het aardgas af gaat, is het belangrijk dat deze eerst 'aardgasvrij-ready' is. Aardgasvrij-ready betekent dat de woning verwarmd kan worden zonder aardgas, zonder verlies van comfort. Dit kan beginnen met kleine maatregelen, zoals kieren dichten, radiatorfolie aanbrengen en het gasfornuis vervangen door inductie om elektrisch te koken. Deze maatregelen zijn betaalbaar en leveren direct een energiebesparing op. Na-isoleren kan een volgende stap zijn, bijvoorbeeld door dak-, gevel- of vloerisolatie. Ook deze maatregelen verlagen direct de energierekening.

Van cv-ketel naar (hybride) warmtepomp

Het is zonde om een vrij nieuwe cv-ketel te vervangen voor een warmtepomp. Zodra de vervanging van de cv-ketel in zicht komt, is het goed om na te denken over de overstap naar een warmtepomp. Vanaf 2026 is het verplicht om bij vervanging van de cv-ketel een hybride warmtepomp aan te schaffen. Als er nu naast de bestaande cv-ketel al plek is voor een hybride warmtepomp, is de overstap ook bij een relatief nieuwe cv-ketel soms mogelijk.

De kosten van de aanschaf en installatie van warmtepompen hangen af van veel verschillende factoren, waaronder het type warmtepomp, de vraag naar warmtepompen en de inflatie. Het is daarom lastig om aan te geven wat een warmtepomp precies kost. Het beste is om een offerte aan te vragen. Een indicatie geven kan wel. Hieronder staan de aanschaf en installatiekosten per systeem. De beschikbare subsidiebedragen zijn al van de kostprijs af.

Naast de aanschaf en installatiekosten van een warmtepomp, komen hier de eventuele isolatiekosten bij die staan in hoofdstuk 6. Daarnaast is niet elk type verwarming (warmte-afgiftesysteem) in de woning geschikt voor een warmtepomp. Ook het aanpassen van het type verwarming kost geld.

Extra hypotheek

Voor het verduurzamen van het eigen huis mag extra geld geleende worden via de bestaande hypotheek: tot 6 procent van de waarde van de woning, met een maximum van €9.000,-. De hypotheeklasten worden dan hoger, maar de maandelijkse energielasten worden lager. Bovendien stijgt de waarde van het (nieuwe) huis.

Subsidies en leningen

Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE) 
Het is ook mogelijk om bij gemeente Meppel een lening aan te vragen van maximaal €25.000 voor verduurzamingsmaatregelen. Deze duurzaamheidslening is een persoonlijke lening met een vaste rente en looptijd. Alle informatie en voorwaarden over deze lening staan op de website van gemeente Meppel, www.meppel.nl.

Duurzaamheidslening
Woningeigenaren kunnen de Investeringssubsidie Duurzame Energie en Energiebesparing (ISDE) aanvragen voor de aanschaf van een (hybride) warmtepomp, een zonneboiler, een aansluiting op een warmtenet, een elektrische kookvoorziening en vijf typen isolatiemaatregelen. Subsidie aanvragen kan via de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, www.rvo.nl. Hier staan ook de voorwaarden van de subsidieregeling.

Het Nationaal Warmtefonds
Het Nationaal Warmtefonds is een lening voor eigenaren die hun woning willen verduurzamen. Bij het Nationaal Warmtefonds betalen huishoudens met een verzamelinkomen tot €60.000,- per jaar geen rente als ze een nieuwe Energiebespaarlening aanvragen bij het Nationaal Warmtefonds. Bij een goedgekeurde aanvraag van maximaal €27.000,- voor de volledige leenperiode is de rente 0%. De lening kan aangevraagd worden via www.warmtefonds.nl/drenthe.

Duurzaamheidslening
Het is ook mogelijk om bij gemeente Meppel een lening aan te vragen van maximaal €25.000 voor verduurzamingsmaatregelen. Deze duurzaamheidslening is een persoonlijke lening met een vaste rente en looptijd. Alle informatie en voorwaarden over deze lening staan op de website van gemeente Meppel, www.meppel.nl.

Energiebespaarlening Drenthe
Tenslotte is de Energiebespaarlening Drenthe beschikbaar voor eigenaar-bewoners en VvE’s in de provincie Drenthe. Door een financiële bijdrage van de provincie Drenthe lenen eigenaar-bewoners en VvE’s met de Energiebespaarlening Drenthe tegen een lage rente en met een rentekorting van 1,0%. De hoogte van het rentetarief hangt af van de looptijd.

Salderingsregeling

Met zonnepanelen wekt een woningeigenaar zelf stroom op. Een deel van de opgewekte stroom gebruikt de bewoner direct zelf. Het deel dat niet gebruikt wordt, gaat terug naar het elektriciteitsnet. De energieleverancier trekt de teruggeleverde stroom af van de stroom die is afgenomen. Deze verrekening heet salderen. Zonnepaneeleigenaren kunnen tot 1 januari 2025 nog 100% gebruik maken van de salderingsregeling. Na die datum is het kabinet van plan de regeling geleidelijk af te bouwen tot 2031 volgens het tijdsschema in onderstaande tabel.

