Omgevingsvisie gemeente Harderwijk 2040

4.2.2.1 Draagkracht van de bodem is bepalend voor de functie

Duurzame landbouw Ophoging en vergraving Zeeklei Laagveen Dekzandvlakte Dekzandrug Rivierterras Stuifzandduin Stuwwal Strandwal Beekdal Niet-draagkrachtige bodem Geen intensieve veehouderij

In de gemeente is geen stukje grond onbenut. Dat betekent dat wanneer we aan een perceel een nieuwe bestemming toekennen dat altijd ten koste van de oude bestemming gaat. Tegelijkertijd is veel van het Harderwijks grondgebied prachtige natuur van de Veluwe of oppervlaktewater van de Randmeren. Toch zeggen we in onze visie dat we de bodem leidend willen laten zijn voor de ontwikkeling. 

... voor het natuurlijk systeem

Dat wil zeggen dat we bij iedere transformatie eerst in beeld willen hebben hoe de bodem is samengesteld, of er ‘vergeten’ watersystemen bestaan en of we dat kunnen herstellen binnen de transformatie.

... voor het welbevinden van onze inwoners

De bodem is basis van onze voedselproductie. De agrarische sector in onze gemeente heeft een marginaal bestaan en intensieve veehouderij staat onder druk vanwege de stikstofproblematiek. Tegelijkertijd wil de gemeente inwoners meer betrekken bij de voedselketen met stadslandbouw op een biologisch en ecologisch verantwoorde wijze. 

 

 

 

4.2.2.2 Bodemsysteem sturend

Ophoging en vergraving Zeeklei Laagveen Dekzandvlakte Dekzandrug Rivierterras Stuifzandduin Stuwwal Strandwal Beekdal Niet-draagkrachtige bodem Grondwaterbeschermingsgebied Waterwingebied Hoogspanningsleiding ondergronds Hoofdgastransport

In de afgelopen decennia zijn we de hechting met de bodem kwijtgeraakt en zijn we met allerlei technische oplossingen de relatie tussen functie en bodemsoort kwijtgeraakt. De keerzijde van technische oplossingen is dat die – mede onder de invloed van klimaatverandering – kwetsbaar zijn gebleken en niet erg duurzaam. Door bodem en water (weer) sturend te laten zijn in de ruimtelijke ordening, kunnen we ook in de toekomst (met een ander klimaat) blijven leven, wonen en werken. In een veilige omgeving, met een gezonde bodem en voldoende en schoon water. De gemeente Harderwijk volgt daarmee het landelijke besluit (bron: Kamerbrief water en bodem sturend, Den Haag, november 2022). 
Door het principe ‘bodem sturend te maken in de ontwikkeling’ wordt de relatie tussen bodem en functie waar mogelijk hersteld. De bodem is drager voor functies. Verschillende bodemtypen scheppen (on)mogelijkheden voor gebruik. Een kleiige bodemsoort is bijvoorbeeld geschikt voor akkerbouw, een zandige bodemsoort geeft goede bouwmogelijkheden. De tabel geeft de verschillende bodemsoorten aan met hun kwaliteit. Kennis over de bodemsoorten geeft inzicht in gebruik daarvan. Daarom vormt de bodemsoortenkaart de basis voor de themakaart.

De bodem moet vitaal en efficiënt geordend worden. De druk op de ruimte in de bodem is inmiddels enorm hoog, we leggen allerlei infrastructuur aan in de bodem (riolering, elektriciteits- en glasvezelnetwerken, warmte/koude systemen, gasleidingen, ondergronds parkeren, drink- en grondwateronttrekkingen, etc.).

Tegelijkertijd is onze ruimte beperkt en wordt daarom efficiënt landgebruik gestimuleerd: zonnepanelen leggen we graag op daken, woningen bouwen we hoger om daarmee de bodem meer te ontzien (er blijft meer openbaar groen) en multifunctioneel ruimtegebruik is het streven. Daaronder valt ook dat onnodige bodemafdekking wordt verminderd en wordt ingezet op meer stedelijk groen.

• De komende jaren richten we ons hierbij op de volgende opgaven:

• De gemeente neemt de regie op de inrichting van de ondergrond en legt dat vast in het omgevingsplan.

• De gemeente gaat natuurinclusief (kringloop) bodemgebruik en -beheer stimuleren en zelf toepassen.

• De gemeente draagt bij aan:

  • het vasthouden van water; 

  • een verbeterde weerbaarheid tegen droogte;

  • beter inzicht in grondwateronttrekkingen (in samenwerking met waterschap en provincie);

  • inzetten op waterbesparing door bewoners en bedrijven (o.a. door communicatie).

• De gemeente draagt bij aan het realiseren van schoon en gezond water - door een goede invulling van de zorgplichten ten aanzien van afvalwater (rioolbeleid) - door maatregelen in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW) - bijzondere aandacht voor grondwaterbescherming in en rond het drinkwaterwingebied.

• De gemeente draagt bij aan het realiseren van ruimte voor water, o.a. door gebiedsgericht ruimte te maken voor vasthouden, bergen en afvoeren van water (mede op basis van de uitkomsten van de uitgevoerde klimaatstresstest).

 

Uiteraard blijft de gemeente Harderwijk bij al deze opgaven samenwerken met anderen: provincie, waterschap, Omgevingsdienst Veluwe (OVD), buurgemeenten en bewoners en bedrijven. 

4.2.2.3 Duurzame landbouw en beheer

Duurzame landbouw

Intensieve landbouwmethoden leiden op veel plekken tot degradatie van de bodemkwaliteit waarbij de bodem nog nauwelijks nutriënten of water vasthoudt. Duurzame landbouw is bijvoorbeeld natuurinclusieve kringlooplandbouw of regeneratieve landbouw. 

Met natuurinclusieve kringlooplandbouw kan de bodemkwaliteit worden verbeterd. Natuurinclusieve kringlooplandbouw heeft verwantschap met regeneratieve landbouw. Natuurinclusieve kringlooplandbouw is een productiemethode waarbij natuurlijke hulpbronnen worden versterkt in plaats van uitgeput. Ook bij het inrichten en onderhoud van de openbare ruimte worden natuurinclusieve kringloopmethoden toegepast met natuurinclusieve ontwerpen. 

Regeneratieve landbouw richt zich vooral op verbetering van de bodemkwaliteit. Praktijken die onder de noemer van deze vorm van landbouw worden toegepast, zijn onder andere: geen of minimale bodembewerking, gebruik van bodembedekkers, gewasrotatie en toepassing van biologische gewasbescherming (ipv chemische bestrijdingsmiddelen). Er wordt bijvoorbeeld minder gemaaid om grassen meer diep te laten wortelen en op bepaalde plekken worden veldbloemen ingezaaid om daarmee insecten meer habitat te bieden. De gemeente gaat deze vorm van bodemgebruik/beheer stimuleren en waar mogelijk zelf toepassen.

4.2.2.4 Beperken onnodig landgebruik en stimuleren multifunctioneel gebruik

Wateroverlast calamiteit knelpunt Overstortzoekgebied Waterberging Wateroverlastzone

Voor bebouwd gebied betekent het sturend zijn van bodemsystemen dat de effecten van klimaatverandering bepalend zijn bij locatiekeuze en inrichting van gebieden voor woningbouw. Dat houdt in dat er geen bebouwing komt op locaties met negatieve effecten voor noodzakelijke waterberging en ingezet wordt op een klimaatadaptieve en natuurinclusieve bebouwde omgeving. In de openbare ruimte worden materialen toegepast die zorgen dat de bodem zo min mogelijk wordt afgedekt. 

In de bodem wordt water geïnfiltreerd of geborgen om wateroverlast te voorkomen en de effecten van langdurig droge perioden te beperken. In Harderwijk doen we dat in de basisstructuur. Tegelijkertijd is de loop van het grondwater van belang omdat in delen van de bebouwde kom van Harderwijk het grondwater vrij hoog kan komen te staan. 

4.2.2.5 Sponswerking bodem vergroten

Een van de maatregelen om de effecten van de klimaatverandering te beperken is de sponswerking van de bodem vergroten. Dat kan niet overal in dezelfde mate omdat dit afhangt van de doorlatendheid van de bodem en de grondwaterstand. Daarom is er een afkoppelkansenkaart ontwikkeld die aangeeft in welke gebieden er nog kansen liggen om meer regenwater lokaal te verwerken (in de bodem, in het groen of in het oppervlaktewater). Door middel van educatie en voorlichting worden bedrijven en particulieren gestimuleerd af te koppelen en bij nieuwe ontwikkelingen gescheiden systemen als uitgangspunt te hanteren. 

4.2.2.6 Gradiënten buitengebied

Randmeer Verbindingszone Veluwe – Randmeren Veluwe

Het buitengebied tussen randmeren en de Veluwe kent veel verschillende bodemtypes. Dat maakt deze overgang vanuit ecologisch oogpunt interessant om biodiversiteit te bevorderen. Om een duidelijke scheiding tussen Hierden en Harderwijk te behouden wordt een ecologische verbindingszone gerealiseerd tussen Veluwe en randmeren.

4.2.2.7 Wolderwijd/Veluwemeer

Kustzone Randmeer Recreatie

Een vaak vergeten bodem is de bodem van de Randmeren. Voor Harderwijk is dat met name het Wolderwijd. De kwaliteit van het water van het Wolderwijd is goed, zeker in vergelijking met de zuidelijke Randmeren of het Markermeer. Het Wolderwijd en het Veluwemeer hebben een sterk recreatieve functie en worden ook door de beroepsvaart gebruikt. 

Instandhoudingsdoelen voor verschillende soorten (o.a. Roerdomp, Grote Karekiet, Kleine Zwaan, diverse soorten duikeenden) worden gerespecteerd en onderzocht moet worden welke maatregelen worden genomen om de aantallen voor deze soorten te laten toenemen. Het principe “Het natuurlijk systeem is de drager voor de ontwikkeling” zoals beschreven in paragraaf 1.3.1 wordt hierbij aangehouden.

In de tijd van de Zuiderzee is de bodem voor de Veluwekust aangezand. “ Na de aanleg van de Flevopolders zijn de Randmeren ontstaan, gekenmerkt door ondiepe waterplassen. Deze ondiepe waterplassen hebben aan de Veluwse zijde een vloeiende overgang van water naar land.

Harderwijk staat er voor open om samen met betrokken partners (o.a. Gastvrije Randmeren, Rijkswaterstaat, Provincie Flevoland, natuurbeheerders, etc.) te verkennen of, en zo ja, welke maatregelen wenselijk zijn waarbij de Natura 2000-doelen prioritair zijn. In onderzoek kan worden bekeken hoe instandhoudingsdoelstellingen en herstelopgaven zich verhouden tot wensen vanuit de oever- en waterrecreatie.

 

4.2.3.1 Watersysteem is leidend voor de ontwikkeling

Oppervlaktewater Kustzone Randmeer Recreatie Historische beek Beekdal Hierdense beek Waterscheiding Infiltratiegebied Grondwaterbeschermingsgebied Waterwingebied Kwelgebied Hogere concentraties arseen Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone Hoofdriool

Harderwijk heeft al bijna 8 eeuwen iets gehad met water. Begonnen als een nederzetting op de plaats waar een zanderige uitloper van het Veluwemassief in de Zuiderzee stak. Direct aan zee en toch 3 meter hoog en droog. En op die zandrug een beekje met goed Veluws grondwater. Restanten hiervan zijn nog terug te vinden in het Hortuspark, bij de Sypel en langs de Graaf Ottolaan. Aan de flanken van het Veluwemassief ontspringen deze beken doordat diep grondwater uit de bodem opwelt (kwel).
De zee en de grachten boden eeuwen lang bescherming tegen vijanden. De zee speelde een belangrijke rol bij de handel (Hanzestad) en de bedrijvigheid (Visserij). Soms werd datzelfde water bedreigend bij springvloed of storm met schipbreuk en overstroming tot gevolg. Ook veroorzaakte vervuild water in de open riolen en slechte hygiëne vreselijke ziekten. 

... voor het natuurlijk systeem

De stadsbeek is verdwenen uit de binnenstad, de Zuiderzee werd IJsselmeer, het vuile afvalwater gaat naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie, de zeespiegel stijgt, de bodem daalt, de verstedelijking neemt toe en het klimaat verandert. In de komende decennia krijgen we in toenemende mate te maken met enerzijds drogere zomers en anderzijds nattere winters met meer en zwaardere regenbuien en een toenemende kans op wateroverlast. En dus gaan watersystemen leidend zijn in ons handelen zodat we ook in 2040 droge voeten houden.

... voor het welbevinden van onze inwoners

In het moderne Nederland zien we water vaker als vriend dan als vijand. Altijd schoon drinkwater en op veel plaatsen betrouwbaar schoon zwemwater zijn daarvan voorbeelden die door de meeste mensen als vanzelfsprekend worden gezien. Dat er achter die vanzelfsprekendheid een wereld aan organisaties en techniek schuil gaat wordt vaak niet beseft. Zo zorgen de drinkwaterbedrijven voor de omzetting van grondwater of oppervlaktewater naar drinkwater, de waterschappen voor peilbeheer voor landbouw en natuurbeheer en ook voor de zuivering van afvalwater naar een kwaliteit die op natuurlijk oppervlaktewater geloosd kan worden. 

Met de aanleg van de spoorlijn, de A28 en de Groene Zoomweg zijn een aantal hoger gelegen lijnstructuren in de stad aangebracht die op sommige plaatsen haaks op de natuurlijke helling liggen. Bovendien zijn er in het verdere verleden sloten langs wegen gedempt voor de aanleg van fietspaden of riolering. Uit wateroverlastberekeningen blijkt dat met name een aantal gebieden ten zuidoosten langs de spoorlijn gevoelig zijn voor wateroverlast door een combinatie van genoemde factoren.

 

4.2.3.2 Water is sturend

Hoofdgroenstructuur Oppervlaktewater Recreatie Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone

Het hoofdprincipe voor waterbeleid is dat water leidend is bij ingrepen in de fysieke leefomgeving. Dus bij nieuwe initiatieven wordt onderzocht hoe het watersysteem wordt behouden, hersteld en waar mogelijk versterkt, waarbij: 

 

• a.

  het watersysteem voldoende robuust moet zijn om problemen ten gevolge van de klimaatverandering op te kunnen vangen; 

• b.

  ecologische systemen in het stedelijk water voldoende kansen geeft; 

• c.

  veiligheid bij de inrichting voldoende aandacht krijgt. 

 

Bij elke ruimtelijke ontwikkeling wordt daarom in een vroeg stadium getoetst hoe om te gaan met oppervlaktewater (recreatie), grondwater, kwel, hemelwater en afvalwater en wordt onderzocht hoe waterstructuren ingepast kunnen worden in overige infrastructuur (wegen en groen). Het doel is om een gezond, veerkrachtig, kwalitatief goed, aantrekkelijk en op de toekomst berekende watersysteem/waterketen* te creëren dat aansluit bij de natuurlijke omstandigheden op en om het Harderwijks grondgebied. Daarbij willen we oppervlaktewater als belangrijk onderdeel van het karakter van Harderwijk behouden. Water is daarnaast multifunctioneel en heeft samen met het groen een belangrijke recreatieve betekenis. De gemeente streeft er naar het optimaal evenwicht tussen de verschillende functies natuur, recreatie, beleving en economie van het water in en rondom Harderwijk te behouden. 

In Harderwijk wordt daarom het natuurlijk (water)systeem als leidend principe gehanteerd. Wateropvang wordt in de basisstructuur gecombineerd met andere ruimtevragers zoals sportveldjes en hoofdgroenstructuur. De gemeente anticipeert op droge zomers en natte winters met natuurlijke dynamiek. Vergroenen van de openbare ruimte en met name volwassen groen helpt bijvoorbeeld tegen wateroverlast: het houdt water vast op bladeren en laat dat verdampen en neemt geïnfiltreerd water op via de wortels. De historische vestinggordel rond de binnenstad maakt onderdeel uit van het vasthouden van water en functioneert als waterretentiebekken. Bij nieuwe ontwikkelingen worden bovenstaande principes gehanteerd als ontwerpeisen.

 

* De waterketen is volgens medische wetenschappers de belangrijkste uitvinding waarmee de gezondheid en de levensverwachting van de inwoners in stedelijke gebieden enorm is verbeterd: zuiver drinkwater en geen contact met ziekteverwekkend afvalwater.

4.2.3.3 Afvalwaterketen

Oppervlaktewater Overstortzoekgebied Hoofdriool

De afvalwaterketen bestaat uit een systeem van aansluitingen (woningen en bedrijven), kolken, riolen, gemalen, transportriolen, randvoorzieningen en een rioolwaterzuivering installatie. 
Vanuit het watersysteem komt het water in de afvalwaterketen, voor een deel gebeurt dit via de afvoer van huishoudelijke afvalwater (afkomstig uit de kraan). Vanuit de afvalwaterketen kan op verschillende manieren (overstorten en het RWZI effluent) water worden teruggebracht in het watersysteem. In onderstaand figuur is de relatie tussen afvalwaterketen en watersysteem schematisch weergegeven. Het omkaderde gedeelte is de afvalwaterketen, op verschillende momenten is er een overgang naar het watersysteem.
Het streven is om de hemelwaterafvoer los te koppelen van het rioleringssysteem waarmee riooloverstorten worden voorkomen.

Het schema laat ook zien dat Harderwijk onderaan de keten zit en daarmee afhankelijk is van de gemeenten Ermelo en Putten. In afspraken met de waterbeheerders zal iedere gemeente haar uiterste best moeten doen om overstorten te voorkomen en dus hemelwaterafvoer los te koppelen van het rioleringssysteem. Harderwijk zal waarschijnlijk ondanks de inspanningen een overstort in stand moeten houden omdat particulieren niet verplicht zijn af te koppelen.

4.2.3.4 Grondwater en kwel

Historische beek Kwelgebied

In de laaggelegen gebieden rondom het Veluwe Massief treedt kwel op. In feite betreft dit hemelwater dat in hoger gelegen gebieden is gevallen, in de bodem zakt en onder de grond ‘de heuvel afstroomt’. Op bepaalde punten, vooral aan de voet van ‘de heuvel’, komt dit grondwater weer aan het oppervlak in de vorm van natte gebieden met hoge grondwaterstanden (kwel) en kleinschalige oppervlakkig waterafvoer zoals sprengen, bronnen en beken. 
Een voorbeeld van zo’n kwelgebied in Harderwijk is Drielanden. Dit gebied kent hoge grondwaterstanden en overtollig water werd voorheen via greppeltjes, slootjes en beekjes naar het Wolderwijd afgevoerd. Om een voldoende droog gebied te verkrijgen voor woningbouw zijn singels met sprengkoppen aangelegd waarmee grondwater wordt ingevangen en afgevoerd. Het water dat hier vrijkomt is van relatief hoge kwaliteit. Als met de vaststelling van de omgevingsvisie water en bodem sturend worden, is deze systematiek niet langer de gehanteerde methode.
Het algemene principe dat de gemeente hanteert, is dat eigenaren van gebouwen en percelen zelf verantwoordelijk zijn voor de verwerking van overtollig grondwater, tenzij dit in het belang van de leefbaarheid of volksgezondheid niet haalbaar en niet doelmatig is. Dit geldt specifiek voor de bebouwde omgeving. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt naar gebiedstypen. De zorgplicht geldt dus ook voor de gemeente zelf als gebouw- en perceeleigenaar.

