Geluidbeleid

2.3.1 Geluidbelastingkaarten

Deze paragraaf beschrijft de geluidsituatie in de gemeente Delft. Het uitgangspunt hiervoor zijn de geluidbelastingskaarten die op 1 november 2022 door het college van burgemeester en wethouders zijn vastgesteld. De geluidbelastingskaarten geven de geluidsituatie weer voor het jaar 2021. De geluidbelastingskaarten zijn gepubliceerd in geografisch formaat (met gekleurde geluidcontouren geprojecteerd op een kaart van de gemeente Delft) en in tabellen (met aantal gehinderden). Bijlage 3 van dit Geluidbeleid toont de geluidbelastingskaart waarin alle opgenomen geluidbronnen zijn gecumuleerd tot één waarde voor Lden. In dit hoofdstuk komen de meest relevante aspecten voor de bestaande situatie (2021) aan bod.

In de volgende tabel zijn de totalen weergegeven van de geluidbelaste woningen in de gemeente Delft.

Tabel 1: aantal geluidbelaste woningen per geluidbronsoort

Uit deze tabel volgt dat 26 woningen worden belast door 2 of 3 geluidbronsoorten. In de nachtperiode zijn dit 126 woningen. De geluidbelastingkaarten geven een goede indicatie van de feitelijke geluidsituatie in Delft (in het jaar 2021) maar ook niet meer dan dat. Op de kaart is te zien waar het relatief rustig is, waar de grootste knelpunten op het gebied van omgevingslawaai zijn en welke soorten geluidbronnen daarvan de oorzaak zijn.

Van het wegverkeer worden de meeste woningen belast door de gemeentelijke wegen (27.034). Door rijkswegen en de provinciale weg hebben respectievelijk 1.535 en 1.354 woningen een hogere geluidbelasting dan 55 dB (Lden). Een aantal woningen worden door meerdere wegen met verschillende wegbeheerders belast. In Delft zijn 207 inwoners met risico op ischemische hartziekten door verkeerslawaai.

2.3.2 Analyse van de geluidbronnen

Lokale wegen

Het wegennet van Delft bestaat uit een drietal soorten wegen:

• 1.

  Erfontsluitingswegen

• 2.

  Wijkontsluitingswegen

• 3.

  Gebiedsontsluitingswegen

Het doel van het Delftse autonetwerk is om vanuit stedelijke gebieden snel op het verbindende netwerk te komen (A4, A13, N470). Belangrijke werklocaties en kennisinstellingen worden zo snel ontsloten. Een goede bereikbaarheid van deze locaties draagt bij aan Delft als hoofdstad van innovatie en technologie.

Voor geluid is niet alleen de hoeveelheid verkeer en het soort verkeer7 relevant voor de hoogte van de geluidbelasting, maar ook de afstand tot aan de woningen, de omgeving en de inrichting van de weg zijn bepalend. Denk hierbij aan de snelheid en de wegdekverharding.

Delft werkt al jaren aan verbetering van de geluidsituatie bij woningen met een te hoge geluidbelasting. In Delft waren in het verleden 2.200 woningen met een geluidbelasting die volgens de wet te hoog was. Dit zijn de zogenaamde geluidsaneringswoningen. Geluidsanering is het nemen van maatregelen om het geluidniveau in hoog geluidbelaste woningen te verlagen. De afgelopen decennia zijn de saneringswoningen met de hoogste geluidbelastingen8 aangepakt. Met de invoering van de Omgevingswet zijn ook de saneringsregels gewijzigd. De komende planperiode wordt daarom een plan van aanpak opgesteld over de aanpak van de nieuwe geluidsanering en wordt onderzocht welke woningen in aanmerking komen voor geluidsanering.

De meeste meldingen van geluidoverlast als gevolg van lokale wegen zijn het gevolg van het wegverkeer dat over de Prinses Beatrixlaan rijdt.

Gezoneerde industrieterreinen

De gemeente Delft kent in 2021 drie voor geluid gezoneerde industrieterreinen, namelijk DSM, Schieoevers3 en WKC TU Delft. Een gezoneerd industrieterrein is voorzien van een zone (geluidaandachtsgebied) rondom het terrein. De gecumuleerde geluidbelasting buiten deze zone als gevolg van alle activiteiten op het industrieterrein mag niet meer bedragen dan 50 dB(A) etmaalwaarde. Met het inwerking treden van de Omgevingswet zijn de regels voor nieuwe woningen in de nabijheid van een industrieterrein iets gewijzigd.

De Omgevingsdienst Haaglanden is zonebeheerder en toetst/bewaakt bij veranderingen of de bedrijven op het gezoneerde industrieterrein voldoen aan de geluidnormen. In Delft wordt voldaan aan de wettelijke geluidnormen danwel de vastgestelde hogere waarden of de maximaal toelaatbare geluidbelasting.

Het Actieplan Geluid (deel A) is, zoals wettelijk voorgeschreven gebaseerd op de situatie in 2021. In 2022 is het noordelijke deel van het industrieterrein Schieoevers gedezoneerd en is er voor Dyckerhoff Basal een nieuwe geluidzone/ geluidaandachtsgebied vastgesteld. Dit betekent dat Schieoevers nu twee gezoneerde industrieterreinen kent, namelijk Schieoevers Zuid en Basal. Het Actieplan Geluid gaat in overeenstemming met de verplichtingen uit de EU-richtlijn Omgevingslawaaiuit van de oude situatie (situatie 2021), dus één zone/geluidaandachtsgebied rondom Schieoevers Noord en Zuid.

Met de inwerking treden van de Omgevingswet op 1 januari 2024 is een nieuw monitoringsinstrument van kracht geworden voor gezoneerde industrieterreinen, namelijk de zogenaamde geluidproductieplafonds (GPP’s). Voor industrieterreinen blijft de Wet geluidhinder (en de onderliggende regelgeving) van kracht, tot het moment waarop het bevoegd gezag GPP’s als omgevingswaarde vaststelt op grond van de Omgevingswet. Dat is geregeld in het overgangsrecht van de Omgevingswet. De vaststelling van de GPP’s voor industrieterreinen zal voor 1 januari 2032 moeten plaatsvinden. De geluidzones rond een industrieterrein, zoals die nu zijn vastgelegd in de verbeelding van het omgevingsplan, worden vervolgens vervangen door een geluidaandachtsgebied.

Kruithuisweg (N470)

De Kruithuis is een provinciale weg en verbindt de rijkswegen A4 en A13 met elkaar. Ook belangrijke lokale wegen zoals de Buitenhofdreef, Prinses Beatrixlaan en Voorhofdreef takken aan op deze weg. Er wordt geluidoverlast ervaren door bewoners van de Burgemeestersrand en de Raad van Europalaan als gevolg van de Kruithuisweg. Langs de Kruithuisweg zijn op een aantal locaties geluidschermen geplaatst.

De provincie Zuid-Holland is op grond van de Omgevingswet bevoegd gezag voor de geluidsanering van de woningen langs provinciale wegen. Wanneer er woningen zijn met een geluidbelasting hoger dan 65 dB (woningen buiten de bebouwde kom) of hoger dan 70 dB (binnen de bebouwde kom) dan moet de provincie deze woningen saneren. Naar verwachting zijn er geen woningen waarvoor geluidsanering uitgevoerd moet worden.

Eind 2024 of begin 2025 gaat de provincie Zuid-Holland naar verwachting GPP’s vaststellen. Daarna kan worden vastgesteld of er in Delft een wettelijke plicht geldt voor een provinciale saneringsopgave. Het vaststellen van GPP’s rondom de provinciale wegen is voor de provincie een nieuwe geluidtaak door de invoering van de Omgevingswet.

Rijkswegen A4 en A13

Voor de rijkswegen is door Rijkswaterstaat onderzoek uitgevoerd bij welke woningen de geluidbelasting hoger is dan de wettelijke normen. Bij woningen waar dit het geval is heeft Rijkswaterstaat een saneringsonderzoek uitgevoerd. Dit betekent dat is onderzocht met welke maatregelen de geluidbelasting doelmatig kan worden verlaagd. Deze algemene maatregelen zijn enerzijds het aanbrengen van stiller asfalt (dubbellaags ZOAB) en anderzijds het plaatsen van geluidschermen. Als de geluidbelasting daarna nog steeds te hoog is dan wordt vervolgens onderzocht bij welke woningen nog aanvullende maatregelen nodig zijn om het geluidniveau in de woning terug te brengen naar de wettelijke normen.

