Toeristisch beleid gemeente Vlieland 2024

Voor Vlieland is toerisme van grote waarde. Het is de belangrijkste economische pijler van het eiland. Vlieland kenmerkt zich vooral door de bootaankomst in de gezellige historische dorpskern met horeca en winkeltjes, en daarnaast de vele natuur met uitgestrekte stranden, bos en duinen waar je kunt genieten van de rust, ruimte en stilte. Tegelijkertijd wonen en werken er bijna 1.300 inwoners op het eiland en is het voor deze inwoners een plek waar wonen, leven en werken samenkomen. Een plek waar voorzieningen in stand kunnen worden gehouden, juist doordat het eiland jaarlijks door ruim 200.000 toeristen wordt bezocht. Een goede balans tussen enerzijds de komst van vele toeristen en anderzijds de leefbaarheid voor inwoners is dan ook van groot belang.

1.1 Aanleiding

Vlieland heeft zich in de laatste jaren flink ontwikkeld op het toeristisch gebied. Zo is het aantal toeristen in de afgelopen jaren gestegen, zijn er boshuisjes gebouwd bij Stortemelk, zijn er logies vernieuwd en zijn er vele activiteiten te revue gepasseerd. In 2014 is er een toeristisch beleid geschreven met een blik op de toekomst. Om uitvoering te geven aan dit toeristisch beleid is er een aparte organisatie opgezet, het Toeristisch Platform Vlieland (TPV). In het TPV zijn alle partijen betrokken die destijds betrokken waren als stakeholder. Inmiddels zijn we tien jaar verder en is het tijd het beleid te actualiseren. Daarvoor is er in januari 2023 een startnotitie voorgelegd aan de gemeenteraad.

De gemeente Vlieland wil met dit nieuwe toeristische beleidsplan niet alleen maar zorgen voor Vlieland als een aantrekkelijke bestemming voor toerisme, maar ziet toerisme ook als middel om bij te dragen aan de brede welvaart op het eiland. De gemeente wil dus enerzijds optimaal profiteren van de voordelen van de komst van toeristen naar het eiland, anderzijds ervoor zorgen dat de draagkracht van het eiland niet wordt overschreden.

Daarom wil de gemeente nieuw toeristisch beleid opstellen. Dit nieuwe beleid ligt voor u.

1.2 Totstandkoming beleid

Toeristisch beleid raakt heel veel mensen en organisaties op Vlieland. Bijna iedereen op Vlieland is direct of indirect bij het toerisme betrokken. Daarom is gekozen voor een uitgebreid participatietraject. Deze beleidsvisie is een coproductie van de gemeente, inwoners en de sector:

• –

  Inwoners hebben de gelegenheid gekregen om via een enquête aan te geven hoe zij naar het toerisme op Vlieland kijken.

• –

  Er is een klankbordgroep samengesteld met vertegenwoordigers uit de sector en van buiten de sector op Vlieland die we gedurende het proces meerdere keren hebben geconsulteerd (zie bijlage 3).

• –

  Met een aantal ondernemers of relevante organisaties (zoals de VVV, stakeholders vanuit het Toeristisch Platform Vlieland en Staatsbosbeheer) zijn verdiepende gesprekken gehouden (zie bijlage 4).

• –

  Met jongeren is een aparte bijeenkomst georganiseerd om hun visie op het vraagstuk te bespreken.

Daarnaast is het beleid geënt op een deskstudie van relevante beleidsstukken en onderzoeken, zoals het bezoekersonderzoek aan Vlieland. Het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd heeft ons in het visietraject ondersteund.

1.3 Leeswijzer

In het volgende hoofdstuk gaan we in op de ambities die door de gemeenteraad bij aanvang zijn vastgesteld in een startnotitie. Deze vormen een belangrijk kader voor de context (relevante achtergrondinformatie) die we schetsten in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 vatten we dit in een analyse samen en vertalen we dit naar speerpunten van het nieuwe toeristisch beleid. We werken deze speerpunten daarin nader uit naar een strategie op hoofdlijnen.

Begin 2023 heeft de gemeenteraad van Vlieland de startnotitie voor nieuw toeristisch beleid vastgesteld. In deze startnotitie zijn een aantal belangrijke thema’s opgenomen die van belang zijn om een plek te geven in het nieuwe beleid. We noemen de belangrijkste punten daarom in dit hoofdstuk.

Werken aan balans en brede welvaart

De startnotitie heeft als uitgangspunt dat er een goede balans moet zijn tussen enerzijds de komst van vele toeristen en anderzijds de leefbaarheid voor inwoners. Het gaat bijvoorbeeld niet enkel om de promotie van het eiland met als doel meer toeristen te trekken, maar het gaat over bestemmingsmanagement. Dat wil zeggen: toerisme als middel om bij te dragen aan de brede welvaart op het eiland.

Specifiek wordt daarbij benoemd dat het eiland ook voor toekomstige generaties leefbaar blijft. Kleinschaligheid en evenwicht tussen levendigheid en rust zijn hierbij vanuit de raad sleutelbegrippen.

Relevante thema’s

De gemeenteraad heeft ook een aantal belangrijke thema’s benoemd die uit een eerste inventarisatie naar voren zijn gekomen en om aandacht vragen in dit beleid. Het gaat om de volgende thema’s:

• –

  Gastheerschap en gastvrijheid: met als doel de gast zich zo welkom mogelijk te laten voelen.

• –

  Natuur & landschap: het is van belang dat de keuzes die gemaakt worden, uitgaan van zuinig zijn op deze belangrijke waarden voor het eiland.

• –

  Mobiliteit & bereikbaarheid: de bereikbaarheid van het eiland (en de manier van voortbewegen op het eiland) is belangrijk.

• –

  Diversiteit: Vlieland als bestemming met een gevarieerd voorzieningenaanbod voor elke portemonnee.