4.2.3.5 Verontreinigingen in de bodem

Intrekgebied Kwelgebied Hogere concentraties arseen

Verspreiding van bestaande bodemverontreinigingen door grondwaterstromen moet worden voorkomen. Bodemonderzoek moet daarom onderdeel zijn van ruimtelijke ontwikkelingen en daarin moet aangetoond worden of er sprake is van verontreiniging en hoe wordt voorkomen dat dit zich verspreidt.
In kwelgebieden zijn verhoogde concentraties arseen aangetroffen in zowel grond als grondwater. In de bodembeheernota is aangegeven hoe hier mee om te gaan. Het is van belang om daarbij extra aandacht te hebben bij de intrekgebieden. Intrekgebieden zijn gebieden waar het infiltrerende (regen)water vele jaren later gebruikt gaat worden als grondwaterbron voor drinkwater. Intrekgebieden in relatie met de drinkwatervoorziening zijn ook sturend bij het toewijzen van groen/blauwe structuren in de stad en afkoppeling van (schoon) regenwater.

4.2.3.6 Grondwaterfluctuatiezone

Grondwaterfluctuatiezone

In het gebied dicht langs de voormalige Zuiderzeeoever is de grondwaterstand van nature hoog en zijn door de mens door de eeuwen heen afwateringsystemen gegraven om de grondwaterstand te kunnen beheersen. Op de hoge zandgronden zat en zit het grondwater zo diep dat deze ‘nooit’ vlak onder maaiveld zal komen. De zone daartussen wordt de grondwaterfluctuatiezone genoemd (zie themakaart Water). In deze zone zit het grondwater momenteel nog voldoende diep voor de functie grondgebonden wonen, maar mocht de grondwaterstand structureel gaan stijgen, dan ontbreken de voorzieningen om overlast door hoge grondwaterstanden te voorkomen. Deze zone loopt in de stad Harderwijk ruwweg parallel aan de spoorlijn en buigt oostelijk af richting Hierden Dorp. Het grondwatersysteem in onze gemeente wordt sterk beïnvloed door de Flevopolder aan de ene zijde en de robuuste ‘zoetwaterbel’ onder het Veluwemassief. Bij initiatieven in deze zone geldt het principe van de eigen verantwoordelijkheid zoals beschreven bij grondwater.

4.2.3.7 Infiltratie

Infiltratiegebied

Sommige delen van de stad lenen zich voor infiltratie. Infiltratie is het proces waarbij regenwater in de bodem wordt opgenomen in de onverzadigde zone. Dat wil zeggen in de laag tussen maaiveld en grondwater. Het openbaar gebied én ook tuinen van particulieren moeten zoveel mogelijk worden ingericht zodat het water in de bodem kan zakken. Verhardingen met asfalt, bakstenen en tegels moeten zoveel mogelijk voorkomen worden of waterdoorlatend zijn.

4.2.3.8 Oppervlaktewater

Oppervlaktewater Beekdal Beekdal Hierdense beek Overstortzoekgebied Hoofdriool

In principe wordt kwalitatief hoogwaardig water zo goed mogelijk benut. Daarnaast geldt het principe dat oppervlaktewater functioneel is en niet kunstmatig in stand wordt gehouden (makelaarswater). 
In het buitengebied en rondom dorp Hierden is een stelsel aanwezig van kleinschalige droog gevallen bermsloten. Hoewel er sloten bij zijn waar jarenlang geen water van betekenis in te zien is, zijn deze sloten de enige manier om overtollig water uit het gebied af te voeren als het wel een keer nodig is. Dat kan zijn na uitzonderlijk zware wolkbreuk of na een langdurige periode van constante neerslag in combinatie met hoge grondwaterstanden. De aangewezen beschermingszones natte landnatuur kunnen met betrekking tot waterafvoer of water vasthouden hierin ook een rol spelen.
Met de Hierdense beek kent de gemeente een unieke beek gevoed met regenwater van de Veluwe. Hoger in het systeem wordt deze beek nog gebruikt voor rioolwater overstorten. Bovenstrooms -en ver buiten de gemeentegrens- bevinden zich een beperkt aantal noodoverstortlocaties. Alleen bij extreme neerslag kan via deze overstorten sterk verdund ongezuiverd rioolwater op de beek wordt geloosd.
Gemeenten en waterschap streven er naar om het op riolering aangesloten verhard oppervlak terug te dringen om dergelijke overstorten op oppervlaktewater (of de bodem) te voorkomen.

4.2.3.9 Waterkwaliteit Stadswateren

Oppervlaktewater Overstortzoekgebied

Een goede kwaliteit van het oppervlakte water kan alleen worden verkregen door voedingsarm en helder water. Zodra te veel voedingstoffen (nitraten en fosfaten) in het water voorkomen ontstaat al snel de bekende groene soep door algen of kroos. De voedingsstoffen komen in het water door landbouwactiviteiten (buitengebied), riool overstorten, uitwerpselen van watervogels, hondenpoep, brood (eendjes voeren), lokvoer en bladval. 
Het is praktisch onmogelijk om stadswater helder te krijgen door het treffen van een enkelvoudige maatregel. Naast het terugdringen van de riooloverstorten zou dat ook minder populaire -en lastig te handhaven- maatregelen zoals het verplichten tot het opruimen van hondenpoep langs de stadwateren en het verbieden van het voeren van eenden getroffen moeten worden. Met een riooloverstort of inspoeling van uitwerpselen van honden en watervogels komen ook ziektekiemen in het water die onzichtbaar zijn. Het wordt daarom met klem afgeraden om in stadswateren te zwemmen, ook al ziet het water er schoon uit en/of groeien er waterplanten in.

 

4.2.3.10 Zwemwater

Oppervlaktewater Randmeer Recreatie

Droogte in combinatie met hitte kan leiden tot verslechtering van de kwaliteit van het oppervlaktewater terwijl de behoefte aan recreatie in/op/langs oppervlaktewater toeneemt. Een toenemende onbalans tussen seizoenen: neerslagoverschot t.o.v. neerslagtekort en een toenemende onbalans tussen vraag en beschikbaarheid van schoon zoetwater. Door een hoog nutriëntengehalten in de Veluwerandmeren in combinatie met ecologische factoren moet rekening gehouden worden met een omslag van helder naar troebel oppervlaktewater. Door de opwarming van het oppervlaktewater ten gevolge van de klimaatverandering kunnen vaker periodes met algenbloei (blauwalg) optreden waardoor het water op dat moment niet geschikt is als zwemwater.
Door de klimaatverandering moet er rekening mee worden gehouden dat knelpunten met de waterkwaliteit vaker op gaan treden. Provincie Gelderland ziet toe op de naleving van de Europese zwemwater richtlijn en de waterbeheerders bepalen welke locaties geschikt zijn als aangewezen zwemwaterlocatie. Op deze locaties wordt de waterkwaliteit gedurende het zwemseizoen gecontroleerd. In Harderwijk zijn er drie aangewezen zwemwaterlocaties: Palmbosweg, het strandeiland en het Dolfinarium strand. Verder zijn er net buiten onze gemeente op korte afstand nog twee zwemwaterlocaties in de buurt: Strand Horst en Harderstrand. Dit zwemwater wordt gemonitord en de kwaliteit is daarmee geborgd. De gemeente streeft naar een goede zwemwaterkwaliteit aan alle strandjes aan de Randmeren.

4.2.3.11 Drinkwater

Grondwaterbeschermingsgebied Waterwingebied Intrekgebied

De provincie is leidend in de bescherming van grondwater bestemd voor de openbare drinkwatervoorziening. De gemeente volgt het beleid dat hiervoor in de provinciale omgevingsvisie en -verordening wordt opgenomen en neemt de ruimtelijke beschermingsregels van de provincie over die gelden voor de gebieden aangewezen als: waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied, koude-warmteopslagvrije zone, boringsvrije zone en intrekgebied. Op de bijgevoegde kaart van de gemeente zijn de verschillende beschermingszones voor drinkwater die gelden te vinden. Onder de zorgplicht valt ook het beschermen van de infrastructuur en de productiemiddelen (zoals pompen) die nodig zijn voor de levering van drinkwater aan inwoners.

Ten behoeve van de gezondheid van onze inwoners streven de gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijf Vitens naar een duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. Dat betekent dat:

• inwoners en bedrijven zich bewust zijn van drinkwatergebruik en verspilling tegengaan;

• inwoners en bedrijven zich bewust zijn van de consequenties van het wonen en werken binnen een grondwaterbeschermingsgebied/ intrekgebied en hun invloed op de drinkwaterkwaliteit;

• dat functies binnen drinkwaterbeschermingsgebieden geen negatieve invloed hebben op de drinkwaterkwaliteit.

 

 

 

4.2.4.1 Groen als essentieel onderdeel van de leefomgeving

Hoofdgroenstructuur Kustzone Open en waardevol landschap Veluwe Stadspark Duurzame landbouw Fijnmazige groenstructuur Stadslanderijen Enkenlandschap Weidelandschap Randmeerlandschap Boslandschap

Natuur en groen leveren een belangrijke toegevoegde waarde aan de leefomgeving voor mensen en dieren. Een waarde voor het welbevinden van onze inwoners, werkers en bezoekers die lastig in geld is uit te drukken. Natuur en groen leveren ons enorm veel diensten, gratis en voor niks (zie afbeelding op de volgende pagina).

... voor het natuurlijk systeem

Natuur en groen zijn essentieel voor opgaven als biodiversiteit, klimaat, circulariteit, gezondheid en energie. Denk bijvoorbeeld aan de productie van voedsel en grondstoffen, klimaatadaptatie zoals het opvangen van water en bieden van verkoeling, leefgebied voor (kwetsbare) dier- en plantensoorten, recreatief gebruik en bijzondere natuurwaarden.

... voor het welbevinden van onze inwoners

Natuur en groen hebben een zeer positief effect op het welbevinden van de mens: het biedt de beleving van rust, seizoenen en schoonheid. Groen en natuur nodigen uit tot bewegen en ontmoeten, werken stress verlagend, mensen worden er blij van, medicijngebruik en ziekteherstel nemen af en prestaties van werknemers en leerlingen nemen toe in een groene omgeving! 

 

4.2.4.2 Natuur en groen als voorwaardige functies

Hoofdgroenstructuur

Natuur en groen zijn een volwaardige functie bij politieke en economische afwegingen. Samen met inwoners en ondernemers gaat de gemeente hiermee aan de slag. Door: 

 

• a.

  samen te werken aan natuur waarin het unieke natuurlijk systeem als basis dient;

• b.

  samen te investeren in meer en natuurlijker groen en;

• c.

  samen in te zetten op natuurlijker samenwerken en beleven.

4.2.4.3 Omdenken

Groen is ook laten! Waar groen is, is niet zo maar ‘ruimte’ meer voor iets anders. Groen is geen restruimte of sluitpost, maar volwaardig onderdeel van de ruimtelijke ordening. En natuurlijk gaat Harderwijk niet op slot, maar bij ontwikkelingen dient de kwaliteit van natuur en groen naderhand minstens zo hoog te zijn als voordat deze ontwikkelingen plaatsvonden.

4.2.4.4 Het vergroten van de biodiversiteit

Zoekgebied wijkhub

Wat is nou precies biodiversiteit ten opzichte van groen en natuur? Deze begrippen worden veel door elkaar gebruikt maar hebben een eigen betekenis. Niet al het groen is natuur en niet alle natuur is groen. Zo omvat natuur ook fauna, maar weer geen cultuur- en productiegewassen. En zo is ‘biodiversiteit’ niet alleen de verscheidenheid aan ecosystemen, maar ook de verscheidenheid aan soorten en genen binnen deze soorten.
Biodiversiteit is een belangrijk onderdeel binnen natuur en groen. Biodiversiteit – ook wel ‘biologische diversiteit’ genaamd – is de verzamelnaam van de uitzonderlijke variatie aan ecosystemen, leven op aarde en variatie binnen al het leven op aarde. Ons groen en onze natuur vormde ooit een enorme rijkdom aan biodiversiteit, maar steeds meer soorten verdwijnen door direct toedoen van de mens, of indirect door bijvoorbeeld klimaatverandering.
Zo vormden en vormen al deze soorten samen een toren, en ‘wij’, de mens, zijn hier ook onderdeel van. Elke keer wanneer er een soort verdwijnt of zelfs uitsterft, valt er een blokje uit de toren waardoor de toren steeds instabieler wordt. De ‘biodiversiteitstoren’ brokkelt steeds verder af met als gevolg dat ecosystemen omvallen of op sommige plekken zelfs verdwijnen. Dit is van grote invloed op de mens en het functioneren van de mens, aangezien de mens afhankelijk is van diensten die ecosystemen ons leveren. Een hogere soortenrijkdom, en daarmee een hogere biodiversiteit betekent dat de toren waar wij onderdeel van zijn stevig kan blijven staan. Het vergroten van biodiversiteit in ons groen en onze natuur is dus van levensbelang!

 

Wanneer gesproken wordt over ‘het vergroten van biodiversiteit’ wordt bedoeld ‘diversiteit van genen, soorten, ecosystemen, e.d.’. En daarnaast wordt onder biodiversiteitsverlies ook (vooral) bedoeld het verlies aan natuur als zodanig (oppervlaktes, biomassa, populaties). Het functioneren van ecosysteemdiensten is namelijk afhankelijk van een robuuste en voldoende kwalitatieve hoeveelheid natuur. Met andere woorden: populaties en hun leefomgeving moeten robuust genoeg zijn om te kunnen overleven.

 

4.2.4.5 Waardevolle groene (be)leefomgeving

Hoofdgroenstructuur Veluwe Fijnmazige groenstructuur

Binnen de gemeente vormt het basisnetwerk een structuur om veel gebieden groen en biodivers in te richten. Omdat groen zo belangrijk is voor de gezondheid en het welzijn van onze inwoners, is het van belang dat er op stadsniveau voldoende grote groene gebieden zijn. Binnen de wijken en buurten streven we naar een groene (be)leefomgeving die geschikt is voor speelplekken, buurt- en wijkontmoeting, bewegen en sportbeoefening. Het principe dat daarin gehanteerd wordt is de zogenaamde 3‑30‑300 regel. Dat houdt in dat men vanuit een woning zicht heeft op tenminste 3 volwassen bomen, 30% van de oppervlakte in elke wijk is voorzien van een bladerdak en voor iedereen binnen 300 meter vanaf de woning een park of groene ruimte van tenminste 1 hectare aanwezig is. Met de basisstructuur worden in de stad groene plekken verbonden evenals sportclusters en ontmoetingsplekken. Deze plekken worden vervolgens verbonden aan grotere natuursystemen om het stedelijke gebied zoals Natura 2000 en de Hierdense Enken.
Nieuwe aanplant in de stedelijke omgeving wordt diverser. In overleg met wijk- en buurtbewoners wordt gekeken naar een gezamenlijke aanpak. Voedselbossen, tiny forest, pluk- en moestuinen worden daar onderdeel van.

 

4.2.4.6 Cultuurhistorisch landschap en groen

Open en waardevol landschap Stadslanderijen Enkenlandschap Weidelandschap Randmeerlandschap Boslandschap

In Harderwijk/Hierden worden bos-, enken-, weide- en randmeerlandschap herkend. In deze gebieden worden cultuurhistorische landschapselementen versterkt. In het buitengebied zijn dat bijvoorbeeld bosjes, lanen & houtwallen in het waardevolle open enkenlandschap en sloten & plasdraszones in het weidelandschap. In de stad zijn dat lanen en oude structuren. Deze vormen zowel verbindingen als een thuis voor veel soorten. Daarnaast geeft het karakter en verhogen ze de beleving van het landschap. Bij nieuwe ontwikkelingen wordt rekening gehouden met het karakter van het lokale cultuurhistorisch landschap: qua kavelstructuur, landgebruik, karakteristieke beplantingselementen, etc. 

 

4.2.5.1 Anticiperen op klimaatverandering en verkleinen ecologische voetafdruk

Energiebesparende maatregel Verhoogde kans op hittestress Wateroverlast calamiteit knelpunt Overstortzoekgebied Waterberging Wateroverlastzone Risico onbeheersbare natuurbrand

Klimaatverandering is een gegeven. Daar kunnen we niet heel snel iets aan veranderen. Wel kunnen we proberen om systemen duurzaam te maken en zo min mogelijk belastend voor onze planeet. Bij iedere ontwikkeling wordt expliciet aandacht gegeven aan het verkleinen van onze ecologische voetafdruk. Daarnaast gaat de gemeente anticiperen op de gevolgen van klimaatverandering.

... voor het natuurlijk systeem

Betekent dat de gemeente meedenkt over zeespiegelstijging, over droogte en extreme piekbuien en hoe systemen worden aangepast op deze omstandigheden. In de omgevingsvisie geven we bij verschillende thema’s aan hoe we klimaatverandering proberen te voorkomen als klein radertje in het grote globale geheel. Daarin sluiten we aan bij het energieakkoord dat uitgewerkt wordt in de regionale energiestrategie (RES). 

... voor het welbevinden van onze inwoners

Ondertussen raken we gewend aan hoe kelders en soms huizen onderlopen (Limburg, 2022), hoe wegen onbegaanbaar worden en hoe in hetzelfde jaar de natuur verdroogt. Hoe hittestress in stedelijke gebieden de gezondheid schaadt en hoe we inmiddels nadenken over hoe woningen naast verwarming ook koeling nodig hebben.

4.2.5.2 Adaptatie van klimaatverandering oplossen in de basisstructuur

Hoofdgroenstructuur Verhoogde kans op hittestress Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone Hoofdriool

Binnenstedelijk is de basisstructuur hét antwoord op klimaatverandering. Door een robuuste groene matrix over de stad en buitengebied te leggen ontstaat de ruimte om hittestress en wateroverlast te integreren in de basisstructuur. Dat betekent dat de basisstructuur het natuurlijke systeem volgt om op die manier adequaat de gevolgen van klimaatverandering te kunnen verminderen.
Als gevolg van klimaatverandering krijgen we vaker te maken met extreme regenval. De riolering is daar niet op berekend en water zal dan over het maaiveld zijn weg vinden. Daarbij ontstaan problemen voor de bereikbaarheid door hulpdiensten. Op de kaart zijn deze belangrijkste plekken aangegeven waar in de komende jaren oplossingen moet worden gezocht om water tijdelijk te kunnen bergen.

 

4.2.5.3 Boomrijke stedelijke omgeving

Verhoogde kans op hittestress

Voor het tegengaan van klimaatverandering zijn bomen van belang. In het openbaar gebied krijgen groen en met name bomen de ruimte, want bomen helpen bij het vasthouden van water, bevorderen het infiltreren van water in de bodem, geven schaduw tegen hittestress, herbergen beestjes voor biodiversiteit  (zie paragraaf 4.2.3), zijn zeer waardevol voor een prettig en gezond leefklimaat, zetten CO₂ om in zuurstof en zijn gewoon mooi om naar te kijken.
Het inzetten op een boomrijke “stedelijke” omgeving gaat helpen. Groeiplaatsen-beleid wordt het nieuwe beleid. Dat wil zeggen dat in onze openbare ruimte blijvend plaats wordt gereserveerd voor volwassen groen. Door behoud van goede groeiplaatsen en fors te investeren in goede groeiplaatsen of door ruimte te creëren (eventueel door te investeren in technische oplossingen) voegen we nieuw groen toe in wijken en buurten, in eerste instantie in de basisstructuur. Het resultaat zal een veel gezonder bomenbestand zijn dat ook veel duurzamer in stand te houden is met alle positieve effecten van dien. 

