Programma BOSS Ruimte voor iedereen om samen te bewegen en te sporten

IEDEREEN NAAR BUITEN

Iedereen moet naar buiten kunnen in de gemeente Uithoorn. Met dit programma over Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten (ook wel: BOSS) worden hier grote stappen in gezet. In dit programma komt het fysieke- en sociale domein samen.

Het is daarom van belang dat het programma leidt tot optimale afstemming van de werkzaamheden van beide domeinen.

Goede BOSS-ruimte betekent dat iedere inwoner de ruimte heeft om naar buiten te gaan en zijn of haar ding te doen. Of je nu graag beweegt, ontmoet, sport of speelt.

ANDERS KIJKEN

Waar eerder bewegen, ontmoeten, spelen en sporten vaak met aparte beleidskaders werden vastgelegd, vliegt dit programma BOSS op een integrale wijze aan.

Beleid over de buitenruimte gaat over meer dan alleen plekken. Nog meer dan de fysieke ruimte die plekken bieden, gaat het over wat je buiten kan doen en wat er bijvoorbeeld aan activiteiten (kunnen) worden aangeboden.

AANLEIDING

Het speelbeleidsplan van gemeente Uithoorn stamt uit 2012 en is daarmee toe aan een herijking. De uitgangspunten uit dit beleidsplan sluiten niet meer aan bij de huidige ambities en werkwijze van de gemeente, zoals die wel naar voren komen in de Omgevingsvisie, IBOR en het Koersplan Sociaal Domein.

Binnen de ambtelijke organisatie wordt steeds meer de samenwerking gezocht. Het fysieke- en sociale domein raakt steeds meer met elkaar verbonden. Daarmee wordt ingespeeld op veranderende behoeften uit de samenleving. Daar sluit de Omgevingswet op aan. Vooruitlopend op de ingang van deze inmiddels in werking getreden wet is een Omgevingsvisie opgesteld, waarbij ambities voor de lange termijn in gemeente Uithoorn staan beschreven. Deze ambities hebben invloed op beleid in zowel het fysieke- als het sociale domein.

In de periode van de uitvoering van het speelbeleidsplan, zijn veel speel- en sporttoestellen in de openbare ruimte geplaatst, die de komende jaren vervangen moeten worden.

Met nieuwe beleidskaders kan gemeente Uithoorn beter aansluiten op veranderende behoeften en ontwikkelingen vanuit de samenleving. Dat vraagt om een meer integraal beleidskader, met daarin overkoepelende ambities voor de gehele gemeente, die per wijk worden uitgewerkt. Het nieuwe beleidskader staat omschreven in het hoofdstuk Nieuwe uitgangspunten. Deze uitgangspunten zijn verder uitgewerkt tot Actiekaarten en bijbehorende Staalkaarten.

Dit nieuwe beleidskader valt als een programma onder de Omgevingsvisie van gemeente Uithoorn. Daarmee sluit de gemeente aan op de nieuwe werkwijze volgens de Omgevingswet. Het programma zorgt ervoor dat dit document niet meer alleen gaat over spelen en de doelgroep tot 12 jaar. In plaats daarvan gaat het over iedereen, van 0 tot 100 jaar en ouder. Het gaat over meer dan alleen spelen. Het gaat over bewegen, ontmoeten, spelen en sporten: BOSS.

WERKWIJZE

Om te komen tot dit programma BOSS is een analyse gemaakt van de huidige situatie van gemeente Uithoorn. BOSS raakt aan zowel het fysieke- als het sociale domein. Dat betekent dat niet alleen fysieke aspecten, maar ook opgaven op sociaal vlak in beeld worden gebracht.

Bij de Analyse situatie is ‘harde’ en ‘zachte’ data verzameld. Met ‘harde’ data worden gegevens bedoeld, zoals: bevolkingscijfers, areaal, ruimtelijke opbouw, eenzaamheid, overgewicht en hittestress. Daarbij is gebruik gemaakt van data uit openbare bronnen, zoals CBS en RIVM. Ook is gebruik gemaakt van data die gemeente Uithoorn zelf ter beschikking heeft. Met ‘zachte’ data wordt de huidige beleving van de buitenruimte bedoeld. Deze zachte data is verzameld met een intern en extern participatieproces. Bij het interne proces zijn gesprekken gevoerd met ambtenaren die te maken hebben met BOSS vanuit hun eigen vakgebied. Bij het externe proces zijn kinderrondgangen gehouden. Daarnaast is een gemeentebrede online bevraging uitgezet.

LEESWIJZER

Dit programma is gemaakt om digitaal te lezen. Het is opgebouwd om van voor naar achter te lezen. In de inhoudsopgave (en rechts) kan naar verschillende hoofdstukken van dit document genavigeerd worden. Op deze titelbladen zijn ook hyperlinks naar de verschillende onderdelen binnen het betreffende hoofdstuk, waarmee ook snel verder genavigeerd kan worden naar een specifieke pagina.