Bewoners kunnen op de volgende website van Rijkswaterstaat zien of de geluidbelasting bij hun woning is opgenomen in het meerjarenprogramma geluidsanering (MJPG) en of er maatregelen nodig zijn: https://www.rijkswaterstaat.nl/wegen/projectenoverzicht/meerjarenprogramma-geluidsanering-mjpg-aanpak-geluidoverlast-woningen/geluidmaatregelenkaart

In Delft was het geluid als gevolg van het wegverkeer op de A13 bij 172 woningen hoger dan 65 dB. Voor deze woningen wordt een pakket aan maatregelen getroffen. Als gevolg van geluidbelasting van de A4 is er geen saneringsopgave voor Rijkswaterstaat vanuit het MJPG-programma. In het verleden zijn al maatregelen getroffen als gevolg van de geluidbelasting vanwege het wegverkeer op de A4. Bij een eventuele verbreding van de A4 wordt onderzocht of er aanvullende maatregelen nodig zijn in het kader van een gewijzigde geluidbelasting door die verbreding. Het is op dit moment niet duidelijk of de verbreding doorgaat. Het project dat die verbreding voor Rijkswaterstaat zal uitvoeren, zal gelijktijdig de eventuele aanvullende aanpassing aan geluidwerende voorzieningen realiseren. De bewoners worden behoed om blootgesteld te worden aan een geluidbelasting die hoger is dan de wettelijke norm.

De saneringsmaatregelen voor de A13 staan in de volgende tabel.

Voor een figuur met daarop de ligging van de maatregelen wordt verwezen naar het akoestisch onderzoek11 dat is uitgevoerd voor het saneringsbesluit12 hierover.

Rijkswaterstaat zal binnen 5 jaar na het onherroepelijk worden van het saneringsbesluit de geluidschermen aanpassen. Het tweelaags ZOAB wordt aangebracht bij het regulier onderhoud aan de bestaande verharding, zodat uiteindelijk de geluidreductie door Rijkswaterstaat binnen de wettelijk gestelde termijn is gerealiseerd.

Bij 53 woningen is de geluidbelasting na het treffen van maatregelen nog hoger dan de streefwaarde van 60 dB, omdat voor die woningen het treffen van maatregelen die de geluidbelasting geheel terugbrengen tot de streefwaarde niet doelmatig is en/of op een overwegend bezwaar stuit. Voor deze woningen zal Rijkswaterstaat na het onherroepelijk worden van het saneringsbesluit een onderzoek opstarten naar de geluidwering van de woning. Als uit dit onderzoek blijkt dat de wettelijke binnenwaarde wordt overschreden, zal Rijkswaterstaat aan de eigenaar van de woning een aanbod doen om geluidwerende maatregelen treffen. Hierbij moet gedacht worden aan aanvullende gevelisolatie die door Rijkswaterstaat wordt gefinancierd en uitgevoerd.

Hoe de geluidbelasting als gevolg van de rijkswegen A4 en A13 zich ontwikkelt wordt gemonitord via het monitoringssysteem met geluidproductieplafonds13 (GPP). De geluidbelasting per GPP is te raadplegen via het landelijke geluidregister Centrale Voorziening Geluid Gegevens (CVGG)14: www.geluidgegevens.nl.

Hoofdspoor Den Haag – Rotterdam

Binnen de gemeente Delft is onderzocht of het geluid als gevolg van het railverkeer tussen Den Haag en Rotterdam voldoet aan de wettelijke geluidnormen in het kader van het project Spoorzone Delft. Later is dit ook gedaan voor het project Viersporigheid Rijswijk - Delft Zuid, dat is uitgevoerd in het kader van het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer (PHS). Er is toen ook onderzoek naar maatregelen uitgevoerd.

Een klein deel van het spoor in de gemeente Delft valt buiten beide projecten. Voor dit gedeelte van het spoor, dat loopt van km 72,2 tot km 72,4, is destijds een afzonderlijk saneringsplan opgesteld. Uit het akoestisch onderzoek van dat saneringsplan blijkt dat langs dit gedeelte van het spoor zich geen saneringsobjecten bevinden. Daarom zijn verdere maatregelen om de geluidbelasting te beperken niet aan de orde.

Hoe de geluidbelasting als gevolg van het railverkeer zich ontwikkelt wordt, net als bij rijkswegen, gemonitord via het monitoringssysteem met geluidproductieplafonds (GPP’s). De geluidbelasting per GPP is te raadplegen via het landelijke geluidregister Centrale Voorziening Geluid Gegevens (CVGG)14: www.geluidgegevens.nl.

2.4.1 Plandrempel

Volgens de EU-richtlijn Omgevingslawaai moet het Actieplan Geluid zich in hoofdzaak richten op de aanpak van prioritaire geluidknelpunten. Prioritaire geluidknelpunten zijn situaties waar de geluidbelasting van een onacceptabel hoog niveau is met eventuele gevolgen voor de gezondheid van bewoners. Voor het bepalen van deze prioritaire geluidknelpunten dient een plandrempel te worden vastgesteld voor geluidbelasting Lden en Lnight. Boven deze plandrempels zijn maatregelen gewenst. De gemeente is vrij om zelf de hoogte van de plandrempel vast te stellen. Ook is de gemeente vrij om een plandrempel per geluidbronsoort vast te stellen.

In het Actieplan Geluid 2020-2022 was geen plandrempel vastgesteld voor wegen buiten de bebouwde kom, autosnelwegen, en spoorwegen. Voor de akoestisch relevante wegen buiten de bebouwde kom zijn provincie en Rijkswaterstaat namelijk wegbeheerder. De gemeente heeft geen bevoegdheid om voor deze wegen maatregelen te treffen, zodat het vaststellen van een plandrempel geen meerwaarde heeft. Dit geldt ook voor het spoorwegverkeer, waarvoor ProRail beheerder is.

De plandrempels uit het Actieplan Geluid 2020-2022 waren als volgt:

• •

  stedelijk wegverkeer: 68 dB Lden en 58 dB Lnight;

• •

  industrielawaai: 65 dB Lden en 55 dB Lnight.

Uit de geluidbelastingskaarten en de analyse van de verschillende bronnen blijkt dat wegverkeer verreweg de grootste bron vormt van geluidhinder (zie ook paragraaf 2.3). Daarom ligt in dit Actieplan Geluid de prioriteit bij de aanpak van geluid dat afkomstig is van gemeentelijke wegen; de wegen waarvoor Delft verantwoordelijk is. Daarnaast vinden we in Delft dat de fysieke leefomgeving moet bijdragen aan de gezondheid van iedere Delftenaar. We willen de hinder van geluid verminderen en zorgen voor een goede nachtrust. Tegelijk willen we de huidige bedrijven koesteren en waar mogelijk groeiruimte bieden aan bestaande bedrijvigheid. Voor het Actieplan Geluid 2025-2028 betekent dit dat we de plandrempel voor het stedelijk wegverkeer willen aanscherpen. Daarnaast vinden we dat het niet nodig is om nog een plandrempel voor industrielawaai te hanteren, omdat Delft de huidige bedrijven koestert en er geluidnormen zijn om hoge geluidbelastingen als gevolg van bedrijven op gezoneerde industrieterreinen te reguleren en handhaven.

Deze plandrempel is lager dan de plandrempel uit het Actieplan Geluid 2020-2022. Met deze plandrempel bereiken we meer gezondheidswinst voor de inwoners van Delft en leggen we de prioriteit bij locaties waar maatregelen het hardst nodig zijn. Dat er alleen een plandrempel voor stedelijk wegverkeer is vastgelegd betekent niet dat andere geluidbronnen niet belangrijk zijn. De ontwikkelingen bij de A4, A13, Kruithuisweg en spoorlijn Den Haag-Rotterdam worden nauwlettend gevolgd. Dit geldt ook voor de ontwikkelingen met betrekking tot vliegveld Rotterdam The Hague Airport.

2.5.1 Spoor 1: geluid bij ruimtelijke ontwikkelingen

In de Omgevingsvisie Delft wordt een groei voorzien van 15.000 woningen en 10.000 banen. Sinds 2018 is een deel van deze woningen en banen gerealiseerd in diverse ontwikkelingen, bijvoorbeeld Nieuw Delft. Een groot deel van de verdere groei is voorzien in Delft Zuidoost en (in mindere mate) in Delft West. In deze gebieden werkt de gemeente met verschillende partners aan de opgaven Innovatiedistrict Delft en Delft-West. Hier lopen grote gebiedsontwikkelingen zoals Kabeldistrict, Station Delft Campus, TU Delft Campus Zuid en de Kop van de Buitenhof. Deze gebiedsontwikkelingen kennen gemengde programma’s met wonen, werken, onderwijs en andere voorzieningen. In Delft Zuidoost en West vinden ook veel ruimtelijke ontwikkelingen rond de opgave Energietransitie plaats, zoals de aanleg van geothermie en een warmtenet. In Delft Noordoost wordt de Biotech Campus Delft ontwikkeld. Daarnaast zijn er over de hele stad verspreid kleinere plotontwikkelingen, het gaat dan vaak om renovatie of nieuwbouw van woningbouwcomplexen en maatschappelijke voorzieningen zoals scholen.