4.2.5.4 Ruimtelijke initiatieven

Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing Verhoogde kans op hittestress Risico onbeheersbare natuurbrand 

Bij herstructureringsopgaven wordt gezocht naar geïntegreerde oplossingen om hitte tegen te gaan en te anticiperen op extreme regenval. Dit leidende principe is voorwaardelijk bij (her)ontwikkeling. Bij beheer van het bosgebied wordt rekening gehouden met maatregelen die onbeheersbare bosbranden voorkomen of bij calamiteiten de beheersbaarheid daarvan vergroten. Bij groot onderhoud en herstructurering wordt ingezet op gescheiden rioolsystemen. Bij verhardingen in de openbare ruimte zal waar mogelijk water doorlaatbaar materiaal worden toegepast ter bevordering van infiltratie.

 

 

4.2.5.5 Ecologische voetafdruk

De klimaatverandering is het gevolg van ons handelen in vooral de afgelopen 150 jaar. Dat verander je niet zo maar even en daarom worden er op globaal niveau afspraken gemaakt om te zorgen dat we zuiniger omspringen met dat wat de aarde ons te bieden heeft. Als ieder mens hetzelfde consumptiepatroon zou hebben als de gemiddelde Nederlander, dan zou dat de mensheid in totaal 5 keer meer verbruiken dan de aarde kan opbrengen.

Dat moet anders als we nog wat willen overlaten voor anderen op onze planeet en voor mensen die na ons leven. In een duurzame toekomst heeft de volgende generatie minimaal dezelfde kansen als de huidige generatie. Daarvoor zal het roer om moeten. We moeten anders gaan werken, denken en handelen. Minder gericht op groei, meer gericht op hernieuwbaar en regeneratie. De gemeente neemt het voortouw in de verkleining van onze ecologische voetafdruk. 
Dat is slecht verenigbaar met de groei van woningaanbod e.d. Een ontwikkeling zorgt over het algemeen voor een verder gebruik van grondstoffen en ruimte. Met dit beginsel bedoelen we dan ook dat iedere ontwikkeling duurzaam is, dat wil zeggen energieneutraal, liefst energieleverend, gebouwd met circulaire en/of lokaal en hernieuwbaar geproduceerde grondstoffen en natuurinclusief. Elke ontwikkeling draagt er op langere termijn aan bij dat de gemiddelde ecologische voetafdruk per inwoner kleiner wordt en dus ook dat de relatieve ecologische voetafdruk van onze gemeente als geheel kleiner wordt.

4.2.5.6 Afval en grondstoffen

Circulaire economie

In Harderwijk worden de richtlijnen van VANG (Van Afval Naar Grondstof) gehanteerd als kern van duurzaam afvalbeheer en de gemeentelijke inzet voor een circulaire economie. VANG beantwoordt de missie om afval te verminderen, grondstoffen efficiënt te hergebruiken en een duurzaam bewustzijn te creëren binnen de Harderwijkse samenleving.
Een flexibele afvalinzameling en een actieve dialoog met inwoners staat centraal in het Harderwijks afvalbeleid. Educatie en bewustwording zijn belangrijke gespreksonderwerpen in het betrekken van de samenleving bij het vraagstuk van afvalverwerking en circulariteit. Daarbij zijn in het afval- en grondstoffenbeleid de R-ladder principes* van de circulaire economie de belangrijkste leidraad. De gemeente zorgt voor de juiste infrastructuur om afval en grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk te recyclen. Dit geldt voor fijn en grof huishoudelijk restafval.

Belangrijk binnen het beleid, is de verduurzaming van de afvalinzamelingsvloot. De gemeente schakelt over naar afvalinzamelingsvoertuigen die elektrisch rijden of op milieuvriendelijke brandstoffen. Deze stap draagt bij aan de vermindering van onze ecologische voetafdruk. 
Daarnaast worden de nieuwste technologische ontwikkelingen op het gebied van afval en circulariteit nauwlettend in de gaten gehouden, zodat voortdurend wordt geïnnoveerd.

 

 

 

 

* De R-ladder principes verwijzen naar een hiërarchie van strategieën voor het beheer van grondstoffen en het minimaliseren van afval. De ‘R’ in de R-ladder staat voor verschillende stappen, waaronder Refuse (weigeren), Reduce (verminderen), Reuse (hergebruiken), Repair (repareren), en Recycle (recyclen).

4.3.2.1 De leefomgeving als gezondheidsmotor

Ontmoetingsgebied wijkniveau Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone Tankstation Tankstation met LPG Tankstation te vervallen of verplaatsen Asbestverdacht Geen intensieve veehouderij Asbestweg (indicatief) Aandachtsgebied hoogspanningsleiding Hoogspanningsleiding ondergronds Hoofdgastransport Aandachtsgebied milieu

De Omgevingsvisie beschrijft hoe we een fijn en gezond woon- en leefklimaat creëren. Een gezonde leefstijl hoort daarbij en de komende decennia gaat Harderwijk zich inzetten om een openbaar gebied te scheppen dat uitnodigt tot wandelen, fietsen, recreëren in de buitenruimte, spelen en sporten. Daarnaast gaat de gemeente zich inzetten om onveilige en/of ongezonde situaties op zijn minst te verminderen en waar mogelijk uit te bannen.

... voor het natuurlijk systeem

Gezondheid heeft alles te maken met een gezonde leefomgeving. De groene ruimte en een goed werkend ecologisch systeem werkt positief op ons mentaal welbevinden. Maar ook het duurzaam beheer van water en bodemsystemen zoals beschreven in de paragrafen 4.1.1 en 4.1.2 dragen bij aan ons mentale welbevinden al was het maar om stress vanwege wateroverlast en hitte te voorkomen. De grote druk op de ruimte (vanuit de vele gebruikswensen) vraagt om begrenzing in dit gebruik. Om de kwaliteit van lucht, water en bodem te beschermen.

... voor het welbevinden van onze inwoners

De gemeente zorgt voor een gezonde leefomgeving waarin de openbare ruimte, het verkeerssysteem, de bereikbaarheid en toegankelijkheid van voorzieningen allemaal bijdragen aan een prettige, veilige en gezonde leef-, woon- en werkomgeving. Voor de veiligheid van inwoners en werknemers in onze gemeente hanteert de gemeente randvoorwaarden voor gebieden waar meer of minder milieubelastende activiteiten zijn toegestaan of andersom waar, vanwege belastende bronnen, voorkomen wordt dat activiteiten met kwetsbare inwoners plaatsvinden.

4.3.2.2 Gezonde leefstijl

Hoofdgroenstructuur Sportcluster Doortrapnetwerk Stadspark Verhoogde kans op hittestress

Groene openbare ruimte zorgt voor meer geluksgevoel en vermindert stress. Het bevordert vitaliteit, creativiteit en stimuleert ontmoeting*. Goede voorbeelden zijn bijvoorbeeld het Crescentpark, het Strandeiland, de Wijde Wellen, het Slingerbos en het Sypelpark. Volwassen groen zorgt veel meer voor opname van CO₂, voorkomt hittestress en draagt bewezen bij aan het welzijn en de gezondheid van inwoners. Naast de basisstructuur met herkenbare sport- en beweegvoorzieningen, creëren we ‘Miniparken in iedere wijk’. Dit zijn natuurlijke, groene ontmoetingsplaatsen voor wijk- en buurtbewoners. 
Woningen en andere functies zijn in principe met hun gevel gericht op de groene omgeving van miniparkjes en de basisstructuur. Deze groene omgeving kent een goede SMART verlichting waarmee de sociale veiligheid beter is gewaarborgd. 

Voetgangers en fietsers hebben in 2040 prioriteit in de bebouwde kom en de toegankelijkheid is voor ál onze inwoners geborgd. In de basisstructuur wordt de scheiding tussen lopen (ook voor minder validen toegankelijk) en fietsen en OV/Privéauto geoptimaliseerd. De gemeente gaat daarnaast een doortrapnetwerk opbouwen: een fietsnetwerk voor woon/werk en woon/school-fietsers. Dit netwerk moet bestaan uit brede fietspaden met een voorrang in het verkeer waardoor ook het fietsen over langere afstand aantrekkelijker wordt dan gebruik te maken van de auto. Daartoe worden bij belangrijke bestemmingen voldoende oplaadpunten voor fietser gerealiseerd.

Onderdeel van een gezonde leefstijl is beweging. Het basisnetwerk verbindt de sportclusters Parkweg, Strokel, Slingerbos, Hierden en Watersport met elkaar. Deze structuur is ook basis voor beweegroutes. Het gaat om een geïntegreerde positionering en herkenbaarheid van een openbaar beweeg- en sportstructuur, inclusief sport en speelvoorzieningen. De bestaande clusters raken nagenoeg vol. In de directe omgeving van bestaande clusters wordt gekeken naar uitbreidingsmogelijkheden. Daarnaast wordt onderzocht of Drielanden Noord zich leent voor een mogelijk nieuw sportcluster. Speelruimte beperkt zich niet tot een omheinde speelplaats met rubber ondergrond, maar bevindt zich overal in de openbare ruimte, bij voorkeur in de basisstructuur. 

BOSS staat voor bewegen, ontmoeten, spelen en sporten en dekt de lading veel beter, de vier onderdelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. BOSS is overal en voor iedereen. Voor jong en oud, maar ook voor elke doelgroep, dus inclusieve speelruimte waar het kan. Een aantal centrale plekken in Harderwijk kan specifiek ingericht worden met extra voorzieningen voor mensen met een beperking. Dit kan niet overal, maar BOSS-ruimte moet voor iedereen toegankelijk zijn, net als openbare ruimte.

Onderdeel van een gezonde leefstijl is ook een gezonde voedselomgeving. Een gezonde omgeving is rookvrij en heeft een gezond voedingsaanbod. In een gezonde omgeving is het makkelijker om gezonde keuzes te maken. Een gezonde voedselomgeving draagt bij aan een gezond leven. Nieuwe fastfood restaurants of snackbars worden in principe niet meer toegestaan nabij scholen. Voor bestaande fastfood restaurants en snackbars nabij scholen geldt een uitsterfbeleid.

 

 * Bron: https://www.wur.nl/nl/show-longread/groen-goed-voor-de-gezondheid

4.3.2.3 Gelijke kansen om mee te doen

Ontmoetingsgebied wijkniveau Buurthuis

Het afgelopen decennium is het besef toegenomen dat we op een andere manier kunnen kijken naar ziekte, dan alléén een medische. De focus op behandeling van medische klachten verandert naar hoe mensen een betekenisvol leven kunnen leiden. De nadruk ligt op veerkracht, het vermogen om je aan te passen en behoud van eigen regie (positieve gezondheid). 
Positieve gezondheid draagt bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren. Dit vraagt om een fysieke leefomgeving, waarin iedereen kan functioneren en actief mee kan blijven doen, ook bij een afnemende gezondheid of toename van beperkingen. Zo’n omgeving draagt bij aan de kwaliteit van leven. In principe gaat het gedachtegoed van positieve gezondheid uit van het actief laten meedoen van inwoners aan de samenleving. Daarmee krijgen mensen een zekere zingeving in het leven. In de fysieke leefomgeving realiseren we daarom toegankelijke plekken voor ontmoeting en gemeenschapszin.
Het gaat ook om kansrijk opgroeien. Dat houdt voor de fysieke leefomgeving in dat de gemeente samen met corporaties en zorgverleners zoekt naar mogelijkheden om jongeren gelijke kansen te bieden om mee te doen, te ontmoeten (op hun manier) en te sporten en onderdeel te zijn van de leefomgeving. Tot slot is er een tendens van (langer) zelfstandig thuis wonen in plaats van in zorginstellingen. Dat betekent dat de gemeente bij de inrichting van wijken en buurten, ook voor ouderen en inwoners met een beperking, ontmoeting en verbinding bevorderen. 
De gemeente draagt zorg voor plekken van verbinding en ontmoeting. Allereerst in de openbare ruimte met het realiseren van de basisstructuur maar ook door het opbouwen van wijk- en buurtontmoetingsplekken. Dat laatste gebeurt het liefst in bestaande gebouwen met een maatschappelijk nut zoals voor sport, onderwijs en religie. Daarnaast zijn ook kleine dienstverlenende functies op verschillende plekken in de wijk (buurtdragers) wenselijk. Daarbij valt te denken aan een kapperszaak, café of dienstverlening gericht op persoonlijk advies (advies, diëtisten, fysiotherapie, etc). Het is een soort van wijkeconomie.

 

4.3.2.4 Gezonde en veilige leefomgeving

Duurzame landbouw Recreatie Transferium OV-hub Zoekgebied wijkhub Zoekgebied stadsdistributie Autovrije binnenstad 

Een schoon en veilig leefmilieu is van essentieel belang voor de gezondheid en het welzijn van de mens. Luchtvervuiling, lawaai en uitstoot van chemische stoffen zijn bepalend voor de kwaliteit van de leefomgeving. De gemeente hanteert het principe dat de verbetering van de leefomgevingskwaliteit in beginsel wordt aangepakt bij de bron, daarna wordt met maatregelen de overlast verminderd door afstand te creëren tot de bron, daarna overdrachtsmaatregelen (geluidsschermen/wallen, e.d.) en ten slotte maatregelen aan het gebouw (isolatie, e.d.). 
Door in inbreidingsplannen bij de inrichting en de programmering van gebieden rekening te houden met omliggende bronnen van overlast, zoals verkeer, kan worden voorkomen dat bewoners te veel hinder ondervinden. In de wijk streven we naar een geluidsluwe leefomgeving en langs de gebiedsontsluitingswegen accepteren we, onder voorwaarden, een hogere geluidsbelasting dan in de wijk. Een inbreidingsplan draagt in principe bij aan een verbetering van de leefomgevingskwaliteit in de wijk als geheel bijvoorbeeld door luwte te creëren achter een bebouwingswand aan de gebiedsontsluitingswegen waardoor de wijk beter gevrijwaard wordt van verkeerslawaai.
Schadelijke emissies worden verminderd. Rookgassen van haarden zijn in 2040 voorzien van filterinstallaties en emissies van verkeer (fijnstof, NO_x en CO₂) worden verlaagd door de snelheid van autoverkeer te verlagen. Elektrisch vervoer voor OV alsmede voor autorijscholen en pakketdiensten is in 2040 verplicht. Zwaar vrachtverkeer wordt geweerd uit de bebouwde kom en daarvoor wordt stadsdistributiecentra ontwikkeld. In de bebouwde kom van Harderwijk en Hierden is een milieuzone van kracht waarmee vervuilende diesels worden geweerd. Voorts wordt ingezet op uitbreiding van infrastructuur voor elektrisch vervoer of vervoer op waterstof of andere schone alternatieven.
In relatie tot gezondheid en verkeersveiligheid worden wijken in de komende twintig jaar autoluw en buurten zo autovrij mogelijk gemaakt. Om autoluwe en zelfs (deels) autovrije wijken en buurten te bevorderen komen er aan de rand van de wijk deelauto’s op kleine wijkhubs. Een (tweede) auto wordt daarmee steeds minder noodzakelijk. Gemiddeld genomen staan privéauto’s zo’n 96% van de tijd stil. Met het terugdringen van autogebruik in de wijk neemt uitstoot en verkeersgeluid af en wordt het tevens verkeersveiliger.
Schoolomgevingen worden autovrij. Scholen staan vaak centraal in de wijk en autoverkeer van en naar school zorgen voor veel onrust en onveiligheid in de wijk. Schoolomgevingen behoren juist een oase van rust en veiligheid te zijn. Kinderen kunnen lopend of fietsend worden gebracht en leren daarmee vroegtijdig onderdeel te zijn van het verkeerssysteem. 
Dit kan alleen maar wanneer een duidelijk alternatief wordt geboden. M.a.w. het terugdringen van autobezit moet kwaliteit in de openbare ruimte opleveren en alternatieven als openbaar vervoerssystemen en deelauto’s moeten beschikbaar zijn. Dit zal altijd in overleg met wijk- en buurtbewoners gaan en pas nadat alternatieve vervoerswijzen zoals wandel- en fietspaden in de basisstructuur, wijktransferia en stads-OV beschikbaar zijn. Om de noodzaak van autogebruik verder te verminderen wordt de komende jaren laagdrempelig, hoogfrequent stadsvervoer geïntroduceerd. Daarmee worden stadswijken, bedrijfslocaties en tevens recreatieve bestemmingen beter met elkaar verbonden. Dit netwerk wordt bij voorkeur samen ontwikkeld met de buurgemeenten Ermelo en Zeewolde en daarna wellicht verder uitgebouwd.

4.3.2.5 Milieuaspecten

Studiegebied A28  Hogere concentraties arseen Tankstation Tankstation met LPG Tankstation te vervallen of verplaatsen Asbestverdacht Geen intensieve veehouderij Asbestweg (indicatief) Aandachtsgebied hoogspanningsleiding Hoogspanningsleiding ondergronds Hoofdgastransport Aandachtsgebied milieu Spoorlijn Windturbine A28

Gezondheid is een belangrijk onderwerp in de Omgevingswet. Het welbevinden van mensen staat als belangrijkste uitgangspunt voorop. Milieueisen zijn daarom bepalend voor ontwikkelmogelijkheden op locaties. 
We gaan meer regie voeren op het terugdringen van de effecten van bronnen van milieubelasting zoals:

• snelweg: geluid, fijnstof, luchtemissies, gevaarlijke stoffen;

• rookgassen van haarden en kachels: fijnstof;

• spoor/basisnet: geluid, gevaarlijke stoffen, trilling;

• vliegverkeer: geluid, luchtemissies;

• hogedrukgastransport: externe veiligheid;

• hoogspanningsleiding: elektromagnetische straling;

• tankstations (LPG; NLG; waterstof; benzine; diesel): externe veiligheid;

• bedrijven categorie 5, 4, 3: geluid, emissies, geur; externe veiligheid;

• intensieve veehouderij: emissies, geur;

• woningen: geluid/trillingen van airco’s, warmtepomp, etc;

• lichthinder: van bedrijven, sportterreinen, reclamemasten e.d.;

• windturbines: slagschaduw, geluid, plaatsgebonden risico;

• bodemverontreinigingen: asbest, PFAS, Arseen, CKW’s, etc.

 

4.3.2.6 Geluid

Recreatie Aandachtsgebied milieu 

Geluid is een onderdeel van een gezonde en veilige fysieke leefomgeving en daarmee een aspect dat in de brede afweging van te realiseren functies meegewogen moet worden. Het terugdringen van geluidhinder en slaapverstoring is in die brede afweging van belang. Bij het realiseren van nieuwe ontwikkelingen zal (waar van toepassing) cumulatie van geluidbronnen het uitgangspunt zijn voor eventueel noodzakelijke maatregelen. 
De meeste geluidhinder rond woningen in Nederland, zo blijkt uit RIVM onderzoek in 2020, is afkomstig van wegverkeer (12,9% ernstig gehinderden), gevolgd door buren (10% ernstig gehinderden), bouw- en sloopwerkzaamheden (7,8% ernstig gehinderden), recreatie/evenementen, fabrieken en bedrijven en spoor- en vliegverkeer. Gaat het om slaapverstoring, dan zijn buren de belangrijkste oorzaak geworden (eerder was dat wegverkeer). Alhoewel auto’s meer en meer elektrisch zijn is het grootste bestanddeel van verkeersgeluid afkomstig van banden. Gelet op deze meerjarige onderzoeksresultaten heeft Harderwijk de ambitie om op al deze aandachtsgebieden voor geluid het aantal gehinderden en slaapverstoorden terug te brengen. De manier waarop we dat willen bereiken, staat hieronder per aandachtsgebied beschreven.