Sinds 1 januari 2023 hoeft er geen BTW meer betaald te worden over de aanschaf van zonnepanelen. Eigenaren hoeven zich dus ook niet meer aan te melden als ondernemer bij de Belastingdienst.

Rol gemeente

De gemeente aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving. Daarom wordt er de komende jaren voor elke wijk een warmteplan opgesteld. De gemeente kan en wil alleen niet alles zelf doen. De maatregelen voor het aardgasvrij maken van woningen vinden tenslotte achter de voordeur plaats. De gemeente maakt een keuze welke rol zij aanneemt in verschillende situaties. Er zijn vier manieren waarop gemeente Meppel het doel van een aardgasvrije leefomgeving kan bereiken. Dit zijn vier verschillende overheidsrollenheeft een belangrijke taak in het .

De de gemeente zelf aan de slag gaat. Bij de overheidsrol dwingt de gemeente acties of maatregelen af bij anderen. De overheidsrol houdt in dat de gemeente de samenwerking met andere partijen of bewoners aangaat. Kosten en verantwoordelijkheden worden verdeeld. Bij de overheidsrol ligt het initiatief voor het nemen van acties en maatregelen bij andere partijen of bewoners. De gemeente kan hier wel in ondersteunen, bijvoorbeeld door bewoners te verbinden met subsidieverstrekkers, informatieavonden te organiseren of nieuwe regelgeving op te stellen.ondersteunendesamenwerkenderegulerendeoverheidsrol betekent dat realiserende

In de overstap naar een aardgasvrije leefomgeving ligt in Koedijkslanden de focus op individuele technieken. Dit betekent met name voor huiseigenaren dat zij zelf de touwtjes in handen hebben. De gemeente ziet hierin een rol voor zichzelf als aanjager, verbinder en organisaties) en hen de mogelijkheid te geven om nieuwe initiatieven te ontwikkelen. De gemeente reserveert budget voor initiatieven uit de wijk. Daarnaast is het aan de gemeente om koppelkansen op het gebied van de verschillende duurzaamheidsopgaven, zoals klimaatadaptatie en circulaire economie, te signaleren. Denk hierbij aan laadpalen voor elektrische auto's, vergroening van de wijk en het koelen van woningen (airconditioning). Koppelkansen kunnen mogelijkheden bieden voor samenwerking met andere partijen. voorbeeldrol. De gemeente geeft het goede voorbeeld. Het voornemen is om het gemeentelijk vastgoed in de wijk zo snel mogelijk aardgasvrij te maken. Daar waar dit nog niet kan, omdat er bijvoorbeeld nog geen geschikte techniek voor is, wordt in ieder geval verduurzaamd. Tot slot heeft gemeente Meppel een overheidsrol. Bijvoorbeeld wanneer het gaat om een vergunning verstrekken voor een bodemwarmtepomp.regulerendeHiermee vervult de gemeente Meppel een overheidsrol. Daarnaast heeft gemeente Meppel een realiserendeoverheidsrol. Gemeente Meppel doet dit door kennis te delen met inwoners, partijen met elkaar te verbinden (inwoners en ondersteunendefacilitator. Dit past het beste in de 

Rol samenwerkingspartner

Partners van gemeente Meppel hebben elk een eigen rol in de warmtetransitie. Hieronder staat beschreven hoe de samenwerkingspartners zich verhouden tot de gemeente.

Uitvoeringsagenda

Bewustwording vergroten

Gemeente Meppel zet in ieder geval de komende twee jaar en zoveel langer als nodig in op het vergroten van bewustwording rondom de weg naar aardgasvrij. Het doel is dat alle inwoners van Koedijkslanden weten dat hun woning op termijn van het aardgas af gaat, welke rol zij hierin spelen en hoe zij hier eventueel in ondersteund kunnen worden.

Beschikbaar stellen van platforms

Op de websites van bijvoorbeeld het Drents Energieloket en Milieu Centraal staat algemene informatie over het aardgasvrij maken van de woning. Daarnaast zijn er platforms die op adresniveau advies geven. Als er voldoende vraag is, zet de gemeente Meppel zich in voor een (online) platform voor advies op maat.

Acties gericht op energiebesparing

Omdat er in Koedijkslanden een grote isolatie-opgave ligt, stimuleert gemeente Meppel de komende jaren voornamelijk energiebesparing (niet uitsluitend). Denk hierbij aan de Meppeler energiecoaches, het Fixteam Drenthe, aan een SlimWonenApp en informatiebijeenkomsten. Ook ondersteunt de gemeente bewonersinitiatieven die helpen bij het motiveren, activeren en adviseren in energiebesparing en isolatie. Via een lokale aanpak ligt de focus op het verbeteren van woningen met de slechtste labels, waarmee het isoleren van woningen tevens bijdraagt aan het terugdringen van energiearmoede.

