Actieplan Dakloosheid regio Eindhoven 2024-2030

Aanleiding

Op 1 december 2022 is door ministeries van VWS, BZK en SZW, de VNG, woningbouwcorporaties, zorgaanbieders, cliëntorganisaties en andere belanghebbende partijen het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis gelanceerd (bijlage 1). Dit plan geeft invulling aan de ambitie om dakloosheid eind 2030 te beëindigen. Hieraan heeft Nederland zich gecommitteerd door het ondertekenen van de Verklaring van Lissabon (bijlage 1).

Kern van het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis

Met het Nationaal Actieplan wordt de focus verlegd van opvang naar preventie en wonen met ondersteuning op maat. Een beweging die we in onze regio al proberen te maken. Het plan omvat een domeinoverstijgende aanpak. In het plan is opgenomen dat we integraal werken aan het beëindigen van dakloosheid in 2030 door in te zetten op 6 actielijnen met 6 leidende principes als kompas. De actielijnen zijn:

• 1.

  Versterken financiële bestaanszekerheid: borging van het bestaansminimum

• 2.

  Preventie: dakloosheid wordt te allen tijde voorkomen

• 3.

  Wonen Eerst: iedereen een stabiele woonplek met ondersteuning op maat

• 4.

  Versterken van de uitvoeringspraktijk: betere regie, snelheid en de menselijke maat centraal

• 5.

  Inzet ervaringskennis in de hele beleidscyclus

• 6.

  Aandacht voor jongeren, LHBTIQ+ en EU-burgers

In februari 2023 is het bestuurlijk overleg MO/BW geïnformeerd over het Nationaal Actieplan en de daarbij gemaakte bestuurlijke afspraken (zie bijlage 1). Er is toen afgesproken om de implicaties van deze afspraken voor onze regio te onderzoeken en gezamenlijk tot een regionaal voorstel te komen om de 6 actielijnen volgens de leidende principes op te pakken. Hierbij is besloten dat we zoveel mogelijk aanhaken bij de werkwijze en inhoudelijke keuzes zoals die voor BW gemaakt zijn.

Regionaal Actieplan

In de afgelopen periode is samen met de 15 betrokken gemeenten in de regio Eindhoven: Bergeijk, Best, Bladel, Cranendonck, Eersel, Eindhoven, Geldrop-Mierlo, Heeze-Leende, Nuenen, Oirschot, Reusel-de Mierden, Son en Breugel, Valkenswaard, Veldhoven, Waalre het Actieplan Dakloosheid regio Eindhoven 2024-2030 opgesteld.

Om de landelijke ambitie te behalen is samenwerking tussen verschillende domeinen, zowel in uitvoering als beleid essentieel. Dit betekent dat we partijen op het gebied van werk, inkomen, volksgezondheid, veiligheid, welzijn en wonen nodig hebben. De invulling van dit actieplan en de uitwerking in het overzicht is getoetst bij partijen die essentieel zijn voor de uitvoering, zoals ervaringsdeskundigen, woningcorporaties en welzijn- en zorgpartners.

Met dit Actieplan Dakloosheid regio Eindhoven:

• •

  sluiten we aan op het in 2019 vastgestelde “Toekomstbeeld Maatschappelijke Opvang” (bijlage 2)

• •

  continueren we de koers die is ingezet in het regionaal preventieprogramma dakloosheid 2021–2023 (bijlage 3)

• •

  implementeren we de landelijk vastgestelde actielijnen en leidende principes van het Nationaal Actieplan Dakloosheid “Eerst een Thuis”

• •

  sluiten we aan bij de reeds vastgestelde regionale uitgangspunten en ambities van Beschermd Wonen omdat er aansluiting en overeenkomsten zitten tussen de twee thema’s (bijlage 4).

Het Actieplan

Op basis van de gemaakte afspraken zijn regionale ambities en uitgangspunten geformuleerd. Allereest is er een overkoepelende ambitie voor het volledige actieplan overeengekomen. Alle ambities en uitgangspunten die per actielijn zijn beschreven dragen bij aan de regionale ambitie.

Vanuit deze ambities en uitgangspunten zijn per actielijn en thema concrete acties en resultaten beschreven in een overzicht Acties per actielijn. Het overzicht Acties per actielijn is geen statisch document. Regionale en landelijke ontwikkelingen worden gevolgd door het programmateam en gedeeld met de regio. Acties en de prioritering ervan kunnen wijzigen door veranderende omstandigheden.