1. Verkeer

 

• a.

  In de wijk streven we naar een geluidsluwe leefomgeving en langs de gebiedsontsluitingswegen accepteren we daarom onder voorwaarden een hogere geluidsbelasting. Door middelhoge bouw aan de randen van de wijken toe te staan (veelal langs genoemde gebiedsontsluitingswegen), ontstaan geluidsluwe delen in de wijk en worden de woningen beter gevrijwaard van verkeerslawaai. Bij voorkeur komen in die middelhoge gebouwen minder geluidsgevoelige bestemmingen zoals kantoren en dienstverlenende bedrijvigheid en pas daarna geluidgevoelige bestemmingen. In dat laatste geval zal gewaarborgd worden, dat in ieder geval een aanvaardbaar binnen niveau wordt gerealiseerd en bij voorkeur een geluidluwe gevel en -buitenruimte.

• b.

  Binnen de bebouwde kom zal het beleid gericht zijn op het STOMP-principe (zie thema Mobiliteit). Dat moet leiden tot een afname van autogebruik. Samen met het feit dat auto’s meer en meer elektrisch zijn, zal dat leiden tot minder overlast van wegverkeer binnen de bebouwde kom. Verkeersgeluid is samengesteld uit (niet elektrisch) motorgeluid en bandengeluid (tot 30 km/u domineert het motorgeluid, tussen 30 en 50 km/u dragen motor en banden in gelijke mate bij, boven 50 km/u domineert het bandengeluid). Scooters op fossiele brandstof hebben het grootste aandeel in de ernstige overlast van verkeer. Ook hier is een tendens waarneembaar van elektrificatie. 

Mogelijkheden, die de Omgevingswet biedt, zullen worden ingezet. Zo zal uiterlijk in 2027 voor alle wegen met een etmaalintensiteit van meer dan 1000 mvt/etm de omvang van de aandachtsgebieden en de BGE (BasisGeluidEmissie) worden vastgesteld. Vervolgens zal 5-jaarlijks worden gemonitord hoe de BGE zich heeft ontwikkeld en zullen bij een stijging van meer dan 1,5 dB maatregelen worden overwogen. Dit alles om te voorkomen dat er (opnieuw) saneringssituaties gaan ontstaan.

Het geluid afkomstig van spoor en vliegverkeer leidt bij minder mensen tot minder overlast vanwege het kleinere aantal spoor- en vliegbewegingen en de lage frequentie in vergelijking met autoverkeer. Het saneringsprogramma ‘bestaande situaties spoorlawaai’ (in uitvoering bij Movares namens ProRail) wordt nauwlettend gevolgd. Bij onvoldoende voortgang zal overleg plaatsvinden met ProRail (opdrachtgever).

2. Buren
Er zal worden toegezien, dat minimaal aan de eisen van het Besluit bouwwerken leefomgeving (het huidige Bouwbesluit 2012) is voldaan. Steekproefsgewijs zal bij nieuwbouw woningen/appartementen gecontroleerd worden of aan de wettelijke karakteristieke lucht- en contactgeluid isolatie index is voldaan.

(Warmte)pompen en airco’s mogen pas worden geïnstalleerd als vooraf is aangetoond, dat aan de eis van maximaal 40 dB(A) op de erfgrens is voldaan. Bij een hoger geluidniveau moet een ander type of andere opstelling worden gekozen, of een geluidsisolerende omkasting worden aangebracht.

3. Bouw en sloopwerkzaamheden
Toegezien zal worden op het maximaal inzetten van stil materieel en beperking van de sloopperiode (niet avond en nacht). Te allen tijde dient voldaan te zijn aan de wettelijke normen voor bouw- en sloopwerkzaamheden.

4. Recreatie/Evenementen
Op basis van een evenementenbeleid zullen locaties worden aangewezen, toelaatbare geluidniveaus op gekozen referentiepunten zijn vastgelegd en hoe vaak per jaar en gedurende welke periode daar gebruik van mag worden gemaakt. Steekproefsgewijs zullen controlemetingen worden gehouden. Dit alles met de bedoeling om ook bij de meest nabij gelegen geluidgevoelige bestemmingen rond de aangewezen locaties een (voor die vastgelegde periode) aanvaardbaar geluidniveau te realiseren.

5. Fabrieken en bedrijven
Nieuwe ontwikkelingen zullen alleen mogelijk zijn als er sprake is van evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Gebiedsgericht geluidbeleid (zoals nu geldt voor de binnenstad) met strengere normen waar nodig en soepeler normen waar mogelijk, zal zijn vertaald in het omgevingsplan. Het gezoneerde industrieterrein Lorentz met toegekende geluidruimte per kavel zal zijn vertaald naar geluidproductieplafonds op referentiepunten. Daarbij zal het ‘stand-still’ beginsel uitgangspunt zijn. Dit betekent dat de geluidssituatie op omliggende geluidgevoelige bestemmingen niet slechter mag worden, wel beter.
Met bovengenoemde maatregelen is de verwachting dat minder geluidhinder en slaapverstoring zal zijn bereikt in 2040.

 

4.3.2.7 Omgevingsveiligheid

Recreatie Risico onbeheersbare natuurbrand Tankstation Tankstation met LPG Tankstation te vervallen of verplaatsen Hoofdgastransport Aandachtsgebied milieu Spoorlijn Windturbine Bedrijventerrein A28

In Harderwijk ben je veilig. In Harderwijk zorgen we dat de fysieke veiligheid en een veilige inrichting van onze leefomgeving op orde is. Bij omgevingsveiligheid (zoals het vernieuwde beleid voor externe veiligheid onder de Omgevingswet is gaan heten) gaat het om een evenwichtige afweging van mogelijke gevaren van de opslag en transport van gevaarlijke stoffen in relatie tot de nieuwe ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving en omgekeerd. En daarvanuit in het evenwichtig toedelen van functies. Het gaat vooral over gevaarlijke stoffen maar ook om sommige mechanische risico’s voor de leefomgeving zoals die ontstaan door het afbreken van de wieken van windturbines. Andere risico’s zoals vanwege overstromingen en natuurbranden vallen niet onder de reikwijdte van het begrip omgevingsveiligheid.

De gemeente Harderwijk wil een transparante afweging maken tussen veiligheid en andere maatschappelijke belangen waarbij, voor zover mogelijk, risicobronnen en -ontvangers van elkaar gescheiden zijn. 
Naast het voorkomen en beperken van veiligheidsrisico’s geeft de gemeente Harderwijk expliciet aandacht aan de zelfredzaamheid van mensen die aan risico’s zijn blootgesteld en aan de mate waarin (de gevolgen van) eventuele incidenten beheersbaar zijn. 

De kernwaarden worden verankerd in de beleidsregel veilige fysieke leefomgeving. 

De risicobronnen in de gemeente zijn te onderscheiden in opslag- en overslag van gevaarlijke stoffen bij Milieubelastende activiteiten en het transport van gevaarlijke stoffen via hoofdtransportassen en hogedruk aardgastransportleidingen. 
Harderwijk heeft een klein aantal Milieubelastende activiteiten met veiligheidsrisico’s op haar grondgebied. Voorbeelden van stationaire activiteiten zijn de opslag van LPG bij tankstations en propaantanks bij bedrijven en particulieren. Daarnaast zijn er meerdere risicobronnen die voortkomen uit het transport van gevaarlijke stoffen. Voorbeelden daarvan zijn de hoofdtransportassen voor weg (A28) en spoor (route Amersfoort-Harderwijk-Zwolle) en hogedruk aardgastransportleidingen. 
De spoorlijn vormt een hoofdverbinding tussen de Eemshaven in Groningen en de overige chemieclusters. De relevante bronnen met risico- en aandachtsgebieden zijn zichtbaar gemaakt op de Atlas van de leefomgeving en zijn door iedereen te raadplegen. 
Onder de Omgevingswet staat een goede motivatie van de veiligheidskeuzes centraal. Daarbij zijn, naast een risicozone met een plaatsgebonden risico van eens in de miljoen jaar, diverse aandachtsgebieden in de omgeving van risicobronnen aangewezen. Het gaat daarbij om brand-, explosie- en gifwolkaandachtsgebieden. De aandachtsgebieden zijn wettelijk bepaald, de nadere ruimtelijke invulling binnen die gebieden is deels de bevoegdheid van een gemeente. De gemeente Harderwijk hanteert een zonebeleid voor mensen rondom alle risicobronnen en maakt daarbij verschil tussen bestaande en nieuwe situaties. Kort gesteld kunnen bestaande risicobronnen veelal blijven bestaan en weren we zoveel mogelijk nieuwe risicobronnen uit een omgeving waar mensen verblijven.

In de wet worden drie soorten aandachtsgebieden onderscheiden. Deze aandachtsgebieden vormen samen ‘schillen’ met verschillende afstanden tot de risicobron: 

• De binnenste schil is het brandaandachtsgebied, omdat het effect van een brand vaak minder ver reikt dan de effecten van een explosie of gifwolk. Bij hogedruk aardgasleidingen is het brandaandachtsgebied relatief groot en gelden geen andere aandachtsgebieden; 

• Daaromheen ligt het explosieaandachtsgebied; 

• De buitenste schil is het gifwolkaandachtsgebied.

 

Onze kernwaarden leiden tot de volgende ambities voor gebouwen en locaties:

• geen (zeer) kwetsbare en beperkt kwetsbare gebouwen aanwezig en geprojecteerd binnen een (verwachte) 10-6 contour van het plaatsgebonden risico;

• geen (zeer) kwetsbare gebouwen en locaties aanwezig en geprojecteerd binnen een brandaandachtsgebied;

• geen zeer kwetsbare gebouwen en locaties aanwezig en geprojecteerd binnen een explosieaandachtsgebied. 

 

De aandachtsgebieden maken inzichtelijk in welk gebied zich bij een incident met gevaarlijke stoffen nog levensbedreigende gevolgen voor ‘personen in gebouwen’ kunnen voordoen. Het gaat hier om het resterend risico van een risicovolle activiteit. Het bepalen van een aandachtsgebied maakt direct zichtbaar welke gevaren in een gebied kunnen optreden. Hierdoor vormt het aandachtsgebied een instrument voor de gemeente, leidingbeheerder, initiatiefnemer en omwonenden om het gesprek over veiligheid en bescherming te starten.

Niet gesprongen explosieven
Op sommige plaatsen in Nederland bevinden zich nog onontplofte explosieven uit de Tweede Wereldoorlog in de bodem. Deze leveren een gevaar op, vooral als ze verplaatst of aangeraakt worden, bijvoorbeeld bij graaf- of baggerwerkzaamheden. Door een verwachtingenkaart op te stellen van de aanwezigheid van mogelijk niet gesprongen explosieven in een gebied, wordt vooraf helderheid gegeven over de uitvoerbaarheid en de veiligheid van plannen.

Zonebeleid Milieubelastende activiteiten (MBA) met gevaarlijke stoffen (stationaire bronnen): voorkomen en beperken van risico’s en vergroten afstanden 

Voor deze groep van risicobronnen heeft de gemeente beleidsruimte door het vaststellen van een ruimtelijk (vestigings-)beleid, vergunningverlening en handhaving en het maken van afspraken met hulpdiensten. Voor de nieuwvestiging van bedrijven met risicovolle MBA’s uit de zwaardere categorieën is in de gemeente Harderwijk geen of beperkt ruimte. 
De gemeente onderscheidt vanuit de omgevingsveiligheid de volgende gebiedstypen:

Woonwijk/gemengd gebied. Gebieden met als voornaamste bestemming wonen en werken. Het is een gebied met een matige tot sterke functiemenging. Direct naast wonen komen andere functies voor zoals winkels, horeca en kleine bedrijven. In deze gebieden zijn activiteiten met externe veiligheidsrisico’s in beginsel niet toegestaan anders dan de eigen (energie)voorziening en winkelvoorraad, en andere risicovolle activiteiten die nodig zijn voor het functioneren van het gebied. Geen transport en geen opslag van bijvoorbeeld brandbare gassen anders dan voor kleinschalig (eigen/) huishoudelijk gebruik. Een uitzondering vormen bestaande LPG-tankstations en nieuwe activiteiten op het gebied van energietransitie.

Bedrijventerreinen. Geschikt voor de nieuw vestiging van Milieubelastende activiteiten (MBA’s) mits de 10-6 contour van het plaatsgebonden risico en de aandachtsgebieden zijn gelegen binnen het eigen erf of binnen gronden van derden met de bestemming verkeer, groen en/of water. Vertrekpunt is dat een nieuwe activiteit geen claim mag leggen op andermans eigendom door deze minder bruikbaar te maken.

In de praktijk is de ruimte voor de vestiging van een nieuwe risicovolle MBA op een industrieterrein binnen de gemeente zeer beperkt. Enige ruimte wordt geboden voor de nieuw vestiging van risicoactiviteiten als maatschappelijke belangen, bijvoorbeeld ten aanzien van de energietransitie (zoals de toepassing van duurzaam waterstof), dit vergen. 

Bestaande MBA’s met een extern risico kunnen blijven en zich ontwikkelen mits de 10-6 contour voor het plaatsgebonden risico beperkt blijft tot:

• de erfgrens, openbaar groen, water of wegen en de aandachtsgebieden voor brand en explosie beperkt blijven tot maximaal de grens van het bedrijfsterrein, of

• binnen gronden van derden met de bestemming verkeer, groen en/of water. Daarbij wordt ervan uit gegaan dat het meestal mogelijk zal zijn, door het treffen van technische maatregelen, de 10-6 contour voor het plaatsgebonden risico op het eigen erf te houden.

 

De aanwezigheid van (zeer) kwetsbare gebouwen of geprojecteerde (zeer) kwetsbare gebouwen op een bedrijventerrein is niet toegestaan. 

Bestaande MBA’s buiten bedrijventerreinen met een risicocontour of aandachtsgebied buiten de erfgrens. Het gaat daarbij veelal om tankstations met LPG opslag en levering. Deze categorie kan voorlopig blijven bestaan, waarbij de verwachting is dat de activiteiten veelal voor 2040 stoppen vanwege de afname van het gebruik van fossiele brandstoffen. Uitbreiding en nieuwbouw van tankstations met de opslag en levering van waterstofgas is alleen toegestaan als zich geen (zeer) kwetsbare gebouwen binnen de aandachtsgebieden aanwezig zijn en er tevens gunstige aanvoerroutes zijn.

Landelijk gebied. Gebieden met als voornaamste bestemming agrarische gebruik, natuur en recreatie. Geen restricties voor gebiedseigen milieubelastende activiteiten met omgevingsrisico’s tenzij er sprake is van (geprojecteerde) (zeer) kwetsbare gebouwen of objecten in een risico- of aandachtsgebied. Bij de beoordeling van het toestaan van een MBA betrekken we de transporteffecten. Transport moet kunnen plaatsvinden via een gunstige route. Denk daarbij aan het transport van propaan naar boerderijen en vakantieparken. Voorkomen moet worden dat deze transporten door woonwijken gaan.

Attentiegebieden. Ter bescherming van mensen in een attentiegebied onderzoekt Harderwijk in samenwerking met VNOG in hoeverre gebouwen en omgeving voldoende mogelijkheden bieden om te schuilen en/of deze veilig te ontvluchten. De gemeente Harderwijk betrekt in een vroeg stadium de Omgevingsdienst Veluwe en |VNOG bij het toelaten en uitbreiden van nieuwe activiteiten met een extern veiligheidsrisico. 

Zonebeleid Transportrisico’s hoofdtransportassen spoor, weg en hogedruk aardgastransportleidingen 

In de mate van transport van gevaarlijke stoffen en daarmee in de omvang van de risico’s die daardoor veroorzaakt worden, heeft de gemeente weinig tot geen invloed. De ontwikkeling van de beleidskaders en handhaving van de modaliteiten weg en spoor liggen immers bij de rijksoverheid en niet bij een gemeente. Sinds 2014 zijn er aan de zijde van het vervoer over het spoor maatregelen getroffen die het vervoer veiliger moet maken. Zo is bijvoorbeeld afgesproken dat er zoveel als mogelijk BLEVE-vrij gereden wordt. Dat wil zeggen dat wagons met brandbare stoffen niet direct gekoppeld worden met wagons met explosieve of brandbare stoffen. De risico’s van het vervoer zijn daarmee substantieel verlaagd. 

In de omgeving van hoofdtransportroutes zijn wettelijk aandachtsgebieden vastgesteld voor brand, explosie en gifwolk met afstanden van respectievelijk 30, 200 en 300 meter. Daarnaast geldt een risicocontour van 10-6 voor het plaatsgebonden risico als standaardwaarde voor bebouwing. De ligging van deze contour is afhankelijk van de transportvolumes en de aard van de stoffen en kan zonder transportplafond alleen achteraf berekend worden. Bij een forse intensivering van het transport van gevaarlijke stoffen kan de 10-6 risicocontour tot op enkele tientallen meters van de buitenste rand van de transportas komen te liggen. Het zoveel mogelijk vrijhouden van het brandaandachtsgebied veroorzaakt door hoofdtransportassen is veiliger nu en voorkomt saneringen straks.

In de gemeente Harderwijk bevinden zich een aantal hogedruk aardgas-transportleidingen. Voor hogedruk aardgastransportleidingen voor aardgas (straks mogelijk geschikt voor transport waterstofgas) gelden brandaandachtsgebieden vanwege de kans op een fakkelbrand. Die zijn voor leidingen met grotere diameters en drukken zoals die in Harderwijk voorkomen fors te noemen. Het creëren van veel afstand tussen de aardgastransportleiding en de gebouwen waar mensen kunnen verblijven is veelal financieel niet mogelijk. Naast het brandaandachtsgebied vormt een ‘house burning distance’ (HBD) een aanvullend instrument voor de beoordeling van de invulling van het brandaandachtsgebied veroorzaakt door de aardgastransportleiding. 
De gemeente is in haar risicoafwegingen afhankelijk van beleidskeuzen van het rijk aan de kant van het transport. Het beleid van de gemeente in de aandachtsgebieden van hoofdtransportzones en hogedruk aardgastransportleidingen kan zich dientengevolge uitsluitend richten op het beperken van de risico’s door te sturen op de ruimtelijke invulling binnen de risicozones en aandachtsgebieden die het transport veroorzaakt. 
Soms kunnen aanvullende maatregelen zoals een grindbed, greppel of aarden wal zinvol zijn om de gevolgen van een calamiteit voor omwonenden te verminderen. In het kader van een omgevingsvergunning voor nieuwbouw van kwetsbare gebouwen in aandachtsgebieden zal maatwerk moeten uitwijzen welke maatregelen het gunstigste effect resulteren.