De nieuwe ontwikkellocaties liggen veelal in de nabijheid van bestaande vervoersnetwerken. Dit zorgt voor efficiëntere verplaatsingen maar kan ook zorgen voor meer hinder en gezondheidsrisico’s. Bij nieuwe ontwikkelingen is geluid van bijvoorbeeld verkeer dan ook een belangrijk aandachtspunt. Door geluid al vroegtijdig in het planproces mee te nemen komt dit de geluidkwaliteit ten goede en wordt geluidhinder en slaapverstoring zoveel mogelijk voorkomen.

Dit is niet een nieuwe aanpak en gebeurt al jaren. De aanpak die we voorheen gebruikten bij nieuwe ontwikkelingen stond beschreven in het Beleid hogere waarden Wet geluidhinder (2013). Toch is het noodzakelijk om het gemeentelijk geluidbeleid over nieuwe ontwikkelingen aan te passen. Dit komt door de invoering van de Omgevingswet en doordat er steeds meer gebouwd gaat worden op geluidbelaste locaties. In Deel B van dit Geluidbeleid staat beschreven hoe we omgaan met geluid bij nieuwe ontwikkelingen.

Niet alleen de gemeente Delft ontwikkelt. De gemeente Delft werkt samen met de regio aan de verstedelijkingsopgave in de Zuidelijke Randstad. Deze verstedelijkingsopgave is alleen te realiseren als ook de bereikbaarheid verbetert door investeringen in openbaar vervoer. ProRail voert in opdracht van Rijk, Provincie en regio een verkenning uit naar nieuwe stations en meer treinen op de Oude Lijn tussen Leiden en Dordrecht. Onderdeel van deze verkenning is een mogelijke verdubbeling van het spoor tussen Delft Campus en Schiedam.

Vliegveld Rotterdam The Hague Airport (RTHA) werkt aan een nieuw Luchthavenbesluit. Het luchthavenbesluit zal de huidige Omzettingsregeling van 2013 voor RTHA vervangen. Er is ter voorbereiding op dit luchthavenbesluit een participatietraject geweest. Delft heeft hier ook aan deelgenomen. Zodra het ontwerp Luchthavenbesluit bekend is wordt bekeken of dit aanleiding geeft om zienswijze in te dienen. Naar verwachting wordt het ontwerpbesluit begin 2025 ter inzage gelegd.

Naast een nieuw luchthavenbesluit voor RTHA werkt het Rijk ook aan onderhoud van de infrastructuur van het luchtruim. Dit wordt ook wel een luchtruimherziening genoemd. De lucht boven Nederland (en daarbuiten) bevat een complexe infrastructuur voor vliegverkeer en moet net als de wegen op het land onderhouden worden. Tot en met 2025 wordt dit verder uitgewerkt. Naar verwachting zal in 2025 of 2026 besluitvorming plaatsvinden over de nieuwe indeling van het luchtruim. Ook deze ontwikkeling wordt nauwlettend in de gaten gehouden.

2.5.2 Spoor 2: fysieke geluidmaatregelen (locatiespecifieke maatregelen)

In de huidige situatie is bij circa 3.700 woningen de geluidbelasting hoger dan de plandrempel (65 dB Lden en 55 dB Lnight) als gevolg van gemeentelijke wegen. Dit zijn de zogenaamde knelpunten waarbij locatiespecifiek onderzoek wordt uitgevoerd. De knelpunten samen vormen 22 hotspots. Dit zijn de zogenaamde knelpuntlocaties. De knelpuntlocaties zijn weergegeven in de volgende figuur.

Figuur 1 overzicht met knelpuntlocaties

Bij de wegvakken waaraan deze knelpuntlocaties liggen willen we maatregelen gaan toepassen. Bij de keuze van maatregelen wordt de volgende voorkeursvolgorde aangehouden:

• 1.

  Bronmaatregelen

• 2.

  Overdrachtsmaatregelen

• 3.

  Maatregelen bij de ontvanger

Bronmaatregelen

Bronmaatregelen zijn maatregelen die het ontstaan van geluidhinder voorkomen of beperken. Een veel toegepaste bronmaatregel is het aanleggen van een geluidreducerend wegdektype. Hierdoor wordt het geluid dat vrijkomt via de banden gereduceerd. Ook een snelheidsverlaging is een bronmaatregel. Hiermee wordt niet alleen het bandengeluid gereduceerd maar bij lage snelheden ook het motorgeluid.

In eerste instantie werd gedacht dat door de groei van het aantal elektrische auto’s de geluidoverlast ook zou afnemen. Recente studies laten zien dat dit effect minder sterk is dan in eerste instantie gedacht. De reden hiervoor is dat de (elektrische) auto’s vaak groter en zwaarder zijn. Hierdoor worden de banden van de auto’s ook breder en neemt het bandengeluid toe. Alleen bij hele lage snelheden (lager dan 30 km/uur), zijn elektrische auto’s duidelijker stiller.

Fysieke maatregelen aan banden, motoren en uitlaten van motorvoertuigen, om daarmee de geluidemissie te verlagen, kunnen gemeenten niet uitvoeren. Wél werkt de gemeente aan een mobiliteitstransitie. Via de mobiliteitstransitie krijgen de voetganger en fietser meer prioriteit. Ook wordt het gebruik van het openbaar vervoer en deelmobiliteit gestimuleerd met bijkomend voordeel dat er minder voertuigbewegingen zijn die zorgen voor geluidoverlast.

Overdrachtsmaatregelen

Zijn bronmaatregelen (redelijkerwijze) niet mogelijk of wenselijk, dan verdienen maatregelen tussen de geluidbron en de ontvanger de aandacht. Dit kan een geluidscherm of geluidwal zijn. Hierbij geldt de vuistregel: hoe dichter het geluidscherm of -wal bij de bron staat, hoe effectiever de maatregel. Langs drukke doorgaande wegen zijn geluidschermen of geluidwallen een optie om de geluidbelasting bij woningen te verlagen. Vanuit stedenbouwkundig oogpunt, ruimtebeperking of vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid zijn niet overal schermen en wallen gewenst. Iedere overdrachtsmaatregel is maatwerk.

Ook de afstand tussen geluidbron en ontvanger (vaak woningen) vergroten is een overdrachtsmaatregel. In bestaand stedelijk gebied is hier niet altijd de benodigde ruimte voor.

Maatregelen bij de ontvanger

Mochten bron- en overdrachtsmaatregelen niet voor de gewenste geluidreductie zorgen dan kunnen (eventueel aanvullend) ook maatregelen bij de ontvanger worden toegepast. In een bestaande situatie is een maatregel bij de ontvanger vaak een geluidwerende voorzieningen aan de woning.

Knelpuntlocaties

De knelpuntlocaties worden zoveel mogelijk aangepakt door bronmaatregelen en werk-met-werk te maken. Dit betekent dat wordt aangesloten bij de keuzes uit het Mobiliteitsprogramma Delft 2040, de onderhoudscyclus van het wegbeheer en bij herinrichtingsprojecten. Hiermee wordt kapitaalvernietiging voorkomen. De knelpuntlocaties worden dus niet allemaal binnen de planperiode opgelost. Wanneer een knelpuntlocatie wordt aangepakt met een geluidreducerend wegdek zal dat niet alleen rondom de knelpuntlocatie zijn maar het gehele wegvak wordt dan van hetzelfde wegdektype voorzien. Er zullen dus meer woningen profiteren van de geluidreducerende maatregel.

Het effect van een geluidreducerend wegdektype is afhankelijk van het type wegdek. Er zijn gemodificeerde SMA-achtige varianten ontwikkeld die een geluidreductie van 1,5-2,5 dB hebben ten opzichte van standaard asfalt. Met een dunne deklaag kunnen geluidreducties van 2-4 dB worden bereikt. Welke asfalttype toegepast wordt hangt af van lokale situatie. Een dunne deklaag is bijvoorbeeld minder goed bestand tegen wringend verkeer en is dus minder goed toepasbaar bij wegvakken met veel kruispunten. Op een wegvak met wringend verkeer is het daarom beter om een SMA-achtige variant met geluidreducerende eigenschappen toe te passen.

Wanneer standaard asfalt wordt vervangen door gebakken klinkers dan is er geen geluidreductie maar een toename van het geluid. De toename kan 2 tot wel 5,5 dB zijn. Wordt standaard asfalt vervangen door geluidreducerende klinkers dan kan dat een geluidreductie tot 2 dB opleveren.

Het effect van snelheidsverlaging is afhankelijk van verschillende factoren. Grofweg kan worden gesteld dat bij behoud van hetzelfde wegdek het geluid afneemt met circa 3 dB als de snelheid wordt verlaagd van 50 km/uur naar 30 km/uur of van 70 km/uur naar 50 km/uur. Mocht een snelheidsverlaging gepaard gaan met een ander wegdektype (bijvoorbeeld gebakken klinkers) dan is er mogelijk geen geluidreductie. Een snelheidsverlaging heeft in het algemeen ook positieve effecten op de verkeersveiligheid en kan een positief effect hebben op de luchtkwaliteit.

