Drentse Woonagenda 2024-2028

Wat is de opgave?

Om het woningtekort in Drenthe terug te dringen werken we binnen de Regionale Woondeals aan het toevoegen van 16.200 woningen tot en met 2030. Op de langere termijn, tot en met 2050, streven wij naar de bouw van 45.000 woningen. Om deze doelen te behalen willen wij de woningbouw versnellen. Er zijn verschillende oorzaken voor het gebrek aan snelheid in de woningbouw, zoals de gestegen bouwkosten en langdurige juridische procedures en planprocessen. Tegelijkertijd lopen wij ook tegen de grenzen aan van de personele capaciteit bij gemeenten. Ook is er een personeelstekort in de bouw en is de bouwinfrastructuur behoorlijk afgebroken na de laatste economische crisis. De opgave zit vooral in hoe wij als samenwerkende partijen (gemeenten, woningcorporaties, bouwers, beleggers, ontwikkelaars en provincie) de productie en samenwerking zo efficiënt mogelijk kunnen opschroeven om deze aantallen te halen. Ook hebben wij samen met de gemeenten meer inzicht nodig op de realisatie, zodat wij tijdig bij kunnen sturen.

Het Drentse antwoord

Onze ambitie is om samen met gemeenten, woningcorporaties en bouwpartners de woningbouw te versnellen. Wij zetten in op het verkorten en vereenvoudigen van regelgeving en processen, het wegnemen van financiële knelpunten, en het gezamenlijk versterken van de hele bouwkolom. De provincie Drenthe ondersteunt de woonplannen uit de Regionale Woondeals en de uitvoeringsprogramma’s, onder andere via het Impulsteam Wonen. Wij stimuleren mogelijkheden zoals parallel plannen en industrieel bouwen. Omdat de provincie zelf geen woningen bouwt, investeren wij in kennisdeling om deze innovaties te bevorderen. Samen werken wij aan een stabiele bouwstroom, waarbij pieken en dalen worden geminimaliseerd om meer continuïteit te waarborgen. Dit maakt een betere planning van personele inzet mogelijk. Ons doel is om jaarlijks minimaal 1.500 woningen te realiseren, een aantal dat nodig is om de ambities uit de Regionale Woondeals te behalen.

De regionale woondeals Drenthe

Om in Drenthe de woningproductie tot en met 2030 te versnellen, hebben de gemeenten en provincie samen met minister De Jonge drie regionale woondeals ondertekend voor de regio’s Zuidwest Drenthe, Noord-Drenthe en Zuidoost-Drenthe. Hiermee is vastgelegd dat alle gemeenten, woningcorporaties en de provincie samenwerken zodat er minimaal 16.200 (bruto) woningen in Drenthe gebouwd kunnen worden met steun van de woningcorporaties.

Verrijking regionale woondeals

Wij hebben de afspraak vastgelegd om in 2024 de Regionale Woondeals te verrijken met concrete afspraken op terrein van Wonen & Zorg, flexwoningen, aandachtsgroepen en herstructurering en transformatie.

Stimuleren van een sterke basis van gebiedsontwikkeling

• •

  Wij zetten in op het opleiden van nieuwe specialisten in de gebiedsontwikkeling en het verdiepen van de kennis op dit thema bij professionals. Daarom verkennen we de mogelijkheid om samen met gemeenten een traineeprogramma voor gebiedsontwikkeling op te zetten. Hiermee willen wij op langere termijn meer jong talent aan onze provincie binden.

• •

  Wij intensiveren kennisontwikkeling en kennisdeling door middel van het organiseren van het Drents Wooncongres, expertsessies en ook intensiveren we de samenwerking met onderwijsinstellingen.

• •

  Wij verbeteren de afstemming tussen het Impulsteam Wonen, de regiocoördinatie wonen en de planadviseurs van de provincie enerzijds, en de gemeenten en ontwikkelaars anderzijds. Dit doen wij door zo vroeg mogelijk bij een locatieafweging de juiste expertise aan tafel te brengen. Onder vroegtijdige afstemming verstaan wij ook het vroegtijdig betrekken van bewoners en het inzetten op goede participatie.

Doorontwikkeling Impulsteam Wonen

• •

  Wij continueren de huidige inzet van het Impulsteam Wonen.

• •

  Daarbij onderzoeken wij samen met de gemeenten de doorontwikkeling van het Impulsteam Wonen richting een regionaal projectbureau. Dit scheelt gemeenten die daarin geïnteresseerd zijn veel personele capaciteit.

Opzetten Drentse versnellingstafel

• •

  Wij stellen samen met de gemeenten, marktpartijen en andere betrokken partijen een Drentse versnellingstafel op. Aan de Drentse versnellingstafel worden vastgelopen bouwprojecten weer op gang gebracht en knelpunten opgelost.

Versterken publiek private samenwerking

• •

  Wij bevorderen de samenwerking tussen overheden, woningcorporaties en marktpartijen om gezamenlijk sneller vooruitgang te boeken. Een goed voorbeeld hiervan is de Bouwstroom Noord, die wij graag verder willen ondersteunen. Wij moedigen de initiatiefnemers aan om uit te breiden met meer deelnemers en ook de koopsector erbij te betrekken.

Stimuleren van bewonersinitiatieven

• •

  Wij versterken de kracht van de samenleving door bewoners met eigen plannen optimaal te ondersteunen en te faciliteren. Onze succesvolle begeleiding van collectieve projecten, zoals CPO’s en wooncoöperaties, zetten wij voort via het Impulsteam Wonen en de subsidie voor bewonersinitiatieven. Daarnaast onderzoeken wij de mogelijkheid om bewonersinitiatieven te verbinden met projectontwikkelaars, zodat wij optimaal gebruik kunnen maken van de ontwikkelkracht en ervaring in de markt.

Financiële knelpunten wegnemen

• •

  Door middel van subsidies geven wij een stimulans aan waardevolle projecten die door onrendabele toppen anders geen doorgang vinden. Wij zetten de verschillende regelingen om projecten financieel te ondersteunen en stimuleren voort. Ook onderzoeken wij periodiek of zij nog passend zijn. De huidige regelingen staan op de pagina hierna.

Innovatie van bouwmethoden en regelgeving

• •

  Wij ondersteunen experimenten met parallel plannen en werken aan kennisdeling over industrieel bouwen.