• –

  Brede welvaart: hierbij gaat het onder andere over de kwaliteit, organisatie en leefbaarheid op het eiland.

• –

  Samenwerking: tussen alle partijen en stakeholders. Het eiland is gebaat bij een goede samenwerking tussen de partijen omdat doelen dan sneller bereikt zullen worden.

• –

  Duurzaamheid: Gemeente Vlieland zet samen met inwoners, ondernemers en andere partijen in op duurzame ontwikkeling. Voor een goede implementatie van deze doelstellingen moet dit ook vertaald worden in het toeristisch beleid.

Bovenstaande thema’s zijn allemaal aan bod gekomen tijdens het proces om te komen tot het nieuwe beleid en hebben dan ook allemaal een plek gekregen. Niet allemaal als een apart thema of speerpunt, maar alle thema’s komen in dit beleid aan bod.

Afbakening

Tijdens het maken van het nieuwe toeristisch beleid is het belangrijk om gericht te werk te gaan en de onderwerpen af te bakenen. Het is verleidelijk om het toeristisch beleid heel breed aan te vliegen. Toerisme en recreatie zitten tenslotte in het DNA van het eiland en zijn (bijna) overal mee verweven. Het risico bestaat dat het uiteindelijke beleid hierdoor focus mist. Dit beleid gaat daarom over toerisme, maar benoemt daarnaast de relatie met andere beleidsvelden.

In dit hoofdstuk gaan we in op het DNA en de identiteit van Vlieland en kijken we naar het toeristisch-recreatief aanbod op het eiland. Ook behandelen we de impact van de sector op de leefomgeving en leefbaarheid en benoemen we enkele relevante trends en actualiteiten.

3.1 DNA & identiteit

Vlieland is één van de Friese Waddeneilanden, gelegen tussen Texel en Terschelling. Het eiland is ruim 4.000 hectare groot. Vlieland heeft bijna 1.300 inwoners en is daarmee een van de dunst bevolkte gemeentes van Nederland. Het eiland krijgt echter jaarlijks ruim 200.000 toeristen op bezoek. Het eiland kenmerkt zich door de uitgestrekte natuur, het lokale karakter met lokale binding, een betrokken en gastvrije gemeenschap, autoluwheid en rust en ruimte.

De natuur is een belangrijke kernwaarde van Vlieland. Het beslaat 97% van het eiland en kenmerkt de landschapsstructuur. Deze natuur wordt beheerd door Staatsbosbeheer en de Staat (Defensie). Aan de Westkant van het eiland zijn ongerepte zandplaten en kwelders te vinden in de Kroon’s Polders en op de Vliehors. In het midden van het eiland is het duinlandschap (met embryonale, witte en grijze duinen) en de bossen te vinden. De natuur op Vlieland kenmerkt zich door bijzondere waarden, zo zijn er grote aantallen soorten vogels te vinden met internationale betekenis die deels ook zeldzaam zijn in Nederland. Vlieland ligt in en grenst aan drie verschillende Natura-2000 gebieden: Duinen Vlieland, Waddenzee en Noordzeekustzone.

Vlieland heeft een sterke relatie met toerisme en recreatie. Economisch gezien is er een sterke afhankelijkheid van de sector; vrijwel alle bedrijvigheid op Vlieland heeft een relatie met het toerisme, onderhoud van de natuur of andere voorzieningen die worden gebruikt door de jaarlijks meer dan 200.000 toeristen. Aan de oostkant van Vlieland zijn alle faciliteiten te vinden zoals het dorp en de recreatievoorzieningen. Vlieland heeft qua voorzieningen (zeker voor een klein dorp met een klein aantal inwoners) een divers aanbod wat grotendeels is gericht op toeristen. Het unieke aan de recreatievoorzieningen is dat deze een sterk lokaal karakter hebben met lokale binding, het zijn veelal Vlielandse ondernemers met grote kennis van, en passie voor, het eiland.

Er is op Vlieland een betrokken en gastvrije gemeenschap met een sterke sociale binding onderling en met het eiland. Jongeren en ouderen, alsook de ondernemers, allemaal vinden ze het belangrijk om de bijzondere waarden en het unieke karakter van Vlieland zoveel mogelijk te behouden zodat iedereen, inwoner en gast, ook in de toekomst kan blijven genieten van het eiland.

Vlieland kenmerkt zich daarnaast ook vanwege het beperkte autoverkeer. Voor toeristen is Vlieland autoluw. Niet-Vlielanders kunnen een ontheffing krijgen voor zakelijke redenen. Vlielanders zelf zijn ook gebonden aan een aantal regels. Zo is de Dorpsstraat alleen toegankelijk voor bestemmingsverkeer en is deze in de zomermaanden op bepaalde uren gesloten voor auto- en fietsverkeer.

In de omgevingsvisie zijn enkele van de kenmerkende eigenschappen van Vlieland benoemd, zoals “rust, ruimte, stilte en duisternis”. Waarden die Vlielanders zelf, maar ook de gasten die naar het eiland komen, omschrijven als typerend voor Vlieland. Een identiteit die ook structureel door het eiland wordt uitgedragen als eiland van rust en ruimte.

3.2 Toerisme in cijfers

• –

  79% van de bezoekers aan Vlieland is al eerder op Vlieland geweest.

• –

  8.9 Bezoekers aan Vlieland zijn zeer tevreden, bemiddeld geven zij hun verblijf een 8.9.

• –

  Ca. 8.200 bedden op Vlieland waarvan c.a. 5.000 seizoensgebonden.

• –

  91% van de bezoekers aan Vlieland verblijft meerdere dagen op het eiland, 9% komt voor een dag.

• –

  c.a. 214.000 overzetting verzorgd door doeksen in 2022. Dit cijfer is redelijk stabiel over de afgelopen jaren.