Van de knelpuntlocaties uit Figuur 1 zijn bij een aantal knelpuntlocaties al maatregelen toegepast (deze maatregelen waren nog niet opgenomen in de geluidbelastingkaarten). Dit is het geval bij Reinier de Graafweg, Julianalaan en de Vrijenbanselaan. Bij de Reinier de Graafweg is geluidreducerend asfalt toegepast en een geluidscherm. Ook zijn bij geluidgevoelige functies geluidwerende voorzieningen toegepast. Bij de Julianalaan wordt op dit moment een geluidsanering uitgevoerd. Bron- en overdrachtsmaatregelen konden hier niet toegepast worden vanwege verkeerskundige en stedenbouwkundige bezwaren. Er is daarom gekozen voor maatregelen bij de woningen. Recent zijn hiervoor de benodigde omgevingsvergunningen verleend. Naar verwachting kunnen de maatregelen in 2025 worden uitgevoerd. Bij de Vrijenbanselaan is een geluidreducerend wegdek toegepast.

In de planperiode 2025-2028 wordt naar verwachting de volgende knelpuntlocaties aangepakt: Oostpoortweg/Oostplein, Bonairestraat, Wateringsevest, Hugo de Grootstaat en R. de Beerenbrouckstraat.

Als bron- en overdrachtsmaatregelen niet mogelijk zijn dat zal een nader onderzoek worden uitgevoerd. In sommige situaties zijn in het verleden al geluidwerend voorzieningen aan de woning toegepast of is sprake van een geluidluwe zijde. Bij de knelpuntlocaties rondom het Mijnbouwplein wordt tijdens de planperiode een onderzoek uitgevoerd. Naar verwachting zijn bron- en overdrachtsmaatregelen niet uitvoerbaar bij deze knelpuntlocaties. Op basis van de resultaten van het onderzoek kan bepaald worden of bij de knelpuntlocaties maatregelen aan de woning nodig zijn. Hierbij wordt een analyse gemaakt van eventueel verleende hogere waarden geluid en de maatregelen die destijds zijn afgewogen.

Overig

Gedurende de looptijd van het Actieplan Geluid 2025-2028 zullen de al in gang gezette en, nog niet afgeronde maatregelen van het Actieplan Geluid 2020-2022, worden voortgezet en wordt aangehaakt bij generieke maatregelen, zoals elektrisch rijden en stedelijke distributie. Zie hiervoor ook paragraaf 2.2. Van deze generieke maatregelen wordt een geleidelijke structurele verbetering verwacht van de geluidkwaliteit in de stad, aanvullend op de effecten van de andere maatregelen.

Met het Actieplan Geluid 2025-2028 is het niet mogelijk om alle knelpunten op te lossen. Voor verdere reductie van de geluidbelastingen en het percentage gehinderden, zijn ook maatregelen nodig die buiten de invloedssfeer van de gemeente liggen. Gedacht kan worden aan stillere banden. Deze maatregelen zijn ook beschikbaar, maar kunnen – zoals gezegd – niet door de lokale overheid worden afgedwongen, hooguit worden bepleit. Wat dan ook gebeurt.

Monitoring

Met de invoering van de Omgevingswet is ook een monitoringsverplichting voor het geluid van gemeentelijke wegen ingevoerd. Dit betekent dat de gemeente de basisgeluidemissie (BGE) van de wegen die zij in beheer heeft gaat vastleggen. Het basisjaar dat gebruikt moet worden is uiterlijk 2026. Vervolgens moet de gemeente eens in de vijf jaar de optredende geluidproductie vergelijken met BGE uit 2026. Deze verplichting zal in uitvoering gekoppeld kunnen worden aan de verplichtingen die voortvloeien uit de EU-richtlijn Omgevingslawaai omdat veelal dezelfde informatie benodigd is. Daarnaast kunnen maatregelen die in het kader van de monitoring van de BGE worden afgewogen in het Actieplan Geluid worden behandeld.

2.5.3 Spoor 3: belang van stille plekken

Rust in eigen huis is het belangrijkste, maar velen vinden ook een rustig plekje niet te ver van huis belangrijk. Verondersteld wordt dat een rustige omgeving bijdraagt aan de compensatie en het herstel van de negatieve effecten van geluid. Rust hoort daarom juist óók bij de drukte van een stad. Onderzoek laat zien dat de behoefte aan stilte toeneemt naarmate men meer hinder ondervindt van omgevingsgeluid. In een stad als Delft waar steeds meer mensen aan geluid worden blootgesteld is het daarom belangrijk om hier aandacht voor te hebben.

In de komende planperiode vindt daarom een inventarisatie plaats over stille plekken in de stad. Stil suggereert plekken zonder geluid. Het gaat echter om plekken met een hoge akoestische kwaliteit, plekken waar aangenaam omgevingsgeluid aanwezig is. Denk bijvoorbeeld aan een groene plek waar het ritselen van de bladeren hoorbaar is of een plek waar groen het zicht op de geluidbron wordt ontnomen.

Er wordt niet alleen geïnventariseerd waar er stille plekken zijn in de stad. Ook wordt geïnventariseerd hoe deze stille plekken kunnen worden beschermd. In de volgende planperiode kan vervolgens een keuze gemaakt worden of we bijvoorbeeld stille plekken willen aanwijzen en het vervolgens willen conserveren of bevorderen van het stille karakter. De inventarisatie richt zich niet alleen op bestaande stille plekken maar geeft ook handvaten voor het ontwikkelen van nieuwe stille plekken in de stad.

3.1.1 Aanleiding

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet in werking getreden. Dit heeft ook gevolgen voor het beleidsterrein geluid. Gemeenten hebben meer mogelijkheden om lokale afwegingen te maken. Daarnaast zijn er ook inhoudelijke wijzigingen in de geluidregels doorgevoerd. Dit alles geeft aanleiding om het huidige geluidbeleid te herzien. Het huidige beleid ‘Beleid hogere waarden Wet geluidhinder’ van de gemeente Delft komt hiermee te vervallen15.

Belangrijkste wijziging in het nieuwe beleid is dat er meer duidelijkheid wordt gegeven aan het begrip ‘geluidluwe zijde’. Enerzijds geeft het nieuwe beleid een verruiming door ontwikkelaars meer flexibiliteit te geven in de manier waarop zij een geluidluwe zijde kunnen realiseren. Anderzijds geeft het nieuwe beleid kaders voor een betere gezondheidskwaliteit. Het nieuwe beleid richt zich ook op meer compensatie voor hogere geluidbelastingen als blijkt dat nieuwe geluidgevoelige gebouwen toch gewenst zijn op geluidbelaste locaties. Een andere wijziging is dat er nieuwe flexibiliteitsbepalingen uit de Omgevingswet worden overgenomen. Meer informatie over de uitwerking en inhoud van het beleid staat in paragraaf 3.3 en 3.43.4.5.

3.1.2 Doelstellingen

Er is druk op de schaarse ruimte in de stad. Om de aantrekkelijkheid van de stad te behouden en te versterken, wordt voortdurend gezocht naar een balans tussen goede groei en leefbaarheid. Deel B van het Geluidbeleid beschrijft het beleid dat zich richt op de invulling van een goede groei gezien vanuit het aspect geluid. Het beleid heeft hierbij als doel te zorgen voor een gezonde fysieke leefomgeving en een goede nachtrust. Het geeft weer wat de voorwaarden zijn voor het afwijken van geluidnormen en wat de eisen zijn voor een gezond woon- en leefklimaat. Met het beleid wordt beoogd geluidhinder en slaapverstoring te voorkomen, zodat negatieve gezondheidseffecten zoveel mogelijk worden beperkt.

Doelstelling van het beleid is ook vooraf duidelijkheid te geven aan initiatiefnemer over de kaders voor ruimtelijke initiatieven. Onder de Omgevingswet heeft de gemeente ruimte om (onder voorwaarden) meer geluid toe te staan dan de wettelijke standaardwaarden. Het bevoegd gezag kan, mits goed gemotiveerd, bij elk besluit een ad hoc afweging maken. Het verdient echter de voorkeur dat de gemeente de voorwaarden en eisen vastlegt in beleidsregels. Op deze manier kunnen ontwikkelingen vergelijkbaar getoetst worden en is voor een initiatiefnemer vooraf duidelijk hoe de gemeente omgaat met de bestuurlijke afwegingsruimte.

3.2.1 Omgevingswet

De Omgevingswet vormt de basis voor regelgeving over de fysieke leefomgeving. In 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s) en een ministeriële regeling is de Omgevingswet verder uitgewerkt. De 4 AMvB’s zijn het Omgevingsbesluit, Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) en het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).

Het Bkl bevat instructieregels voor nieuwe ontwikkelingen in de leefomgeving. De instructieregels zijn de normen en bijbehorende regels die gelden voor de overheid bij het vaststellen van bijvoorbeeld omgevingsprogramma's, omgevingsplannen en omgevingsverordeningen. Het Bkl bevat onder meer normen en regels voor geluid. Deze normen en regels geven duidelijk aan welke afwegingsruimte de overheid heeft. Sommige instructieregels zijn namelijk dwingend: daaraan moet worden voldaan. Maar er zijn ook veel regels waar beleidsvrijheid voor geldt.