Monitoring en woningbouwsturing

• •

  Wij stimuleren het opzetten van gemeentelijke uitvoeringsprogramma’s waarbij wij meer inzicht krijgen in de geplande productie en waar nodig ondersteunen wij hierbij.

• •

  Wij breiden onze monitoring van de gemeentelijke plannen uit. Dit doen wij volgens de afspraken die gemaakt zijn tussen het VNG, IPO en Ministerie van VRO. Hiermee breiden wij monitoring uit met inzicht in woningen voor ouderen (nultredenwoningen) en flexwoningen.

Versterken lobby

• •

  Ook lobbyen wij bij het Rijk voor aanvullende middelen, personele capaciteit en uitvoerbare regelingen.

Impulsteam wonen

Het taakveld van het Impulsteam bestaat uit de volgende onderdelen.

Wooninitiatieven

In 2020 is al gestart met het ondersteunen van diverse vormen van wooninitiatieven, waarvan projecten uitgevoerd in Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO), de grootste component is geworden. Hiervoor is een subsidieverordening opgesteld voor CPO’s. Met deze regeling kunnen professionele begeleiders worden ingehuurd die de initiatieven verder helpen tijdens de initiatief- en haalbaarheidsfase en bij het aanvragen van een renteloze lening voor de planfase. In totaal zijn wij bij zo’n 90 projecten betrokken (geweest) en gaat het op dit moment om ongeveer 30 CPO projecten en 20 andersoortige kleinschalige wooninitiatieven.

Flexwonen

Wij ondersteunen gemeenten bij het realiseren van flexprojecten. Wij zien dat er ambities zijn bij partijen op het gebied van flexwonen. Als we alle lokale ambities bij elkaar optellen, dan streven wij nu naar de realisatie van 400-500 tijdelijke eenheden.

Gebiedsontwikkelingen

Wij leveren advies en ondersteuning bij gebiedsontwikkelingen bij gemeenten. Dit doen wij in de vorm van losse adviezen en het leveren van projectleiders. Wij onderzoeken de doorontwikkeling richting een regionaal projectbureau voor gemeenten die hier interesse in hebben.

Expertsessies

Om kennisdeling op gang te brengen organiseert het impulsteam diverse expertsessies die te maken hebben met de thema’s waar het Impulsteam en het werkveld zich mee bezig houdt. Zo zijn er diverse sessies georganiseerd over onder andere het Didamarrest, kostenverhaal bij gebiedsontwikkelingen, themasessies over flexwonen en diverse excursies. Deze zetten wij door de komende jaren.

Transformatie en herstructurering

Dit is tot op heden geen specifiek benoemd thema waar het Impulsteam zich mee bezig houdt. Wel zijn adviesgesprekken gevoerd met gemeenten over binnenstedelijke ontwikkelingen die vaak herstructurering betreffen. Aangezien de helft van de projecten binnen de Regionale Woondeals herstructurerings- en/of transformatieprojecten betreft en de grote opgave die hier ligt gaan wij hier ook op inzetten met het Impulsteam.

Subsidie knelpuntenpot woningrealisatie

De provincie Drenthe heeft € 1,5 miljoen beschikbaar gesteld voor de subsidieregeling Knelpuntenpot woningrealisatie Drenthe. De subsidie is bedoeld om woningbouwprojecten in gang te krijgen waarbij een financieel tekort ontstaat. Dit tekort kan ontstaan als de kosten voor het realiseren van een bouwrijpe kavel veel hoger zijn dan de opbrengstwaarde van die locatie.

Dit noemen wij de onrendabele top. Met de subsidie kan in die gevallen toch tot realisatie overgegaan worden.

Subsidie collectieve wooninitiatieven

De provincie stelt € 300.000,-- beschikbaar voor startsubsidies voor het ondersteunen van wooninitiatieven. Ook is er in totaal € 500.000,-- beschikbaar voor renteloze leningen voor het ontwikkelen van een initiatief. De regeling volgt uit het succes van enkele pilotprojecten, die de provincie eerder steunde.

Inzet personele capaciteit versnelling woningbouwprojecten

De subsidie is bestemd voor het in gang zetten en versnellen van de voorfase van woningbouwprojecten door het inzetten van extra personele capaciteit.

Subsidie bewonersinitiatieven Drenthe

Groepen inwoners uit Drenthe die vrijwillig bijdragen aan het versterken van de leefbaarheid in eigen buurt, wijk of dorp kunnen subsidie aanvragen voor hun initiatief. Het gaat om inwonersinitiatieven zoals activiteiten in een dorpshuis, groenonderhoud of het organiseren van vrijwillige thuiszorg. Hierdoor wordt het aantrekkelijker om in de eigen wijk, buurt of dorp te wonen. Het subsidieplafond voor deze regeling is € 800.000,-- per jaar.

Subsidie transformatie en woningsplitsing (in ontwikkeling)

Een substantieel deel van de te realiseren woonplannen in Drenthe zal gerealiseerd moeten worden door middel van kleinschalige of grootschalige transformatie, herstructurering of woningsplitsing.

Door naast de regeling Knelpuntenpot deze regeling in te zetten bieden wij ondersteuning aan al deze typen ontwikkelingen. Er wordt door de Provincie Drenthe € 3.000.000,-- gereserveerd hiervoor.

Wat is de opgave?

Het toevoegen van nieuwe woningen hoeft niet te betekenen dat er alleen nieuwbouw moet komen. Er liggen grote kansen in het beter benutten van de bestaande bebouwing en erven. Maar ook minder ingrijpende vormen kunnen al zorgen voor het beter benutten van bestaande woningen. De figuur hiernaast schetst de verschillende mogelijkheden. Veel van de inzet ligt echter in het gemeentelijk domein.

Het Drentse antwoord

Onze ambitie is om het gebruik van bestaande bebouwing te intensiveren door middel van het agenderen, kennisdeling over mogelijkheden en financiële ondersteuning.

Stimuleren woningdelen

Wij zetten in op het stimuleren van woningdelen en - splitsing en het beter mogelijk maken van erfsplitsing.