Acties gericht op aardgasvrij

Gemeentelijke acties gericht op daadwerkelijke aardgasvrij oplossingen in de wijk ontstaan naar verwachting pas over een paar jaar (enkele uitzondering). Denk hierbij aan collectieve inkoopacties ondersteunen van bijvoorbeeld warmtepompen en informatie verstrekken over mogelijke technieken.

Gemeentelijk vastgoed verduurzamen

Gemeente Meppel bezit een aantal panden in Koedijkslanden. Ook deze panden moeten aardgasvrij worden. De gemeente wil niet achterblijven op inwoners en moet het goede voorbeeld geven. Daarom is het voornemen om het gemeentelijk vastgoed in de wijk zo snel mogelijk aardgasvrij te maken. En daar waar dit vanwege een ontbrekende geschikte techniek nu nog niet kan, in ieder geval te verduurzamen. De gemeente begon hier de afgelopen jaren al mee. Zo is het zwembad de afgelopen jaren al flink verduurzaamd en is de sporthal van het Palet voorzien van een warmtepomp en vloerverwarming.

Acties gericht op niet-woningeigenaren

Zowel woningen als alle andere gebouwen worden op een bepaald moment aardgasvrij. Dit Warmteplan richt zich met name op woningen en daarnaast is voor het verduurzamen van deze andere panden aandacht. De gemeente kijkt hoe ondernemers kunnen worden gefaciliteerd. Soms gaat dit over aardgasvrij-oplossingen, soms over duurzaamheidsvraagstukken als de plaatsing van zonnepanelen. De meeste acties worden opgepakt vanuit de sectorale aanpak bedrijven en maatschappelijk vastgoed binnen de gemeente en maken daarom geen groot onderdeel uit van dit Warmteplan.

Ondersteunen VvE's

In de wijk zijn een aantal verenigingen van eigenaren (VvE's). Het verduurzamen van VvE's is vaak ingewikkeld. Landelijk kijkt men hoe VvE's het best ondersteund kunnen worden bij deze verduurzaming. Ook gemeente Meppel denkt hier graag in mee. Met VvE's die willen verduurzamen gaat de gemeente daarom graag om tafel over waar VVE’s in Meppel tegenaan lopen.

Werken aan netverzwaring

De gemeente maakt samen met netbeheerder Enexis een concrete planning voor de versterking van het bestaande elektriciteitsnetwerk in de wijk. Door de zonnepanelen op de daken, elektrisch rijden, koken op inductie en de overstap op warmtepompen moet het elektriciteitsnet in vrijwel de hele wijk worden versterkt. De verwachting is dat het aantal transformatorstations in de wijk de komende jaren wordt verdubbeld en dat vrijwel elke straat hiervoor een keer open gemaakt wordt. De gemeente kijkt hierbij ook naar koppelkansen; oftewel andere opgaven die er zijn in de wijk, zoals een rioolvervanging waarbij de straat ook open moet. Daarnaast houdt de gemeente nieuwe ontwikkelingen rondom elektriciteitsverbruik de komende jaren in de gaten, zoals accu’s in de wijk. Dit is nu nog niet gebruikelijk, maar wordt het de komende jaren misschien wel.

Controleren woningen Woonconcept

Tijdens gesprekken met huurders in het Warmteplanproces bleek dat niet alle A-label woningen daadwerkelijk goed geïsoleerd zijn. De komende twee jaar gaat Woonconcept langs deze woningen om te kijken of er extra geïsoleerd moet worden of dat er andere maatregelen genomen moeten worden.

Aandacht voor ‘technische’ vragen uit de wijk

Geen enkele woning is exact hetzelfde, maar in de wijk zijn wel overeenkomstige technische vragen. In het onderzoek naar deze vragen wil de gemeente een rol spelen waar het kan. Een concreet voorbeeld is de vraag over convectorputten. In een aantal, voornamelijk jaren ‘70-woningen, zitten geen traditionele radiatoren maar convectorputten. Een convectorput is een verlaging in de vloer, met daarin een verwarmingselement en daarboven een rooster. De vraag is hoe dit systeem geschikt gemaakt kan worden voor lage temperatuurverwarming. Gemeente Meppel onderzoekt samen met de Regiocampus in 2024 hoe deze convectorputten een rol kunnen spelen in de stap naar aardgasvrij of aardgasvrij ready.

Aandacht voor vergunningen en ruimtelijke kwaliteit

Gemeente Meppel is verantwoordelijk voor vergunningen en ruimtelijke ordening. Vanwege de invoering van de Omgevingswet, onderzoekt de gemeente het nut en de noodzaak van regels voor het plaatsen van warmtepompen en andere voorzieningen. Voor de korte termijn worden meer praktische oplossingen bekeken, zoals het optimaal benutten van de bestaande toetsingskaders en aansturen op goede informatievoorziening en bewustwording om overlast te voorkomen. Goed overleg tussen buren, bijvoorbeeld voorafgaand aan het plaatsen van een (hybride) warmtepomp, is heel belangrijk.