Geluidnormen

In het Bkl zijn geluidnormen opgenomen voor weg- spoor- en industriegeluid in de vorm van standaardwaarden. Deze standaardwaarden zijn van toepassing op nieuwe situaties en gelden dus niet voor bestaande situaties18. Hieronder is weergegeven wat de standaardwaarden zijn voor deze geluidbronnen.

De geluidregels in het Bkl zijn in principe gericht op het geluid van elke geluidbronsoort afzonderlijk, zodat er niet verschillende instanties verantwoordelijk zijn voor het naleven van één gezamenlijke geluidbron. Het geluid van een geluidbronsoort is de belasting door de bronsoort als geheel. Bij gemeentewegen bijvoorbeeld, gaat het om het geluid als gevolg van het verkeer op alle relevante gemeentewegen. Daarbij wordt alleen gekeken naar de wegen die daadwerkelijk bijdragen aan het geluid op dat gebouw.

Beleidsruimte: afwijken van de geluidnormen

Voldoen aan de standaardwaarde is het uitgangspunt. Onder de standaardwaarde is de kans op gezondheidsschade klein. Toch kan het soms wenselijk en nodig zijn om ook geluidgevoelige gebouwen te bouwen op locaties waar de geluidbelasting hoger is dan de standaardwaarde. De wet geeft een bepaalde mate van beleidsvrijheid om hogere geluidbelasting dan de standaardwaarde toe te staan.

Het afwijken van de geluidnorm mag onder voorwaarden tot aan de grenswaarde. In de volgende tabel is per geluidbronsoort weergegeven wat deze grenswaarden zijn.

Het Bkl kent nog een aantal uitzonderingsgevallen waar een hogere grenswaarde is toegestaan. Hiervoor gelden aanvullende voorwaarden. Meer informatie hierover staat in paragraaf 3.4.5 beschreven.

Het bevoegd gezag kan alleen onder voorwaarden afwijken van de geluidnormen. De wettelijke voorwaarden (uit het Bkl) voor het afwijken van de geluidnorm zijn in ieder geval:

• 1.

  Er moet onderzoek worden uitgevoerd naar maatregelen die het geluid kunnen beperken. Zie ook paragraaf 3.4.1 over hoe hier invulling aan gegeven moet worden.

• 2.

  Om de gezondheid te beschermen moet het belang van een geluidluwe zijde worden betrokken. Zie ook paragraaf 3.4.2 over hoe hier invulling aan gegeven moet worden.

• 3.

  Het gecumuleerde geluid moet aanvaardbaar zijn.

Bij het afwijken van de geluidnormen worden negatieve gezondheidseffecten dus geaccepteerd. Om onze inwoners te beschermen voor de negatieve gezondheidseffecten van geluid worden daarom naast de wettelijke voorwaarden ook aanvullende voorwaarden gesteld.

Overige geluidregels

Voor overige geluidbronnen zoals stemgeluid, activiteiten, evenementen en (mobiele) installaties kent het Bkl geen geluidnormen maar moet dit wel worden beoordeeld bij het toestaan van ruimtelijke initiatieven.

Naast geluidregels die gelden voor ruimtelijke initiatieven zijn er ook geluidregels die gelden voor bouwwerken, (bedrijfsmatige) activiteiten, openbare ruimte (waaronder ook evenementen en festiviteiten), enz. Deze regels worden hier niet behandeld, omdat het voorliggende beleid zich hier niet op richt maar op ruimtelijke initiatieven in de fysieke leefomgeving.

3.2.2 Reikwijdte

Deel B van het Geluidbeleid (Beleidsregels voor het afwijken van standaardwaarden geluid) richt zich op de vraag hoe bij ruimtelijke initiatieven om te gaan met geluidgevoelige gebouwen waarvan wordt afgeweken van de geluidnorm (standaardwaarde). Het gaat om geluidgevoelige gebouwen die liggen binnen het geluidaandachtsgebied van wegverkeer, railverkeer en industrie. De beleidsregels zijn van toepassing op de volgende situaties19:

• •

  Het toelaten van geluidgevoelige gebouwen voor de duur van meer dan 10 jaar. Dit kan via een aanvraag van een (buitenplanse) omgevingsplanactiviteit of via een wijziging van het omgevingsplan. Toelaten kan ook betekenen dat het om een aanpassing gaat van bestaande regels in het omgevingsplan, zoals het wijzigen van het beschermingsniveau of de functie van een gebouw. Ook kan het zo zijn dat in het omgevingsplan regels staan waarbij sprake is van een doorgeschoven toets20. In dat geval moet bij de verlening van de (bouw)omgevingsvergunning aan de beleidsregels worden getoetst.

• •

  De aanleg of wijziging van een gemeenteweg, waterschapsweg of lokale spoorweg of wijziging van gebruik van lokale spoorweg.

3.3.1 Stedenbouw

In de nabijheid van geluidbronnen kan, ondanks de (soms hoge) geluidbelasting, met een goede (steden)bouwkundige inrichting toch een goed of in ieder geval aanvaardbaar akoestisch klimaat worden gerealiseerd. De inzet van de gemeente is deze middelen optimaal te benutten.

De beste aanpak bij nieuwbouw is de bouwblokken zoveel mogelijk parallel aan de geluidbron te realiseren, zodat de woningen een geluidluwe zijde hebben. Bij hoge geluidbelastingen vormen gesloten (carrévormige en u-vormige) bouwblokken of hofjesstructuur veelal de optimale oplossing, vanwege het ontstaan van een geluidluwe binnentuin. Het gaat er daarbij uiteraard niet om dit soort bebouwingsvormen voor te schrijven. Er zijn echter veel meer bouwvormen waarmee een goed resultaat kan worden bereikt. Kort samengevat: het gaat om het resultaat in ontwerpkeuzes.

Handreiking voor (steden)bouwkundige inrichting

Mogelijke bouwstenen voor een stedenbouwkundige setting met een beter akoestisch klimaat of minder dan wel lagere overschrijdingen van de standaardwaarden zijn:

• •

  vermijden appartemententorens als eerstelijns bebouwing ten opzichte van geluidbron (deze schermen het geluid niet af);

• •

  niet haaks ten opzichte van de bron bouwen (het geluid dringt eenvoudig het gebied binnen);

• •

  bebouwing die de geluidbron zo goed mogelijk afschermt (zorgt voor een lage geluidbelasting van achterliggende bebouwing);

• •

  u-vormige bebouwing (geeft een geluidluwe buitenruimte);

• •

  vermijden van eenzijdig georiënteerde woningen (hebben niet allemaal een geluidluwe zijde en buitenruimte).Voor de volledigheid wordt hierbij vermeld dat er geen bebouwingsvorm wordt voorgeschreven of verboden. Het gaat om maatwerk waarbij geluid onderdeel is van een integrale afweging. Hierna is een matrix weergegeven. De matrix maakt voor verschillende bebouwingsvormen inzichtelijk wat het effect is op het akoestisch klimaat van het gebouw en de omgeving.

Uit de matrix volgt bijvoorbeeld dat wanneer een gebouw en de bijbehorende buitenruimte omringd is door één geluidbron, er dan aan één zijde een geluidbelaste gevel en buitenruimte is. Het achterliggende gebied wordt afgeschermd als er sprake is van aaneengesloten bebouwing. Dit geldt voor alle gebouwvormen in de matrix. In de matrix is ook te zien dat een gebouw met een carrévorm nog steeds een geluidluwe gevel en buitenruimte beschikt, ook al wordt deze omringd door 4 geluidbronnen (zie rechtsboven in matrix).

De voordelen van dit soort bouwvormen voor het akoestisch klimaat komt tot uitdrukking in de volgende positieve kenmerken:

• •

  de bouwblokken beschikken, naast een geluidbelaste zijde, ook over een geluidluwe zijde;

• •

  er ontstaat de mogelijkheid om geluidluwe buitenruimtes te realiseren;

• •

  door een goede woningindeling (zonering binnen de woning) kan hinder binnen de woningen worden geminimaliseerd: entrees, badkamers etc. aan de geluidbelaste zijde, geluidgevoelige ruimtes22 zoals woon- en slaapkamers zoveel mogelijk aan de geluidluwe zijde.

Bouwblokken parallel aan de geluidbron hebben bovendien als voordeel dat daarmee het erachter gelegen gebied wordt afgeschermd. Daarmee kan het aantal woningen waarbij de geluidbelasting hoger is dan de standaardwaarde zo beperkt mogelijk blijven.