##Bovenstaande doorgehaalde tekst is in een wordversie niet meer zo relevant.##

WAT IS BOSS

De activiteiten Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten (BOSS) vormen de gebruikslaag van de fysieke leefomgeving. Deze activiteiten dragen in hoge mate bij aan gezondheid en geluk. Denk aan het lopen van een ommetje, kletsen op een bankje, spelen op een speelplek of even een balletje trappen met vrienden.

Voor de vier onderdelen van BOSS staan de volgende definities centraal:

• •

  Bewegen: Geeft invulling aan de behoefte om gezond te leven en te bewegen op een leuke en laagdrempelige manier. Denk aan een stukje lopen om lekker buiten in het groen te zijn.

• •

  Ontmoeten: Geeft invulling aan de behoefte om elkaar te zien en te spreken of te zitten/rusten en van de omgeving te genieten.

• •

  Spelen: Geeft invulling aan de behoefte van kinderen (eigenlijk alle mensen) om te experimenteren met hoe dingen werken in de leefomgeving en fysieke- en cognitieve vaardigheden te ontwikkelen.

• •

  Sporten: Geeft invulling aan de behoefte van jong en oud om beter te worden in een bepaalde sport (training) of sterker en/of sneller te worden. Sporten kent vaak een competitief element.

RUIMTE VOOR BOSS

Ruimte voor BOSS begint zodra je de voordeur uitstapt. Als klein kind begin je dichtbij huis. Hoe ouder je wordt, hoe verder je je eigen buurt ontdekt. Denk daarbij aan het leren fietsen op de stoep, een speurtocht door de wijk of een blokje hardlopen. De gehele openbare ruimte is daarmee potentiële ruimte voor BOSS, tenzij het echt niet mogelijk is. Bijvoorbeeld bij doorgaande wegen of begraafplaatsen.

ANALYSE BOSS

Op basis van data, een interactieve bewonersbevraging, verschillende ambtelijke werksessies en kinderrondgangen is de huidige status van de buitenruimte in gemeente Uithoorn in beeld gebracht.

De conclusies naar aanleiding van de analyse maken onderscheid in kwantiteit, dat is de spreiding en ligging van BOSS-ruimte; en kwaliteit, wat gaat over inrichting en gebruik van de ruimte.

CONCLUSIES KWALITEIT

Het ambitieniveau in de gemeente ligt hoog. Veel beleidsdocumenten benaderen de leefomgeving integraal. Bij beleid over de leefomgeving zijn het fysieke en het sociale domein al goed met elkaar verbonden. Tegelijkertijd is die integrale verbinding nog niet goed zichtbaar in de praktijk, in de buitenruimte.

Veel plekken in de gemeente zijn ingericht als speelplek en kennen een gelijkmatig aanbod. Dat zorgt ervoor dat de samenhang ontbreekt. Door een gelijkmatig aanbod, worden gebruikers niet of minder gestimuleerd om anderen op andere plekken op te zoeken. Daardoor lopen buurtbewoners elkaar mis en ontstaat er minder interactie en sociale cohesie. Het grote aanbod aan speelplekken zorgt er daarnaast voor dat het aantal voorzieningen voor jongeren te laag ligt. Er zijn in de gemeente maar enkele plekken echt geschikt voor jongeren, waardoor de gebruiksdruk op die plekken hoog ligt. Dit kan leiden tot meldingen van overlast en verdringing op andere locaties die niet voor hen zijn bedoeld.

Voor de gehele gemeente zijn thema’s zoals: ruimte voor mensen met een beperking, tegengaan van overgewicht en het terugdringen van eenzaamheid belangrijk. Voor de wijken Thamerdal en Zijdelwaard is echter op deze gebieden extra aandacht nodig.

De wijken Zijdelwaard, Thamerdal, Centrum en delen van Legmeer zijn relatief dichtbebouwd, waardoor in deze wijken hogere risico’s op hittestress bestaan. Meerwijk en het dorp De Kwakel zijn ruimer van opzet en/of hebben meer water binnen hun gebied, wat de temperatuur op warme dagen lager houdt.

CONCLUSIES KWANTITEIT

Uithoorn is een compacte gemeente. Bewoning is voornamelijk geconcentreerd in de kernen Uithoorn en De Kwakel. Het aantal kinderen en jongeren in de gemeente is hoog. Door de compactheid van de bebouwde omgeving, is ook het aantal kinderen en jongeren per hectare, de dichtheid, hoog. Mensen in gemeente Uithoorn wonen dus dichtbij elkaar.

Het aantal kinderen en jongeren blijft de komende jaren redelijk stabiel. De behoefte van speel- en beweegruimte verandert daarmee nauwelijks. Wanneer er veel woningen bij komen, neemt over het algemeen ook het aantal kinderen en jongeren toe. Daarmee stijgt de behoefte naar speel- en beweegruimte vanzelfsprekend.