Regionale ambitie

Het is onze ambitie om dakloosheid in de regio Eindhoven fors en structureel terug te dringen in 2030. In de regio Eindhoven zorgen we dat het aantal inwoners dat opvang nodig heeft fors is teruggedrongen, recidive steeds minder voortkomt en de overdracht van (gewelds)patroon van ouder op kind wordt uitgebannen.

Hoe willen we dat realiseren?

• 1.

  Wij werken integraal en domeinoverstijgend (met wonen, werken, inkomen en welzijn/zorg) binnen de individuele gemeente.

• 2.

  Wij organiseren de ondersteuning dicht bij de inwoner. Wij borgen bestaanszekerheid, preventie en verbeteren de uitvoeringspraktijk.

• 3.

  Wij zetten de beweging van Opvang naar Wonen Eerst in. Wij zetten in op zo zelfstandig mogelijk wonen mét waar nodig ondersteuning gericht op veiligheid, participatie, herstel, zelfredzaamheid en steun uit de eigen omgeving.

• 4.

  Wij hanteren een aanpak die zich richt op alle leden van het gezin, maar het kind altijd centraal stelt en waarbij alle keuzes primair in het belang van het kind zijn.

Actielijn 1: Bestaanszekerheid

Landelijke doelstelling: Borging van het bestaansminimum.

Regionale ambities:

• •

  Elke gemeente ondersteunt mensen richting arbeid (naar vermogen).

• •

  Elke gemeente voorziet naar vermogen van de gemeente in de mogelijkheid van een basaal inkomen als via arbeid of anderszins onvoldoende inkomen kan worden gegenereerd; Borging van het bestaansminimum.

• •

  Elke gemeente regelt de toegang tot sociale voorzieningen zodat mensen met (dreigende) problematische schulden of andere vroege signalen van risico op dakloosheid terecht kunnen voor onder meer advies, schuldbemiddeling of ondersteuning.

Regionale uitgangspunten:

• •

  Het versterken van bestaanszekerheid is een lokale verantwoordelijkheid die we lokaal vormgeven. Iedere gemeente investeert in en organiseert lokaal in ‘Aanpak geldzorgen, armoede en schulden’ en ‘Participatiewet in balans’. Deze aanpak draagt bij aan de bestaanszekerheid van veel Nederlanders, in het bijzonder mensen met een laag inkomen.

• •

  Gemeenten geven uitvoering aan vroegsignalering uit de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) en werken actief aan het zo vroeg mogelijk laten aanhaken van inwoners met mogelijke problematiek. Gemeenten investeren in de samenwerking met en tussen de lokale teams om snel in te spelen op vroege signalen van risico op dakloosheid.

Actielijn 2: Preventie

Landelijke doelstelling: Dakloosheid wordt te allen tijde voorkomen.

Een succesvolle preventieve aanpak van dakloosheid werkt aan sociale inclusie. Dat houdt in dat wonen, inkomen, toegang tot zorg, zelfregie, informele zorg en de sociale basis op orde moeten zijn.

Regionale ambities:

• •

  Iedere gemeente zorgt dat inwoners die dakloos zijn of dreigen te raken zo zelfstandig en zo lang als mogelijk in hun vertrouwde omgeving wonen, dicht bij het eigen sociale netwerk.

• •

  Iedere gemeente zorgt dat inwoners die dakloos zijn of dreigen te raken deel (blijven) uitmaken van de samenleving en participeren naar vermogen. Daar waar nodig worden zij geholpen bij het versterken van hun netwerk en/of met maatwerkoplossingen.

• •

  Iedere gemeente investeert in en organiseert lokaal een sterk voorliggend veld op alle leefgebieden, waaronder preventie en nazorg. Hierbij horen ook vroegsignalering en lichtere vormen van ondersteuning.

• •

  Iedere gemeente zorgt dat inwoners, (vrijwilligers)organisaties, professionals weten bij wie ze terecht kunnen als ze zich zorgen maken of een advies nodig hebben en er is goed vindbare publieksinformatie aanwezig in begrijpelijke taal.

• •

  Huisuitzettingen worden zoveel mogelijk voorkomen en niemand wordt uitgezet zonder hulp voor een passende huisvestingsoplossing.

• •

  Niemand raakt dakloos als gevolg van uitstroom uit een instelling.

• •

  Inwoners die uitstromen uit een intramurale instelling gaan weer terug naar hun gemeente van herkomst.

• •

  In de lokale huisvestingsverordening van elke regiogemeente is de urgentieregeling opgenomen, waarin mensen die uitstromen uit intramurale instellingen voorrang krijgen.

• •

  De beeldvorming over mensen die dakloos zijn wordt bijgesteld zodat mensen zich thuis voelen en mee kunnen doen in de wijk: het kan iedereen overkomen en is een probleem van ons allemaal.