Dit doen we onder andere door:

• •

  invoering subsidieregeling: wij ondersteunen de transformatie en woningsplitsing door de invoering van een subsidieregeling, die initiatiefnemers financieel helpt bij het realiseren van deze woonvormen;

• •

  verduidelijken van beleid: wij verduidelijken het beleid rond erfsplitsing, zodat inwoners en gemeenten beter begrijpen wat er mogelijk is en welke stappen zij kunnen nemen om splitsing van erven te realiseren;

• •

  kennisdeling: wij zetten in op kennisdeling om de mogelijkheden voor woning- en erfsplitsing beter te benutten. In de praktijk blijkt vaak meer mogelijk dan gedacht, en door goede samenwerking en informatie-uitwisseling vergroten wij de kansen. Gemeenten zijn hierbij het eerste aanspreekpunt en hebben eigen beleid. Initiatieven moeten ook voldoen aan de Provinciale Omgevingsverordening (POV).

Wat is de opgave?

Drenthe kent veel wijken uit de jaren ‘60 tot ‘80 met grote gezinswoningen, die niet meer aansluiten bij de huidige en toekomstige bevolkingssamenstelling. Daarnaast moeten zowel de woningen als de omgeving energiezuiniger, natuurinclusiever en klimaatadaptief worden. Deze opgave is enorm, met een geschatte kostenpost van € 1,2 miljard voor de wijkvernieuwing in Drenthe2.

Tegelijkertijd is de potentie van deze wijken erg groot. Deze ligt niet alleen in het opknappen en verduurzamen van de bestaande woningen, maar ook in het realiseren van extra woningen door woningsplitsing, optoppen, verdichten en soms sloop/nieuwbouw.

Echter, in veel van deze wijken is er sprake van verdeeld eigendom. De woningen zijn deels in het bezit van particuliere eigenaren en deels in het bezit van woningcorporaties. Dat maakt een grootschalige aanpak lastig te organiseren en uit te voeren. De woningcorporaties zijn flink op stoom met hun aanpak van de verduurzaming, maar zien ook nog een zeer grote opgave voor zich liggen. Ook is deze aanpak soms te eenzijdig gericht op het energieneutraal maken van de woning. Onder particuliere woningeigenaren is ook een grote groep voor wie de verduurzaming van de woning een te grote (financiële) opgave is. De opgave is om een collectieve aanpak op te zetten, waarbij middelen kunnen worden gebundeld.

Naast de fysieke kant van de bestaande woonomgeving is ook aandacht nodig voor de sociale kant. Bij verandering in de samenstelling van de wijk is het belangrijk aandacht te hebben voor het sociale weefsel. De leefbaarheid staat soms nu al onder druk en bij sloop/nieuwbouw is aandacht voor het weer opbouwen van elkaar kennen belangrijk.

Naast de opgave in de woonwijken zijn er in de steden en dorpen ook locaties die hun oorspronkelijke functie verloren hebben. Zoals aanloopgebieden van winkelstraten, gesloten discotheken en verouderde bedrijfspanden. In eerste instantie zoeken gemeenten naar mogelijkheden om hier nieuwe, toekomstbestendige economische activiteiten in te ontplooien, waarbij via de economische agenda gewerkt wordt aan bijvoorbeeld (her)ontwikkeling van bedrijventerreinen.

Als dit niet haalbaar is ontstaat er een kans voor transformatie naar wonen, of een combinatie van wonen en werken. De opgave ligt erin deze transformatie goed in te passen in het nieuwe gebied zodat een volwaardige woonomgeving kan ontstaan. Vrijkomende boerenbedrijven vallen ook onder deze categorie. Door schaalvergroting en natuurlijk verloop komt er de komende jaren veel agrarisch vastgoed vrij waar wonen mogelijk een oplossing voor kan zijn. De huidige ruimte voor ruimteregeling is hier leidend. Binnen de nieuwe Omgevingsvisie onderzoeken wij of deze regeling aangepast moet worden.

Het Drentse antwoord

De ambitie is om de Drentse wijken toekomstbestendig te maken door een duurzame, gezamenlijke aanpak waarbij zowel fysieke als sociale verbeteringen hand in hand gaan. Dit vereist een langdurige samenwerking tussen het Rijk, provincie, gemeenten, woningcorporaties, particuliere eigenaren en maatschappelijke partners. De ambitie omvat het verduurzamen en diversifiëren van de woningvoorraad, het stimuleren van betrokkenheid van bewoners bij herstructureringsplannen en het aanpakken van leegstand en verouderd vastgoed op een manier die bijdraagt aan de ruimtelijke en sociale kwaliteit van de leefomgeving.

De opgave grootschalig oppakken

• •

  Wij zetten in op een langdurige samenwerking tussen Rijk, provincie, gemeenten en maatschappelijke partners om in gezamenlijkheid een aanpak te maken voor de Drentse wijken en deze klaar te maken voor de toekomst. Speciale aandacht moet daarin uitgaan naar de complexe aanpak van gemengd bezit, dus koop én huur, waar woningen wijkverbetering niet individueel opgepakt kan worden.

• •

  Wij ondersteunen gemeenten bij het aanvragen van nieuwe Regiodeals en eventuele andere rijksmiddelen om aanvullende financiering op te halen voor het maken van een kwaliteitsslag in de wijken en dorpen.

Stimuleren verdichten en variëren in woonmilieus in bestaande wijken en dorpen

• •

  Wij stimuleren het creëren van een meer gevarieerde woningvoorraad door middel van onze provinciale herstructureringsregeling. Ook de acties onder ‘beter benutten van de bestaande voorraad’ sluiten aan op dit doel. Door meer variatie aan te brengen in de woningvoorraad van bestaande wijken zorgen we ervoor dat bewoners passend kunnen wonen.

• •

  Wij sturen via de Regionale Woondeals op het toevoegen van woningen die bijdragen aan variatie van het woningaanbod.

Lobby-inzet investeringscapaciteit

• •

  Wij lobbyen voor voldoende investeringscapaciteit en beleidsruimte bij woningcorporaties zodat deze de grote opgave in de bestaande voorraad aankunnen, nu en in de toekomst.

Kennisdeling fysieke en sociale herstructurering

• •

  Wij zetten in op aanpakken waarbij fysieke Verbetering van de leefomgeving hand in hand gaan met een sociale aanpak. Wij organiseren daarvoor inspiratiesessies over geslaagde voorbeelden van integrale fysieke en sociale wijkontwikkeling.