Een van de aanleidingen voor dit document is de vervangingsopgave. Tijdens de uitvoering van het vorige beleidsplan zijn veel speelvoorzieningen aangelegd. In de woonwijken zijn daardoor veel speelplekken te vinden. Het aanbod voor sporten en bewegen in de openbare ruimte is echter onder de maat.

BELANGRIJKSTE OPGAVEN UIT DE ANALYSES:

• •

  Er is te weinig variatie tussen plekken; de samenhang ontbreekt.

• •

  De buitenruimte is vooral ingericht om te spelen. Aanbod voor andere aspecten blijft achter.

• •

  In veel wijken in Uithoorn is het risico op hittestress hoog.

• •

  Een groot deel van het huidige areaal is afgeschreven en de komende jaren aan vervanging toe.

• •

  In de buitenruimte moet meer aandacht zijn voor mensen met een beperking, tegengaan van overgewicht en terugdringen eenzaamheid. Daarbij extra aandacht voor Thamerdal en Zijdelwaard.

Uitgangspunten programma BOSS

Op basis van de analyses zijn voor het programma BOSS uitgangspunten geformuleerd. Bij het maken van die uitgangspunten zijn de Omgevingsvisie en het IBOR leidende documenten. Per uitgangspunt wordt de koppeling gemaakt aan welk thema uit het IBOR het punt bijdraagt.

De uitgangspunten zijn de belangrijkste thema’s in het programma waar in dit document verder invulling aan wordt gegeven. Dit programma BOSS werkt door op verschillende lagen in de leefomgeving. Deze uitgangspunten en de uitwerking in lagen vinden elkaar in een andere manier van werken. Gemeente Uithoorn stemt daarmee de inrichting van de buitenruimte af op maatschappelijke behoeften en effect. Dit programma gaat daarmee over zowel het sociale- als het fysieke domein.

Borging uitgangspunten BOSS

Borging van deze uitgangspunten gebeurt aan het begin van iedere ontwikkeling in de BOSS-ruimte. In die BOSS-ruimte staat de gebruiker en haar behoefte centraal. Met de uitvoering van dit programma wordt daar een goede start mee gemaakt.

Op de volgende pagina’s wordt verder invulling gegeven aan deze uitgangspunten. Op de Actiekaarten en staalkaarten wordt dat nog verder in beeld gebracht.

UITGANGSPUNTEN

Bewegen, ontmoeten, spelen en sporten krijgen evenredig veel aandacht bij de inrichting van de openbareruimte.

Plekken versterken elkaar in een buurt en nodigen uit tot gezamenlijk gebruik

De BOSS-ruimte is er voor iedereen. Daarbij heeft gemeente Uithoorn extra aandacht voor doelgroepenmet specifieke behoeften in de buitenruimte, zoals: kinderen, jongeren, senioren en mensen met eenbeperking

Gemeente Uithoorn geeft prioriteit aan routing, om plekken, buurten en wijken met elkaar te verbinden

Plekken en routes voor BOSS krijgen een zo groen mogelijke invulling. Daarmee draagt het programma bijaan doelstellingen rondom klimaatadaptatie, biodiversiteit, waterberging, vergroening, verkoeling encirculariteit

De inrichting van de plekken en routes zorgen voor meer variatie en uitdaging. Zowel in de wijk als over dehele gemeente

Gemeente Uithoorn geeft meer ruimte voor bewonersinitiatieven en werkt samen met bewoners en andere (maatschappelijke) partners aan een goed aanbod voor BOSS in de buitenruimte

UITHOORN IN LAGEN

Plekken voor BOSS hebben een relatie tot elkaar. Wanneer een goed trapveld ontbreekt, zal jeugd gaan voetballen op een andere, misschien minder geschikte plek. Er is een samenhangend netwerk aan locaties en routes nodig, passend bij de ruimtelijke opbouw en demografie van Uithoorn.

Dit programma maakt onderscheid in een hoofd- en nevenstructuur. Zo zorgt Uithoorn voor samenhang en een goede verdeling van voorzieningen voor BOSS.

In de buitenruimte onderscheidt gemeente Uithoorn verschillende schaalniveaus: wijkniveau, buurtniveau en straatniveau. Deze schaalverdeling is ook te vertalen naar plekken: er zijn grote wijkplekken, middelgrote buurtplekken en kleine steun- en straatplekken.

HOOFD- EN NEVENSTRUCTUUR

De hoofdstructuur van het BOSS-netwerk bestaat uit BOSSzones en buurtplekken, met elkaar door routes verbonden. Samen vormen ze een beweegnetwerk waar voor iedereen iets te doen is. Hier ligt ook de ruimte voor het sociaal domein om activiteiten te organiseren. De nevenstructuur vult aan waar dat nodig is op buurtniveau en omvat ruimte voor bewonersinitiatieven.

Zo ontstaat een netwerk door de hele gemeente Uithoorn, waar voor iedere inwoner ruimte is voor BOSS. Het netwerk staat op de actiekaarten verder uitgewerkt.