Aanvullende beheersmaatregelen omgevingsveiligheid

Naast ruimtelijke scheiding zijn aanvullende maatregelen van groot belang voor het verhogen van de veiligheid. Bij ontwikkelingen binnen een brand- en explosiegebied geldt een maatwerkaanpak. Dit betekent dat tijdig onderzoek plaats moet vinden naar aanvullende maatregelen en haalbare maatregelen ter bescherming van personen. Daarvoor is noodzakelijk dat een initiatiefnemer vorm geeft aan een participatieproces waarbij belanghebbenden zoals omwonenden, de gemeente (en daarmee hulporganisaties) vroegtijdig zijn geïnformeerd.

De omgeving is zo ingericht dat evacuatie van gebouwen en ook het ontvluchten van het hele gebied mogelijk is. Ook wanneer sprake is van een dichte bebouwing. Er zijn veilige routes naar centrale plekken.
Ingeval van een bestaande situatie waarbij zeer kwetsbare objecten binnen een explosieaandachtsgebied zijn gelegen wordt onderzocht of aan die situatie een eind gemaakt kan worden of dat er aanvullende maatregelen mogelijk zijn. Een mogelijke maatregel is het verminderen van het aantal aanwezige personen. 

In bestaande situaties kunnen risicobronnen in beginsel blijven bestaan. Wel onderzoekt de gemeente of de risico’s verminderd kunnen worden ingeval de hulpdiensten concluderen dat omwonenden onvoldoende zijn beschermd. Dat kan door het aanpassen van de risicobron of het treffen van aanvullende maatregelen aan de kant van de risico ontvangers. 
Daarbij is de volgende rangorde van toepassing:

• het toepassen van bronmaatregelen,

• het toepassen van omgevingsmaatregelen, en/of,

• het organiseren van aanvullende risicocommunicatie

4.3.2.8 Fysieke veiligheid

Risico onbeheersbare natuurbrand

Natuurbrand
De gemeente Harderwijk ligt in een natuurlijke omgeving. Uit het risicoprofiel van de gemeente blijkt dat de kans op een (onbeheersbare) natuurbrand aanwezig is. De gemeente vindt het belangrijk om een veilige en gezonde leefomgeving voor onze inwoners en bezoekers te creëren en te behouden en daarbij ook de ecologische waarde van het natuurgebied te beschermen.
Gezamenlijk met de natuurbeheerders zorgt de gemeente ervoor dat er aandacht is voor natuurbrandbeheersings- en bestrijdingsmaatregelen om zo het risico op een natuurbrand te beperken en/of te voorkomen. Mede door de effecten van klimaatverandering is dit een urgent onderwerp. Hierbij werkt de gemeente binnen de gebiedsgerichte aanpak natuurbrandbeheersing actief samen met de Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland.

Bluswatervoorziening en bereikbaarheid
De gemeente streeft naar voldoende bereikbaarheid van hulpdiensten in de gehele gemeente, inclusief autoluwe omgevingen en vakantieparken.

Crisisbeheersing
De gemeente werkt voor Crisisbeheersing/bevolkingszorg nauw samen met de Veiligheidsregio Noord- en Oost Gelderland. Lokale sleutelfuncties, faciliteiten en voorzieningen zijn effectief ingevuld. De crisisorganisatie ‘staat klaar’ en kan adequaat optreden bij incidenten. We focussen op niet-zelfredzame inwoners, bezoekers en medewerkers en werken risicogericht.
Woningen, scholen en andere gebouwen zijn (brand)veilig en hebben een gezond binnenklimaat. Gebruikers kunnen er prettig verblijven, zijn voldoende beschermd tegen (fysieke) veiligheidsrisico’s en kunnen tijdig vluchten, waarbij er specifiek aandacht is voor verminderd zelfredzamen.

Evenementen
Evenementen leveren een grote bijdrage aan de levendigheid van onze stad. Dit heeft vanzelfsprekend grote meerwaarde voor onze gemeente, zowel sociaal als economisch. Tegelijkertijd brengen deze evenementen veiligheidsrisico’s met zich mee, op het vlak van openbare orde en fysieke veiligheid. Door een combinatie van procedures en veiligheidschecks enerzijds en samenwerking met ondernemers anderzijds zorgen we dat de veiligheid rond evenementen goed beheersbaar is. Zo moet de locatie waar het evenement plaatsvindt op een veilige plek liggen en goed bereikbaar zijn voor hulpdiensten.

4.3.2.9 Luchtkwaliteit (emissies)

Duurzame landbouw Geen intensieve veehouderij OV-hub Zoekgebied wijkhub

Het Schone Lucht Akkoord is in 2020 gesloten tussen het Rijk, provincies en tientallen gemeenten, waaronder Harderwijk. Deze partijen willen de negatieve gezondheidseffecten van binnenlandse bronnen halveren in 2030 ten opzichte van 2016. De Rijksoverheid werkt daarin samen met gemeenten een aanpak uit om de negatieve gezondheidseffecten bij hooggevoelige groepen te beperken. Deze richt zich onder andere op gevoelige bestemmingenbeleid. De gemeente neemt naar aanleiding hiervan initiatieven tot aanvullend beleid, binnen hun eigen taken en bevoegdheden en werkt indien nodig samen als de inspanningen en de bronnen daarom vragen. 

Het doel van het Schone Lucht Akkoord is om gezamenlijk de luchtkwaliteit in Nederland permanent te verbeteren. Deelnemende partijen nemen maatregelen om de luchtverontreiniging van binnenlandse bronnen te beperken. Dat betekent dat mensen langer, gezonder en met meer kwaliteit leven.
De maatregelen in het Schone Lucht Akkoord zijn haalbaar en betaalbaar. En ze sluiten waar mogelijk aan bij lopende initiatieven. In alle sectoren starten overheden in samenspraak met bedrijven en inwoners initiatieven en acties voor schonere lucht. Verschillende bronnen van luchtverontreiniging worden aangepakt. 

Het Schone Lucht Akkoord bevat maatregelen voor de volgende thema’s:

• mobiliteit (verkeer);

• mobiele werktuigen;

• industrie;

• woningen en houtstook;

• binnenvaart en binnenhavens;

• landbouw;

• hoogblootgestelde locaties en gevoelige groepen;

• internationaal luchtbeleid

• participatie van inwoners en bedrijven.

Om uitstoot te beperken gaat de gemeente volop inzetten op elektrisch vervoer. Daartoe worden op hubs aan de rand van wijken laadstations en deelauto’s beschikbaar gemaakt. Ter verbetering van de luchtkwaliteit gaan we naar 30 km/u. Ook worden zware (diesel)vrachtwagens geweerd in stedelijk gebied door milieuzonering in te voeren. In de gemeente Harderwijk is geen plaats meer voor intensieve veehouderij vanwege de belasting op de natuur. Houtkachels worden vergunningplichtig en uitstootfilters zijn in 2040 verplicht.

Geurhinder 
In het omgevingsplan worden geurnormen opgenomen die passen bij een woon- en recreatieve omgeving. Uitgangspunt is dat er geen toename van geur ten gevolge van intensieve veehouderij plaatsvindt.
Geurproducerende industriële bedrijven zijn toegestaan op bedrijven/-industrieterreinen. Een aanvaardbare geurbeleving op woon- en leefgebieden is het uitgangspunt. Bij het bepalen van de aanvaardbaarheid wordt aangesloten bij het Gelders geurbeleid. Bij het ontwikkelen van geurgevoelige objecten binnen de invloedsfeer van het bedrijven/-industrieterrein wordt de cumulatieve geurbelasting van de bedrijven betrokken om te bepalen of er sprake is van een gezonde en veilige leefomgeving.

4.3.2.10 Bodemverontreinigingen

Asbestverdacht Asbestweg (indicatief)

Bodemverontreinigingen worden integraal aangepakt bij gebiedsontwikkelingen. Hier geldt het principe dat de vervuiler betaalt. Wel zal de gemeente bereidwillig zijn om constructief mee te denken over een sanering in combinatie met andere opgaven met opbrengstpotentie. In principe worden bodemverontreinigingen functioneel gesaneerd. Dat wil zeggen: afhankelijk van de functie die het gebied gaat krijgen wordt de norm bepaald. Voor woonfuncties en de directe leefomgeving en natuurgebieden is die norm het hoogst.

Bestaande grondwaterverontreinigingen worden gemonitord en daar waar mogelijk gesaneerd in combinatie met duurzaamheid.

Invasieve exoten
In het beheergebied van Harderwijk komen, net als elders in Nederland ‘invasieve exoten’ voor: planten die hier niet van nature voorkomen, maar door de mens zijn geïntroduceerd. Een voorbeeld is de Japanse Duizendknoop. De plant kan veel schade aanrichten aan infrastructuur en biodiversiteit, verspreidt zich makkelijk en is moeilijk te bestrijden. Het is dan ook onwenselijk, en bij wet verboden, dat de plant zich door grondverzet verspreidt. Bij grondverzet moet ook worden geverifieerd of de Japanse Duizendknoop, Sachalinse Duizendknoop en de Bastaardduizendknoop voorkomen op locatie. 

Zeer Zorgwekkende Stoffen
Opkomende verontreinigingen zijn de laatste decennia veelvuldig in het nieuws geweest, zoals DDT, asbest, PCB’s, dioxinen, MBTE, Chroom IV, lood en PFAS. Het zijn vaak stoffen die we al heel lang gebruikt hebben en die de bodem historisch en diffuus belast hebben of geleid hebben tot lokale hotspots. Het zijn nieuwe inzichten die maken dat we in actie moeten komen om middels goed bodembeheer de toekomstige effecten te mitigeren. Onder de Omgevingswet zal de gemeente als beheerder van de fysieke ruimte een verantwoordelijkheid hebben en nemen. 

Asbest
In onze regio is vaak sprake van sloop van panden met asbesthoudende/asbest-verdachte daken. Ook al worden de asbesthoudende daken al op een goede manier aangepakt, de (mogelijk) asbesthoudende druppelzone wordt hierbij dikwijls vergeten. Uit onderzoek blijkt dat in een aanzienlijk deel van onderzochte asbest-inspoelzones sterk verhoogde asbestconcentraties worden aangetroffen. We verplichten bodemonderzoek naar asbest voorafgaande aan sloop om risico’s voor de gezondheid te minimaliseren. Daarnaast zijn er nog diverse wegen die gesaneerd zijn maar op zo’n wijze dat deze gemonitord moeten worden en mogelijk aanvullend gesaneerd (m.n. Fase 1 asbestwegen). Met name in het Eendengebied maar ook in overig buitengebied zijn nog veel inritten, erven en percelen waar vroeger schuren stonden, verontreinigd met asbest. De doelstelling is asbestvrij.

 

4.3.3.1 Samen werken aan vitale en leefbare buurten

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Sportcluster Samen Sterk Onderwijslocatie Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs

Het gaat om ontmoeten en elkaar kennen. De kracht van veel volksbuurten en dorpen is het saamhorigheidsgevoel. Door op wijk- en buurtniveau saamhorigheid te bevorderen, met bijvoorbeeld wijk en buurtgerichte activiteiten, door de vitaliteit in buurten te versterken, door gelegenheid te scheppen voor het organiseren van kleine (culturele) evenementen, door oog te hebben voor buurtdragers en deze te ondersteunen en ten slotte door vormen van wijkeconomie toe te staan.

                                                                              

        

... voor het natuurlijk systeem
Het herstel van het natuurlijk systeem, inclusief de groene basisstructuur in de openbare ruimte, draagt bij aan een uitnodigende openbare ruimte voor inwoners.

... voor het welbevinden van onze inwoners
Samenlevingen functioneren op basis van hun sociaal kapitaal. Om met elkaar samen te kunnen leven, is contact, informeel en formeel, essentieel. Om zo netwerken te vormen, waarbinnen men elkaar vertrouwt, samenwerkt en elkaar hulp en steun verleent. Niet alleen binnen groepen, maar ook tussen verschillende groepen. Waardoor begrip voor elkaar toeneemt. Het kennen van elkaar in een buurt kan niet overschat worden. Sociaal contact leidt ertoe dat mensen meer tevreden zijn met de plek waar ze wonen. (Bron: CBS Sociale samenhang: wat ons bindt en verdeelt).

 

4.3.3.2 Benut de kracht van de straat, de buurt, de wijk

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Stedelijke vernieuwing Buurthuis

Wijkgericht werken betekent luisteren naar wijkbewoners en horen wat hen bezig houdt, waar problemen zijn, waar behoeften bestaan en vooral waar goede ideeën bestaan en waar de energie zit. Daarvoor is het noodzakelijk om gesprekken te voeren met wijkplatforms, buurtcomités en/of straat- en keukentafelgesprekken. Vaak zijn inwoners prima in staat om te vertellen wat ze nodig hebben. Daarvoor is wederzijds vertrouwen nodig. Dat vertrouwen wek je door gesprekken te voeren op basis van gelijkheid. De behoeften in de wijk of buurt kunnen vorm krijgen in een zogenaamde ‘wijkagenda’: welke zaken moeten, in welke volgorde, worden opgepakt liefst in combinatie met gepland (groot) onderhoud. En ook: welke behoeften kunnen niet worden opgepakt? Een wijkagenda draagt bij aan transparantie. 
Een geïntegreerde benadering is bij wijkgericht werken uitgangspunt. Daarmee wordt bedoeld dat bestuurders en ambtenaren luisteren in de wijk, om te horen wat er speelt. En ook dat alle partijen (naast inwoners ook woningcorporaties, schoolbesturen, buurthuisbeheerders, jongerenwerkers, etc.) worden betrokken bij gemeentelijke plannen. Met de wijkgerichte aanpak zal de gemeente ook de identiteit per buurt of wijk samen met de bewoners kleur geven zodat de herkenbaarheid en het wij-gevoel wordt vergroot. Zo werken de gemeente, maatschappelijke partners en inwoners samen aan de herstructurering en leefbaarheid van hun wijk. Hierbij komen bijvoorbeeld zaken als openbaar groen, parkeren, wijkactiviteiten zoals ‘Kansrijk opgroeien’, onderhoud en veiligheid of het creëren van laagdrempelige ontmoetingsplekken voor mensen in de openbare ruimte of gebouwen aan de orde. 

4.3.3.3 Ontmoeting

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Sportcluster Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Voorzieningencluster Buurthuis Horeca binnenstad

Bestaande locaties/ruimten (zogenaamde huiskamers) worden geschikt gemaakt om met elkaar het gesprek aan te kunnen gaan. Dat kan bijvoorbeeld in buurt- en wijkvoorzieningen zoals scholen, kerken en moskeeën, (inclusieve) speelplaatsen of sportaccommodaties maar ook in de binnenstad in leegstaande winkelpanden. In de basisstructuur worden ontmoetingsplekken gecreëerd voor jong en oud. Deze plekken worden samen met de inwoners van de wijk uitgedacht op stads-, wijk- en buurtniveau. Deze aanpak moet leiden tot meer verbinding tussen inwoners waardoor het omzien naar elkaar weer meer vanzelfsprekend wordt. We gaan daarmee van zelfredzaam naar samenredzaam.
De binnenstad is de natuurlijke huiskamer van de Harderwijker samenleving en daarmee een bijzondere ‘wijk’. Veel activiteiten vinden plaats in de binnenstad. De binnenstad kent naast winkels en horeca ook veel culturele activiteiten. Het kwalitatief versterken van het totale aanbod is van levensbelang voor het goed functioneren van de binnenstad als huiskamer. 
De wijkcentra zijn het natuurlijke hart van de wijk. Op deze en andere belangrijke plekken in de wijk (bij voorkeur grenzend aan of onderdeel van de basisstructuur) gaat de gemeente in gesprek met instellingen zoals winkeliers, kerken, moskeeën, scholen, sportclusters of andere maatschappelijke voorzieningen zoals bijvoorbeeld de Stedelijke Harmonie om samen op buurt- of wijkniveau ontmoeting te organiseren. Denk aan een gezamenlijke stadstuin, buurtkas, klusschuur of ruimte voor het beoefenen van een gezamenlijke hobby. Ook kan worden gedacht aan kleine buurtpodia en -huizen, huiskamers aan of in schoolgebouwen, laagdrempelige gezondheidscentra in de wijk, etc. 
Ontmoetingsplekken in de openbare ruimte en met name in de basisstructuur bieden mogelijkheden voor bijvoorbeeld bootcamps, jeu de boules, trapveldjes, tafeltennistafels, picknickbanken, etc. Ook jongeren krijgen in de basisstructuur ruimte. Deze plekken worden ingericht met op dat moment bekende groepen van jongeren. Dat betekent dat met regelmaat het gesprek wordt aangegaan met jongeren om te kijken of bestaande plekken voldoen of moeten worden aangepast. Flexibiliteit is daarin erg belangrijk. 

4.3.3.4 Vitale buurten

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing Voorzieningencluster Zoekgebied woon-zorgconcept

Harderwijk en Hierden hebben in 2040 gemêleerde wijken met een eigen karakter en voldoende ontmoetingsruimte. Gemêleerde wijken betekent dat er bij herstructurerings- en inbreidingsplannen per wijk en buurt wordt bekeken aan welk woningtype behoefte is om daarmee een evenwichtiger samenstelling van bewoners van de wijk te krijgen. Daarin moet rekening worden gehouden met de identiteit van de wijk en het karakter van de buurt. Gestreefd wordt om in iedere wijk een goede gedifferentieerde samenstelling van woning typologieën te krijgen. Zo zal het streven zijn dat iedere wijk 30% sociale huurwoningen heeft. Bij nieuwe gebiedsontwikkelingen is dit een minimale eis, bij bestaande wijken zal de eis soms hoger liggen om het percentage in een wijk te verhogen tot 30%. Uiteraard wordt daarbij ook gekeken naar de locatie en naar een goede spreiding in de wijk. Los van de sociale woningbouw zal een percentage van het woningbouwprogramma bestemd moeten zijn voor bijzondere doelgroepen als geïntegreerd onderdeel van het programma. Uiteraard is dit percentage afhankelijk van de behoefte en is daarmee vaak maatwerk maar mag geen sluitpost zijn. In principe zijn bijzondere doelgroepen altijd onderdeel van het woningbouwprogramma tenzij kan worden aangetoond dat er geen behoefte is.
Meergezinswoningen bedoeld voor kwetsbare doelgroepen en senioren (appartementen) worden dichter op voorzieningen/wijkcentra gebouwd. Met het realiseren van appartementen rondom wijk(winkel)centra wordt de mogelijkheid geboden voor inwoners met een zorgvraag om te kunnen wonen nabij (zorg)voorzieningen. Eengezinswoningen (grondgebonden woningen) worden verder van het centrum van de wijk/binnenstad gesitueerd.
Herstructurering waarbij grotere ingrepen in de wijk of de buurt worden gedaan heeft een tijdshorizon van 25 jaar. Dat proces moet goed en zorgvuldig samen met de wijkbewoners worden doorlopen. De gemeente doet momenteel ervaring op met de aanpak ‘Harderwijk aan de slag’. De kracht en de ideeën komen in een creatief denkproces uit de wijk zelf waarbij de gemeente het algemeen belang behartigt. Ook het ‘Samen kleuren we de stad’ en het ‘Stadsidee’ zijn goede manieren om de kracht, de ideeën en de energie van inwoners te benutten.