Bedrijfsmatig en agrarisch vastgoed benutten

• •

  Wij faciliteren de transformatie van bedrijfs- en agrarisch vastgoed waar dit bijdraagt aan een goede leefomgeving en een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Daarbij houden wij ook rekening met andere belangen, zoals economie en landbouw.

Dorpsvernieuwingsfonds

• •

  Wij faciliteren van een dorpsvernieuwingsfonds. Uit het dorpsvernieuwingsfonds financieren wij, in samenwerking met gemeenten, dorpsvisies waarbij gemeenschappen zelf aan zet zijn bij het uitwerken van de toekomstplannen voor hun dorp. Dit kan gaan over woningbouw, maar raakt ook aan andere thema’s en voorzieningen. Zo krijgen bewoners meer kans om vooraf goede ideeën aan te dragen en krijgen ze meer zeggenschap over hun eigen leefomgeving.

Leegstand verminderen

• •

  Hoewel er veel druk is op de woningmarkt is het soms voor eigenaren voordeliger om gebouwen leeg te laten staan. Wij willen samen met gemeenten inzichtelijk maken welke leegstandsopgave er is in Drenthe. Dit doen wij onder andere via het uit te zetten woningmarktonderzoek.

• •

  Wanneer wij inzicht hebben in de omvang van de leegstand bepalen wij samen met gemeenten een passende aanpak.

Stimuleren bouwen met het dorp

• •

  Wij laten het onderzoek ‘Ruimte zat in Drentse dorpen’ uitvoeren om verdichtingskansen en mogelijkheden voor woningbouw in Drenthe te verkennen, en een aanpak voor dorpswoonplannen te ontwikkelen. Hierbij richten wij ons op de dorpen zelf en de mogelijke maatschappelijke impact op de leefbaarheid.

De opgave

Wij streven ernaar om gebalanceerde, gezonde gemeenschappen te creëren waar elke Drent een thuis kan vinden. Verschillende opgaven staan die ambitie op dit moment in de weg. Stijgende huizenprijzen3, toenemende wachtlijsten in de sociale huur en beperkt aanbod van middenhuur zorgen ervoor dat niet alle Drenten een betaalbare woning kunnen vinden. Het realiseren (en behouden) van betaalbare woningen blijft een uitdaging voor alle doelgroepen, maar dit geldt vooral voor de kleinere huishoudens: starters, alleenstaanden en senioren. Dit terwijl deze een steeds groter deel van de bevolking uitmaken.

Als provincie hebben wij verschillende instrumenten om te sturen op het bouwen van voldoende betaalbare woningen. Een uitdaging blijft, om gezien de stijging in huizenprijs ervoor te zorgen dat deze huizen, eenmaal gebouwd, ook betaalbaar blijven. Nu profiteert vaak alleen de eerste bewoner.

Daarnaast ontstaan er door gestegen bouwkosten grotere onrendabele toppen. Juist op de kleinere projecten zijn die behoorlijk hoog. Dit terwijl juist die projecten zo belangrijk zijn voor de vitaliteit van kleinere kernen. Verder bestaan woonlasten uit meer dan de prijs van de woning. Juist de energielasten zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Uit recent woonlastenonderzoek4 blijkt dat één op de drie Drentse sociale huurders het risico loopt de woonlasten niet meer te kunnen betalen. Verduurzaming en vergroening om de lasten omlaag te brengen is hierin een belangrijk opgave. Door woningcorporaties wordt dit voortvarend opgepakt, maar er is ook nog een lange weg te gaan.

Waar wij een gat zien ontstaan is in de bestaande wijken waar eigenaren van een koopwoning met een laag inkomen geen mogelijkheden hebben tot verduurzaming en ook onder deze groep de energiearmoede sterk toeneemt.

Het Drentse antwoord

Onze ambitie is dat iedere Drent toegang heeft tot betaalbare en duurzame woningen. Daarom zet de provincie in op zowel betaalbare nieuwbouw in huur en koop, als op de verduurzaming van bestaande woningen om de woonlasten te verlagen. Wij richten ons op voldoende betaalbare woningen voor verschillende doelgroepen, met extra aandacht voor starters, alleenstaanden en senioren. Naast het realiseren van meer betaalbare woningen, is het doel om op lange termijn de betaalbaarheid te waarborgen, met speciale focus op energiebesparing en duurzame woonoplossingen.

Inzicht in de vraag naar betaalbare woningen

• •

  Wij brengen bestaande lokale en regionale data en onderzoek bij elkaar. Met de uitkomsten kunnen wij ons gerichter inzetten voor de vraag en hebben wij ook een beter beeld bij de behoefte naar betaalbare woningen, zowel in de sociale huur als de koopsector, en de regionale verschillen hierin binnen onze provincie.

Werken aan betaalbare nieuwbouw

• •

  Via de Regionale Woondeals sturen we op voldoende aantallen betaalbare woningen. Hierin gaan wij door met de huidige inzet: in de Regionale Woondeals houden wij vast aan 30% sociale huur als onderdeel van minimaal tweederde deel betaalbaar van de totale woningbouw op provinciaal en regionaal niveau. Hier nemen wij in de toekomst ook een meer toezichthoudende rol op ons, door te monitoren of de afspraken ook echt worden gehaald.

• •

  Wij zetten onze verschillende regelingen om betaalbaarheid te stimuleren door. Dit is onder andere de subsidie voor wooninitiatieven en de knelpuntenpot. Om hier ook met kleinere projecten voor in aanmerking te komen verlagen we het minimale aantal woningen van vijftien naar vijf woningen.

• •

  Wij zetten in op een bredere rol voor woningcorporaties, waarbij zij bijvoorbeeld in projecten ook meer middenhuur en/of sociale koop toevoegen. Om dit mogelijk te maken blijven wij lobbyen bij het Rijk voor meer financiële slagkracht en een bredere rolopvatting voor de woningcorporaties.

Betaalbare woningen betaalbaar houden

• •

  Wij zetten in op het betaalbaar houden van woningen, zodat de inzet niet alleen aan de eerste bewoners toekomt. Als provincie verkennen wij de mogelijkheid om ons aan te sluiten bij het nationale fonds Koopstart of Koopgarant5. Wij onderzoeken welke optie het beste bij ons doel voor betaalbaar wonen past. We stimuleren Drentse gemeenten en woningcorporaties dit ook te doen.