GEMEENTELIJK BEWEEGNETWERK

Hoofdstructuur

BOSSzones–wijkniveau- (wijkplekken voor iedere wijk, inclusief de Kwakel)

Voor iedere woonwijk binnen de gemeente streeft de gemeente naar minimaal één BOSSzone, waar in ieder seizoen toegankelijke en inclusieve ruimte is voor BOSS. Voor jongeren is hier ruimte om samen te sporten en te verblijven. De BOSSzones zijn bij uitstek geschikt voor georganiseerde activiteiten, vanuit onder andere het sociaal domein, andere maatschappelijke partners, sportverenigingen, fysiotherapeuten en wijkbewoners. Ze zijn met elkaar en de eigen wijk verbonden door middel van routes.

Buurtplekken –buurtniveau-

De buurtplekken liggen zo centraal mogelijk in de buurt en hebben een functie voor gebruikers uit de directe omgeving van de plek. De plekken liggen langs veilige en toegankelijke routes. Op buurtplekken kunnen zowel speel- als sportvoorzieningen te vinden zijn, maar ook bankjes om uit te rusten. De plekken worden zo groen mogelijk ingericht, om hittestress te voorkomen of terug te dringen.

Nevenstructuur

Steunplekken –buurtniveau-

Aanvullend op de buurtplekken zijn, afhankelijk van demografie en loopafstand tot buurtplekken, kleinere steunplekken voor spelen en sporten vaak gewenst.

Ruimte op straat & informele plekken - straatniveau-

Verspreid door de buurt liggen pleintjes of groene plekken zonder formele speel- of sportfunctie. Dit zijn de straatplekken. Ze bieden ruimte aan informeel spel, ontmoeting en bewonersinitiatieven en zijn een belangrijk onderdeel van het netwerk.

IEDERE WIJK EEN BOSSZONE

Gemeente Uithoorn streeft naar het realiseren van een BOSSzone in iedere wijk. Deze zones liggen bij voorkeur centraal in de wijk, waar ze voor iedereen zichtbaar en bereikbaar zijn. Het zijn aantrekkelijke ontmoetplekken, waar ook vanuit het sociale domein veel georganiseerd kan worden. Doordat er veel ruimte is voor BOSS, verbindt de ruimte gebruikers en generaties. Een gevarieerde inrichting met een groen karakter zorgt voor ruimte die geschikt is voor een groot aantal gebruikers uit allerlei doelgroepen.

De BOSSzones bieden ruimte voor activiteiten. In de buurt van scholen kunnen BOSSzones daardoor fungeren als een verlengstuk van het schoolplein, bijvoorbeeld voor buiten(gym)lessen.

BOSSzones worden zodanig ingericht dat ze voor mensen met een beperking toegankelijk en bruikbaar zijn. Daarbij hanteert gemeente Uithoorn de vuistregel van de speeltuinbende, als genoemd in het Samenspeelakkoord van het samenspeelnetwerk als streefwaarde. 70% van de voorzieningen is voor iedereen bereikbaar en 50% van de voorzieningen kan door iedereen gebruikt worden.

Door iedere wijk lopen sport- en beweegroutes. Voor iedereen is het mogelijk die te gebruiken als een iets langer ommetje of als een sport- of beweegronde. Langs de route kunnen voorzieningen geplaatst worden om spierversterkende oefeningen te doen.

De BOSSzones zijn de basis voor BOSS in iedere wijk. De fysieke inrichting op deze gebieden gaat lang mee, minimaal 15 jaar en zo mogelijk langer. Investeringen in deze gebieden zijn duurzaam en circulair. Tegelijkertijd richt gemeente Uithoorn niet het gehele gebied in voor deze lange termijn, maar worden delen flexibeler ingericht om in kortere tijdsperiodes in te kunnen springen op veranderende wensen en behoeften van inwoners.

Wanneer het in een wijk niet mogelijk is om een BOSSzones te realiseren van voldoende omvang om aantrekkelijk te zijn voor de hele wijk, kan zo’n gebied alsnog worden ingericht voor een brede doelgroep en gezamenlijk gebruik, maar in een beperktere mate.

AMBITIES WIJKNIVEAU

• •

  Voor jongeren zijn in BOSSzones mogelijkheden voor ontmoeting, beweging en sporten. Voldoende spreiding en plekken voor jongerenontmoeting is noodzakelijk.

• •

  Voor iedere 100 jongeren streeft gemeente Uithoorn naar het realiseren van een sport- en ontmoetingsplek, verspreid over de bebouwde omgeving. Voor iedere 500 jongeren streeft de gemeente naar het realiseren van een jongerenontmoetingsplek, waar ze, indien nodig, naartoe verwezen kunnen worden.

• •

  Ook voor volwassenen is in BOSSzones ruimte voor sporten en bewegen, al dan niet georganiseerd.