Opstellen soortenmanagementplan

In Koedijkslanden moet nog veel geïsoleerd worden. Zoals in hoofdstuk 6 beschreven is, gaat dit in vrijwel alle gevallen over de isolatie van de spouwmuur en de ramen. In een spouwmuur kunnen echter vleermuizen zitten, waardoor deze niet zomaar geïsoleerd kan worden. Om te voorkomen dat elke bewoner zelf ecologisch onderzoek moet doen naar de aanwezigheid van vleermuizen, gaat de gemeente in 2024 grootschalig onderzoek doen. Dat wordt, in afstemming met de provincie, opgenomen in een soortenmanagementplan. Dan is duidelijk hoe de vleermuizen beschermd kunnen worden. Dat onderzoek heeft tijd nodig. Tot die tijd zijn bewoners zelf verantwoordelijk. Als tussenoplossing wordt gewerkt aan natuurvriendelijk isoleren onder het pre-SMP. De verwachting is dit half 2024 in te kunnen zetten. Als er ecologisch onderzoek nodig is, is het goed om te kijken of er koppelkansen zijn: kunnen er bijvoorbeeld meerdere woningen/gebouwen tegelijk onderzocht worden. Voorafgaand aan isoleren is het is belangrijk om advies te vragen bij een isolatiebedrijf.

Ruimte voor initiatieven uit de wijk

Samen werken we toe naar een aardgasvrij Koedijkslanden. Dat kan alleen wanneer initiatieven de ruimte krijgen. Dit kan gaan om goede ideeën die bijdragen aan bewustwording of informatie in de wijk. Zoals de warmtepompavond die Energiek Slingenberg organiseerde of de postcoderoosregeling met zonnepanelen Maar dit kan ook gaan over een buurtinitiatief. Zoals initiatieven met betrekking tot een kleinschalig warmtenet of een collectieve inkoopactie. De gemeente stelt expertise beschikbaar om (bewoners)initiatieven te ondersteunen. Ook helpt zij initiatiefnemers om financieringsbronnen te vinden.

Aandacht voor betaalbaarheid

De overstap op een aardgasvrij-alternatief moet voor iedereen betaalbaar zijn. De gemeente heeft de komende jaren daarom extra aandacht voor de ‘kwetsbare doelgroepen’ in de wijk en verplicht geen aardgasvrijdatum zolang deze betaalbaarheid op het spel komt te staan. Daarnaast is de gemeente zich bewust van (energie)armoede in de wijk. Dit is een onderwerp dat niet alleen vanuit energie bekeken moet worden, het vraagt om een integrale benadering. Dit doet de gemeente door de uitkomsten uit het woonlastenonderzoek op wijkniveau te koppelen aan andere domeinen. Stap één is de dialoog aangaan met verschillende domeinen om een beter beeld te krijgen van het armoedevraagstuk in de wijk.

Actualiseren Warmteplan

Het Warmteplan geeft een inzicht in de stappen die inwoners van de wijk Koedijkslanden de komende jaren kunnen nemen. Er is echter nog geen betaalbare techniek voor iedereen. Daarom wordt het Warmteplan over een aantal jaar aangepast met de kennis die we de komende jaren op doen. Op deze manier bieden we ruimte aan innovatie en initiatieven. Ook kunnen we dit moment gebruiken om de balans op te maken op basis van de gemaakte voortgang. Is het tempo voldoende hoog om tijdig aardgasvrij te zijn of moeten we na de actualisatie nog flink versnellen? De komende jaren wordt de voortgang in de wijk, zowel op technische aspecten als bewustwording, daarom gemonitord.

Aardgasvrij

Verwarmen en koken op basis van duurzame energie zonder aardgas.

Biogas

Een gas dat ontstaat door het vergisten van biomassa (organisch materiaal), zoals gft, slib en mest. Het gas wat daarna ontstaat, kan woningen verwarmen. Biogas heeft andere eigenschappen dan aardgas. Daarom kan het niet door het bestaande gasnet worden vervoerd. Biogas wordt daarom meestal opgewerkt tot groen gas.

Biomassa

Biomassa bestaat uit verschillende soorten organisch materiaal. Denk hierbij aan houtsnippers of gft-afval. Houtachtig biomassa is geschikt voor houtpellet-ketel. Mest, gft-afval, slib en mais zijn goede grondstoffen voor biogas.

Boiler

Een build-in- of close-in-boiler is een kleine elektrische boiler (inhoud 10 tot 20 liter) voor in de keuken. Een combi-kokend-waterkraan (inhoud 7 tot 11 liter) geeft koken water via een kokend-waterkraan en levert warm water via een mengkraan in de keuken.

CO2

Een geurloos en kleurloos gas dat onder andere vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen. Door de verhoogde concentratie is het medeverantwoordelijk voor klimaatverandering.