3.3 Het aanbod op Vlieland

Om inzicht te krijgen in de verhouding tussen vraag en aanbod is gekeken naar voor welke doelgroepen het aanbod op Vlieland met name aantrekkelijk is. Dit is vervolgens afgezet tegen de vraag van de verblijfsgast1 en de inwoner. Hierbij is gebruik gemaakt van de Leefstijlvinder. In de bijlage vindt u de uitgebreide analyse van vraag en aanbod.

3.4 Draagkracht van Vlieland

Voor de gemeente is het van belang dat er wordt gekeken naar de balans tussen het toerisme en de leefomgeving. Daarom is gekeken naar de draagkracht van het eiland: het vermogen om bezoekers (recreanten of toeristen) te ontvangen, zonder dat negatieve gevolgen optreden voor de leefbaarheid of leefomgeving. Gevolgen kunnen zowel betrekking hebben op sociale aspecten (invloed op de publieke en persoonlijke ruimte van mensen, denk aan ervaren drukte, overlast, geluid, verkeer etc.) als op fysieke aspecten (denk aan de invloed op natuurwaarden, verkeersdrukte, aantasting van erfgoed, milieuproblematiek etc.).

3.5 Input van stakeholders

In de ontwikkeling van deze visie zijn 12 verkennende gesprekken gevoerd met stakeholders en partners. In deze paragraaf geven we de belangrijkste uitkomsten weer3.

In de gesprekken met stakeholders werd veel positief gesproken over toerisme op het eiland. Door het unieke kleinschalige, gemoedelijke karakter van het eiland waar rust en ruimte kernwaarden zijn, weten toeristen en recreanten het eiland goed te vinden. Het grote aandeel herhaalbezoekers, het feit dat bezoekers zich over het algemeen goed lijken te verspreiden over het eiland en het redelijk diverse aanbod qua betaalbaarheid wordt met name vaak aangehaald tijdens de gesprekken.

Tijdens de gesprekken is ook gesproken over wat beter kan qua toerisme. Daarin kwamen de volgende concrete ideeën en uitgangspunten voor het nieuwe beleid naar voren:

• –

  Ontwikkeling vanuit en behoud van kernwaarden

  Er worden door meerdere stakeholders veel kansen gezien die uitgaan van de kernwaarden van het eiland. Men maakt graag een specifieke keuze maakt voor toerisme dat past bij de kernwaarden van het eiland (geen ketens als MonkeyTown of Ballorig die overal gevestigd zouden kunnen zijn, maar kleinschalige toeristische voorzieningen gericht op natuur- en cultuurbeleving). Daarnaast wordt er expliciet benoemd dat de kernwaarden van Vlieland behouden moeten worden. Een voorbeeld van een kwaliteit welke volgens de stakeholders onder druk staat is de kwaliteit als ‘autoluw eiland’.

• –

  Totaalplan toerisme en woonbeleid

  Een samenhangend totaalplan voor toerisme kan niet zonder een goed plan voor de huisvesting van personeel en inwoners, volgens de stakeholders. Ook worden er zorgen geuit over rijke investeerders ‘van de wal’ die vastgoed op het eiland opkopen. Ondernemers kunnen hun personeel moeilijk huisvesten, inwoners kunnen moeilijk aan een woning komen.

• –

  Niet inzetten op groei in capaciteit, wel op seizoensverbreding

  De piek in het hoofdseizoen is bereikt volgens de gesprekspartners, wel liggen er kansen in de schouder- en laagseizoenen. Dat kan de leefbaarheid op het eiland verbeteren, doordat er meer jaarrond (vast) personeel aangenomen kan worden, dat als er ook huisvesting is onderdeel kan worden van de samenleving. Dan kunnen er ook meer voorzieningen in het laagseizoen open blijven. Daarbij wordt aangegeven dat het in de schouder- en laagseizoen zeker niet zo druk moet worden als in de zomer, maar dat dit risico er eigenlijk ook niet is: de kampeerterreinen en de jachthaven, met gezamenlijk de grootste capaciteit aan slaapplaatsen, zijn door hun aard al seizoensgebonden.

• –

  Duurzaamheid

  Er wordt volgens de gesproken personen al veel gedaan op het gebied van duurzaamheid. Tegelijkertijd is er veel draagvlak om hier nog veel verder op in te zetten; enerzijds vanuit de ligging (werelderfgoed, natuur) en de verantwoordelijk voor de omgeving, anderzijds ook omdat veel mensen het zien als een kans om het eiland als duurzaam eiland in de markt te zetten.

• –

  Waarborgen van de leefbaarheid

  Er worden zorgen geuit over een veranderende doelgroep die steeds meer luxe zoekt, stakeholders zien dit als een bedreiging voor de betaalbaarheid van het eiland voor inwoners met als schrikbeeld dat het eiland straks onbewoonbaar wordt en verandert in een soort openluchtmuseum (de Duitse Waddeneilanden worden hier vaak als voorbeeld voor gebruikt). Daarnaast wordt er expliciet aandacht gevraagd voor de jeugd en jongeren om hen voldoende kansen en voorzieningen te bieden op het eiland zodat Vlieland ook voor hen een aantrekkelijke plek blijft om te wonen en te werken. Ook de jonge bezoekersgroep lijkt onder druk te staan, het lijkt erop dat deze groep steeds minder vaak het eiland weet te vinden.

• –

  Inzetten op diversiteit en prijs/kwaliteitverhouding

  Er worden zorgen geuit over de diversiteit en prijs-kwaliteitverhouding op het eiland. 'Als mensen toch wel komen en veel geld kunnen uitgeven, ontstaat er ook een zekere luiheid bij ondernemers’, verwoordde één respondent het. Dit komt de aantrekkingskracht van het eiland voor bezoekers en bewoners niet ten goede. Daar moet volgens de gesprekspartners een gesprek over gevoerd worden met ondernemers.