• •

  De BOSSzones bieden ruimte aan activiteiten vanuit het sociale domein en andere (maatschappelijke) partners.

• •

  De BOSSzones staan met elkaar in verbinding door een duidelijke routing door de wijken.

• •

  De BOSSzones bieden een gevarieerd aanbod ten opzichte van elkaar, waardoor ieder gebied een eigen identiteit krijgt.

• •

  De BOSSzones en bijbehorende voorzieningen zijn op een toegankelijke wijze ingericht.

• •

  De plekken en routes worden zo groen mogelijk ingericht.

BUURTEN

Buurtplekken

De buurtplekken zijn strategisch in de buurt gelegen, waardoor ze voor iedereen goed zichtbaar en bereikbaar zijn. De plekken worden verbonden door routes, waardoor kinderen zelfstandig veilig op pad kunnen door de buurt.

Buurtplekken zijn daarnaast ontmoetplekken waar sociale activiteiten plaats kunnen vinden. Gemeente Uithoorn streeft ernaar BOSS op deze plekken te combineren, om de buurt en generaties te verbinden. Een gevarieerde inrichting draagt bij aan een veel gebruikte plek.

Verder zijn buurtplekken een belangrijk onderdeel van het netwerk in de buurt en gemeente. De helft van de inrichting gaat mee voor lange termijn, minimaal 15 jaar. Investeringen op buurtplekken zijn duurzaam en circulair. De andere helft van de plek krijgt een flexibele inrichting. Op deze manier is het mogelijk om op kortere termijn in te spelen op veranderende wensen en behoeften van bewoners.

Door ruimtegebrek kan het noodzakelijk zijn om een keuze te maken qua doelgroepen. Wanneer een buurtplek te klein is voor een uitgebreide inrichting, zoekt gemeente Uithoorn naar extra plekken, om functies te verdelen.

Steunplekken

Aanvullend op de buurtplekken zijn kleinere steunplekken voor spelen en sporten vaak gewenst. Dat is afhankelijk van de demografische samenstelling en mogelijkheden op straat. Dit zijn eenvoudige plekken voor spelen of bewegen, waar een maatwerkinrichting belangrijk is. Goede kleine plekken maken het aanbod in de buurt af. In combinatie met de grotere plekken is er variatie en uitdaging voor iedere doelgroep in de buurt.

AMBITIES BUURTNIVEAU

• •

  Iedere buurt bevat in ieder geval één buurtplek, afhankelijk van de grootte, inrichting en het aantal inwoners kunnen meerdere plekken worden aangewezen.

• •

  Bij meer dan 140 kinderen onder de 12, wordt waar mogelijk een extra buurtplek aangewezen. Ook in buurten met grote opgaven op het gebied van stimuleren van beweging of terugdringen van eenzaamheid, kunnen meer buurtplekken worden aangewezen.

• •

  Bij een decentrale ligging van de buurtplek (langer dan 5 minuten lopen à 400 meter) of andere belemmerende omgevingsfactoren, kan een extra (steun) plek worden aangewezen.

• •

  Buurtplekken zijn voor iedereen uit de buurt. Voor kinderen is er ruimte voor spelen. Ook voor begeleiders, zoals (groot)ouders, is er ruimte om te zitten en elkaar te ontmoeten. De ruimte voor uitrusten en ontmoeting is er ook voor mensen met een kleinere actieradius, zoals senioren en mensen met een beperking.

• •

  De buurtplekken krijgen een gevarieerde, uitdagende en groene invulling. Inrichting is in afstemming op en met de buurt.

• •

  De buurtplekken zijn goed zichtbaar, om een veilige omgeving te waarborgen.

RUIMTE OP STRAAT

De BOSS-ruimte begint wanneer iemand de voordeur uitstapt, naar buiten. Goede stoepen en paden zorgen voor veilige routes door de buurt.

Een groene invulling van de buitenruimte zorgt ervoor dat de ruimte als prettig wordt ervaren. Door in de buitenruimte aanleidingen voor BOSS aan te bieden, daagt de gemeente uit om naar buiten te gaan. Naar buiten, de buurt in richting de buurtplek en de BOSS-gebieden.

Wanneer het straatniveau groen, aantrekkelijk en toegankelijk is, stimuleert het onder meer senioren en mensen met een beperking tot het gebruik ervan. Daarnaast zorgt het ervoor dat kinderen gemakkelijker zelfstandig door de buurt kunnen bewegen, vanuit huis naar een speelplek of school. Kinderen leren op deze manier vanaf jonge leeftijd zelfstandig de buurt in te gaan en de ruimte te gebruiken.

Informele plekken

In de buitenruimte bevinden zich pleintjes en plekken zonder formele speel- of sportfunctie. Dit zijn de informele plekken. Ze bieden ruimte aan informeel spel, ontmoeting en bewonersinitiatieven.