CO2-neutraal

Een warmtebron die CO₂-neutraal is, gebruikt de benodigde energie uit duurzame bronnen, waarbij er geen CO₂ wordt uitgestoten.

Collectieve technieken

Technieken die meerdere huizen verwarmen. Met collectieve technieken wordt vooral een warmtenet bedoeld. Een collectieve aanpak is alleen mogelijk als het merendeel van de straat/buurt voor dezelfde techniek kiest. Hoe meer huishoudens, of hoe meer huizen per oppervlakte, hoe groter de kans op een haalbare collectieve oplossing.

Duurzaam gas

Een alternatief dat het meest op aardgas lijkt. Daarom is het mogelijk om duurzaam gas in veel gevallen via het bestaande gasnet over een lange afstand te vervoeren. Duurzame gassen zijn op dit moment schaars de toekomstige beschikbaarheid ervan is onzeker. Daarom is helemaal overstappen op duurzame gassen niet mogelijk. Onder duurzame gassen wordt groen gas verstaan en waterstofgas.

Duurzaamheidslening

Een duurzaamheidslening kan helpen om duurzame maatregelen uit te voeren als daar niet direct geld voor is. Deze lening moet worden terugbetaald, maar heeft een lage rente.

Duurzame bronnen

Bronnen waaruit energie opgewekt wordt die niet opraken. Met het opwekken van energie wordt er geen luchtvervuiling veroorzaakt. Daarnaast belasting deze bronnen de leefomgeving van toekomstige generaties niet.

Energielabel

Een label dat in één opslag laat zien hoeveel energie een woning gebruikt om de woning te verwarmen. Een energielabel zegt dus hoe energiezuinig een woning is. Energielabels lopen van energielabel A tot en met G. Energielabel A staat voor een zeer energiezuinige woning. Energielabel G staat voor een woning die veel energie gebruikt.

Energietransitie

Een internationaal en nationaal proces om van fossiele brandstoffen (waaronder aardgas, olie en steenkool) over te stappen naar duurzame bronnen (zoals zon, wind en bodemwarmte). Deze bronnen zijn duurzaam omdat deze niet op kunnen raken. Iedere sector in Nederland werkt aan de energietransitie. In de gebouwde omgeving gaat de energietransitie vooral om de verwarming van huizen. Daarom noemen we de energietransitie ook wel warmtetransitie, omdat dit specifiek om het aardgasgebruik in gebouwen gaat.

Geothermie

Warmte afkomstig uit de aarde, ook wel aardwarmte genoemd. Geothermie kan ondiep (500 tot 1.500 meter), diep (1.500 tot 4.000 meter) en ultradiep (>4000) gewonnen worden. Hoe dieper de warmte gewonnen wordt, hoe hoger de temperatuur. Diepe geothermie kan warmte winnen van wel 80ºC. Ondiepe geothermie kan warmte winnen rond de 40 á 50ºC. Een warmtepomp kan aardwarmte gebruiken voor een warmtenet.

Groen gas

Biogas met aardgaskwaliteit. Groen gas wordt gemaakt uit planten- en voedingsresten of uit rioolslib, maar het is qua samenstelling identiek aan aardgas. Het is dus de duurzame variant van aardgas. Door groen gas te bewerken krijgt het dezelfde eigenschappen als aardgas en kan het via het bestaande aardgasnetwerk vervoerd worden.

Hoge temperatuur (HT) warmtebronnen

Warmtebronnen waarvan de temperatuur tussen de 70 en de 90ºC ligt.

Hybride warmtepomp

Een combinatie van apparaten om een woning en water te verwarmen: voor een deel met elektriciteit (warmtepomp) en voor het andere deel met gas (cv-ketel). De hybride warmtepomp voorziet in een groot deel van de warmtevraag in de woning. Alleen als het heel koud is buiten springt de gewone cv-ketel bij om de woning te verwarmen.

Individuele technieken

Technieken die één woning verwarmen. Dit kan bijvoorbeeld gaan om een warmtepomp. Bij een individuele aanpak bepaald een bewoner zelf op welk moment hij/zij overstapt en op welke techniek.

Isolatie

Materialen om het warmteverlies van binnen naar buiten te beperken.

Isolatiewaarde

Een waarde die iets zegt over hoeveel het isolatiemateriaal isoleert. De isolatiewaarde wordt in R-waarde uitgedrukt. Hoe hoger de R-waarde, hoe hoger het isolatievermogen. De R-waarde is afhankelijk van materiaaleigenschappen en de dikte van het materiaal.

Koppelkans

Aanpassingsmaatregelen worden gecombineerd met andere acties of plannen. Koppelkans zijn kansen die tegelijk met een project uitgevoerd kunnen worden. Daarmee wordt er een win-winsituatie geboden.

Lage temperatuur (LT) warmtebronnen

Warmtebronnen waarvan de temperatuur tussen de 10 en 40ºC ligt.