• •

  Wij onderzoeken welke instrumenten wij als provincie en gemeenten verder nog kunnen inzetten en wij begeleiden de kennisdeling hierover.

Inzet op creatieve, diverse en slimme woonvormen

• •

  Samen met ontwikkelaars en bouwers gaan wij onderzoeken op welke locaties wij kleinere en slimmer ingerichte woningen kunnen realiseren. Deze kennis gaan wij breed delen. Door efficiëntere plattegronden kunnen kwalitatieve hoogwaardige, betaalbare woningen toegevoegd worden, omdat de bouwkosten lager zijn.

• •

  Wij stimuleren creatieve en collectieve woonvormen door de inzet van het Impulsteam Wonen en onze subsidie voor bewonersinitiatieven.

Woonlasten omlaag brengen

• •

  Wij zetten de inzet van het Fixteam voort en zoeken naar een upgrade tot een premium Fixteam. Zo worden de energielasten voor de Drentse inwoners verlaagd en door mogelijkheden te onderzoeken waar het Fixteam kan bijdragen aan vergroening kan ook worden bespaard op energiekosten voor koeling. Juist de particuliere voorraad blijft hierin achter. Onder het hoofdstuk herstructurering werken wij onze inzet daarvoor verder uit.

De opgave

De opgave die op ons afkomt met betrekking tot wonen en zorg is bekend. Een toenemende, dubbele vergrijzing en bijbehorende druk op de zorg, resulteren erin dat meer zorg thuis geleverd moet worden en er een groter beroep op informele netwerken gedaan gaat worden. De provincie Drenthe heeft in 2023 een Woonzorgbehoefteonderzoek laten uitvoeren. Daaruit blijkt dat er vooral een extra vraag is naar geclusterde woningen, voor ouderen en andere doelgroepen en een aanvullende vraag naar ‘tussenvormen’. Dit zijn woonvormen die tussen zelfstandig en volledig onzelfstandig wonen in zitten. Daarnaast blijkt uit de regiomonitor van Zilveren Kruis dat de uitbreiding van de capaciteit van Wlz-zorgaanbieders van geclusterde woonvormen in Drenthe niet voldoende is om aan de toekomstige vraag te voldoen. Tegelijkertijd is de gemeentelijke programmering op het gebied van wonen en zorg nog niet goed inzichtelijk. Hierdoor hebben we te weinig grip op de toekomstige hoeveelheid zorggeschikte woningen.

Omdat een deel van deze opgave ook in de sociale huur terecht komt, zijn de woningcorporaties – naast zorgpartijen – onze partners hierbij. Maar de opgave is groter dan alleen nieuwe woningen bouwen. De vraag naar levensloopbestendige en zorggeschikte woningen is waarschijnlijk hoger dan de nieuwbouwambitie van Drenthe.

Het Drentse Antwoord

De ambitie is om alle Drenten een passende woning te bieden, ook wanneer er sprake is van een zorgbehoefte of de noodzaak voor een aangepaste woning. Daarom werken wij, samen met gemeenten, woningcorporaties en zorgpartners, niet alleen aan het toevoegen van meer levensloopbestendige en zorggeschikte woningen, maar ook aan innovatieve en collectieve woonvormen. Daarnaast richten wij ons op het aanpassen van bestaande woningen en het verbinden van bewoners met zorg- en welzijnsorganisaties. Vaak zijn met relatief eenvoudige oplossingen bestaande woningen goed aan te passen. Daarnaast is het ook belangrijk om te zorgen voor een netwerk in dorpen en wijken zodat mensen gezond ouder kunnen worden, met zowel professionele als informele ondersteuning. Hoe langer mensen in goede gezondheid oud kunnen worden in hun huidige woning, met gebruik van een informeel familie- of burennetwerk, hoe langer de formele zorg kan worden uitgesteld. Er is daarmee geen tegenstelling tussen langer thuis wonen óf verhuizen naar een zorggeschikte woning. Beide is nodig om het vraagstuk op te lossen en de aanspraak op de formele zorg terug te dringen en hanteerbaar te houden. We werken aan overzicht en eenduidig taalgebruik in wonen en zorg om grip te krijgen op de provinciale opgave.

Stimuleren van geclusterde en levensloopgeschikte woonvormen

• •

  Wij stimuleren gemeenten om een specifieke woonzorgprogrammering op te zetten. Hiermee zorgen wij voor voldoende aanbod van geschikte woningen rondom wonen en zorg. Er zijn verschillende tools beschikbaar om grip te krijgen op de benodigde programmering, zoals de WoonzorgwijzerPlus. Als provincie stimuleren we het gebruik van deze tools en faciliteren wij kennisdeling rond dit thema.

• •

  Bij de verrijking van de Regionale Woondeals maken wij afspraken over het toevoegen van voldoende zorggeschikte woningen.

Stimuleren van doorstroming én langer thuis wonen

• •

  We richten ons op het vergroten van de bewustwording onder ouderen over doorstroming of het aanpassen van hun huidige woning. Dit doen we via de campagne ‘Lang zult u wonen’. Het is belangrijk dat mensen kunnen verhuizen naar een passende woning als daar behoefte aan is, maar veel ouderen willen juist in hun eigen huis blijven wonen. Met relatief kleine aanpassingen kan een groot deel van de woningen beter geschikt worden gemaakt. Daarom stimuleren wij beide opties. De gemeenten en woningcorporaties spelen hierin een sleutelrol.

Regionale samenwerking tussen stakeholders

• •

  Wij zetten in op regionale samenwerking. Dit stelt ons in staat om het bestaande zorgpersoneel efficiënter te benutten en te zorgen voor een goede spreiding en draagkracht. Wij stimuleren daarom de ontwikkeling van regionale woonzorgvisies en uitvoeringsprogramma’s in alle Drentse regio’s. Deze visies verbinden wonen, zorgpartijen en maatschappelijke partners. Een goed voorbeeld hiervan is de aanpak in Zuidoost- Drenthe, waar de regionale woonzorgvisie zich sterk richt op gemeenschapsvorming en het benutten van informele netwerken. Dit zorgt ervoor dat mensen langer in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen, met behoud van sociale contacten. Als provincie willen wij hierin een grotere regierol spelen en deze aanpak ook in andere regio’s bevorderen, met behulp van de routekaart van het Zilveren Kruis.