Huidige speel- of sportplekken die worden omgevormd tot informele plek, blijven een belangrijk onderdeel van het netwerk, zij het met een andere invulling. Het moet in de toekomst mogelijk blijven op de plek weer een formele speel- of sportplek te realiseren op basis van nieuwe bevolkingssamenstelling of andere maatschappelijke veranderingen.

Op straatniveau liggen veel mogelijkheden om ruimte te geven aan goede ideeën van inwoners zelf. Gemeente Uithoorn stimuleert eigen initiatief. Zo ontstaat eigenaarschap en meer sociale binding. Om eigen initiatief te stimuleren is er voor het sociale domein een belangrijke rol weggelegd om ideeën te inventariseren en te motiveren.

AMBITIES STRAATNIVEAU

• •

  De gehele buitenruimte wordt beschouwd als BOSS-ruimte, tenzij andere belangen voorgaan.

• •

  De straat stimuleert ontmoeting.

• •

  Straatmeubilair wordt door meerdere doelgroepen gebruikt, bijvoorbeeld door jongeren én senioren;

• •

  Routes naar BOSS-gebieden, scholen, winkelcentra, en (grote) speel- en sportplekken zijn zo veel mogelijk goed begaanbaar en inclusief vormgegeven.

• •

  Straten worden waar mogelijk zo groen mogelijk ingericht.

• •

  Er is ruimte voor eigen initiatief. Gemeente stimuleert eigenaarschap bij inwoners. Ook op plekken die nu nog als speelplek worden beschouwd, maar waar wellicht meer behoefte/relevantie is voor een andere invulling (pluktuin/bbqplek).

AANPAK BOSS

Dit programma legt de basis voor een andere benadering van de ruimte voor bewegen, ontmoeten, spelen en sporten (BOSS). Realisatie van dit netwerk BOSS lukt niet binnen de huidige werkwijzen van de gemeente, die zich voornamelijk richt op het plaatsen en vervangen en onderhouden van toestellen. Uitvoering van het BOSS netwerk vraagt om een meer integrale aanpak.

Huidige werkwijze

Op dit moment vindt vervanging 1 op 1 plaats. Daarmee wordt bedoeld dat als bijvoorbeeld een toestel is afgeschreven of aan vervanging toe is, deze wordt vervangen. Hierbij wordt de rest van de plek of een voorziening in de buurt niet in de context meegenomen. Er zijn jaarlijks budgetten beschikbaar om projectmatig de voorzieningen te vervangen.

Meer integraal

Bij een speelplek gaat het ook al vaak over het groen, paden, parkeren, verkeer en oversteken. Net zoals meubilair, hekwerken en verlichting. Het gaat daarnaast niet alleen om de fysieke inrichting, maar ook bijvoorbeeld om activiteiten die er worden georganiseerd. Het creëren van goede ruimte voor BOSS vraagt dus om een integrale benadering waarbij het fysieke- en sociale domein elkaar gaan vinden.

Wanneer het nu over spelen gaat, wordt de aanleg van de complete speelplek gerealiseerd vanuit Spelen en onderhouden vanuit de specifieke assets. Het creëren van ruimte voor BOSS vraagt om een meer integrale benadering, waarbij assets als groen, verharding en meubilair, maar ook het sociale domein, meedenken in het ontwerp van een BOSS plek. Je geeft samen de hele gebruiksruimte vorm.

De belangrijkste verandering is dat de buitenruimte wordt ingericht op de gebruiker. In plaats van te sturen op gebruik van bijvoorbeeld toestellen, gaat gemeente Uithoorn sturen op maatschappelijk effect.

Dat vraagt wat betreft beheer en uitvoering om een verandering. Maar ook bewoners zullen moeten wennen aan een nieuwe manier van kijken naar hun buurt en daarin met elkaar een weg zien te vinden.

Buurtgerichte aanpak

In plaats van per plek of per toestel te vervangen en daar eventueel een participatietraject bij opstarten, schakelt gemeente Uithoorn over naar een buurtgerichte aanpak.

De buurtgerichte aanpak gaat er nog steeds vanuit dat de meest urgente voorzieningen worden vervangen. Het gaat nu echter niet meer plek voor plek, maar voor een grotere groep plekken in samenhang met elkaar en binnen een buurt. Daarmee komt de leefomgeving voor een bredere doelgroep centraal te staan. Daardoor ontstaat ook meer ruimte rekening te houden met zwakkere doelgroepen die op het buurtniveau zijn aangewezen. Dat zijn kinderen, die in de buurt opgroeien en leren zelfstandig op pad te gaan. Maar ook senioren en mensen met een beperking die zo lang mogelijk zelfredzaam kunnen blijven.

De buurtgerichte aanpak is geschikt om te hanteren als een uitvoeringsprogramma binnen het IBOR.

De buurtgerichte aanpak biedt meer voordelen:

• •

  Voorzieningen worden in samenhang bekeken binnen de buurt

• •

  De buurt is voor veel mensen overzichtelijk en een logische eenheid

• •

  Efficiënte budgettering (verandering zoveel als mogelijk binnen bestaande budgetten).