3.4.1 Maatregelen

Bij het toelaten van geluidgevoelige gebouwen en bij de aanleg of wijziging van wegen vindt akoestisch onderzoek plaats. In het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) staat dat in het omgevingsplan een geluidbelasting is toegestaan die hoger is dan de standaardwaarde. Dit kan alleen als geen geluidbeperkende maatregelen kunnen worden getroffen. Daarbij moet worden gezocht naar maatregelen die ertoe leiden dat het geluid bij zo veel mogelijk gevels onder de standaardwaarde blijft en voor de gevels waarbij dat niet kan de overschrijding van de standaardwaarde zoveel mogelijk wordt beperkt.

Als maatregelen niet doeltreffend zijn en er bezwaren zijn van stedenbouwkundige, verkeerskundige, vervoerskundige, landschappelijke of financiële aard dan is het mogelijk om van de standaardwaarde af te wijken tot aan de grenswaarde. De kosten voor maatregelen zijn voor rekening van de initiatiefnemer van een plan.

Hieronder staan een aantal voorbeelden van de meest voorkomende maatregelen beschreven en de aandachtspunten die daarbij horen. Deze lijst is dus niet uitputtend.

Bronmaatregelen

Bronmaatregelen behoren tot de maatregelen die als eerste overwogen en onderzocht moeten worden. Een voorbeeld van een bronmaatregel is het toepassen van een geluidreducerend wegdek (“stil asfalt”). Een geluidreducerend wegdek is niet in alle situaties toepasbaar. Bijvoorbeeld bij wringend verkeer zoals op een kruispunt of bij scherpe bochten of bushaltes. Voor railverkeer kunnen raildempers overwogen worden als bronmaatregel.

Een andere bronmaatregel is de verlaging van de rijsnelheid. Deze maatregel sluit goed aan bij de ambities uit het Mobiliteitsprogramma Delft 2040. Aandachtspunt bij snelheidsverlaging is de inrichting van de weg. Wanneer de snelheid wordt verlaagd van 50 km/uur naar 30 km/uur betekent dit vaak ook dat de inrichting van de weg gewijzigd moet worden. Vaak wordt dan overwogen om asfaltverharding te vervangen door een klinkerbestrating. In sommige gevallen kan dit juist zorgen voor een toename van het geluid in plaats van de beoogde afname van het geluid.

Bij het geluid vanwege de activiteiten op een gezoneerd industrieterrein zijn bronmaatregelen vaak alleen af te dwingen als er nieuwe bedrijven zich willen vestigen, omdat bestaande bedrijven vaak al bestaande rechten hebben. Toch zijn bij bestaande bedrijven soms nog maatregelen mogelijk, zoals het toepassen van dempers. Dit is echt maatwerk, waardoor het lastig is om hier beleidsregels voor op te stellen.

In paragraaf 2.5.2 staat meer informatie over bronmaatregelen.

Overdrachtsmaatregelen

Maatregelen in de overdracht kunnen een dempend effect hebben op het geluid dat bij de ontvanger binnenkomt. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van een geluidscherm tussen de bron en de ontvanger. Bij geluidschermen moet wel aandacht zijn voor reflectie, zodat er geen ongewenste neveneffecten ontstaan. Geluidschermen kunnen ook weer een bijdrage leveren aan de energietransitie door bijvoorbeeld geluidschermen te integreren met zonnepanelen. Geluidschermen worden vooral toegepast in buitenstedelijke situaties (bijvoorbeeld langs een rijksweg), omdat geluidschermen in binnenstedelijke situaties vaak stedenbouwkundig ongewenst zijn.

Sinds een aantal jaar worden ook diffractoren toegepast als overdrachtsmaatregelen. Dit is een betonnen constructie met holtes die parallel aan het wegdek lopen, waardoor geluid geabsorbeerd wordt en de geluidgolven naar boven worden afgebogen. Hetzelfde concept wordt ook wel aangeduid als geluidgoot of geluidafbuiger. Deze maatregel is meer geschikt om bij wegen toe te passen waar naast het wegdek nog voldoende ruimte beschikbaar is.

Ook de afstand tussen geluidbron en ontvanger (vaak woningen) vergroten of het toepassen van groen is een overdrachtsmaatregel. Het effect van groen (waaronder bomen) is in veel gevallen maar zeer beperkt maar kan wel een positieve bijdrage leveren aan de beleving van het geluid. Daarnaast zijn er ook een aantal stedenbouwkundige principes die toegepast kunnen worden om geluidhinder te voorkomen (zie hiervoor ook paragraaf 3.3.1).

Maatregelen bij ontvanger

Maatregelen bij de ontvanger, zoals gevelisolatie, hebben geen effect op de buitenruimte van woningen of achterliggende woningen. Wel kunnen ze invloed hebben op de woonkwaliteit van die woning met ontvangermaatregelen. Aandachtspunt bij gevelisolatie is dat de geluidwering wordt berekend met gesloten ramen. In de praktijk blijkt dat veel mensen graag met het raam open slapen (vooral in de zomer). Het effect van gevelisolatie op geluidniveaus in de woning is op dat moment beperkt. Ventilatievoorzieningen zijn belangrijk in woningen vanwege de luchtkwaliteit binnenshuis. Het is dus niet wenselijk om ventilatiemogelijkheden te beperken.

In de nabijheid van geluidbronnen kan, ondanks de (soms hoge) geluidbelasting, met een goede (steden)bouwkundige inrichting toch een goed of in ieder geval aanvaardbaar akoestisch klimaat worden gerealiseerd. In paragraaf 3.3.1 worden hiervoor bouwstenen aangereikt ter inspiratie.

Beleidsvoornemen: maatregelafweging

Voordat de Omgevingswet inwerking trad kende de Wet geluidhinder ook de verplichting om maatregelen te onderzoeken zodra de standaardwaarde werd overschreden. Er was echter geen beoordelingskader waarin staat welke criteria gelden om te kunnen beoordelen of sprake is van financiële bezwaren. In de Omgevingswet is dit ook niet het geval. Door vooraf duidelijkheid te hebben in welke situaties een initiatiefnemer rekening moet houden met bron- of overdrachtsmaatregelen kan hier al in een vroeg stadium van het planproces rekening mee worden gehouden. Hiermee wordt ook voorkomen dat er achteraf geconcludeerd wordt dat de geluidbelasting onnodig hoog is of dat er gebouwgebonden maatregelen worden gerealiseerd die in sommige gevallen ook voorkomen hadden kunnen worden.

In de komende planperiode onderzoekt de gemeente de uitvoerbaarheid van een criterium voor bron- en overdrachtsmaatregelen. Onderdeel van de onderzoeksvraag is ook hoe het gebruik van dit criterium geborgd kan worden.

Het Rijk gebruikt al jaren een criterium voor bron- en overdrachtsmaatregelen. Er zijn ook een aantal gemeenten in Nederland die een vergelijkbaar criterium gebruiken. Ook is de Provincie Zuid-Holland voornemens om gemeenten en omgevingsdiensten hierbij te ondersteunen. Voor de volledigheid wordt vermeld dat de keuze voor een criterium niet zozeer een beleidswijziging is maar meer een methode om duidelijkheid aan ontwikkelaars te geven over wanneer hij verplicht is bron- of overdrachtsmaatregelen toe te passen.

3.4.2 Geluidluwe zijde

Onderzoek toont aan dat de aanwezigheid van een geluidluwe zijde een positief effect heeft op hinder en slaapverstoring. Een geluidluwe zijde houdt in dat een woning een kant heeft waar de geluidbelasting duidelijk lager is dan aan de meest lawaaiige kant van de woning. Bij voorkeur is de geluidluwe zijde ook een aangename zijde. Een geluidluwe zijde is aangenaam als deze toegankelijk en bruikbaar is.

De geluidluwe zijde geeft mensen de mogelijkheid om zich (tijdelijk) aan het geluid te onttrekken en om te slapen met een open raam. Als mensen het raam moeten sluiten vanwege lawaai, doen ze dat niet graag vanwege andere nadelen zoals bedompte lucht. Woningen kunnen in veel gevallen zo worden gebouwd dat ze ten minste één geluidluwe zijde hebben. Aan die kant kan dan wel een raam worden geopend zonder veel lawaai binnen te laten.

In het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) wordt het belang van een geluidluwe zijde erkend. Bij het afwijken van de standaardwaarden voor geluid moet daarom in het belang van het beschermen van de gezondheid ook de aanwezigheid van een geluidluwe zijde worden betrokken. Het Bkl schrijft niet voor wat wordt verstaan onder een geluidluwe zijde.

Geluidluw geveldeel in plaats van geluidluwe zijde

Er wordt zoveel mogelijk toegewerkt naar het realiseren van een geluidluwe zijde waaraan een geluidgevoelige ruimte grenst. Dit zal niet altijd mogelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan eenzijdige georiënteerde woningen. Er is daarom gekeken naar oplossingen om toch een aanvaardbaar woon- en leefklimaat te kunnen realiseren, waarbij gecompenseerd moet worden voor de afwezigheid van een geluidluwe zijde.