Grip op de provinciale opgave wonen en zorg

• •

  Wij zetten in op meer provinciaal overzicht op de opgave. Onder andere via de Woningbouwmonitor houden we nauwkeurig bij wat de planning en realisatie van zorggeschikte woningen daadwerkelijk is. Waar nodig sturen we bij via de Regionale Woondeals.

• •

  Wij voeren regie op definities en aantallen zodat alle betrokken partijen dezelfde taal spreken. Wij merken dat er nu nog te veel verschillende definities en interpretaties worden gebruikt met betrekking tot wonen en zorg.

Inzet op sterke gemeenschappen

• •

  Wij zetten in op gezond oud worden in het eigen huis en de eigen buurt. Dit kan zowel in het oude of in een nieuw huis zijn. Daarom werken wij als provincie via de sociale agenda aan naoberschap en zorgzame gemeenschappen, zodat er sterkere netwerken zijn waar mensen op terug kunnen vallen. In de sociale agenda werken we daarnaast ook aan gezondheid, om ervoor te zorgen dat mensen ook minder zorg nodig hebben. Ook via de thema’s natuurinclusieve buurten en vergroening (benoemd in hoofdstuk 2.3) dragen we bij aan gezonde buurten.

Wat is de opgave?

Wij zien een toename in de druk die ontstaat op de woningmarkt voor wat aandachtsgroepen en urgente groepen’ worden genoemd. Hieronder verstaan wij alle groepen die een heel specifieke woonvorm nodig hebben, bijvoorbeeld voor hun geestelijke welzijn, of groepen die zelf niet in een woning kunnen voorzien. Dit kan gaan om mensen met een zorgvraag, waar we een aanpak voor hebben onder het thema wonen en zorg. Hier richten wij ons specifiek ook op andere doelgroepen zoals arbeidsmigranten, statushouders en woonwagenbewoners. Kortom, mensen die echt een specifieke woonvorm nodig hebben, die niet overal kan landen.

Vanaf 2026 krijgen wij, naar verwachting, van de Wet versterking regie volkshuisvesting meer taken als provincie en gemeenten om de urgente doelgroepen te huisvesten. Gemeenten moeten straks beschikken over een huisvestingsverordening voor, in elk geval, de urgent woningzoekenden. Hieronder vallen onder andere mantelzorgers, uitstromers uit maatschappelijke opvang, geestelijke gezondheidszorg of detentie. Bij nieuwe woningbouw en in bestaande wijken en dorpen moeten wij voldoende woonruimte reserveren om al deze groepen een goede plek in de maatschappij te geven, zonder te veel van de veerkracht van de omgeving te vragen. Nu ontstaat er door ruimtegebrek soms clustering van doelgroepen, omdat deze groepen voornamelijk in de sociale huur landen.

Het Drentse antwoord

Wij zorgen samen met gemeenten, woningcorporaties en bouwpartners voor voldoende passende woonruimte voor aandachtsgroepen en urgente groepen, zoals arbeidsmigranten en statushouders, zodat deze groepen op een goede manier kunnen integreren in de samenleving zonder de veerkracht van buurten en dorpen te overbelasten. Door een integrale aanpak en nauwe samenwerking met gemeenten en andere partners houden wij het overzicht en streven we naar een evenwichtige verdeling van deze doelgroepen over de regio, terwijl er voldoende woningen beschikbaar komen om de woningdruk te verlichten.

Grip op de opgave en uitvoering

• •

  Wij zorgen eerst dat we meer inzicht krijgen in de omvang van de bijzondere groepen én welke specifieke behoeftes in woonmilieu zij hebben. Bij een aantal bijzondere doelgroepen speelt in veel gemeenten het probleem dat erg onduidelijk is hoe groot de groep precies is. Met name bij arbeidsmigranten is dit het geval. Bij andere groepen is de instroom of uitstroom soms moeilijk te voorspellen, zoals bijvoorbeeld bij statushouders. Dit doen wij door deze opgave speciale aandacht te geven in het uit te voeren woningmarktonderzoek. Na dit onderzoek blijven wij de vraag en het gerealiseerde aanbod doorlopend monitoren.

Voldoende aanbod in geschikte woningen voor urgente en aandachtsgroepen

• •

  Wij richten ons op het vergroten van het woningaanbod voor deze doelgroepen. In plaats van de steeds schaarser wordende woningen gedetailleerd te verdelen, kiezen wij ervoor om het aanbod te vergroten. Dit doen wij onder meer door de ‘versnelling van de woningbouw’ te stimuleren, waarbij kleiner en efficiënter bouwen centraal staat. Daarnaast ondersteunen wij via het Impulsteam Wonen de ontwikkeling van flexwoningen.

• •

  Vanuit onze toekomstige rol als InterBestuurlijk Toezichthouder zien wij toe op de realisatie van voldoende aanbod van woningen voor urgente en aandachtsgroepen. Wanneer dit niet het geval is sturen we bij.

Gebalanceerde verdeling over de Drentse gemeenten en passend bij buurten

• •

  Wij sturen op een verdeling van doelgroepen die passend is bij de draagkracht van de omgeving. De rol van de provincie is straks om advies te geven over de verordening. Als provincie Drenthe zetten wij in op een gezamenlijke urgentieverordening met de Drentse gemeenten en sturen wij aan op een passende verdeling over de gemeenten. Wij zetten de inzet van de provinciale urgentieverdeling via Thuiskompas voort. Dit systeem werkt goed in het verdelen van de draagkracht over de provincie en is uniek in Nederland.

• •

  Wij faciliteren procesbegeleiding bij het opstellen van urgentieverordeningen bij gemeenten.

• •

  Op verzoek van gemeenten nemen wij een coördinerende rol in het verdelen van doelgroepen die niet onder de urgentieregeling vallen maar wel een bijzondere of specifieke plek of woonvorm nodig hebben. Hierbij denken wij bijvoorbeeld aan woonwagenbewoners of arbeidsmigranten. Voor arbeidsmigranten zetten wij in op een gezamenlijk, afgestemd huisvestingsbeleid. Statushouders blijven wij speciale aandacht geven met het uitvoeren van de taakstelling.