• •

  Iedere gemeente bevordert veerkracht en leefbaarheid in de wijk(en).

Regionale uitgangspunten:

• •

  Preventie is een lokale verantwoordelijkheid die we lokaal vormgeven. Iedere gemeente investeert in en organiseert lokaal een sterk voorliggend veld op alle leefgebieden, waaronder preventie en nazorg.

Actielijn 3: Wonen eerst

Landelijke doelstelling: Iedereen heeft een stabiele woonplek of wordt begeleid naar een zo thuis mogelijke oplossing, met indien nodig passende ondersteuning.

Regionale ambities:

• •

  In 2030 heeft onze regio geen langdurige, grootschalige opvang meer. Een minimale basis blijft nodig.

• •

  Mensen die tijdelijk verblijven in de Maatschappelijke Opvang gaan bij uitstroom terug naar de herkomstgemeente (of de subregio). Tenzij daar factoren zijn die herstel belemmeren of elders factoren zijn die beter bijdragen aan herstel.

• •

  Alle gemeenten hebben een woonzorgvisie met cijfers op basis waarvan woningen/woonplekken worden toegewezen, gebouwd, getransformeerd en/of aangekocht ten behoeve van het voorkomen van dakloosheid of uitstroom uit opvang.

Uitgangspunten:

• •

  We hanteren een evenredige spreiding van voorzieningen over de gehele regio op basis van inwoneraantallen. Hierbij nemen we in acht wat passend is gezien de aard en omvang van de doelgroep (het aantal benodigde plekken), het aantal aanbieders en de betaalbaarheid.

• •

  We dragen gezamenlijk verantwoordelijkheid om het spreiden van locaties in goede banen te leiden en communiceren tijdig en zorgvuldig met elkaar en de betrokken aanbieder. Iedere gemeente zorgt voor voldoende beschikbare en betaalbare huisvesting als doorstroom- of uitstroommogelijkheden voor het zelfstandig(er) wonen.

• •

  We streven met woningcorporaties en zorgaanbieders naar het zoveel mogelijk overeenkomen van huurcontracten op naam van de beoogde bewoner zonder tussenkomen van een derde partij.

• •

  Niemand verblijft langer in een nood- of tussenvoorziening dan strikt noodzakelijk is voor een succesvolle doorstroom naar een duurzame huisvestingsoplossing.

• •

  Voor de groep mensen waar dit niet mogelijk is, blijft een vorm van langdurige ondersteuning mogelijk. Er wordt dan wel gekeken of ondersteuning vanuit WLZ meer passend is.

Actielijn 4: Versterken van de uitvoeringspraktijk

Landelijke doelstelling: Professionals in de uitvoeringspraktijk kunnen op basis van maatwerk snel en integraal ondersteuning bieden. Integraal werken en snelle hulp voor mensen is een randvoorwaarde voor minder dakloosheid. Dat geldt op ieder niveau: landelijk, regionaal en lokaal. Ook is een goede samenwerking tussen het fysieke, veiligheids-medische en sociale domein nodig. Professionals moeten kunnen doen wat nodig is om snel hulp te bieden.

Regionale ambities:

• •

  Elke gemeente regelt de toegang tot het sociaal domein zodat mensen die (dreigen) uit(te)vallen passende begeleiding, ondersteuning en zorg ontvangen.

• •

  Alle gemeenten dragen zorg voor gespecialiseerde expertise, zoals van de GGZ, de verslavingszorg en de zorg voor mensen met verstandelijke beperkingen, zodat die in de wijk en voor professionals in de wijk in lokale teams beschikbaar is. Daarbij is van belang dat in de toegang breed en proactief bekeken wordt welke ondersteuning iemand nodig heeft.

• •

  Elke gemeente in de regio zorgt dat inwoners die dakloos zijn of dreigen te raken hun eigen lokale casusregisseur (aanspreekpunt) houden, ook als ze door omstandigheden tijdelijk elders verblijven.

Regionale uitgangspunten:

• •

  Het versterken van de uitvoeringspraktijk is een lokale verantwoordelijkheid welke we lokaal vormgeven.

• •

  Bij uitstroom uit de Opvang wordt een warme overdracht verzorgd én zijn de voor de inwoner noodzakelijke randvoorwaarden geregeld (denk aan huisvesting, ambulante ondersteuning, inkomen, werk/(arbeidsmatige) dagbesteding, hulp bij financiën en het betrekken van het sociaal netwerk en de woonomgeving) dit is een lokale verantwoordelijkheid.