Natuurvriendelijk isoleren

Bij natuurvriendelijk isoleren krijgen de dieren die gebruik maken van de ruimtes in de woning de kans weg te vliegen voordat de woning wordt ge soleerd. Daarna zorgt het isolatiebedrijf voor nieuwe verblijfplaatsen voor de dieren.

Restwarmte

Warmte die vrijkomt bij een productie of proces en waar op dit moment nog geen gebruik van wordt gemaakt. Zo komt bij bedrijven waar met behulp van hoge temperatuur dingen worden geproduceerd vaak restwarmte vrij. Maar er komt ook restwarmte vrij bij rioolzuiveringsinstallaties of bij energiecentrales. Deze restwarmte kan soms worden gebruikt als bron om een warmtenet van warmte te voorzien.

Transitievisie Warmte (TVW)

Een document op weg naar duurzame warmte. In het document staan de technieken die de gemeente kan gebruiken en die wenselijk zijn om te gebruiken en wanneer. Elke gemeente moest een visie in 2021 vaststellen en minimaal één keer in de vijf jaar herzien. Zo blijft er ruimte om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen of nieuwe onderzoeksinzichten. Ook is er tijd om plannen beter uit te werken.

Warmtenet

Een collectieve oplossing waarbij warmte afkomstig is van een bron, zoals geothermie of restwarmte. De warmte verwarmt een vloeistof in een buizennetwerk onder de grond naar de woningen en gebouwen. De aanleg van een warmtenet kost geld, waar de bewoners het mee eens moeten zijn. Een collectieve aanpak is alleen mogelijk als het merendeel van de straat/buurt voor dezelfde techniek kiest. Hoe meer huishoudens, of hoe meer huizen per oppervlakte, hoe groter de kans op een haalbare collectieve oplossing.

Warmteplan

Een document waarin staat hoe een wijk, buurt of kern van het aardgas afgaat. Het plan vermeldt welke financiële middelen beschikbaar zijn en wanneer de plannen uitgevoerd worden. Het rijk hanteert de term wijkuitvoeringsplan voor het warmteplan.

Warmtepomp

Een alternatief voor de huidige cv-ketel die gebruik maakt van warmte die uit de buitenlucht of uit de bodem komt. Met behulp van elektriciteit wordt warmte uit de lucht of uit de bodem geschikt gemaakt voor het verwarmen van een goed geïsoleerde woning.

Warmtetransitie

Een specifiek onderdeel van de energietransitie. Het gaat over het verduurzamen van het energiegebruik in de gebouwde omgeving. De warmtetransitie gaat over het vinden van een duurzaam alternatief voor het aardgas dat we gebruiken om water te verwarmen, te koken en de woning warm te krijgen.

Waterstofgas

Een gas dat ontstaat door aardgas of water te splitsen en een heel hoge temperatuur warmte geeft. De meeste waterstof is op dit moment grijze waterstof. Dit is waterstof dat ontstaat door aardgas te kraken en dus, door het gebruik van aardgas, niet duurzaam is. Bij het kraken van aardgas ontstaat een waterstofdeel en een CO₂-deel. Bij groene waterstof komt geen CO₂ vrij, maar is er veel elektriciteit nodig om een waterdeeltje te splitsen in waterstof en zuurstof. Deze techniek is daarom alleen interessant wanneer er veel duurzame energie wordt opgewekt. En als er veel energie wordt gebruikt, bijvoorbeeld op industrieterreinen.

Wet natuurbescherming

De Wet natuurbescherming beschermt Nederlandse natuurgebieden en planten- en diersoorten. De wet moet ervoor zorgen dat de verschillende planten- en diersoorten in de natuur blijven bestaan. Ook kwetsbare soorten mogen niet verdwijnen.

Zonnepaneel

In een zonnepaneel wordt zonne-energie omgezet in elektriciteit. Zonnepanelen worden ook wel PV-panelen genoemd (Photo Voltaic). Zonnepanelen mogen niet verward worden met zonnecollectoren. Deze werken volgens een ander principe: hierbij wordt water opgewarmd door middel van zonnewarmte. Zonnecellen bestaan uit twee lagen waartussen, onder invloed van zonlicht, elektrische stroom ontstaat. De zonne-energie die op deze manier wordt opgevangen is een vorm van duurzame energie. Het vermogen van zonnecellen wordt uitgedrukt in Watt-piek (Wp).

De meest voor de hand liggende individuele technieken in de wijk Koedijkslanden zijn de hybride warmtepomp en de volledig elektrische warmtepomp (luchtwarmtepomp). Aanvullend wordt in deze bijlage ook een toelichting gegeven op enkele oplossingen voor een deel van de woning. Deze bijlage geeft onder andere inzicht in de werking van de techniek, de betaalbaarheid en de impact op de woning en de openbare ruimte.