• •

  Duurzame activerende relatie met bewoners over hun leefomgeving. Betrokkenheid is breder dan op plekniveau

• •

  Integraal en circulair werken wordt gemakkelijker. Denk aan het eventueel uitruilen van toestellen tussen plekken of het maken van een zitmuurtje van oude tegels

• •

  Goed te communiceren

Bij de werkwijze voor de integratie van BOSS kan er gekeken worden naar de behoeftecyclus van gebruikers. Dit kan als een richtlijn worden gebruikt bij de uitwerking ten behoeve van de uitvoering. Gebruikers hebben een behoeftecyclus van ongeveer 7 jaar, bekeken vanuit het perspectief van opgroeiende kinderen. Ook de verschillende speel- en sporttoestellen kennen een zevenjaarscyclus. Zo gaan natuurlijke materialen ongeveer 7 jaar mee, toestellen met een kortere levensduur 14 jaar en toestellen met een lange levensduur 21 tot zelfs 28 jaar. Door te werken met een programmacyclus van 7 jaar is een flexibele schil in de BOSS-ruimte te bouwen, waarmee ingespeeld kan worden op trends en wensen in de tijd. In dit hoofdstuk wordt deze zevenjaarscyclus verder toegelicht.

Flexibel vervangingsprogramma voor de hoofdstructuur

De vervangingsbehoefte voor BOSS past goed in een zevenjaarscyclus. Gemiddeld verhuizen mensen in zeven jaar, volgroeien peuters tot tieners en ontstaan nieuwe trends. Door de uitvoering samen met bewoners en gebruikers op te pakken en hun behoeften na 7 jaar te actualiseren, blijven ze actief betrokken.

Dit betekent dat niet de gehele inrichting in de hoofdstructuur wordt ingericht voor de langere termijn. Een deel met natuurlijke inrichting is bij goed gebruik na 7 jaar meestal aan groot onderhoud of vervanging toe. Op dat moment kan opnieuw naar de behoefte worden gekeken in de buurt. De inrichting voor de langere termijn blijft daarmee staan, maar de ruimte eromheen is meer flexibel naar behoefte in te vullen. Initiatieven van bewoners binnen de hoofdstructuur worden door de gemeente ondersteund en zo veel mogelijk ingepast in het vervangingsprogramma of tussentijds. In het beheer en uitvoeringsplan kan dit verder worden uitgewerkt.

Stel: een buurtplek bestaat voor de helft uit voorzieningen met een korte levensduur, zoals natuurlijke spelaanleidingen, en voor de andere helft uit voorzieningen met een langere levensduur. Dan is na 7 jaar de natuurlijke invulling aan groot onderhoud en vervanging toe. Op dat moment evalueert de gemeente de behoeften van de buurt en speelt daar waar nodig op in. Zo wordt iedere 7 jaar een deel van de inrichting opgepakt. Dit vraagt om een flexibele vorm van beheren. Soms moet levensduurverlengend onderhoud worden gepleegd en soms moeten werkzaamheden of vervangingen iets naar voren worden gehaald.

Initiatieven in de nevenstructuur

Voor de informele plekken in de nevenstructuur is er geen strikt vervangingsprogramma. Gemeente Uithoorn laat het initiatief voor de invulling op deze plekken of de verandering daarvan over aan de buurt. Uitgangspunt is dat bewoners zelf de regie nemen, plannen maken en ten uitvoer brengen. De gemeente kan hierbij een bijdrage leveren op het gebied van meedenken, participatie of financiën. Er kan ook voor gekozen worden mee te doen met het vervangingsprogramma van de gemeente. Dat kan wel vragen om langer wachten. De onderhoud intensieve of onveilige voorzieningen worden verwijderd en de plek krijgt de eerstvolgende renovatieronde een herinrichting in overleg met de buurt.

Realisatie beweegruimte in andere projecten en nieuwbouw

De gebruikslaag BOSS is een verantwoordelijkheid binnen heel veel projecten in de openbare ruimte en draagt bij aan positieve gezondheid. Bij andere projecten in de buitenruimte worden de principes van dit programma BOSS standaard meegewogen.

De principes van dit programma BOSS worden standaard onderdeel van het eisenpakket bij inrichting van nieuwe woonomgevingen. Het streven is de grotere beweegplekken vanaf het begin van ontwikkelingen mee te nemen.

Principes voor samenwerking

Gemeente Uithoorn heeft de ambitie samenwerking te zoeken met mogelijke (maatschappelijke) partners in de buurt. Zeker wanneer er in de openbare ruimte te weinig ruimte is voor BOSS-voorzieningen. Voorbeelden van (maatschappelijke)partners: scholen, buurtcentra of sportverenigingen. Deze ruimten zijn er meestal al en kunnen mogelijkheden bieden voor een beter of intensiever gebruik.