In de hiervoor genoemde voorwaarden is rekening gehouden met compensatie voor afwezigheid van een geluidluwe zijde. Dit wordt gedaan in de vorm van de aanwezigheid van een afgeschermde buitenruimte. Dit sluit aan bij het advies van de GGD. De GGD adviseert dat een geluidluwe zijde ook toegankelijk en bruikbaar moet zijn. Daarnaast adviseren zij dat de geluidluwe zijde een aangename zijde is en het liefst een groene zijde. Ook bij woningen waar volgens het Bbl geen eigen buitenruimte is vereist zal een (afgeschermde) buitenruimte moeten worden gerealiseerd.

Voor de duidelijkheid wordt vermeld dat een coulissenkast of een Harbour Fenster niet als een alternatieve vergelijkbare voorziening wordt gezien voor een verglaasd balkon, serre of loggia, waarmee een geluidluw geveldeel kan worden gerealiseerd. Dergelijke voorzieningen zijn wel denkbaar bij niet-geluidgevoelige gevels (zie paragraaf 3.4.4).

Studentenwoningen

Bij studentenwoningen kan van de voorwaarden die in deze paragraaf zijn aangegeven worden afgeweken, omdat studentenwoningen doorgaans zijn bedoeld voor bewoning voor een relatief korte periode. Voorwaarde is wel dat bij studentenwoningen op gebouwniveau ten minste 50% van de studentenwoningen aan de niet hoogst geluidbelaste zijde worden gesitueerd, oftewel de zijde die het minst wordt belast. Aan deze zijde zijn worden voor studentenwoningen verder geen eisen over de aanwezigheid van een geluidluwe zijde gesteld.

Transformatie van niet-geluidgevoelig gebouw naar geluidgevoelig gebouw

Bij transformatie van een niet-geluidgevoelig gebouw naar een geluidgevoelig gebouw geldt een 5 dB minder strenge eis voor de geluidluwe zijde als het redelijkerwijs en aantoonbaar niet mogelijk is om aan die eis te voldoen.

Aandachtspunten

Er is een risico dat woningen bij hoog geluidbelaste locaties op papier een geluidluwe zijde hebben maar in de praktijk de geluidluwe zijde wordt belast door geluidbronnen waarvoor geen standaardwaarden zijn en dus het geluid van bijvoorbeeld bezoekers op een onverwarmd terras of spelende kinderen buiten de beoordeling van een geluidluwe zijde vallen. Bij het toedelen van functies aan locaties moet extra aandacht zijn voor dit soort ontwikkelingen.

• •

  De positieve effecten van een geluidluwe zijde zijn vooral zichtbaar bij woningen waarbij aan de achterkant van een woning geen of weinig verkeer is. Verkennend onderzoek laat zien dat de positieve effecten in iets mindere mate gelden voor oplossingen waarin een geluidluwe zijde wordt ‘gecreëerd’ door bijvoorbeeld een loggia. Een geluidluwe zijde heeft dus de voorkeur. Bij eenzijdig georiënteerde woningen of niet-zelfstandige woningen waar geen geluidluwe zijde kan worden gecreëerd is het daarom belangrijk om naast de aanwezigheid van een geluidluwe geveldeel ook andere compenserende maatregelen te treffen. Hierbij kan worden gedacht aan de aanwezigheid van een stille plekken in de directe omgeving.

• •

  Positieve effecten van geluidluwe zijde kunnen verloren gaan door bijvoorbeeld airco’s, burenlawaai, locatie van slaapkamer, openbare toegang tot de geluidluwe zijde en aanzicht van geluidluwe zijde. Verstoring door geluid van geluidbronnen zonder geluidaandachtsgebied, zoals parkeerterreinen, terrassen en speeltuinen, moet bij de geluidluwe gevel zo veel mogelijk worden voorkomen.

3.4.3 Woningindeling

Wanneer de geluidbelasting hoger is dan de standaardwaarde worden net als in het oude geluidbeleid voorwaarden gesteld aan de woningindeling.

Uitzondering

Bij niet zelfstandige woonruimten (bijvoorbeeld studentenwoningen of woningen in een woonzorgcentrum), eenzijdig georiënteerde zelfstandige wooneenheden en daarmee te vergelijken bouwvormen zijn de richtlijnen voor de woningindeling niet van toepassing, omdat dergelijke complexen anders over het algemeen niet kunnen worden gerealiseerd. Wel dient op gebouwniveau ten minste 50% van de woningen niet te zijn gesitueerd aan de hoogst geluidbelaste zijde.

Hier staat wel tegenover dat bij de (niet zelfstandige) woningen met een geluidbelasting hoger dan 65 dB Lden of 55 dB Lnight een compenserende maatregel wordt toegepast. Deze compenserende maatregel bestaat uit een geluiddempende maatregel, zodat een raam kan worden geopend in de slaapkamer die aan hoog belaste zijde is gesitueerd. Voorbeelden van geluiddempende maatregelen zijn een harbour fenster, metaglas of coulissenkast.

3.4.4 Niet-geluidgevoelige gevels

In het omgevingsplan of een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit mag worden opgenomen dat de grenswaarden uit het Besluit kwaliteit leefomgeving overschreden mogen worden als sprake is van een niet-geluidgevoelige gevel. Er zijn daarbij 2 situatie te onderscheiden:

• 1.

  Als er aan de gevel waarop de grenswaarden worden overschreden bouwkundige maatregelen kunnen worden getroffen die borgen dat het geluid op de te openen delen niet hoger is dan de grenswaarde. In dat geval moet het omgevingsplan bepalen dat de betreffende gevel een niet-geluidgevoelige gevel met bouwkundige maatregelen is.

• 2.

  Als er zwaarwegende economische of andere maatschappelijke belangen zijn die de overschrijding rechtvaardigen. In dat geval moet het omgevingsplan bepalen dat de betreffende gevel een niet-geluidgevoelige gevel is.

Onder de Wet geluidhinder werd een niet-geluidgevoelige gevel ook wel een “dove gevel” genoemd. In deze dove gevel mocht geen te openen delen zitten, of met uitzondering te openen delen bevatten mits daarachter geen geluidgevoelige ruimte zat. Nieuw ten opzichte van de dove gevel uit de Wet geluidhinder is dat de definitie van de dove gevel iets is verruimd.

De niet-geluidgevoelige gevel met bouwkundige maatregelen is een alternatief voor de niet-geluidgevoelige gevel. In een niet-geluidgevoelige gevel met bouwkundige maatregelen mogen ook deuren zitten die onderdeel zijn van een gemeenschappelijke doorgang. Dit betreft bijvoorbeeld gemeenschappelijke toegangsdeuren, tussendeuren en nooduitgangen in een appartementengebouw, maar niet de voordeur van een appartement of de deur naar een bijbehorende buitenruimte.

Bij een niet-geluidgevoelige gevel met bouwkundige maatregelen is het mogelijk om een nieuw geluidgevoelig gebouw te voorzien van een bouwkundige constructie waardoor wel het geluid op ramen en deuren (alle te openen delen) aan de geluidbelaste zijde wordt beperkt tot de grenswaarde. Aan het geluid op de andere vaste constructieonderdelen die geen te openen delen zijn wordt dan geen maximum gesteld. Dat betekent wel dat, in ieder geval aan de geluidbelaste zijde, het geluid in de directe omgeving van het gebouw niet voldoet aan de eis van een goed woon- en leefklimaat. Om hiervoor te kunnen compenseren is onder andere voorgeschreven dat bij het toelaten van een dergelijk gebouw het belang van het beschermen van de gezondheid moet worden betrokken door een geluidluwe gevel.

Wanneer staan we een niet-geluidgevoelige gevel toe?

Niet-geluidgevoelige gevels zijn niet wenselijk en vormen daarom een terugvalscenario. Een initiatiefnemer kan een niet-geluidgevoelige gevel alleen toepassen als er redelijkerwijs en aantoonbaar geen andere oplossingen mogelijk zijn. Om een positieve impuls te geven aan de totale leefomgevingskwaliteit is als gevolg van een niet-geluidgevoelige gevel een compenserende maatregel nodig. Hier is in de voorwaarden een nadere invulling aan gegeven (zie hiervoor het volgende kader).

Een verplichte compenserende maatregel bij een niet-geluidgevoelige gevel is de aanwezigheid van een geluidluwe zijde of geveldeel. Studies tonen aan dat personen die een woning met een stille zijde hebben, minder hinder rapporteren dan personen die een woning zonder een geluidluwe zijde hebben. Bij enkelzijdig georiënteerde woningen is het niet mogelijk om een geluidluwe zijde te creëren. Aan de geluidbelaste zijde kan toch een aanvaardbaar akoestisch woon- en leefklimaat ontstaan door het maken van een geluidluw geveldeel (zoals een loggia). Ter compensatie voor het ontbreken van een geluidluwe zijde wordt als voorwaarde gesteld dat de woning een buitenruimte heeft die groter is dan volgens het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) is voorgeschreven. Voor kleine appartementen geldt op grond van het Bbl niet de verplichting om een eigen buitenruimte te realiseren. Echter, op grond van het beleid geldt ook voor deze woningen de eis van een geluidluwe zijde of geveldeel.