• –

  Regie op de samenwerking

  Vervolgens wordt er door meerdere gesprekspartners genoemd dat het onduidelijk is wat de taken zijn van de verschillende organisaties op het eiland met betrekking tot recreatie en toerisme (TPV, VVV, intermediaire evenementenbureau ’s) en dat er meer samengewerkt kan worden om enerzijds meer duidelijkheid te scheppen voor toeristen, inwoners en ondernemers, en anderzijds efficiënter om te gaan met financiële middelen en uren. Er wordt veelal genoemd dat de gemeente daarin de aangewezen partij is om regie te nemen.

3.6 Actualiteiten en trends

In deze paragraaf schetsen we enkele relevante actualiteiten en trends die een belangrijke context vormen voor deze visie.

3.7 Conclusies

Toerisme is onlosmakelijk verbonden met het eiland; het zorgt voor verreweg het grootste deel van de werkgelegenheid, zeker als de indirecte werkgelegenheid ook wordt meegerekend. De kernwaarden van het eiland; de uitgestrekte natuur, het lokale karakter met lokale binding, een betrokken en gastvrije gemeenschap, autoluwheid en rust en ruimte, zorgen voor een grote aantrekkingskracht op toeristen en dagbezoekers. Het ‘Vlielandgevoel’, een niet makkelijk ‘vast te grijpen’, maar door gasten en stakeholders breed gedeeld gevoel wat ontstaat bij een verblijf op Vlieland, bindt gasten aan het eiland. Het eiland kent namelijk een zeer hoog aandeel herhaalbezoekers (79%). Gasten zijn over het algemeen heel tevreden en komen regelmatig naar het eiland terug.

Voor alle betrokkenen op Vlieland is het belangrijk om de kernwaarden van het eiland te beschermen en te behouden. Dat vraagt om actief bestemmingsmanagement. Zeker voor het behoud van de kernwaarde van autoluw eiland is duidelijke communicatie en verwachtingsmanagement van belang. Daarnaast zorgt de groeiende populariteit van de e-bike voor een toenemende druk op de huidige recreatiezonering. Dit zou in de toekomst, indien hier niet op ingespeeld wordt, negatieve gevolgen kunnen hebben voor de natuur. Daarnaast zijn er kansen welke de kernwaarden zouden kunnen versterken. Zo vinden gasten duurzaamheid steeds belangrijker, en baseren daar deels hun keuze op. Door de opgaven omtrent natuurbehoud en bescherming, en de dreiging van klimaatverandering op het Werelderfgoed de Waddenzee, past een duurzaam verblijf bij de kernwaarden van het eiland. Verder zou er nog meer gebruik gemaakt kunnen worden van lokale en regionale producten om het lokale karakter van het eiland te versterken.

Vlieland kent een vitale verblijfsrecreatieve sector met aanbod voor meerdere doelgroepen. Er zijn echter zorgen om de prijs-kwaliteitverhouding op het eiland. Zo zou de trouwe en tevreden bezoeker, die ‘toch wel komt’, voor een zekere ‘luiheid’ zorgen bij ondernemers: weinig diversiteit en kwaliteit in relatie tot de (hoge) gevraagde prijzen. Ook is een veelgehoord sentiment dat Vlielandse (vakantie)huizen worden opgekocht door vermogende mensen, van buiten het eiland, die er grotere/luxere vakantiewoningen van maken en deze dan wel uitsluitend zelf gebruiken, dan wel voor hoge prijzen verhuren. Dit is voor veel betrokkenen op Vlieland een ongewenste ontwikkeling die mogelijk de toegankelijkheid van Vlieland voor mensen met een minder gevulde portemonnee aantast.

Tot slot blijkt uit het inwonersonderzoek dat het draagvlak voor toerisme onder inwoners onder druk staat. Zij zien duidelijk de voordelen en het belang van toerisme, maar er zijn ook duidelijke nadelen en zorgen, o.a. over overlast door drukte en veranderend gedrag van bezoekers, prijsstijgingen, maar vooral ook de mogelijkheid om op het eiland te blijven wonen. Dit laatste gaat hand-in-hand met het woonbeleid. Toerisme oefent namelijk druk uit op de lokale woningmarkt door de vraag naar woningen voor de huisvesting van tijdelijk personeel. Door het seizoensgebonden karakter van het toerisme is het lastig om jaarrond personeel aan te nemen. In het laagseizoen zijn veel (met name horeca-) voorzieningen slechts beperkt geopend. Niet alleen de bezoeker stuit in deze periode vaak op een dichte deur, ook het voorzieningenniveau voor de inwoner is hierdoor beperkt. Met name de jongere inwoner geeft aan dat het eiland daardoor minder aantrekkelijk is om zich te vestigen of er te blijven wonen. Als gemeente zien we toerisme nadrukkelijk graag in balans met de leefomgeving en als middel om maatschappelijke doelen te bereiken. Dit sluit aan op de ambities van het Friese beleid (Gastvrij Fryslân 2028), waarmee afstemming gevonden kan worden. Door in te zetten op de laag-en schouderseizoenen wordt het voor bedrijven makkelijker om meer vast personeel aan te nemen, inwoners die gevestigd zijn op het eiland. Door de landelijke trend van vergrijzing liggen er kansen voor de groeiende oudere doelgroep die er steeds vaker op uit gaan en wie niet gebonden zijn aan schoolvakanties. Door het seizoensgebonden karakter van de kampeerterreinen en jachthaven, met ongeveer 60% van het totale aantal bedden, zal in de laag- en schouderseizoenen nooit de drukte van het hoogseizoen gehaald worden. Ook is een groei in capaciteit onwenselijk. Maar om de voorzieningen voor inwoner en bezoeker in stand te houden, en daarmee het eiland leefbaar en aantrekkelijk te houden voor alle inwoners, is het van belang dat we de balans opzoeken en de seizoenen optimaal gaan benutten.