• •

  Wij faciliteren het delen van kennis op specifieke thema’s, zoals het delen van inzicht op het gebied van flexwonen, het huisvesten van statushouders of passende woonvormen voor arbeidsmigranten. Zo stimuleren wij bijvoorbeeld het gebruik van de veerkrachtkaarten van Aedes om zo het gesprek op gang te brengen over balans tussen vragers en dragers in dorpen en wijken.

Wat is de opgave?

Op verschillende thema’s is een flinke inzet nodig om ook in de toekomst fijn, passend en duurzaam te kunnen wonen in Drenthe. Extra inspanning is nodig om de CO2-uitstoot van de bouw te verlagen, de energietransitie op het gebied van wonen te versnellen en de biodiversiteit en klimaatbestendigheid te verbeteren. Deze thema’s hangen nauw samen en hebben ook hun eigen specifieke opgaven.

Opgave circulair en biobased bouwen

Om de CO2-uitstoot van de bouw te verlagen moet het aandeel circulaire materialen in de bouw sterk omhoog. Dat gaat om biobased materialen, maar ook de herbruikbaarheid van die materialen. Naast een opgave liggen hier ook grote kansen. Zo ontstaan er nieuwe verdienmodellen voor boeren, omdat zij aanvullend op hun huidige bedrijfsmodel gewassen voor de bouw kunnen produceren. Voor de industrie ontstaat de mogelijkheid om (voormalige) afvalstromen te gebruiken als nieuwe materialen.

De Drentse woningcorporaties werken al een aantal jaren aan de pilot Drenthe woont circulair, waarvan de eerste circulaire en biobased woningen zijn gerealiseerd. Na een aantal jaren van experimenteren en leren zit de uitdaging hem nu vooral in het opschalen. Daarbij zetten wij in op woningbouw en renovatie waarbij het gebruik van biobased en circulaire materialen hand in hand gaan.

Opgave energietransitie

Naast het materiaalgebruik is ook de energietransitie een grote opgave waar wij als provincie Drenthe al hard aan werken. Onze doelen hiervoor zijn vastgelegd in de provinciale Energieagenda. Het belangrijkste overkoepelende doel is: in 2030 wordt 40% van ons energiegebruik hernieuwbaar geproduceerd en in 2050 is Drenthe energieneutraal. Het verduurzamen van de woonomgeving is een belangrijke schakel om deze doelen te behalen. Juist in de bestaande bouw is de opgave nog zeer groot. Daarnaast lopen wij steeds meer aan tegen de remmende factor van netcongestie, die ook in Drenthe steeds groter wordt. Het is daarom nodig om zo vroeg mogelijk, bij de locatiekeuze van woningbouw, al te onderzoeken wat de eventuele knelpunten zijn en hoe oplossingen hiervoor ingepast kunnen worden.

Opgave klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit

Naast de inzet op het beperken van klimaatverandering (CO2 en energiegebruik) zetten wij ook in op het terugdringen van en omgaan met de effecten van klimaatverandering. Om wateroverlast en hittestress terug te dringen, is het van groot belang de inrichting van wijken en de bouw van huizen vanaf nu natuurinclusief en klimaatadaptief uit te voeren. Enerzijds doen wij dit via grote keuzes over de inrichting van het landschap en welke functie waar past. Het werken met het principe ‘Water en bodemsturend betekent dat wij, nog meer dan voorheen, moeten doordenken of een beoogde woningbouwlocatie geschikt is en kan blijven. Deze keuzes worden uitgewerkt in de nieuwe provinciale Omgevingsvisie. Anderzijds gaat het ook om het ontwikkelen van nieuwe methoden van werken bij nieuwbouw en renovatie. Afspraken zijn nodig over de inzet en het ambitieniveau in Drenthe over het gebruik van de provinciale basiskwaliteit natuur in nieuwbouw en renovatie, in samenhang met de vele andere ambities.

Het Drentse antwoord

Ons doel is een toekomstbestendige woonomgeving, door in te zetten op circulair en biobased bouwen, het versnellen van de energietransitie, en het bevorderen van klimaatadaptatie en natuurinclusiviteit in nieuwbouw en renovatieprojecten.

Hierbij streven wij naar een integrale aanpak waarbij de verschillende duurzaamheidsthema’s worden samengebracht in de Drentse Leidraad Toekomstbestendig Bouwen. Waarbij wij een ingroeimodel gebruiken om de ambitie in de tijd op te schroeven. Door samen te werken met gemeenten, woningcorporaties en marktpartijen, wil de provincie ervoor zorgen dat duurzaamheid vanaf de start van bouwprojecten centraal staat en dat er wordt ingespeeld op urgente uitdagingen zoals netcongestie en de klimaatcrisis zonder dat dit leidt tot een belemmerende stapeling van ambities.

Samenhang in doelen toekomstbestendig bouwen

• •

  Wij sturen aan op een integratie van alle doelen rondom duurzaamheid. Hiervoor werken wij aan de Drentse Leidraad Toekomstbestendig Bouwen, als uitwerking van het ingroeimodel Convenant toekomstbestendig bouwen. Hiermee voorkomen wij dat bovenstaande ambities als losstaande onderdelen worden benaderd en dat er te veel stapeling van aparte doelen en beleid ontstaat.

• •

  Wij sturen erop aan dat wanneer de doelen op onderdelen zijn uitgewerkt deze integraal worden meegenomen in de initiatieffase van projecten. Door samen met gemeenten aan de voorkant van het proces bij de locatiekeuze al de noodzakelijke randvoorwaarden en het gewenste ambitieniveau en de uitwerking daarvan in kaart te brengen. Dit zorgt voor duidelijkheid richting ontwikkelaars en bouwers. Daarmee voorkomen wij onnodige aanpassingen later in het planvormingsproces aan exploitaties en ontwerpen. Dit sluit aan op onze inzet bij ‘de basis van gebiedsontwikkeling op orde’.