• •

  De Maatschappelijke Opvang heeft toegangscriteria die in de gehele regio gelijk worden gehanteerd.

• •

  We werken met één vaste casusregisseur (aanspreekpunt) vanuit de lokale gemeente. Deze helpt regie en overzicht te houden op alle leefgebieden (die betrokken blijft ook wanneer iemand tijdelijk in de opvang buiten de eigen gemeente verblijft).

• •

  We werken vanuit een herstelgerichte benadering, om dit te realiseren stimuleren we een positieve bejegening van mensen.

Actielijn 5: Ervaringskennis in de hele beleidscyclus

Landelijke doelstelling: Ervaringskennis wordt ingezet in de hele beleidscyclus

Regionale ambities:

• •

  De inbreng van ervaringskennis is de sleutel naar effectiever beleid en betere dienstverlening. Het inzetten van ervaringskennis helpt de kloof die is ontstaan tussen de leef- en systeemwereld te verkleinen en het vertrouwen tussen overheid en burger te vergroten. Ervaringskennis wordt ingezet in de hele beleidscyclus, dat betekent zowel in de ontwikkeling van beleid als in het toetsen van beleid op lokaal en nationaal niveau. Ook wordt ervaringskennis ingezet in de uitvoering, in het contact met mensen die (dreigend) dakloos zijn.

Uitgangspunten:

• •

  We ontwikkelen en borgen betekenisvolle participatie met ervaringsdeskundigen en belangenbehartigers op alle domeinen (bij beleid en uitvoering) in gemeente en/of regio.

• •

  We betrekken ervaringskennis op alle domeinen actief bij het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van het lokale/regionale aanbod.

• •

  (Professionele) ervaringsdeskundigen spelen een adviserende en uitvoerende rol als het gaat om inclusie en doorbreken van een stigma.

Actielijn 6: Speciale aandacht voor bijzondere doelgroepen

Landelijke doelstelling: Daar waar voor bijzondere doelgroepen de generieke aanpak ontoereikend is, wordt extra inzet gepleegd, en worden extra kwetsbare groepen adequaat geholpen.

De groep (dreigend) dakloze mensen is zeer divers. Voor sommige specifieke groepen zijn soms extra acties nodig om tegemoet te komen aan hun behoeften. Vanuit het Actieplan is aandacht voor de extra kwetsbare groepen (dreigend) dakloze jongeren, dakloze LHBTIQ+’ers en dakloze EU-burgers. Voortschrijdend inzicht kan ertoe leiden dat tijdens de looptijd van het Actieplan een nieuwe groep wordt geïdentificeerd.

Regionale ambitie:

• •

  We streven naar een inclusieve aanpak zodat er op termijn geen specifieke aanpak meer nodig is voor bijzondere doelgroepen.

Uitgangspunten:

• •

  We zetten in op een inclusieve aanpak van dakloosheid. Daar waar de generieke aanpak nog niet toereikend is zorgen we voor een specifieke aanpak.

Opdrachtgeverschap en opdrachtnemersrol

Opdrachtgever: Regionaal bestuurlijk overleg BW/MO

Gedelegeerd opdrachtgever: Stuurgroep BW/MO

Ambtelijk opdrachtnemer: Regionaal programmateam

Regionaal programmateam

Het huidige regionaal programmateam, heeft zich tot nog toe vooral gericht op de doordecentralisatie Beschermd Wonen en realisatie van de vastgestelde visie op Beschermd Wonen. Vanaf januari 2024 (na besluitvorming door colleges) zal het programmateam ook de lead nemen bij de realisatie van het actieplan preventie dakloosheid. Hierin is een afvaardiging van elk van de sub regio's vertegenwoordigd. De regionaal programmamanager is voorzitter van het team en wordt daarbij ondersteund door de regionaal programmaondersteuner.

Het programmateam werkt hierin samen met de 15 gemeenten, uitvoeringsorganisaties en ervaringsdeskundigen. Hiertoe wordt een leer- en ontwikkeltafel (LOT) ingericht. Deze zal in eerste instantie nog meer gericht zijn op de decentralisatie Beschermd wonen, maar zal de samenhang met Maatschappelijke Opvang zoeken en in toekomst doorgroeien naar een bredere Leer- en ontwikkeltafel.

Regionaal programmamanager

Deze is verantwoordelijk voor het inrichten en realiseren van bemensing van de werkgroepen, monitoren van de werkgroepen, monitoren van de lokale voortgang op vastgestelde actielijnen en ondersteunen waar mogelijk. De programmamanager agendeert voor zowel het programmateam als stuurgroep en bestuurlijk overleg de voortgang en de eventuele knelpunten. De programmamanager organiseert de LOT en zit deze voor. Bij de werkzaamheden wordt de programmamanager ondersteund door de programmaondersteuner.