4.3.3.5 Cultuur, identiteit, erfgoed

Ontmoetingsgebied binnenstad Historische structuur Rijksbeschermd Stadsgezicht Landgoed de Essenburgh

Cultuur en historie geven een herkenbaarheid (identiteit) aan een buurt. Een gezamenlijke geschiedenis helpt, maar verklaart soms ook de gevoeligheden in een buurt. Kennis daarvan en respect voor de ontstaansgeschiedenis geeft wederzijds begrip. Dat kan een bepaalde mentaliteit van de bevolking verklaren zoals de open samenleving die in Harderwijk door de eeuwen heen steeds weer zichtbaar is (zie de Stadsgenese). 
Monumenten en cultureel erfgoed uit de verschillende tijdsvakken van de geschiedenis zijn het waard om beschermd te worden. Openbare ruimte wordt zodanig ingericht dat het karakter en identiteit van de wijk wordt versterkt met bijvoorbeeld community-art*. Voor de wijk karakteristieke kenmerken worden uitgelicht en bijzondere aandacht gaat uit naar stads- en dorpsgezichten, monumentale gebouwen van verschillende tijdsgewrichten en cultuurhistorische en archeologische waarden. Dit wordt samen met wijkbewoners opgepakt. 
In de eerder genoemde wijkaanpak wordt met wijk- en buurtbewoners het gesprek aangegaan betreffende hun identiteit en het karakter van de wijk of buurt en wat daaraan behouden of zelfs versterkt zou moeten worden. 

Stad als podium geeft Harderwijk kleur en smoel. Er wordt daarom veel ruimte gegeven aan evenementen op verschillende plekken in de stad zoals het Crescentpark, de Rietmeen, de Wijde Wellen, de Mess, de kop Stadswerven, het Vondelpark, het Sypelpark en uiteraard de gezellige binnenstad. Ook in de basisstructuur worden plekken aangewezen waar kleinschalige wijk- en buurtevenementen zijn te organiseren.

 

 

 

* Community-art is kunst gemaakt met of door bewoners van de wijk of buurt.

4.3.3.6 Fysieke dragers in de buurt

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Sportcluster Onderwijslocatie Buurthuis Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs

Met dragers in de buurt worden ruimtelijke structuren, plekken en programma’s bedoeld die de binding van bewoners met hun buurt en met elkaar, duurzaam kunnen versterken. Onderwijsgebouwen (zowel basis- als voortgezet onderwijs) of andere gebouwen met een maatschappelijke functie kunnen waar nodig en mogelijk een ontmoetingsplek in de wijk zijn. Deze gebouwen kunnen ook ’s avonds een functie voor wijkactiviteiten krijgen. 
Buurtdragers kunnen er voor zorgen dat een wijk of buurt tot leven komt. De gemeente kan veel ontmoetingsplekken realiseren maar zonder het ontplooien van activiteiten op deze plekken blijft deze ontmoetingsruimte onbenut en de drempel om eens binnen te stappen te hoog. Het is zorg om samen met partners een goede ondersteuning te bieden aan een netwerk van vrijwilligers. Het in Harderwijk en Hierden sterk ontwikkelde verenigingsleven kan hierin een belangrijke rol spelen. Voorzieningen zoals scholen, religieuze gebouwen en verenigingsgebouwen zijn beperkt aanwezig in de wijk en worden samen met plekken in de openbare ruimte meer ingezet voor ontmoeting voor verschillende doelgroepen. Gebouwen met een maatschappelijk nut worden niet getransformeerd naar andere functies. 
De sportclusters Sypel, Strokel, Slingerbos Hierden en nog te realiseren Watersport vervullen al een vergelijkbare functie maar kunnen ook breder worden ingezet op momenten dat er geen trainingen of wedstrijden plaatsvinden. Dergelijke sportclusters krijgen een open karakter waarmee het gebruik van de accommodaties kan toenemen. 

4.3.3.7 Wijk- en deeleconomie

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau 

Wijkeconomie (kleine buurt- of wijkgerichte bedrijfsmatige activiteiten) kan ook bijdragen aan de sociale cohesie. Winkeliers maar ook dienstverleners zoals kappers en andere (thuiswerkende) zelfstandigen hebben een belangrijke bindende functie in de wijk. De concentratie daarvan in de wijk(winkel)centra ligt voor de hand en is sowieso mogelijk maar een lunchroom of kapper is ook denkbaar als sociale functie in de buurt of wijk. De functie van dit soort activiteiten bevordert de ontmoeting, de levendigheid en daarmee het buurtgevoel. 
Ook het stimuleren van een deeleconomie kan de saamhorigheidsgevoel bevorderen. Het delen van een ladder, auto of gereedschap brengt een gezamenlijk verantwoordelijkheid met zich mee en daarmee dus ook het contact in de buurt.

 

4.3.4.1 Samenredzaam door, wanneer nodig, elkaar te helpen bij het 'meedoen'

Ontmoetingsgebied binnenstad Challengeboulevard Voorzieningencluster Samen Sterk Buurthuis Multifunctionele accommodatie (MFA) Zoekgebied woon-zorgconcept Centrale zone Ziekenhuis

In de komende decennia ontstaat een grote zorgvraag dankzij de toename in aantal van de pluriforme groep ‘zorgbehoevende 75-plussers’. Daartegenover staat een kleiner wordende groep mantelzorgers, die zelf ouder en kwetsbaarder worden, en een kleiner wordende groep professionals, voor wie de loonkosten steeds hoger worden. Oplossingen om dit zorgtekort het hoofd te bieden worden onder meer gezocht in technologie, in een andere organisatie van de professionele zorg aan huis, in nieuwe woonzorgvormen, in burgerinitiatieven en in de flexibilisering van arbeid en zorgtaken. Al deze oplossingen stellen specifieke eisen aan de zorgvragers en niet alle zorgvragers zullen aan deze eisen kunnen voldoen. Met name ouderen met minder sociale en technische vaardigheden lopen in de toekomst een groter risico om geen of onvoldoende zorg te ontvangen volgens het SCP.

De verschuiving van zorg naar de thuissituatie (in plaats van zorg in instellingen) zorgt voor een toenemende druk op het sociale vangnet. Het betreft vaak kwetsbare mensen die zelfstandig wonen en meer of minder aangewezen zijn op hulp van anderen. Over het algemeen zijn deze mensen ook aangewezen op sociale huurwoningen. Vanwege de scheiding van wonen en zorg in het landelijk beleid wonen steeds vaker mensen, vanwege hun inkomenssituatie, in kwetsbare situaties geconcentreerd bij elkaar. De balans tussen zorgvragers en -dragers is steeds vaker zoek. Tegelijkertijd bezorgt dat sociale woningbouw ook een zeker negatief stempel, terecht of onterecht, waardoor omwonenden niet positief staat tegenover sociale woningbouw.

... voor het natuurlijk systeem

Door in de wijk luwte te creëren en natuurlijke systemen ruimte te geven ontstaan gebieden met veel groen. Dit heeft een positieve werking op mensen en juist op mensen die beter gedijen in een meer prikkelvrije omgeving.

... voor het welbevinden van onze inwoners

Zorg is niet altijd te vertalen in verzorging maar heeft ook te maken met mensen met bijvoorbeeld een taalachterstand of eenzaamheid onder zowel jongeren als ouderen. De gemeente biedt ondersteuning aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vanwege een taal- en/of opleidingsachterstand. Onder de noemer inclusiviteit zet de gemeente middelen in om deze inwoners meer kansen te bieden hun eigen situatie te verbeteren door onder andere volwasseneneducatie ‘Een leven lang leren’.

 Het creëren van goede sociale verbindingen moet daarom ook fysiek verankerd worden. In huisvesting van kwetsbare mensen moet veel aandacht zijn voor een goede mix van zorgvragers en zorgdragers. Zorgdragers mogen niet overbelast worden en daarom is het belangrijk dat er een breed sociaal netwerk ontstaat dat de eerste signalen van een zorgvraag opvangt en kan bijspringen bij kwetsbare medebewoners. Daar om heen hoort dan een schil van professionals georganiseerd te zijn die hulp kan bieden ter voorkoming van overbelasting van zorgdragers (mantelzorgers).

 

4.3.4.2 Verbinding rondom wijkcentra: ondersteuning en zorg nabij

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Wijkcentrum Voorzieningencluster Zorgcluster Samen Sterk Onderwijslocatie Zoekgebied woon-zorgconcept Centrale zone Ziekenhuis Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs

Bij wijkcentra (en binnenstad) met een divers aanbod van zorgvoorzieningen is intensivering van woningbouw mogelijk. Mede maar niet alleen, geschikt voor doelgroepen die aangewezen zijn op het gebruik maken van deze voorzieningen. Nieuwe woon-concepten (zoals bijvoorbeeld het Knarrenhof-concept) passen goed in dit denken en worden waar mogelijk ontwikkeld nabij voorzieningen in wijkcentra. Samensterk moet overigens niet verworden tot een ‘samen hulpbehoevend’. Dat betekent dat de gemeente en woningcorporaties afspraken maken over de instroom van nieuwe bewoners vanwege natuurlijk verloop. Ook komt er meer inzet op passende woonvormen voor bijzondere zorgbehoefte. De aanwezigheid van sociale ruimten, (denk aan een hobbyruimte, klusschuur, groentekas, muziekstudio) is daarin een voorwaarde.
Rondom het wijkwinkelcentrum is daarom veel aandacht nodig voor het fysieke ontwerp om deelname aan de samenleving te stimuleren. De inrichting van openbare ruimte is daar uiterst belangrijk bij. In de openbare ruimte rond het wijkcentrum is een duidelijke toegankelijkheidsstructuur uitgangspunt.
De kern van de eerste- en tweedelijns zorg wordt geconcentreerd in de Centrale zone, de as tussen binnenstad en NS-station met name in de omgeving van het St. Jansdal ziekenhuis. In de Centrale Zone wordt onderzocht hoe de verbinding kan worden gelegd tussen groepen inwoners, jong en oud, hulpvragers en hulpdragers met een georganiseerde kring van hulpverlening, mogelijk in combinatie met onderwijsinstellingen. 
Zorginstellingen kunnen juist verspreid in de wijk/stad worden ontwikkeld liefst aan de basisstructuur en in samenhang met andere woonvormen. Bewoners van deze instellingen zijn minder gericht op de voorzieningen maar hebben wel behoefte aan ruimte om te wandelen. In overleg met zorginstellingen wordt de behoefte geïnventariseerd en wordt per wijk bekeken in het gebiedsgerichte hoofdstuk waar welke behoefte voor maatschappelijk vastgoed bestaat.

4.3.4.3 Samensterk-gebieden

Ontmoetingsgebied binnenstad Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Voorzieningencluster Samen Sterk Buurthuis Multifunctionele accommodatie (MFA) Zoekgebied woon-zorgconcept

Samensterk gaat over het versterken, stimuleren en aanmoedigen van (ver)binding tussen wijk- en buurtbewoners die wat aandacht kunnen gebruiken én inwoners die dat kunnen bieden. Het gaart daarbij om buurtbewoners die elkaar (leren) kennen en vertrouwen. Activiteiten die ontstaan kunnen heel divers zijn: met elkaar een koffieochtend organiseren, samen deelnemen aan georganiseerde ochtendgymnastiek, stadstuinen samen onderhouden, een loop/wandel/fietsgroep, samen op Nederlandse les, excursies, versterken van het onderlinge contact. (Uit: Inspiratieboek Community Building, Philadelphia). Bij de wijkgerichte benadering hoort ook het sturen in de samenstelling van de wijk waarbij aandacht is voor een goede mix van zorgdragers en zorgvragers. 
Samen sterk-gebieden zijn in principe gebieden geconcentreerd rondom voorzieningen, zogenaamde wijkcentra met winkels, ontmoetingsmogelijkheden zoals Multifunctionele accommodaties (MFA’s) of (positieve) gezondheidscentra, zorgverleners en andere dienstverleners. Wijk(winkel)centra worden daarmee huiskamers van de wijk en worden zorg- en ontmoetingsgebieden met winkel en aanverwante voorzieningen zoals tandartsen, huisartsen en andere zorg- en dienstverleners. Zorgconcepten worden ontwikkeld in zogenaamde samensterk-gebieden. De binnenstad heeft een vergelijkbare functie maar dan voor de hele samenleving. Uiteraard zijn door middel van eerder genoemde ontmoetingsplekken in de wijk ook elders in de wijk mogelijkheden om verbinding tussen inwoners te bevorderen.

 

4.3.5.1 Voorwaarden scheppen voor welbevinden

Recreatie Challengeboulevard IKC Energiebesparende maatregel Onderwijslocatie Ziekenhuis Zoekgebied startup Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs 

... voor het natuurlijk systeem

In de loop der eeuwen hebben Harderwijkers vaak gekozen voor verschillende vormen van broodwinning. De arme gronden boden vaak maar een beperkte opbrengst, de visserij was belangrijk maar risicovol en de strategische positie aan het water bood kansen voor handel met het achterland zeker nadat ook het spoor de verbindingen aanzienlijk verbeterde en versnelde.

... voor het welbevinden van onze inwoners

Bestaanszekerheid betekent dat je duurzaam in je levensonderhoud kunt voorzien en mee kunt doen aan de samenleving volgens de geldende normen van welvaart en welzijn. Werkgelegenheid is hierbij een bepalende factor. Op dit moment kennen we een lage werkloosheid. Dat is met name het gevolg van de vergrijzing. De baby-boomers gaan met pensioen en het geboortecijfer is lager dat ooit. Het bestedingspatroon van baby-boomers is relatief hoog en bestedingen blijven hoog zelfs nu Nederland gebukt gaat onder torenhoge inflatie. Eerder had dat tot gevolg dat consumenten voorzichtiger werden in hun bestedingen maar nu is een kloof zichtbaar. Mensen met een boven-modaal inkomen hebben de middelen om te investeren in energiebesparende maatregelen, zonnepanelen, elektrisch vervoer en kunnen daarmee de extreme stijging van de energieprijs relatief eenvoudig tegengaan. 

Datzelfde gebeurt op de huizenmarkt. Daar waar het goedkoper is om een huis te kopen, is door de enorme vraag ten opzichte van het aanbod de prijs van een koopwoning geëxplodeerd. Ondanks een voorlopig lage rente is het daarom toch voor grote groepen mensen onmogelijk om een woning te kopen. Ook op de sociale huurwoning markt zijn de wachtlijsten lang. Veel mensen zijn aangewezen op de vrije sectorhuur. Zij betalen relatief veel voor een woning en geven relatief veel van hun inkomen uit aan de vaste (woon)lasten.

4.3.5.2 Bestaanszekerheid

 

Er zullen altijd inwoners afhankelijk zijn van een uitkering. Vaak zijn dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt door bijvoorbeeld onvoldoende startkwalificatie, taalachterstand, financiële problemen of een diversiteit van andere oorzaken. Zeker in een langdurige uitkeringssituatie of situatie met een minimuminkomen kan het meedoen in de samenleving afnemen. Om deze mensen te betrekken zijn de eerder beschreven samensterk-concepten ook belangrijk. Mensen zitten soms (te) lang in een negatieve spiraal, de drempel om mee te doen wordt te hoog. Ze komen daar zonder hulp niet of nauwelijks meer uit.
Voor inwoners die moeite hebben met het vinden van werk faciliteert de gemeente samen met de Inclusief groep nieuwe werkervaringsplaatsen via de vakacademie en/of de sprintacademie om werkvaardigheden op te doen. De gemeente zet in op preventie door jongvolwassenen (16-27 jaar) waar nodig integraal te ondersteunen, waardoor zij zichzelf naar vermogen kunnen ontwikkelen voor participatie op de arbeidsmarkt.

4.3.5.3 Arbeidsmarkt

Recreatie

Het werk van de toekomst zal steeds meer verbonden zijn met technologie; vaker een hoge scholing vereisen en minder plaats- en tijdgebonden zijn*. Ook voorzien de onderzoekers dat de opkomst van de ‘op-afroepeconomie’ doorzet en een steeds groter deel van de werkenden relatief korte klussen voor wisselende opdrachtgevers zal doen. Het gevolg: weinig continuïteit in het werk en minder mogelijkheden om een loopbaan te plannen. Daarmee wordt de relatie tussen woonplaats en werk ook steeds flexibeler. Omdat er onvervulde vacatures zijn in vrijwel alle sectoren en weinig werkloosheid ontstaat een grote vraag naar personeel. Daarom gaat de gemeente zich inzetten voor een prettig woonklimaat voor nieuwe werknemers. 
Deze omgevingsvisie geeft richting aan de wijze waarop de gemeente zich ontwikkelt tot een ideale woon-, werk- en recreatieplek. Het doel is dus niet méér bedrijvigheid en dus werkgelegenheid maar het inzetten op het bieden van een aantrekkelijke woonomgeving om daarmee goed opgeleide werknemers aan te trekken. Dat betekent ook dat de gemeente zich gaat inzetten voor goede huisvesting van buitenlandse werknemers die tijdelijk of langere werkcontracten hebben. Het gaat dan wel om werknemers die werkzaam zijn binnen de EHPZ- agglomeratie.  

*Bron: Sociaal Cultureel Planbureau, 2022.

4.3.5.4 Onderwijs

IKC Challengeboulevard Voorzieningencluster Onderwijslocatie Ziekenhuis Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs

Het bieden van onderwijs binnen de eigen gemeente is uitgangspunt. Vooral in relatie met inclusie is een uitgangspunt opgenomen over thuisnabij en passend onderwijs. Het doel is om ieder kind in Harderwijk zoveel mogelijk binnen de gemeente onderwijs te kunnen bieden. Daarnaast is bij het uitgangspunt versterken positie voortgezet onderwijs (VO) benoemd dat het doel hiervan is om weglek van leerlingen te voorkomen. De versterking wordt vooral gezocht in de doorgaande leerlijn vmbo-mbo.
Iedere nieuwe school wordt in principe een kindcentrum (KC), een gebouw waar een school met kinderopvang wordt gerealiseerd. Er zijn daarnaast locaties aangewezen om zich te ontwikkelen tot Integraal kindcentrum (IKC). In dit concept van onderwijs en opvang wordt samengewerkt aan een doorlopende ontwikkellijn, daarnaast zijn er andere voorzieningen aanwezig die voor de wijk van essentiële betekenis kunnen zijn, gericht op kind en gezin. Denk aan welzijns- of zorgactiviteiten. Dit wordt per locatie nog nader ingevuld omdat deze afhankelijk is van de behoefte van de wijk aan maatschappelijke functies. 
Het opleidingsniveau heeft in Harderwijk lang onder het gemiddelde van Nederland gelegen. Er wordt met de Challengeboulevard geïnvesteerd in goed aanbod op mbo-niveau in Harderwijk. Deze mensen zijn hard nodig om de vele vacatures te vervullen in onze regio. De gemeente wil daarnaast met de Challengeboulevard het mbo-onderwijs op een hoger plan brengen. Ook vormen van samenwerking tussen werkgevers, opleidingsinstituten en de overheid moeten leiden tot een onderwijsomgeving op een hoger niveau. Belangrijke werkgevers als het St. Jansdal, het Bouw en Infrapark en diverse bedrijven spelen daarin een prominente rol. De Challengeboulevard gaat jongeren, maar ook volwassenen, perspectief bieden op een goede loopbaan door in de samenwerking opleiding, werkervaringsplaatsen en faciliteiten beter op elkaar aan te sluiten. 
De gemeente faciliteert waar nodig het (beroeps)onderwijs zodat inwoners een “leven lang kunnen leren” om te kunnen meegroeien met wat de veranderende arbeidsmarkt vraagt.