Circulair en biobased bouwen en renoveren

• •

  Wij vertalen de doelen zoals afgesproken in het Nationaal Programma Circulair Bouwen naar de Drentse situatie. Wij werken binnen het Programmaplan Wonen samen met Drentse gemeenten, woningcorporaties, ontwikkelaars en bouwbedrijven een set afspraken en doelen uit voor de inzet op circulariteit.

• •

  Samen met de Drentse gemeenten wordt er gewerkt aan de Drentse Circulaire Standaard, als onderdeel van de Drentse Leidraad Toekomstbestendig Bouwen en leggen via de Economische Agenda verbinding met de verwerking van bestaande materialen bij renovatie en nieuwbouw en de productie van biobased materiaal door Drentse boeren.

• •

  Wij zetten onze inzet binnen het project Drenthe woont Circulair door en verdiepen deze door meer in te zetten op een brede samenwerking, waardoor we ook de geleerde lessen breder kunnen benutten.

Energieneutraal wonen

De provincie Drenthe zet extra in op verduurzaming van bestaande bouw via de Drentse Energieagenda. De belangrijkste maatregelen op het gebied van wonen daarin zijn:

• •

  Inwoners worden ondersteund bij energiebesparing met onafhankelijk advies, begeleiding, de Energiebespaarlening en de Isolatiesubsidie, via het Drents Energieloket (DEL).

• •

  Het Fixteam Drenthe blijft actief als mobiel klusteam dat inwoners helpt door eenvoudige, maar effectieve isolatiemaatregelen aan te brengen in woningen.

• •

  Gemeenten die werken aan de warmtetransitie in wijken worden ondersteund met de inzet van het Flexteam Warmte.

• •

  Gemeenten worden gefaciliteerd bij het natuurinclusief uitvoeren van de isolatieopgave via Soortenmanagementplannen, zodat zowel de isolatieopgave als de bescherming van gebouwbewonende soorten, zoals vleermuizen en huismussen, gerealiseerd worden. De aansturing van deze acties ligt bij de Energieagenda.

Netcongestie en verduurzaming

• •

  Wij zetten in op vroegtijdige inventarisatie van potentiële risico’s van netcongestie. Dit doen wij door de beschikbare data over netcongestie te koppelen met de ons bekende woningbouwlocaties per gemeente. Zodoende kunnen wij knelpunten in kaart brengen. Wij werken mee aan de uitwerking van het Drents actieprogramma netcongestie.

• •

  Vanuit de Energieagenda ondersteunen wij Drentse gemeenten en woningcorporaties bij het aanvragen van landelijke en Europese subsidies voor verduurzaming.

Klimaatadaptief en natuurinclusief wonen

• •

  Wij sturen aan op de verwerking van de Landelijke Maatlat Klimaatadaptief Bouwen in de afspraken over de Drentse Leidraad Toekomstbestendig Bouwen. Wij werken dit binnen het Programmaplan Wonen verder uit.

• •

  Wij zorgen dat nieuwbouwplannen bijdragen aan de basiskwaliteit natuur. Daarom nemen wij de groenblauwe dooradering (voor projecten in het buitengebied) op in de planadvisering van nieuwe ontwikkelingen, om te waarborgen dat aan de voorkant deze zaken goed worden meegenomen.

Wij zetten in op kennisontwikkeling rondom het natuurinclusief en klimaatadaptief maken van bestaande wijken. Hiermee willen wij gemeenten en marktpartijen ondersteunen en inspireren. Zo wordt ook de opgave aangepakt in wijken waar niet direct gebouwd wordt of herstructurering plaatsvindt.

Aanpak eerste jaarschijf

In de Drentse Woonagenda staan drie opgaven centraal: de versnelling van de woningbouw, wonen is meer dan een dak boven je hoofd (Passend wonen) en toekomstbestendiger wonen. Onder deze drie hoofdopgaven zijn meerdere subdoelen te benoemen. Hierna volgt een weergave van de actiepunten die in 2025 voortvloeien uit de opgaven van de Woonagenda. Doordat er bij het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening nog gewerkt wordt aan aanvullende programma’s op het gebied van wonen, bestaat de mogelijkheid dat er nog aanvullende taken komen vanuit het Rijk die een plek vragen in de uitwerking van de Woonagenda en aansluitend daarop om uitvoering vragen. Daarom kan het zijn dat er de komende jaren acties uitgevoerd moeten worden op het gebied van wonen die nu nog niet genoemd staan in dit document. De acties voor het komende jaar worden vastgesteld. Daarna gaan wij jaarlijks kijken of de acties geactualiseerd moeten worden.

Vervolg

De acties voor het jaar 2025 zijn concreet, maar dit betekent niet dat dit alle onuitputtelijke acties zijn en dat tussentijds geen nieuwe acties zich kunnen voordoen. Sommige doelstellingen moeten nog SMART gemaakt worden, bijvoorbeeld op het gebied van toekomstbestendig bouwen. Dit doen wij met de gehele keten, van boer tot verwerker tot bouwer.

Daarnaast willen wij met een gedegen woningbehoefte-onderzoek opgaven in kaart brengen die nu nog niet afdoende in beeld zijn, bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting arbeidsmigranten.

Hieruit kunnen ook nieuwe SMART–doelstellingen gedestilleerd worden. Om te zorgen dat ook na 2025 er voortvarend uitvoering gegeven wordt aan deze Woonagenda gaan we programmatisch aan de slag. Dit betekent dat wij in het jaar 2025 een uitvoeringsplan uitwerken. Hierin komen, met als kader de Woonagenda, de meetbare doelstellingen en acties te staan.

Monitoring en evaluatie

De voortgang van de woningbouwproductie wordt continu gemonitord in het nieuwe woningbouwmonitoringssysteem van de provincie, dat wij opgezet hebben in samenwerking met de twaalf gemeenten.

Wij stellen een bijbehorend uitvoeringsprogramma op met concrete uitwerkingen, dat door het college van GS jaarlijks wordt geëvalueerd. Op basis van de evaluatie worden waar nodig aanpassingen gemaakt en wordt het uitvoeringsprogramma geüpdatet. Eventuele nieuwe acties kunnen voortbouwen op de acties uit dit programma of kunnen nieuw zijn als gevolg van nieuwe ontwikkelingen in het dynamische woondossier. Wij rapporteren de Staten over de voortgang van de Drentse Woonagenda via de P&C-cyclus.