In bijlage 5 vindt u de SWOT-analyse waarop bovenstaande conclusies zijn gebaseerd.

De gemeente wil inzetten op vijf speerpunten van beleid. In dit hoofdstuk gaan we in op deze speerpunten en doen een aanzet voor een strategie. De acties die als voorbeelden worden genoemd zijn niet uitputtend en gaan we op een later moment uitwerken naar een concreet uitvoeringsprogramma.

4.1 Evenwichtige benutting van de seizoenen

Wat is de situatie?

Het is net als in de rest van Nederland lastig om aan personeel te komen op Vlieland. Omdat wonen en werken onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn op Vlieland, speelt dit probleem extra op het eiland. Ondernemers kopen soms huizen aan voor hun (seizoensgebonden) personeel, wat niet altijd door de omgeving wordt gewaardeerd en op gespannen voet staat met de woningmarkt voor Vlielanders. Door het seizoensgebonden karakter van het toerisme is het daarbij lastig voor ondernemers om jaarrond personeel aan te nemen. In het laagseizoen sluiten veel voorzieningen de deuren, wat ook voor inwoners zorgt voor een verminderde leefbaarheid op het eiland. Vooral jongeren geven aan dat zij wat meer reuring in de winterperiode ook een verbetering van de leefbaarheid op het eiland zouden vinden; het zou Vlieland voor hen aantrekkelijker maken om te blijven wonen. Daar staat tegenover dat er ook veel inwoners zijn die juist de rust in het laagseizoen waarderen.

Waar zetten we op in?

Vlieland zet in op evenwichtige benutting van de seizoenen in relatie tot huisvesting en de werving van personeel.

Waarom is dat belangrijk?

Het doel van dit speerpunt is een optimale benutting van de seizoenen zodat er meer vast personeel aangehouden. Vast personeel biedt kansen voor de brede welvaart. Deze vaak jongere doelgroep binden aan het eiland kan bijdragen aan een stabielere en vitalere samenleving. Jonge mensen kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat de banen op het eiland worden gevuld, er voldoende vrijwilligers zijn bij de KNRM en de brandweer, of zorgen voor jonge aanwas op het eiland. Het binden van vast personeel aan het eiland draagt daarmee bij aan het in stand houden van de basisvoorzieningen voor Vlielanders.

Niemand wil jaarrond de drukte van de zomer (wat overigens ook vanwege het seizoensgebonden karakter van de kampeerterreinen en de jachthaven, met ongeveer 60% van het aantal slaapplaatsen, niet zo snel zal gebeuren). Het gaat bij een evenwichtige benutting van de seizoenen dus om een genuanceerde en samenhangende benadering. Daarin is aandacht voor de samenwerking tussen ondernemers op het gebied van openstelling in het laagseizoen. Zo ontstaat een samenhangend product voor de bezoeker. Daarnaast is samenwerking tussen gemeente en ondernemers belangrijk, op het gebied van huisvesting en bijbehorende faciliteiten, zodat jaarrond personeel ook een leven kan opbouwen en zich kan binden op en aan het eiland. Dit zal ook zorgen voor een verbetering van de leefbaarheid voor de inwoners van Vlieland aangezien voorzieningen die nu in het laagseizoen sluiten dan ook voor inwoners geopend kunnen blijven.

Wat gaan we doen?4

NB dit thema raakt het woondomein zeer sterk en kan niet alleen binnen toeristisch beleid worden aangepakt. Een goede afstemming met het woonbeleid van de gemeente is dan ook cruciaal5

• –

  Gerichte marketing op de rustigere periodes Marketinginspanningen (zie ook speerpunt 5) moeten zich vooral richten op de seizoenen waarin er nog ruimte is voor ontwikkeling. Daarbij kijken we naar doelgroepen die niet afhankelijk zijn schoolvakanties (ouderen, gezinnen met jonge kinderen), de zakelijke markt, en bijvoorbeeld de Duitse of Belgische markt (die gedeeltelijk andere schoolvakanties kennen dan in Nederland). Ook kunnen we ons richten op de ‘workation’-trend: de toenemende behoefte van mensen om werk en vakantie met elkaar te combineren. Ook vakanties gericht op welzijn en gezondheid, passend in het principe van positieve gezondheid, bieden kansen.

• –

  Afstemming ondernemers stimuleren rondom openstelling Niet iedere toeristische onderneming hoeft het gehele schouder- of laagseizoen geopend te zijn. Belangrijk is wel dat we een bepaalde basis aan opengestelde voorzieningen hebben (logies, horeca, dagrecreatie, activiteiten), zodat er jaarrond altijd iets te doen is voor bezoekers én inwoners. Dat vraagt een goede afstemming tussen ondernemers.

• –

  Gezamenlijke inspanningen personeelswerving en -begeleiding Voor veel ondernemers is de personeelsuitdaging groot en de opgaven vergelijkbaar. Samen met ondernemers kijken we hoe we werving- en huisvestingsvraagstukken en goede begeleiding van werknemers gezamenlijk op kunnen pakken. Als onderdeel van dit plan willen we het opzetten van een ‘flexibele banenpoule’ verkennen; een online platform waarop ondernemers mogelijk makkelijker personeel kunnen uitwisselen.

4.2 Eigenaarschap en behoud kernwaarden

Wat is de situatie?

Het toeristisch aanbod bestaat grotendeels uit lokale, Vlielandse bedrijven. Daarmee is het aanbod echt ‘Vlielands’: ketens hebben nog nauwelijks hun intrede gedaan of zijn Vlielands van oorsprong. Er zijn zorgen dat steeds meer Vlielandse (vakantie)huizen worden opgekocht door vermogende mensen die er grotere/luxere vakantiewoningen van maken en deze danwel uitsluitend zelf gebruiken, danwel voor hoge prijzen verhuren. Het tast mogelijk de toegankelijkheid van Vlieland voor mensen met een mindere portemonnee aan.