Niet gemeentelijke voorzieningen voor BOSS, zoals sportparken, kunnen een waardevolle aanvulling zijn op het BOSS-netwerk in de gemeente. Mogelijke openstelling van zulke voorzieningen kan gemeente Uithoorn richting het uitvoeringsplan verder onderzoeken.

De wijkactiekaarten en staalkaarten zijn een belangrijk hulpmiddel om een eerlijke verdeling naar de toekomst toe te borgen en om het gesprek met bewoners en (maatschappelijke) partners op gang te brengen.

Stimuleren gezamenlijk gebruik

Het programma BOSS is voor een belangrijk gedeelte een sociaal programma. Naast fysieke inrichting zijn activiteiten van groot belang voor het in beweging brengen van bewoners, van jong tot oud. Denk aan een sportactiviteit in een BOSS-gebied of buurtplek, waar kinderen nieuwe vriendjes kunnen maken. Heel fijn als je net nieuw bent in Uithoorn of bang bent gepest te worden of er niet bij te horen. Of een spelactiviteit bij iemand in de straat met een beperking, die daardoor weer mee kan doen.

Bewoners aan zet

Een deel van de huidige plekken voor spelen, vallen door dit programma in de nevenstructuur. Dat houdt in dat toestellen op deze plekken niet meer vervangen worden als deze aan het einde van hun levensduur zijn. Op het moment dat het onderhoud te duur wordt of de veiligheid in het geding komt, worden bewoners geïnformeerd dat toestellen komen te vervallen en dat de plek wordt omgevormd.

Voor de informele plekken wordt geadviseerd een klein bedrag te ramen. Dat bedrag kan in samenwerking met bewoners worden besteed aan een aanleiding voor spelen, groen en verhardingen en kan door bewoners zelf aangevuld worden met initiatieffondsen en subsidies. Wanneer bewoners zelf voorzieningen financieren, moeten deze wel voldoen aan wetgeving, zoals beschreven in het Attractiebesluit. Onderhoud aan deze voorzieningen ligt bij de initiatiefnemers. Gemeente Uithoorn kan hierin tegemoet komen door inspecties op zich te nemen. Bij herhaaldelijke of grote onveiligheid heeft gemeente Uithoorn de plicht om de voorziening te verwijderen of af te schermen.

Het is daarnaast mogelijk dat initiatieven meedoen in het vervangingsprogramma. Bewoners worden dan aangehaakt op al lopende trajecten en inzet van uitvoerende partijen. Dat kan een organisatorisch en financieel voordeel opleveren, maar ook bijvoorbeeld overblijvers, zoals een bankje dat over is van een andere plek.

Tabel 1 indicatie kosten onderhoud en vervanging

Figuur 1 Aantal toestellen naar vervagningsjaar

TOELICHTING FINANCIËN

Met dit programma BOSS realiseert gemeente Uithoorn een eerlijke verdeling van uitdagende buitenruimte. Door uitdagend en aantrekkelijk aanbod te centraliseren, in de hoofdstructuur, is er minder aanbod nodig op kleinere plekjes in de wijken. Per saldo daalt de toekomstige nieuwwaarde, terwijl de beleefwaarde in de wijken gelijk blijft en op verschillende plekken zelfs toeneemt. Belangrijke verandering met dit programma BOSS is daarnaast dat gemeente Uithoorn gaat sturen op maatschappelijk effect.

Op dit moment worden budgetten voor vervanging van toestellen en ondergronden, jaarlijks gereserveerd, op basis van afschrijving. Toestellen kunnen dan 1 op 1 worden vervangen. Op dit moment worden toestellen afgeschreven over een periode van 10 jaar. Het onderhoudsbudget bedraagt structureel €92.000 per jaar en verandert niet in dit programma.

Toestellen gaan in de praktijk langer mee dan 10 jaar. Voorgesteld wordt om een meer gebruikelijke afschrijvingstermijn van 15 jaar te hanteren. Daarmee staat Uithoorn nog steeds voor een aanzienlijke vervangingsopgave, zoals de onderste tabel laat zien. Met goed beheer en onderhoud kan de levensduur van afgeschreven toestellen worden verlengd.

Investering en vervanging wordt niet meer primair gekoppeld aan de afschrijving van het areaal. Door te sturen op maatschappelijk effect. gaat gemeente Uithoorn over op een structureel vervangingsbudget, in plaats van jaarlijks de vervangingskosten te begroten,

Kosten realisatie BOSS

Goede BOSS-ruimte vraagt daarnaast om goede (financiële) samenwerking met onder andere groene en civiele afdelingen in de organisatie.

Bij de realisatie van de BOSS-ruimte moet naast de begroting voor het duurzaam in stand houden van de inventaris ook rekening gehouden worden met ongeveer 15% VAT-kosten voor onder andere:

• •

  Projectvoorbereiding;

• •

  Projectleiding;

• •

  Kosten voor beheer