4.3.5.5 Startups

Werklocatie Challengeboulevard Zoekgebied startup Werklandschap

Veel jonge mensen die gaan studeren en daarom de gemeente hebben verlaten hebben na de studie onvoldoende kennis over de arbeidsmarkt in Harderwijk. De gemeente gaat zich ook inzetten voor deze doelgroep en gaat locaties aanwijzen voor startups in het werklandschap van de Groene Zoom (accent op ambacht en innovatie) én nabij het station in Nieuw Weiburg (accent op dienstverlening en automatisering), aan de Sypel in het monumentale schoolgebouw of op het Bouw&infrapark.

 

 

 

 

4.4.2.1 Omgevingskwaliteit: gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde

Hoofdgroenstructuur Open en waardevol landschap Randmeer Veluwe Historische structuur Woonmilieu bosrijk wonen Woonmilieu buitencentrum Woonmilieu centrumstedelijk Woonmilieu dorps wonen Woonmilieu groenstedelijk Woonmilieu landelijk wonen Ontwikkelgebied Rijksbeschermd Stadsgezicht Monument Landgoed de Essenburgh Zoekzone hoogbouw Zoekzone hoogbouw plus Zoekzone hoogbouw ensemble

... voor het natuurlijk systeem

Bij nieuwe initiatieven is omgevingskwaliteit dé manier om álle deelaspecten met elkaar te verbinden. Of het nu gaat om erfgoed, biodiversiteit, energieneutraal bouwen, mobiliteit of openbare ruimte, ieder deelaspect draagt iets bij aan de kwaliteit van het gebied, de ontwikkeling of het gebouw. In de gemeente Harderwijk hebben adviesorganen als de Omgevingskamer én de Commissie Omgevingskwaliteit (nu nog commissie ruimtelijke kwaliteit, CRK) daarin een belangrijke rol. Het integreren van alle deelaspecten moet leiden tot een goede ontwikkeling waarin de functionaliteit van de plek of het gebouw goed is, recht doet aan zijn omgeving, toekomstwaardig en duurzaam is.

... voor het welbevinden van onze inwoners

Omgevingskwaliteit gaat niet alleen om ‘mooi’, maar ook om ‘goed’, dat wil zeggen functioneel, mooi en toekomstbestendig. Dit omvat drie waarden: gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Daarnaast gaat het niet alleen over de vraag óf een ruimtelijke ingreep moet plaatsvinden, maar ook hoe deze het beste ingepast kan worden en vooral wáár. Een goed gebouw op een slechte plek levert immers geen ruimtelijke kwaliteit op. Nadrukkelijk wordt daarom bepleit dat locatiekeuze en samenhang tussen functies tot de ruimtelijke kwaliteitsvraag gerekend moeten worden (bron: Vromraad, 2011).

Erfgoed kan meer dan nu een functie hebben voor de samenleving. Niet alleen de historische plek zelf, het voorwerp, de traditie enz. is belangrijk, maar vooral ook de verschillende betekenissen en het gebruik ervan. Erfgoed is bovendien een bron voor ruimtelijke, sociale, economische en democratische ontwikkeling als alle belanghebbenden daar een betrokkenheid bij hebben (bron: Verdrag van Faro, 2005).

4.4.2.2 Omgevingskwaliteit

Historische structuur Rijksbeschermd Stadsgezicht Monument

De openbare ruimte biedt voldoende ruimte voor ontmoeten, sport en spel en is sociaal veilig. Door het creëren van sfeer en identiteit, toepassing van materialen en de mate van onderhoud ontstaat een hoge kwaliteit en inrichting van de openbare ruimte en dat draagt bij aan het welbevinden van de mens. Veel voorzieningen en plekken worden natuur inclusief ontwikkeld. In wijken en buurten die niet aan de 3‑30‑300 norm voldoen worden mogelijkheden gezocht voor buurtplantsoenen of parkjes. In deze omgeving is ook ruimte voor culturele uitingen die passend zijn bij de identiteit van de wijk.

Gebouwen passen in hun omgeving en hebben een sterke interactie met de openbare ruimte. Ze begrenzen de openbare ruimte en nieuwbouw moet qua vorm en uitvoering (materialisatie) bijdragen aan de kwaliteit van de omgeving. In het hoofdstuk gebiedsgerichte benadering (hoofdstuk 5) worden kaders gegeven welke karakteristiek en beeldkwaliteit in de verschillende wijken en gebieden gewenst zijn. De Commissie Omgevingskwaliteit geeft op basis van deze kaders advies. De leden van de commissie vertegenwoordigen in gezamenlijkheid de disciplines cultuurhistorie/erfgoed, monumentenzorg, bouw- en architectuurhistorie, stedenbouw en architectuur. 

 

4.4.2.3 Erfgoed

Historische structuur Rijksbeschermd Stadsgezicht Ligplaats historische vloot Monument Landgoed de Essenburgh

Bij transformaties en herstructurering zal steeds de kwaliteit van de beeldbepalende gebouwen, ensembles van gebouwen, stads- en dorpsgezichten en verkavelingspatronen onderdeel zijn van een grondige analyse. Dat kan door ze te onderzoeken, waar nodig te beschermen en te onderhouden en oude structuren te hanteren als uitgangspunt voor nieuwbouw. Hierdoor blijft het DNA bewaard en geeft het karakter aan de plek. Dat gold al langer maar ook gebouwen uit een recenter, naoorlogs verleden verdienen aandacht en waardering. 

Bij gebiedsontwikkelingen wordt aandacht besteed aan het cultureel erfgoed, zoals: Ligplaatsen ten behoeve van historisch varend erfgoed bij Waterfront; verwijzingen naar het Hanzeverleden in de architectuur van Waterfront; aandacht en versterken van historische boerenerven in het buitengebied en dorp Hierden; het behoud van het karakter en het versterken van militaire structuren en objecten in bijvoorbeeld Kranenburg noord, bij herstructurering en transformaties van gebieden uit de wederopbouwperiode (1940-1965) en Post ‘65 periode (1965 -1990), het versterken van de vesting binnenstad door projecten zoals herstel en zichtbaarheid stadsmuur; etc.
Bij planontwikkelingen in de vestingstad en daar buiten wordt rekening gehouden met het archeologisch erfgoed. Het grootste deel van de Harderwijkse geschiedenis ligt onder de grond. Als behoud in situ echt niet mogelijk is, wordt onderzoek uitgevoerd ten einde kennisvermeerdering over de geschiedenis van Harderwijk te genereren. De kennis van archeologische onderzoek wordt gebruikt om het verhaal te vertellen, te verbeelden en in te passen om zo een bijdrage te leveren aan de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Daarnaast participeren vrijwilligers bij archeologisch onderzoek en dragen zij bij aan publieksbereik.

4.4.2.4 Stedenbouw en architectuur

Historische structuur Woonmilieu bosrijk wonen Woonmilieu buitencentrum Woonmilieu centrumstedelijk Woonmilieu dorps wonen Woonmilieu groenstedelijk Woonmilieu landelijk wonen Centrale zone

De gemeente wil een zo hoog mogelijke (beeld)kwaliteit realiseren en in stand houden in Harderwijk. Fysieke kenmerken van de woon- en werkomgeving zijn van belang. Versterking van de beeldende kwaliteit van openbare ruimten, cultureel erfgoed, cultuurhistorische waarden, eigenheid en identiteit, architectuur en stedenbouw en openbare ruimte zijn medebepalend bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Vanuit het duurzaamheidsbeginsel is een hoofdprincipe voor stedenbouw dat inbreidingslocaties ten volle worden benut met inachtneming van de basisstructuur. Daarnaast is het streven om per wijk een gemêleerde samenstelling van woonmilieus te creëren. Ieder met een eigen uitstraling en dichtheid. 

In Harderwijk worden zes verschillende woonmilieus onderscheiden:

Woonmilieu landelijk wonen

Het landelijk wonen wordt getypeerd door kleine woonclusters (boerenerven, e.d.) in het groen. Het agrarische open landschap is leidend met wonen in een lage dichtheid. Het voorzieningenniveau is zeer laag.

Woonmilieu bosrijk wonen

Het bosrijk wonen is een uniek woonmilieu voor Harderwijk waarbij gezocht wordt naar een manier om wonen in symbiose met de natuur en het landschap te ontwikkelen. Het lommerrijke Veluwse landschap is leidend met daaraan ondergeschikt wonen in een lagere dichtheid. Het voorzieningenniveau is zeer laag.

Woonmilieu dorps wonen

Het dorps wonen sluit aan op het unieke karakter van Hierden. Er is hier sprake van woningbouw met een grotere samenhang met een dorpse woningdichtheid. Het voorzieningenniveau is laag, maar sluit voldoende aan op de basisbehoefte in het dorp.

Woonmilieu groenstedelijk

Het groenstedelijke woonmilieu wordt gekenmerkt door grondgebonden en deels gestapelde of geschakelde woningen. Het zijn doorgaans de traditionele Harderwijker woonwijken die ruim en groen van opzet zijn. Het woonmilieu wordt gekenmerkt door een gemiddeld voorzieningenniveau en sluit voldoende aan op de basisbehoefte.

Woonmilieu buitencentrum

Het buitencentrum betreft het rond het centrum gelegen compact en monofunctioneel woonmilieu. Het betreft wijken en buurten rondom het centrum met een grote variatie in woningtypen zowel grondgebonden als gestapeld, in dichtheid variërend van herenhuis tot tuindorp in diverse bouwperioden. Qua voorzieningen is men gericht op het nabij gelegen centrum met een hoog voorzieningenniveau.

Woonmilieu centrumstedelijk

In het centrumstedelijke woonmilieu ligt de nadruk op menging van functies, intensief gebruik, hogere dichtheden en goede bereikbaarheid per OV. De historische binnenstad en de centrale zone vormen een belangrijk onderdeel van dit milieu. Er is sprake van menging op gebouwenniveau, accent op commerciële of publieke functies, voornamelijk gestapelde woonvormen met als uitzondering de historische binnenstad, korrelgrootte klein tot middelgroot en een hoog voorzieningenniveau. 

In hoofdstuk 5 bij de gebiedsgerichte benadering zal dit worden omschreven per wijk. Hierin wordt de gewenste structuur en ruimtelijke inrichting per wijk beschreven en wordt richting gegeven aan het toekomstbestendig maken van onze bestaande wijken. Dit is straks ook een kader om initiatiefnemers uit te nodigen om te investeren in de bestaande stad. Bijvoorbeeld woningcorporaties die een nieuw type woning wil toevoegen aan een wijk. 

 

4.4.2.5 Inbreiding en verdichting

Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing

Ruimte in de gemeente Harderwijk is schaars. Dat maakt dat we daar slim mee om willen gaan. De gemeente Harderwijk kenmerkt zich door een relatief compacte stad met Hierden als landelijke kern. Het buitengebied, waaronder waardevol natuur- en cultuurlandschap, is een van de kernkwaliteiten van de gemeente Harderwijk. Tegelijkertijd willen we voldoende draagvlak creëren voor onze voorzieningen en willen we dat onze inwoners zich veilig en duurzaam kunnen verplaatsen. De gemeente kiest daarom, aansluitend op de principes uit de Omgevingsvisie, voor het efficiënt benutten van binnenstedelijke/binnendorpse locaties. Hierdoor kunnen onze (toekomstige) inwoners optimaal gebruik maken van de voorzieningen in de stad en houden we de stad levendig. Op Harderweide na zijn alle (grotere) woningbouwlocaties binnenstedelijk. Er is in principe nog voldoende ruimte om in de bestaande stad en dorp voldoende woningen te realiseren voor de behoefte.

Met dit uitgangspunt daagt de gemeente ook initiatiefnemers uit om na te denken over transformatie en inbreiding. De beschikbare ontwikkelruimte in Harderwijk is schaars. Om dus voldoende te kunnen bouwen zal alle creativiteit moeten worden benut om te komen tot aanvaardbare oplossingen zoals bv. in het Waterfront. Dat kan ook betekenen dat er hoger en/of gestapeld (appartementen) gebouwd moet worden (verdichten) om daarmee meer openbare ruimte te creëren of dat andere parkeer- en mobiliteitsoplossingen moeten worden aangewend om de impact van automobiliteit op onze leefomgeving te verkleinen. Gestapeld betekent niet per sé hoog maar kan ook middelhoog zijn. Klimaat adaptieve maatregelen, natuurinclusief-, energieneutraal- en circulair bouwen en de basisstructuur worden door ontwikkelende partijen vaak gezien als gestapelde ambities. Voor de gemeente zijn dit echter voorwaarden voor ontwikkeling en dienen deze opgaven te worden geïntegreerd in iedere ontwikkeling. Naast nieuwbouw van woningen zetten we ook in op leefbaarheid in de bestaande wijken. De gemeente wil graag dat inwoners zo lang mogelijk, prettig kunnen wonen in hun eigen leefomgeving. Om dat te kunnen doen moet er ook in de bestaande wijken een passend woningaanbod zijn. Wijken moeten gemêleerd zijn en een goede mix bevatten van allerlei woningaanbod voor de verschillende doelgroepen. Hiermee wil de gemeente het mogelijk maken dat ouderen bijvoorbeeld kunnen verhuizen naar een levensloopbestendige woning in de eigen wijk bij hun sociale netwerk. Gemêleerde wijken zijn ook sterke wijken, de gemeente vindt het belangrijk dat onze inwoners elkaar ontmoeten en kennen. Dat vraagt om gemengde wijken met voorzieningen en ruimte die dat mogelijk maken. 

4.4.2.6 Uitbreiding

Woonmilieu landelijk wonen Ontwikkelgebied Bedrijventerrein

Uit het woningbehoefteonderzoek van KAW 2022 waarin rekening wordt gehouden met de te realiseren programma’s in Waterfront, Harderweide en Nieuw Weiburg, wordt in de beleidsuitwerking Wonen uitgewerkt vanaf wanneer en aan welk type woningen behoefte bestaat voor Harderwijk als totaal voor 2040. Voorlopig heeft Harderwijk in 2022 een opgave voor het bouwen van 5.500 nieuwe woningen tot 2030, waarvan ca. 4.200 woningen in bovenstaande gebiedsontwikkelingen worden gerealiseerd. Er wordt voor de overige 1.300 woningen gezocht naar inbreidingslocaties zoals Kranenburg Noord. Het woningmarktbehoefteonderzoek wijst uit dat na 2030 tot 2040 ook nog behoefte zal bestaan aan woningen. Uitbreidingsmogelijkheden zijn beperkt tot het Eendengebied. In het Eendengebied wordt voorzien dat een meer landelijke extensief woonmilieu passend is (zie hoofdstuk 6). 
Op de visiekaart wordt per wijk of buurt ook de gewenste of maximale verstedelijkingsgraad (dorps tot hoogstedelijk) aangegeven. Indien er onvoldoende ruimte is voor alle ruimtelijke opgaven (w.o. bedrijventerrein) wordt in breder verband met onze buurgemeenten Ermelo en Zeewolde in overleg getreden. Mogelijkheden daarvoor ontstaan bij het gezamenlijk opstellen van een gebiedsagenda voor de hele EHPZ-regio*.

 

* EHPZ-regio doelt op het samenwerkingsverband Ermelo, Harderwijk, Putten en Zeewolde.

4.4.2.7 Hoogbouw

Studiegebied A28  Zoekzone hoogbouw Zoekzone hoogbouw plus Zoekzone hoogbouw ensemble 

Hoogbouw is verdeeld in verschillende categorieën: laagbouw, middelhoogbouw, hoogbouw en hoogbouw plus. Laagbouw is tot 12 meter; middelhoogbouw is 12 tot 23 meter, hoogbouw vanaf 24 meter tot 54 meter en hoogbouw plus is 54 tot 70 meter hoog. Daarin is aangesloten bij de gemiddelde hoogte van een volwassen boom. Laagbouw onder de kruin, middelhoog tot aan de kruin en hoogbouw boven de kruin. Om hoogbouw in Harderwijk nog meer betekenis te geven, gaat de hoogbouwvisie uit van categorie ‘hoogbouw plus’. Dit zijn de bakens van de stad en zijn nog een slag hoger dan de ‘Vuurtoren’ in het Waterfront. Zie daarvoor ook de hoogbouwvisie, 2023. Ten aanzien van maximale hoogte van gebouwen is de visie dat we op sommige locaties in onze gemeente de hoogte opzoeken in de zoektocht naar ruimte voor met name woningbouw. Hoogbouw heeft niet als enige doel om veel woningen te stapelen of om efficiënt met de beschikbare ruimte om te gaan. Hoogbouw is ook een manier om de identiteit, herkenbaarheid en leesbaarheid van Harderwijk kracht bij te zetten. Het helpt in het versterken van zichtlijnen, oriëntatie en het markeren van entrees. De stad wordt met name getoond aan de hoofdverkeersaders in- en rond de stad. Hoogbouw kan helpen in een kwalitatief ambitieniveau van Harderwijk. Harderwijk maakt hiermee een bescheiden schaalsprong en hiermee worden alternatieve, bijzondere woningtypes gecreëerd waardoor er meer diversiteit ontstaat in het woningaanbod. Hoogbouw levert ook interessante contrasten op en de gelaagdheid van de stad wordt gevarieerder.

In de themakaart wordt geschetst waar hoogbouw van toegevoegde waarde kan zijn. Niet alle locaties lenen zich voor woningbouw. Locaties nabij belangrijke voorzieningen zoals wijk(winkel)centra en NS-station én uitvalswegen lenen zich daar goed voor. Deze gebieden zijn ook gebaat bij een hoge dichtheid omdat daarmee de mobiliteit wordt beperkt. Andere locaties aan de A28 zijn meer geschikt voor andere functies dan wonen zoals bijvoorbeeld hotels of kantoren. Pas bij een overkluizing van de A28 wordt de omgevingskwaliteit van deze locaties voldoende geschikt voor wonen. 

Hoogbouw is een manier om de identiteit, herkenbaarheid en leesbaarheid van Harderwijk kracht bij te zetten. Het helpt in het versterken van zichtlijnen, oriëntatie en het markeren van entrees. De stad wordt met name getoond aan de hoofdverkeersaders in- en rond de stad. Zoals de kerktoren vroeger de positie van een dorp of stad markeerde, is er voor Harderwijk een kans om met hoogbouw markante plekken te markeren: het station, de stadsentrees, een nieuw centrum, een plein of park.
Stadsentrees bevinden zich op de plekken waar gebiedsontsluitingswegen aansluiten op provinciale of rijkswegen, de kruising spoorbaan A28 en het station.
De beleving van de entrees van de stad (lees: wanneer en hoe ervaar je dat je per auto of trein Harderwijk nadert, binnenloopt of fietst) hangt uiteraard niet alleen af van hoogbouw. Het kan ook een kunstwerk zijn of een bijzonder vormgegeven plek in de openbare ruimte.

 

4.4.2.8 Multifunctioneel ruimtegebruik

Infiltratiegebied Multifunctionele accommodatie (MFA) Zonneladder - trede stimuleren

Gezien de beperkte ruimte en de grote hoeveelheid opgaven die we tegemoet kunnen zien, stelt de gemeente dat initiatieven met multifunctioneel gebruik de voorkeur hebben boven monofunctionele initiatieven. Daaronder vallen zowel dubbelgebruik als stapeling. Met dubbelgebruik wordt bedoeld dat een parkeerterrein of trapveldje ook kan worden gebruikt voor infiltratie en/of wateropvang of een parkeerterrein met daar boven zonnepanelen. Met stapeling wordt bedoeld dat boven maatschappelijke of commerciële functies ook appartementen passen of dat onderwijsgebouwen ook flexwerkplekken of congresruimte kunnen zijn, etc.