Mede door hogere prijzen en de moeilijkheid om een geschikte locatie te vinden, is het lastig voor jonge Vlielanders te ondernemen op het eiland, terwijl we de jongere generaties ook graag binden aan het eiland. De kernwaarden van het eiland maken het bijzondere ‘Vlieland-gevoel’: de uitgestrekte natuur, een betrokken en gastvrije gemeenschap, autoluwheid en rust en ruimte. Het is cruciaal om deze kernwaarden te behouden. Tegelijkertijd moet het toeristisch product bij de tijd blijven en moet ontwikkeling in kwaliteit dus mogelijk zijn. Dit vraagt ook van ondernemers om kritisch te blijven op het eigen product en de prijs-kwaliteitverhouding.

Waar zetten we op in?

Vlieland zet in op eigenaarschap van Vlieland door Vlielanders met behoud van de kernwaarden die het eiland zo speciaal maken.

Waarom is dat belangrijk?

Dat het eiland nog echt ‘van de Vlielanders’ is vinden we belangrijk. Inwoners van Vlieland zijn tenslotte allemaal aandeelhouders van het eiland en dat eigenaarschap willen we graag behouden. Waar dat juridisch mogelijk is, willen we voorkomen dat grote investeerders of ketenpartijen het eiland overnemen. Daarnaast willen we jonge Vlielandse ondernemers de kans geven door wel ruimte te geven aan ontwikkeling. Tot slot willen we nog meer inzetten op typisch Vlielandse producten, in productontwikkeling en marketing.

Wat gaan we doen?

• –

  Het versterken van het eigenaarschap van Vlielanders

  De gemeente wil verkennen hoe zij, waar juridisch mogelijk, kan voorkomen dat grote investeerders of ketenpartijen recreatie- en horecavoorzieningen op het eiland opkopen. Daarnaast willen we stimuleren dat mensen zich mede-eigenaar voelen, betrokken zijn en verantwoordelijkheid nemen in het beschermen en uitdragen van de kernwaarden van Vlieland.

• –

  Stimuleren van verhuur

  Er zijn meerdere recreatiewoningen die op dit moment niet in de verhuur staan. De gemeente wil verkennen hoe ze verhuur van voor recreatie bestemde woningen kunnen stimuleren door de drempel voor het verhuren van de woning te verlagen. Het stimuleren van ondernemerschap onder jonge Vlielanders De gemeente wil verkennen hoe zij het voor jonge ondernemers toegankelijker kunnen maken om op Vlieland te ondernemen. Wellicht door het organiseren van MKB-tafels of door het aanbieden van kennis- of coachingprogramma’s. Ook wordt ingezet op professionalisering door relevant MBO-onderwijs aan te bieden op de te realiseren Vlieland Academy.

• –

  Afwegingskader voor verblijfsrecreatie

  Er is behoefte aan meer duidelijkheid omtrent het aantal bedden op het eiland en dat gaan we in beeld brengen. Daarnaast is er behoefte aan duidelijkheid welke positie de gemeente inneemt wat betreft de ontwikkeling van het aantal bedden. Men ervaart een afname van het aantal restaurantgelegenheden, die dan worden ingevuld door een hotelvoorziening met enkel bedden. In een afwegingskader voor de verblijfsrecreatie willen we duidelijkheid scheppen hoe de gemeente om wil gaan met het verblijfsrecreatieve aanbod op Vlieland, passend bij de kernwaarden.

• –

  Programma Waddengastronomie benutten voor vertellen Vlielands verhaal Vlieland kent het lokale Fortuna bier, Vlielandse Zeewierkaas, cranberries en natuurlijk vis en schaal- en schelpdieren. De lokale producten en streekproducten uit het Waddengebied bieden de kans om het culinair toerisme naar Vlieland te vergroten wat kansen met zich meebrengt voor de lokale horeca op Vlieland.

• –

  Het ontwikkelen van streekproducten en stimuleren van gebruik in de lokale horeca

  Hoewel je de lokale producten van Vlieland met regelmaat in de lokale horeca aantreft, kunnen we het verhaal nog beter vertellen. Ook zal worden gekeken in hoeverre Vlieland nog meer streekproducten kan produceren, aansluitend op beleid op het gebied van biodiversiteit en bijvoorbeeld de Regiodeal.

4.3 Leefbaarheid en gastvrijheid

Wat is de situatie?

Toerisme is onlosmakelijk verbonden met het eiland. Het levert een enorme bijdrage aan de werkgelegenheid en zorgt voor een hoog voorzieningenniveau voor zo’n kleine gemeenschap. Toch staat het draagvlak voor toerisme onder inwoners deels onder druk. Zij zien namelijk ook duidelijk de nadelen en er zijn zorgen, o.a. over overlast als gevolg drukte en veranderend gedrag van bezoekers, prijsstijgingen, maar vooral ook de mogelijkheid om op het eiland te (blijven) wonen. Het is belangrijk om met deze sentimenten rekening te houden en te zorgen dat ernaar geluisterd en gehandeld blijft worden. Gelukkig vallen de meetbare en feitelijke effecten volgens experts over het algemeen mee; zo ondervindt de natuur vooralsnog geen grote overbelasting als gevolg van bezoekers. Een belangrijke uitzondering is wel de woningmarkt. Serieus rekening houden met het draagvlak voor toerisme onder inwoners zal ook bijdragen aan gastheerschap en gastvrijheid. Gastheerschap vindt immers niet alleen plaats bij de accommodatie waar men verblijft, maar ook in contact met inwoners, op straat, in winkels of elders op het eiland. Met andere woorden: leefbaarheid en gastvrijheid gaan hand in hand. Door de leefbaarheid en de gastvrijheid op Vlieland te vergroten houden we Vlieland een prettig thuis voor inwoners en een aantrekkelijke, gastvrije en toegankelijke bestemming voor gasten.