Studentenwoningen

Als studentenwoningen die worden voorzien van een niet-geluidgevoelige gevel (met of zonder bouwkundige maatregelen) kan van de voorwaarde over de aanwezigheid van een geluidluwe zijde of geveldeel worden afgeweken. Eis is dan wel dat bij studentenwoningen op gebouwniveau ten minste 50% van de studentenwoningen niet aan de hoogst geluidbelaste zijde moet liggen.

Aandachtspunten niet-geluidgevoelige gevels

Omgevingsplan

Het geluid op de niet-geluidgevoelige gevel van een geluidgevoelige gebouw mag hoger zijn dan de grenswaarde. Dat kan tot problemen leiden bij een wijziging van de geluidbron (weg, spoorweg of industrieterrein) die het geluid op de gevel veroorzaakt. Omdat het geluid al hoger is dan de grenswaarde, is een verdere toename van het geluid vaak lastig te onderbouwen. Bovendien is het achteraf aanbrengen van extra geluidwerende maatregelen vaak niet of nauwelijks mogelijk. Daarom schrijft artikel 5.78y van het Besluit kwaliteit leefomgeving voor dat de gevel waarop de grenswaarde wordt overschreden in het omgevingsplan moet worden aangemerkt als niet-geluidgevoelige gevel.

Gevelwering

De geluidregels voor het wijzigen van een geluidbronsoort gelden niet voor een niet-geluidgevoelige gevel. Het gevolg is dat bij het wijzigen van de bronsoort, bijvoorbeeld verbreding van een gemeenteweg, ook de binnenwaarde niet meer hoeft te worden toegepast. Daarom is in het Besluit bouwwerken leefomgeving bepaald dat bij een niet-geluidgevoelige gevel de uitwendige scheidingsconstructie al bij de bouw of verbouw een 3 dB betere geluidwering meekrijgt zodat die op voorhand bestand is tegen een toekomstige toename van het geluid (artikel 4.103b Bbl).

3.4.5 Flexibiliteitsbepalingen

Het Besluit kwaliteit leefomgeving biedt de mogelijkheid om af te wijken van de geluidnorm (standaardwaarde) tot aan de grenswaarde. Voor de duidelijkheid wordt hierbij benoemd dat het voldoen aan de standaardwaarde de voorkeur heeft. Als niet kan worden voldaan aan de standaardwaarde kan onder voorwaarden worden afgeweken (tot aan het maximum van de grenswaarde). Een geluidbelasting die hoger is dan de grenswaarde is doorgaans niet mogelijk.

Voor de invoering van de Omgevingswet waren er echter nog wel een aantal mogelijkheden om ook een geluidgevoelig gebouw te realiseren waarbij de geluidbelasting hoger is dan de standaard- en grenswaarde. Een voorbeeld hiervan is het instrument Stad & Milieu. In Delft is de Stad- en milieubenadering toegepast bij het project De Staal. Bij Schieoevers Noord (Kabeldistrict en Nieuwe Haven) is gebruik gemaakt van de tijdelijke afwijkingsmogelijkheden die de Crisis- en herstelwet biedt. Daarnaast kon onder de Wet geluidhinder ook bij vervangende nieuwbouw een hogere waarden dan de grenswaarde worden toegestaan. Ook het gebruik van een niet-geluidgevoelige gevel is een manier om af te wijken van de grenswaarde, omdat de geluidbelasting van deze gevel niet getoetst hoeft te worden.

Met de invoering van de Omgevingswet zijn de Interimwet stad-en milieubenadering en de Crisis- en herstelwet komen te vervallen. De lijn voor vervangende nieuwbouw is wel voortgezet. Hetzelfde geldt voor de niet-geluidgevoelige gevels. Nieuw is dat vanaf 1 januari 2024 ook van de grenswaarde kan worden afgeweken bij functiewijziging. Die uitzonderingen zijn nodig om bepaalde gewenste maatschappelijke ontwikkelingen en verbeteringen niet te blokkeren. Daarbij wordt voor die situaties al op voorhand het woningbouw- en/of economische belang onderkend. Bij het toestaan van overschrijdingen van de grenswaarde voor het geluid op de gevel worden zwaardere eisen gesteld aan de motivering dan bij gebruikmaking van de reguliere afwegingsruimte tussen standaardwaarde en grenswaarde. Onderdeel van de motivering is minimaal de geluidisolatie tussen de woningen, het contactgeluid en het installatiegeluid.

Naast de flexibiliteitsbepaling voor vervangende nieuwbouw en functiewijziging en het toestaan van niet-geluidgevoelige gevels kent de Omgevingswet nog een andere flexibiliteitsbepaling. Geluidgevoelige gebouwen kunnen ook boven de grenswaarden worden toegelaten als zwaarwegende economische of zwaarwegende andere maatschappelijke belangen dit rechtvaardigen. Hiermee worden de meer generieke mogelijkheden van de Crisis- en herstelwet en de Interimwet stad-en-milieubenadering voortgezet. Het toelaten van een geluidgevoelig gebouw op een dergelijke locatie heeft in beginsel niet de voorkeur omdat niet alleen de standaardwaarde, maar zelfs de grenswaarde voor het geluid op de gevel wordt overschreden.

Vanwege de Delftse woningbouwopgave en de schaarse ruimte in de stad willen we het gebruik van de flexibiliteitsbepalingen over geluid niet uitsluiten. In sommige situaties kan de grenswaarde voor geluid gewenste ontwikkelingen blokkeren. Bijvoorbeeld als nieuwe, beter geïsoleerde woningen dienen ter vervanging van oudere woningen van slechte kwaliteit, kan die vervangende nieuwbouw toch een verbetering van de situatie betekenen. Door middel van de flexibiliteitsbepaling over vervangende nieuwbouw kan hier invulling aan gegeven worden. Uiteraard mogen de flexibiliteitsbepaling alleen in uitzonderlijke gevallen worden toegepast. Ze mogen alleen worden toegepast als er redelijkerwijs en aantoonbaar geen andere oplossingen mogelijk zijn. De flexibiliteitsbepalingen vormen daarom een terugvalscenario. Voorwaarden hierbij is in ieder geval dat geluid al vroeg in het planproces een prominente plaats krijgt in het stedenbouwkundige ontwerpproces. Uiteraard gelden ook de andere voorwaarden voor afwijken van de geluidnormen zoals beschreven in dit hoofdstuk. Ook wegen in de beoordeling andere compenserende maatregelen mee, zoals de aanwezigheid van een stillere plek in de omgeving.

3.4.6 Wijzigen en aanleg van een weg

De aanleg of wijziging van een weg kan leiden tot een toename van het geluid. Binnen de Omgevingswet is geborgd dat de benodigde verkeersbesluiten voor de aanleg of wijziging van een weg moeten worden getoetst aan de geldende normen. Bij fysieke wijzigingen aan een weg waarvoor geen verkeersbesluit benodigd is, maar die wel kunnen leiden tot meer geluid, moet conform de Omgevingswet ook worden onderzocht of aan de instructieregels uit het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) kan worden voldaan. Dit is in ieder geval nodig in de volgende situaties:

• •

  het verplaatsen van een of meer rijstroken met meer dan 2 m;

• •

  het verhogen of verlagen van de rijstroken met meer dan 1 m;

• •

  een toename van het aantal rijstroken, niet zijnde voorsorteerstroken en in- en uitvoegstroken;

• •

  het vervangen van een wegdek door een minder stil wegdek; of

• •

  het verwijderen van geluidbeperkende maatregelen en afschermende bouwwerken langs de weg.

Tot eind 2031 kan ook een wijziging van de weg plaatsvinden waarbij de regels uit het tijdelijk deel van het omgevingsplan van toepassing zijn. De regels uit het tijdelijk deel van het omgevingsplan is een overgangsregeling die nodig is door de invoering van de Omgevingswet. Voor de wijziging van de weg worden de regels in het tijdelijk deel van het Omgevingsplan bepaald door de zogenaamde bruidsschatregels. Deze bruidsschatregels komen in grote lijnen overeen met de regels die golden onder de Wet geluidhinder.

Net als bij het realiseren van geluidgevoelige gebouwen is het ook belangrijk om bij de aanleg of wijziging van een weg te onderzoek hoe de akoestisch kwaliteit is in de omgeving van de weg. Ook moet er een maatregelafweging plaatsvinden. In paragraaf 3.4.1 is toegelicht dat er voor de maatregelafweging een criterium gaat worden ontwikkeld. Dit criterium heeft als doel om duidelijkheid te geven in welke gevallen maatregelen nodig zijn. Anders is het ook niet wenselijk om door de aanleg of wijziging van een weg nieuwe geluidknelpunten te laten ontstaan. Het criterium kan hier rekening mee houden.