Opdrachtformulering regionaal programmateam

Vanuit de bestuurlijke opdracht (d.d. 16 februari 2023) heeft het programmateam zich de volgende opdracht gesteld:

Voorbereidingsfase:

• 1.

  We vertalen het landelijk actieprogramma in een regionaal actieplan.

• 2.

  We richten de programmastructuur in, maken een planning die aansluit op bestaande besluitvormingsstructuren waaronder het regionaal ambtelijk en bestuurlijk overleg Beschermd Wonen/Maatschappelijke Opvang.

• 3.

  We formuleren afgeleide opdrachten aan regionale werkgroepen en zorgen voor bemensing van deze werkgroepen.

Besluitvorming:

• 1.

  We leggen een Actieplan Dakloosheid regio Eindhoven voor dat begin januari 2024 ter besluitvorming wordt vastgesteld in de 15 colleges.

• 2.

  We monitoren de voortgang van het Actieplan Dakloosheid regio Eindhoven.

Implementatiefase:

• 1.

  We sturen actief op oplevering van resultaten uit de werkgroepen.

• 2.

  We agenderen periodiek ambtelijk en bestuurlijk overleg en bereiden dit voor op niveau van de subregio's.

• 3.

  We sturen op implementatie van resultaten en doen procesvoorstellen wanneer sprake is van lokale inzet en verankering.

Regionale werkgroepen

Er zijn/zullen regionale werkgroepen worden ingericht, om de beoogde resultaten per actielijn voor elkaar te krijgen. Deze worden bemenst door de verschillende gemeenten.

Om de werkdruk bij gemeenten niet onnodig te belasten, wordt goed gekeken naar de hoeveelheid, planning en benodigde bemensing van werkgroepen (de werkgroepen lokale basis, toegang, PGB en Leer- en ontwikkeltafel zijn in 2023 afgerond). We starten met onderstaande werkgroepen:

• 1.

  Werkgroep Wonen (incl. uitstroom uit instellingen)

• 2.

  Werkgroep Zorglandschap Beschermd Wonen

• 3.

  Werkgroep Samenwerking en Financiering Beschermd wonen

• 4.

  Werkgroep Preventie (incl. werk- en inkomensondersteuning)

• 5.

  Werkgroep Voorkomen huisuitzettingen

• 6.

  Werkgroep Versterken uitvoeringspraktijk

Programmastructuur

Rapportage en verantwoording

Voor de rapportage en verantwoording van dit actieplan wordt aangesloten bij de overleg- en verantwoordingsstructuur van Beschermd Wonen. Dat betekent dat er voorbereid wordt op bestuurlijke besluitvorming met:

Subregionale overleggen

Het programma wordt periodiek geagendeerd in de subregionale ambtelijke overleggen om zo in een vroegtijdig stadium input en draagvlak te verkrijgen. Agendering vindt plaats door het desbetreffende programmateamlid.

Subregionale bestuurlijke overleggen

Op verzoek kan het programma worden geagendeerd in de subregionale bestuurlijke overleggen. Agendering vindt plaats door de regionaal programmamanager samen met het desbetreffende programmateamlid.

Lokale besluitvorming

Het programma ondersteunt lokale agendering en besluitvorming. In het programma houden we rekening met eigen agendering in het college en de eigen gemeenteraad als dat van toepassing is. De programmamanager kan desgewenst de betreffende beleidsadviseur of bestuurder daarin ondersteunen.

Monitoring

De monitoring van dit actieplan kent verschillende vormen. Het programmateam houdt regie op de voortgang van het actieplan en stuurt bij waar nodig. Daarnaast dient de regio Eindhoven gegevens aan te leveren voor het landelijke dashboard van het Nationaal Actieplan Dakloosheid. Hiervoor benaderd de VNG jaarlijks centrumgemeenten. Het programmateam zal de verantwoordelijkheid dragen voor een representatief beeld van de regio. Een tweede randvoorwaarde van het Nationaal Actieplan Dakloosheid is ook dat in 2030 alle (dreigend) dakloze mensen in beeld zijn aan de hand van de ETHOS Light definitie. Vooruitlopend op de landelijke monitoring zal de regio Eindhoven deze telling in 2024/2025 uitvoeren.

Communicatie

Het programmateam zal de voortgang regelmatig rapporteren aan de colleges via de overlegstructuren zoals hierboven beschreven.