Waar zetten we op in?

Door de leefbaarheid en de gastvrijheid op Vlieland te vergroten houden we Vlieland een prettig thuis voor inwoners en een aantrekkelijke, gastvrije en toegankelijke bestemming voor gasten.

Waarom is dat belangrijk?

Leefbaarheid en gastvrijheid gaan hand in hand. Als inwoners te veel overlast ervaren, zullen zij zich ook minder gastvrij uiten. Inwoners moeten eventuele overlast daarom kunnen melden zodat hier actief op ingespeeld kan worden. Daarnaast is het van belang om in te zetten op bezoekers die bij Vlieland passen en bij toeristische initiatieven rekening te houden met de draagkracht van het eiland. Belangrijk onderdeel van de leefbaarheid van het eiland is ook toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Verder is er een sterke relatie met het woonbeleid om de leefbaarheid van het eiland hoog te houden (zie ook speerpunt 4). De gemeente wil met dit speerpunt, in samenwerking met alle Vlielanders, Vlieland een aantrekkelijke, gastvrije en toegankelijke bestemming houden voor gasten en een prettig thuis voor inwoners.

Wat gaan we doen?

• –

  Monitoring via inwonersonderzoek

  We vinden het ook belangrijk om met enige regelmaat (bijvoorbeeld eens in de drie jaar) opnieuw een inwonersonderzoek uit te voeren, om zo vinger aan de pols te houden als het gaat om de ervaren lusten en lasten van toerisme.

• –

  Communicatie over toerisme en wonen op het eiland

  Voor een dorp met ongeveer 1.300 inwoners heeft Vlieland een enorm hoog voorzieningenniveau, dat zonder toerisme niet had kunnen bestaan, denk aan sportvoorzieningen, winkelaanbod en horecagelegenheden. Bij maatschappelijke discussies op het eiland is het belangrijk om daarbij het toerisme voor zover relevant een plek te geven, om zo de relatie met toerisme (hetzij positief, hetzij negatief) goed te kunnen benadrukken. Zo kunnen we met elkaar ook zo genuanceerd mogelijk het debat blijven voeren over de lusten en de lasten van toerisme. Andersom geldt ook dat het belangrijk is om op een positieve, gastvrije wijze met gasten te blijven communiceren over het feit dat er op Vlieland ook gewoond wordt.

• –

  Plan voor toegankelijk toerisme en recreatie

  We willen speciaal aandacht besteden aan mensen met een beperking, zowel als het gaat om inwoners als bezoekers. Daarvoor wordt een plan opgesteld en zal worden gekeken of er samenwerkingen kunnen worden opgezet met organisaties die de gemeente en ondernemers op Vlieland hierin kunnen ondersteunen.

• –

  Het belang van vrijwilligers onder de aandacht

  De betrokkenheid van de Vlielandse bevolking blijkt ook uit de grote hoeveelheid vrijwilligers die op het eiland bijdragen aan een leefbare en gastvrije omgeving (bij bijvoorbeeld de VVV, het Bunkermuseum, groepen die zwerfafval verwijderen etc.). Deze groepen verdienen waardering en waar nodig facilitering en ondersteuning.

• –

  Instellen meldpunt voor inwoners

  Inwoners moeten laagdrempelig kunnen melden bij de gemeente wanneer zij overlast ervaren of zich zorgen maken over de effecten van toerisme. Zo monitoren we welke problemen zich wanneer voordoen en kunnen we dit gebruiken om eventueel extra maatregelen in te stellen.

4.4 Vlieland als duurzame bestemming

Wat is de situatie?

Gemeente Vlieland zet samen met inwoners, ondernemers en andere partijen in op duurzame ontwikkeling. Zo stappen we in de komende jaren over naar aardgasvrije verwarming, zetten we in op meer lokaal opgewekte duurzame energie en willen we slimmer en zuiniger omgaan met materialen. Duurzaamheid wordt door de gemeenteraad als vanzelfsprekend onderdeel betiteld en heeft daarmee ook een belangrijke positie in het nieuwe beleid. Voor een goede implementatie van deze doelstellingen moet dit vertaald worden in andere beleidsstukken van de gemeente. Ook gasten aan Vlieland vinden duurzaamheid relatief belangrijk en baseren daar deels hun keuze op. Tegelijkertijd wordt door veel stakeholders gezien dat inzetten op duurzaamheid, gezien de ligging van het eiland, een ‘must’ is en een kans is om het eiland te onderscheiden.

Waar zetten we op in?

Vlieland wil verder inzetten op Vlieland als duurzame toeristische bestemming en samen met de sector inzetten op concrete verduurzamingsstappen.

Waarom is dat belangrijk?

Duurzaamheid wordt ook in het toerisme steeds vanzelfsprekender. In Vlieland speelt het dit nog extra: gasten vinden het belangrijk, veel ondernemers en andere stakeholders vinden het een ‘must’ gezien de ligging en het karakter van het eiland. Vlieland heeft daarnaast een unieke situatie met een eigen drinkwatervoorziening, waar we als eiland trots en zuinig op zijn. Het biedt kansen om Vlieland extra op de kaart te zetten door te kijken op welke elementen Vlieland voorop kan lopen qua duurzaamheid. Tegelijkertijd is het noodzakelijk om ‘bij de tijd te blijven’: niet meegaan in de verduurzamingsopgave zal ook een negatieve impact op de beleving van de toerist kunnen hebben. Er zijn daarbij bij sommigen zorgen over de betaalbaarheid van verduurzaming. We willen daar nadrukkelijk aandacht aan besteden, en daarin ook meewegen wat de uiteindelijke kosten zouden zijn als we iets niet zouden doen.

Wat gaan we doen?

NB voor dit thema is een goede afstemming met het duurzaamheidsbeleid van de gemeente van belang.