Hybride warmtepomp

Een hybride warmtepomp is een combinatie van een elektrische warmtepomp en een hr-ketel op gas. De warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht en gebruikt deze om het huis te verwarmen. De hr-ketel springt bij als het buiten te koud is of als er veel warmte nodig is, bijvoorbeeld voor het douchen. Zo blijft het huis altijd comfortabel warm. Een hybride warmtepomp werkt meestal met een luchtwarmtepomp, die de warmte uit de lucht haalt. Een hybride warmtepomp verbruikt minder gas dan een hr-ketel alleen, omdat de warmtepomp een groot deel van de tijd de verwarming verzorgt. Bij een goed ge soleerde woning kan een hybride warmtepomp tot 70% van het gasverbruik besparen.

Impact woning

Voor een hybride warmtepomp is binnen extra ruimte nodig. Maar wanneer de hr-ketel gebruikt blijft worden voor de verwarming van water, is deze extra ruimte beperkt. De hybride warmtepomp kan zowel met als zonder buitenunit (monoblok) geplaatst worden. Voor een hybride warmtepomp met buitenunit geldt hetzelfde als wat beschreven staat bij de lucht warmtepomp. Onderstaande tabel laat zien wat de maten binnen en buiten kunnen zijn. De exacte maten van de onderdelen zijn afhankelijk van het merk en het type warmtepomp.

Systeem	Grootte
Buitenunit	1,0 x 2,0 x 1,0 meter (lxbxh)
Binnenunit	1,0 x 0,6 x 0,4 meter (lxbxh)
Buffervat	diameter 0,6 - 0,7 meter en hoogte 0,7 meter

De hybride warmtepomp is een goede tussenoplossing als een woning nog niet geschikt is voor een all-electric warmtepomp. Hij kan ook geïnstalleerd worden als een woning niet voldoet aan de hoogste isolatiewaarden of als de woning geen verwarmingssysteem heeft voor lage temperatuurverwarming. De woning moet wel redelijk geïsoleerd zijn. Energielabel D is daardoor voldoende. De hybride warmtepomp is met name geschikt voor oudere woningen die moeilijk te isoleren zijn.

Luchtwarmtepomp

De huidige generatie warmtepompen heeft al snel een COP^[1] van boven de 5: voor elke hoeveelheid energie die erin gaat, komt er vijf keer zoveel energie uit. De warmtepomp is daarmee erg efficiënt. De gemiddelde COP over een jaar (SCOP) ligt rond de 5.

Warmtepompboiler

Een warmtepompboiler kan niet de ruimte verwarmen, maar wel het water. Het is dan ook niet een vervanger voor de eerdergenoemde warmtepompen. Het is een goed alternatief als combinatie met andere vormen van verwarmen. Een warmtepompboiler kan bijvoorbeeld gecombineerd worden met een hr-ketel, maar ook met infraroodpanelen om een ruimte te verwarmen.

De warmtepompboiler is interessant bij een woning waar de vraag naar warm water hoog is. Een warmtepompboiler haalt warmte uit de lucht en gebruikt dit om het water te verwarmen. Wanneer de boiler is aangesloten op mechanische ventilatie in het huis, kan de afgekoelde lucht in de zomer vaak gebruikt worden om het huis te koelen. In de winter wordt de gekoelde lucht naar buiten geblazen. Voor de warmtepompboiler heb je plek nodig. Veel mensen plaatsen hem op zolder, omdat hij net als de binnenunit van een gewone warmtepomp ongeveer het formaat van een koelkast heeft.

Infraroodpanelen en airco’s

Een infraroodpaneel, airco of luchtwarmtepomp wordt vooral gebruikt om één ruimte of een deel van een ruimte te verwarmen. Steeds vaker worden deze oplossingen gebruikt in werkkamers en slaapkamers, zodat daar geen andere verwarmingssystemen aangelegd hoeven te worden. Soms kiezen mensen ervoor alleen hun benedenverdieping en water te verwarmen met een volledig elektrische warmtepomp. En als de investering voor een warmtenet of andere radiatoren op de bovenverdieping niet uit kan, dan worden de ruimtes die men boven wel wil verwarmen op een andere manier verwarmd.

Infraroodpanelen stralen warmte uit en verwarmen de plek recht voor het paneel, niet de hele ruimte. Interessant voor kleine studio's en werkkamers. Airco's en lucht-lucht warmtepompen werken hetzelfde. Ze halen warmte uit de lucht en geven deze warme lucht ergens anders weer af. Veel airco s kunnen daarom ook gebruikt worden om een woning te verwarmen.

Tijdens het opstellen van dit Warmteplan zijn er verschillende relevante wetten in ontwikkeling die de komende jaren in werking zullen treden. In deze paragraaf worden de verschillende wetten toegelicht.

Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie

Met ingang van de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie krijgt de gemeente de juridische mogelijkheden om bepaalde gebieden (wijken) van het gas af te sluiten. Onder voorwaarde dat er een volwaardige alternatieve warmtevoorziening is gerealiseerd. De gemeente heeft daarom een Transitievisie Warmte opgesteld en werkt deze visie verder uit in warmteplannen voor alle wijken in Meppel. In deze warmteplannen beschrijft de gemeente hoe de verschillende wijken van het aardgas af kunnen gaan. Met ingang van de wet gemeentelijke instrumenten warmte transitie streeft de regering naar het verduurzamen van de eerste 1,5 miljoen gebouwen in 2030. Het is op dit moment echter nog onduidelijk of dit betekent dat in 2030 al deze gebouwen volledig aardgasvrij moeten zijn of dat genomen duurzaamheidsmaatregelen gericht op besparing of isolatie ook meetellen. Ook is op dit moment nog onbekend of gemeenten verplicht worden om tot afkoppeling van het gas over te gaan. Op dit moment stelt de gemeente Meppel nog geen datum vast waarop de wijk Koedijkslanden van het aardgas afgaat.

Wet collectieve warmte

De rol van de gemeente met betrekking tot collectieve warmtesystemen wordt beschreven in de wet collectieve warmte (WCW). De gemeente krijgt de bevoegdheid om een zogenaamd warmtekavel vast te stellen. Dit is een gebied dat zodanig van omvang is dat een warmtebedrijf er een collectief warmtesysteem kan aanleggen en exploiteren en waarbinnen de leveringszekerheid voldoende gewaarborgd is. De kavel moet daarnaast aan enkele andere criteria voldoen om te waarborgen dat het collectieve warmtesysteem zelfstandig opererend, duurzaam, betaalbaar en betrouwbaar is. Vervolgens wijzen gemeenten binnen de warmtekavel een warmtebedrijf aan. Hiervoor moet de gemeente een transparante, non-discriminatoire en goed onderbouwde procedure doorlopen. In de wet is opgenomen dat een publieke partij, zoals de gemeente, een rol moet spelen in het warmtebedrijf. Daarnaast mogen ook private partijen hieraan deelnemen. Het door de gemeente aangewezen warmtebedrijf krijgt een exclusief recht, voor een periode van minimaal 20 en maximaal 30 jaar om warmte te transporteren en te leveren binnen de warmtekavel. Warmtebedrijven moeten in meerderheid (meer dan 50%) publiek eigendom zijn. Het transporteren en leveren van warmte zonder een dergelijke aanwijzing is in beginsel verboden. De gemeente dient verder een rol te spelen in het inventariseren welke woningen in een betreffende wijk aangesloten willen worden, aangezien het aantal aansluitingen bepalend is voor de investeringsbeslissing in een distributienet door een warmtebedrijf.

Omgevingswet en m.e.r.-plicht

Sinds 1 januari 2024 bestaat de Omgevingswet. Ook het Warmteplan Koedijkslanden valt hieronder en moet aan de eisen van deze wet voldoen. De Omgevingswet vat verschillende wetten samen tot één wet. Dat maakt wetgeving in de openbare ruimte makkelijker en overzichtelijker. Het biedt drie instrumenten die kaders stellen voor de regels in de openbare ruimte en voor het maatschappelijke domein.

Deze instrumenten zijn:

• ●

  De omgevingsvisie

• ●

  Het omgevingsprogramma

• ●

  Het Omgevingsplan

In de Omgevingsvisie staan de uitgangspunten op hoofdlijnen. Het programma specificeert de kaders per thema en in het plan staan de vastgelegde regels. Het Warmteplan (in tegenstelling tot wat de naam plan suggereert) is een programma onder de Omgevingswet.

Omdat het Warmteplan als programma onder de Omgevingswet valt, moet het aan een aantal eisen voldoen:

• ●

  Er moet aan participatie worden gedaan; 

• ●

  Het college van burgemeester en wethouders stelt het programma vast.

Soms is een programma m.e.r.-plichtig (m.e.r. staat voor milieueffectrapport). Een Warmteplan is m.e.r.-plichtig als het wettelijk of bestuursrechtelijk is voorgeschreven én het kaderstellend is voor m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteiten. M.e.r.-beoordelingsplichtige activiteiten staan in bijlage V van het Omgevingsbesluit. Bijvoorbeeld de aanleg van een warmtenet. In het Warmteplan Koedijkslanden staan geen m.e.r.-beoordelingsplichtige activiteiten en het is daarom niet m.e.r.-plichtig.

Hesselingen (oost)

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_092a642164794c978ce97ddda628663c/nld@2025‑01‑24;1

Hesselingen (west)

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_cf34fc6eea564d44a20c3a255ecfbdac/nld@2025‑01‑24;1

Jan Steenstraat

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_cdc2b14f91654143b5c40ebdc4a67698/nld@2025‑01‑24;1

Koeberg

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_2eda9374d6dc48b4b9dafb2b51a4e43e/nld@2025‑01‑24;1

Koedijkslanden

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_db8e1d15034c41d4bcd8546ff110cfae/nld@2025‑01‑24;1

Reestlanden

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_e9b1f4f755d344eda5c62a31b899f4bf/nld@2025‑01‑24;1

Schildersbuurt en Slingenberg

/join/id/regdata/gm0119/2025/locatiegroep_c60c02fce1224f8f92d405edc4c4a579/nld@2025‑01‑24;1