• –

  Audit Vlieland als duurzame bestemming

  We gaan in kaart brengen op welke elementen Vlieland als duurzame toeristische bestemming al goed scoort en waar mogelijk nog minder.

• –

  Actieplan duurzaam toerisme Vlieland

  Dat vertalen we naar een concreet actieplan om ieder jaar meer handen en voeten te geven aan de verduurzaming om daar op een bij Vlieland passende, realistische wijze invulling aan te geven en daarmee ook een bij Vlieland passende doelgroep aan te trekken. Waar mogelijk trekken we hierin samen op met regionale partners.

• –

  Communicatie- en participatieplan voor bezoekers

  We zetten onder meer via natuureducatie in op actieve communicatie naar (potentiële) bezoekers op het eiland over het (gewenste) duurzame karakter van toerisme op het eiland. Tegelijkertijd willen we bezoekers daar nadrukkelijk in laten participeren, door ze te wijzen op de bijdragen die zij zelf kunnen leveren aan het duurzame karakter van het eiland.

• –

  Aanhaken bij bestaande programma’s en samenwerkingen

  Er gebeurt al het nodige als het gaat om verduurzaming van de sector, zoals de Energie Coöperatie Vlieland en Duurzame Ondernemers Kring (DOK) op lokaal niveau, en in de regio, zoals op het niveau van de Wadden, maar ook op provinciaal niveau via Circulair Gastvrij Fryslân. Waar mogelijk haken we aan en kijken hoe we deze samenwerking kunnen versterken.

4.5 Samenhang marketing en informatievoorziening

Wat is de situatie?

Er zijn heel veel organisaties die zich in meer of mindere mate bezig houden met marketing en/of informatievoorziening. Het Toeristisch Platform Vlieland (TPV) en de VVV, maar ook ondernemers en boekingssites of bloggers; allemaal houden ze zich in meer of mindere mate bezig met eilandmarketing en informatievoorziening. Deze verhalen zijn soms onvoldoende op elkaar afgestemd. Er zijn twee belangrijke organisaties op Vlieland voor marketing en/of informatievoorziening (TPV en VVV); het belangrijkste onderscheid dat zij zich formeel richten op een andere fase van de customer journey . In een nog betere afstemming en samenhang is winst te behalen.

Waar zetten we op in?

Vlieland wil met alle stakeholders meer samenhang creëren in marketing en informatievoorziening om actiever bestemmingsmanagement te kunnen voeren.

Waarom is dat belangrijk?

De huidige situatie is niet optimaal. De gemeente wil actief gaan sturen op balans, om Vlieland aantrekkelijk en leefbaar te houden. Om effectief te kunnen sturen op de schouder- en laagseizoenen, de gewenste doelgroep aan te trekken, en om het gedrag van bezoekers positief te kunnen beïnvloeden (nudging), is het van belang om de communicatie naar buiten en onderling op het eiland te optimaliseren. Daarnaast leidt de huidige situatie, waarin alle partijen op een eigen manier, met verschillende verhalen naar buiten treden, ook tot verwarring bij meerdere stakeholders. Het is namelijk onduidelijk welke rol waar ligt.

Wat gaan we doen?

• –

  Aanscherpen ‘toeristisch profiel’: één gezamenlijk verhaal

  We gaan samen met de sector en de betrokken organisaties werken aan de aanscherping van het ‘toeristisch profiel’ van Vlieland als toeristische bestemming. Wat is het beeld van Vlieland dat we willen dat naar buiten toe wordt uitgedragen en hoe kunnen individuele stakeholders daarop aanhaken, indien zij dat willen6?

• –

  Afstemming taken en verantwoordelijkheden bestaande organisaties

  Vanuit een analyse van de customer journey en met het toeristisch profiel in de hand, gaan we inzetten op de optimale samenhang tussen taken en verantwoordelijkheden van de bestaande organisaties, uiteraard in nauwe samenspraak met hen. Welke rol neemt welke organisatie in welke fase van customer journey, hoe kunnen we dit optimaliseren en hoe houden we met elkaar vinger aan de pols?

• –

  Actieplan gastheerschap

  Gastheerschap kan op verschillende manieren plaatsvinden: in de VVV, maar ook bij logiesverstrekkers, horecagelegenheden en in de winkels. Ook inwoners van Vlieland spelen hier een rol bij. We zetten in op een samenhangend plan met aandacht voor ambassadeurschap: denk bijvoorbeeld aan het ambassadeursprogramma van Waddenzee Werelderfgoed. Staatsbosbeheer en de Cultuurhistorische Vereniging op Vlieland zijn ook mogelijke samenwerkingspartners voor deze actie.

• –

  Bestemmingsmanagement vertalen naar concrete doelen Het is belangrijk om samen met de belangrijkste stakeholders ‘bestemmingsmanagement’ nader handen en voeten geven: in welke seizoenen willen we met elkaar vooral inzetten in de marketing, wat zijn de juiste doelgroepen (zie ook verderop) en wat zijn de belangrijkste gewenste effecten van bezoekersgedrag als het gaat om gewenst of juist ongewenst gedrag?

• –

  Aan de gang met doelgroepen

  In de totstandkoming van dit beleid is samen met de klankbordgroep gesproken over wie de passende gast is voor Vlieland (zie ook 4.6.2). We willen onze ondernemers handvatten bieden om deze doelgroepsegmentatie nog meer eigen te maken en met het aanbod nog beter in te kunnen spelen op deze doelgroepen. We willen verkennen op welke manier we onze ondernemers hierin het beste kunnen ondersteunen (bijvoorbeeld in de vorm van een masterclass, een kennisprogramma of coaching).

4.6 Uitgangspunten en randvoorwaarden

Om de speerpunten te realiseren zijn de volgende uitgangspunten en randvoorwaarden van groot belang.