 

4.4.2.9 Openbare ruimte

Hoofdgroenstructuur

Het hoofdprincipe is dat de basisstructuur beschermd is. Openbare ruimte wordt altijd zodanig ingericht dat het natuurinclusief is, bewegen, sporten en spelen bevordert en ontmoeting stimuleert. Bijzondere zorg is nodig voor sociale veiligheid. 

Het creëren van plekken met een eigen wijk- of buurtidentiteit (per wijk verschillend) met speciale aandacht voor wijkwinkelcentra en toegangswegen (stadsidentiteit) is nodig voor de eigenheid en het buurt- of wijkgevoel. Dit wordt in de gebiedsgerichte benadering verder per wijk beschreven. 
Bij gebiedsontwikkeling worden eisen gesteld aan de kwaliteit van de openbare ruimte met een goede geïntegreerde inpassing in de omgeving. De openbare ruimte is daarmee niet ondergeschikt aan de ontwikkeling en dus geen sluitstuk maar wordt onderdeel van de geïntegreerde oplossing. Bij groot onderhoud wordt de systematiek van de ‘Harderwijk aan de slag’ toegepast waarbij samen met buurt- en wijkbewoners wordt nagedacht over prioriteiten in de buurt of wijk zonder daar de grondbeginselen uit de omgevingsvisie los te laten.

4.4.2.10 Openbaar groen

Hoofdgroenstructuur

Vanuit beheer van openbaar groen kan samen met wijkbewoners gekeken worden naar variatie waarbij beheer en kwaliteit van openbaar groen in overleg met wijk- en buurtbewoners kan worden bepaald. De kwaliteit rondom winkelcentra (waaronder de binnenstad) en stadsontsluitingswegen is op een hoog niveau. Openbaar groen wordt in principe niet verkocht.

4.4.3.1 Een thuis voor iedereen

Woonmilieu bosrijk wonen Woonmilieu buitencentrum Woonmilieu centrumstedelijk Woonmilieu dorps wonen Woonmilieu groenstedelijk Woonmilieu landelijk wonen Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing Bosfront Studiegebied A28 

Wonen is een basisbehoefte en een grondrecht, het is een basis voor ontwikkeling en biedt veiligheid en zekerheid. Wij willen dat Harderwijk een plek is waar iedereen zich thuis kan voelen en waar voor iedereen een passende woning te vinden is.

... voor het welbevinden van onze inwoners

We streven naar voldoende betaalbare woningen om in de behoefte van onze inwoners te voorzien. We sturen op een robuuste woningvoorraad. Dat houdt in dat we gevarieerd bouwen, zowel in woningtypes als woonmilieus. Daarmee voorzien we in de behoefte van onze eigen inwoners en blijven we aantrekkelijk voor woningzoekenden die graag in Harderwijk willen wonen.

... voor het natuurlijk systeem

In alle gevallen geldt dat de ontwikkeling van nieuwe woningen duurzaam moet gebeuren. Nieuwe woongebieden moeten minimaal energieneutraal (liefst energieleverend) zijn, anticiperen op klimaatverandering, natuur inclusief en een gezonde woon- en leefomgeving zijn.

4.4.3.2 Voldoende beschikbare woningen

Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing

Er worden voldoende nieuwe woningen gebouwd om te voorzien in de woningbehoefte. Van 2024 t/m 2030 wordt de woningvoorraad in Harderwijk met 4.800 woningen uitgebreid. Via een woningbouwprogramma wordt gestuurd op de realisatie van deze woningbouwopgave. Het wordt zo ingericht, dat er ruimte is om mee te bewegen met (onverwachte) ontwikkelingen. Via monitoring wordt de vinger aan de pols gehouden en wordt bijgestuurd wanneer dat nodig is. Waar nodig, worden flexwoningen gerealiseerd om zo door middel van tijdelijke concepten de ergste nood te lenigen.
De komende jaren wordt vooral gewerkt aan vier grote woningbouwlocaties: Waterfront, Harderweide, Nieuw Weiburg en Kranenburg-Noord. In 2030 moeten deze woningbouwlocaties grotendeels ontwikkeld zijn tot leefbare en aantrekkelijke (woon)wijken met een divers woningaanbod. Om te zorgen voor leefbare en toekomstbestendige wijken, worden ook kleinere locaties tot ontwikkeling gebracht.
De Nationale Woon- en Bouwagenda bevat doelstellingen met betrekking tot de samenstelling van het woningbouwprogramma. Deze zijn verwerkt in de Regionale Woondeal Noord-Veluwe, die op 8 maart 2023 is ondertekend. Concreet is afgesproken dat Harderwijk vanaf 2024 4.800 woningen zal bouwen. 
Via de Huisvestingsverordening kan worden gestuurd op toewijzing van sociale huurwoningen. Er wordt gewerkt aan een nieuwe Huisvestingsverordening, die naar verwachting begin 2025 klaar is. Urgentie- en voorrangsregelingen krijgen een plek in de Huisvestingsverordening.

4.4.3.3 Voldoende betaalbare woningen

Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing

Het is belangrijk dat er voor iedere portemonnee een betaalbare woning is en dat mensen die een woning nodig hebben deze ook kunnen vinden. Daarom worden de beschikbare woningen zo eerlijk mogelijk verdeeld. Sociale huurwoningen worden passend toegewezen en blijven langdurig beschikbaar.
Woningcorporaties zijn de preferente partner van de gemeente in de realisatie en het beheer van sociale huurwoningen. Met hen worden prestatieafspraken gemaakt waarmee we samen uitvoering geven aan het woonbeleid.
Daarnaast wordt uitvoering gegeven aan het Woonfonds. In 2023 zijn de kaders voor het Woonfonds vastgesteld. Door middel van het Woonfonds worden projecten en partijen die betaalbare woningen realiseren, ondersteund door bijvoorbeeld een stimuleringsregeling sociale huur en door projectgerichte ondersteuning. 

 

Op grond van de Nationale Woon- en Bouwagenda moet minimaal 2/3 van het woningbouwprogramma worden gerealiseerd in de categorie betaalbaar (koop <€355.000 sociale huur en voor middeldure huur € 800 - € 1.100). Recent is de Wet betaalbare huur vastgesteld door de Tweede Kamer. Die regelt dat het WWS (waarderingsstelsel woningbouw) van toepassing is op woningen met maximaal 186 punten, oftewel ongeveer €1.100. Dat betekent dat voor deze woningen de huur in verhouding moet staan tot de kwaliteit van de woning. Er kunnen, m.a.w., geen exorbitante huren meer gevraagd worden. In het volkshuisvestelijk programma hanteren we daarom voor vrije sector huur het segment >liberalisatiegrens <WWS-grens (€880 - €1.100).

 

De verschillende woningbouwopgaven zijn samengevat in één overzicht: het woningbouwprogramma waar de gemeente Harderwijk voor de periode 2024 tot en met 2030 op gaat sturen. Binnen dit programma kunnen nadere keuzes worden gemaakt. Bijvoorbeeld de onderverdeling tussen betaalbare koop <€355.000 en middeldure huur. Ook kan 1/3e van het programma nog nader worden ingevuld. In het volkshuisvestelijk programma wordt dit verder uitgewerkt. 

4.4.3.4 Een passende woning voor iedereen

Ontwikkelgebied Stedelijke vernieuwing

Iedereen moet kunnen beschikken over woonruimte die passend is en die past bij de levensfase van mensen. De woonplek en woonomgeving moeten zo veel mogelijk zijn afgestemd op de behoeften. Mensen die ouder worden, wordt een plek geboden waar ze veilig en prettig kunnen wonen. Essentieel daarbij is de aanwezigheid van voorzieningen. Zowel in de woning, om langer zelfstandig te kunnen blijven wonen. Maar ook daarbuiten, zoals een supermarkt, huisarts, apotheek, zorgverleners en ruimte voor beweging en ontmoeting.
In het Rijksprogramma ‘Wonen en zorg voor ouderen’, dat een uitwerking is van de Nationale Woon- en Bouwagenda, staat dat in de regio Noord-Veluwe tot en met 2030 1.900 nultreden woningen, 900 geclusterde woonvormen en 550 verpleegzorg eenheden moeten worden gerealiseerd. Voor Harderwijk betekent dit minimaal 865 nultredenwoningen (18% van de totale nieuwbouwopgave) en 385 woningen in een geclusterde woonvorm (8%). Geclusterde woonvormen zijn meerdere seniorenwoningen met een ontmoetingsruimte. De geclusterde woningen zijn gelijkvloers en levensloopbestendig. De opgave verpleegzorg eenheden wordt uitgewerkt in de Woonzorgvisie, die in 2024 wordt opgesteld.
Dit aanbod voor ouderen kan worden gerealiseerd door nieuw te bouwen maar ook door bestaande woningen/gebouwen aan te passen. Gebrek aan voldoende aanbod voor ouderen is nu vaak een reden dat mensen blijven wonen in een vaak te grote woning. Naast voldoende aanbod worden ook instrumenten ingezet om doorstroming te stimuleren, zoals de verhuiscoach. Doorstroming van ouderen uit een vaak grote eengezinswoning, maakt ruimte voor een gezin.

In de Woonzorgvisie, die in 2025 klaar is, wordt uitgebreid aandacht besteed aan de opgaven die er liggen als het gaat om passende huisvesting voor diverse groepen inwoners met een zorgvraag of een bijzondere woonwens. Naast ouderen betreft dit ook mensen met een urgente woon(zorg)vraag, statushouders en mensen die uitstromen uit maatschappelijke opvang of beschermd wonen. Bij het opstellen van de Woonzorgvisie betrekken wij huurdersorganisaties, zorgorganisaties en woningcorporaties. Woningbouw initiatieven waarbij specifiek aandacht is voor deze inwoners, worden gestimuleerd.

Flexwonen kan voor diverse inwoners een (al dan niet tijdelijke) oplossing van een woonprobleem zijn. Momenteel wordt in regionaal verband verkend op welke manier we flexwonen binnen Harderwijk vorm kunnen geven. Het kan aantrekkelijk zijn om tijdelijke woningen te plaatsen op locaties waar reguliere woningbouw (nog) niet mogelijk is. Door dergelijke kansen te grijpen, kan voor bijvoorbeeld jongeren, statushouders en urgenten een (acuut) woonprobleem worden opgelost. De opgave flexwonen werken we uit in het volkshuisvestelijk programma.

Voor woonwagenbewoners is wonen in een woonwagen onderdeel van hun cultuur. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft bepaald dat er een verplichting rust bij overheden om de identiteit en de levensstijl van de woonwagenbewoner te beschermen en te faciliteren. Dit betekent dat, wanneer aantoonbaar behoefte is aan woonwagenstandplaatsen, een gemeente dat moet faciliteren. In Harderwijk is onderzoek gedaan naar de behoefte aan nieuwe standplaatsen. Op basis van de resultaten daarvan, wordt gewerkt aan een uitbreiding met circa 65 tot 85 standplaatsen. Daarmee wordt vorm gegeven aan de wens van de woonwagenbewoners om ruimte te geven aan de woonwagencultuur, wonen in familieverband en te voorzien in voldoende woonwagenstandplaatsen voor de lokale behoefte.

 

4.4.3.5 Een kwalitatief goede woning in leefbare wijken

Stedelijke vernieuwing Studiegebied A28 

Het is belangrijk dat onze wijken vitaal en leefbaar zijn en blijven. Om onze wijken toekomstbestendig te maken, moeten ze beter aansluiten op de woningbehoefte van nu en van de toekomst. Een evenwichtige mix van diverse woningtypen en verschillende soorten huishoudens zorgt voor die toekomstbestendigheid. Maar het gaat niet alleen om de woning. De woning én de woonomgeving moeten een stabiele basis vormen voor het welbevinden van onze inwoners. Een vitale wijk heeft voldoende sociale samenhang en draagkracht om leefbaarheidsproblematiek te voorkomen. Fysieke ingrepen in de wijk kunnen bijdragen aan het vergroten van een divers woningaanbod, verbetering van de leefbaarheid en het vergroten van het veiligheidsgevoel en de samenredzaamheid. Er is aandacht voor de draagkracht van wijken. De druk op de leefbaarheid neemt toe, doordat meer kwetsbare bewoners in de wijk een woonplek vinden. Een goede spreiding van dragende en vragende huishoudens zorgt voor inclusieve wijken waar de balans goed is. In de samenwerking met maatschappelijke partners heeft Harderwijk aandacht voor goede begeleiding en integratie om de leefbaarheid voor alle wijkbewoners te bevorderen.
De variatie in het woningaanbod in de wijken wordt vergroot, zodat iedere wijk aantrekkelijk is voor een diversiteit van bewoners: jong en oud, arm en rijk, alleenstaand of gezin, zelfredzaam of hulpbehoevend. 
Er ligt een forse duurzaamheidsopgave. Met name in wijken die gebouwd zijn in de jaren ’70 en ’80. Verduurzaming en levensloopbestendig maken van woningen is niet vanzelfsprekend. Onderzocht wordt wat de mogelijkheden zijn om inwoners hierbij te ondersteunen. Dit kan gaan om financiële ondersteuning, maar bijvoorbeeld ook om ondersteuning in het proces zelf.
Om uitvoering te geven aan de thema’s duurzaamheid, leefbaarheid en veiligheid, diversiteit, passendheid en levensloopgeschiktheid, worden wijkplannen opgesteld. Dat doen we samen met professionele partners, particuliere eigenaar-bewoners, woningcorporaties en huurders. Op die manier blijven wijken leefbaar en vitaal en de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad blijft op peil. Aan de hand van wijkanalyses wordt bepaald welke wijk het eerst aandacht vraagt en welke wat later.
Om ervoor te zorgen dat er meer variatie in het woningaanbod komt, worden toetsingscriteria opgesteld. Nieuwe initiatieven (denk bijvoorbeeld aan inbreiding of transformatie) worden dan getoetst aan deze criteria, zodat een zo divers mogelijk aanbod gerealiseerd wordt. Er wordt ruimte gegeven aan nieuwe initiatieven die bijdragen aan de leefbaarheid en vitaliteit in een wijk.

4.4.4.1 Beschikbaarheid en toegankelijkheid

Sportcluster Recreatie Cultuurplek binnenstad Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Voorzieningencluster Onderwijslocatie Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs Horeca binnenstad Horeca wijkniveau Zoekgebied theater Autovrije binnenstad Autovrije schoolomgeving

... voor het natuurlijk systeem

Natuur, biodiversiteit, droge voeten zijn niet zozeer voorzieningen zoals hier bedoeld maar onze ruimtelijke ordening moet zeker daarin voorzien.

... voor het welbevinden van onze inwoners

De aantrekkelijkheid van een stad wordt in grote mate bepaald door de nabijheid van voldoende voorzieningen. In de inclusieve stad gaat het om al onze inwoners met hun wensen en behoeften op het gebied van onderwijs, cultuur, sport, zorg, welzijn, maatschappelijke en commerciële voorzieningen. Dat betekent dat we over al deze onderwerpen steeds denken vanuit de behoefte van de samenleving.

Harderwijk is een regiostad die zelfvoorzienend is voor de eigen gemeenten én buurgemeenten. Harderwijk trekt regionale voorzieningen aan waardoor voorkomen wordt dat inwoners ver moeten reizen om te leven, werken, leren en te recreëren.

 

4.4.4.2 Onderwijs

Onderwijslocatie Zoekgebied primair onderwijs Zoekgebied speciaal onderwijs

In de Onderwijsvisie is, in relatie met inclusie, een uitgangspunt opgenomen over thuisnabij en passend onderwijs. Het doel is om ieder kind in Harderwijk zoveel mogelijk binnen de gemeente onderwijs te kunnen bieden. Daarnaast is bij het uitgangspunt benoemd om de positie van het voortgezet onderwijs (vo) te versterken met het doel om weglek van leerlingen te voorkomen. De versterking wordt vooral gezocht in de doorgaande leerlijn vmbo-mbo (zie ook 4.3.5). 

4.4.4.3 Cultuur

Ontmoetingsgebied binnenstad Cultuurplek binnenstad Challengeboulevard Monument Zoekgebied theater

Mensen moeten kunnen meedoen aan of genieten van culturele evenementen of kunstbeoefening om daarmee onderdeel te kunnen zijn van de samenleving. Dat vraagt om toegankelijkheid van culturele voorzieningen en om voldoende mogelijkheden tot kunstbeoefening op verschillende plekken in de stad (Stad als podium).

Ter versterking van het cultureel aanbod wordt een binnenpodium gerealiseerd met voldoende stoelen en voorzieningen waar modern theaterbezoek om vraagt. In de visie voor een aantrekkelijk Harderwijk met een goed vestigingsklimaat en een breed toeristisch aanbod mag een theatervoorziening niet ontbreken. Ter versterking van de aantrekkelijkheid en levendigheid van de binnenstad wordt een goede locatie gezocht in of aan de binnenstad.
Het Kloosterplein krijgt een metamorfose en wordt cultuurplein. Het podiumspektakel heeft aangetoond dat dit plein sfeer heeft en de historie van Harderwijk ademt. De zuidkant van het plein heeft prachtige monumentale gebouwen. De noordkant biedt gelegenheid voor het toevoegen van museale of andere culturele functies. Geparkeerde auto’s horen daar niet in thuis.

Door ook in de wijken ruimte te bieden nabij wijkcentra voor culturele activiteiten ontstaat er een laagdrempelige, multidisciplinaire samenwerking tussen professionals en vrijwilligers, die:

• mensen kunnen ondersteunen op diverse gebieden: juridische- en/of financiële advisering, gezondheidszorg en leefstijlcentra (positieve gezondheid);

• buurten kunnen ondersteunen bij buurtactiviteiten zoals Stads- en volkstuinen aanleggen (Samen kleuren we de stad), groenonderhoud, buurt-BBQ’s;

• wijken helpen in het scheppen van sociale cohesie.

4.4.4.4 Sport

Sportcluster Ontmoetingsgebied wijkniveau

Sport is belangrijk voor de Harderwijkse samenleving. Het lokale sportbeleid is gericht op een leven lang sporten en bewegen voor iedereen. De gemeente Harderwijk vindt het belangrijk dat iedere inwoner van Harderwijk en Hierden sport beleeft op de manier die bij hem of haar past. Sporten en bewegen is verbonden aan een actieve en gezonde leefstijl. Iedereen moet een leven lang plezier in sport kunnen hebben, in een veilige en gezonde omgeving. Als sporter, vrijwilliger of toeschouwer. Harderwijk is een sportieve gemeente waarin voor iedereen ruimte is en iedereen zich veilig voelt om te sporten en te bewegen. Alle inwoners worden gestimuleerd om met plezier een leven lang te sporten en te bewegen.

De rol van sport in de samenleving is:

• gezonde en actieve inwoners;

• sporten en bewegen voor iedereen (Iedereen doet mee);

• vitale en sterke sport- en beweegaanbieders;

• passende en voldoende sportvoorzieningen (accommodaties en beweegvriendelijke buitenruimte).

 

Naast het in standhouden van de vele gebouwde sportvoorzieningen wordt met de basisstructuur een stimulerende beweeg- en sportomgeving gecreëerd waarin mensen vrijelijk en zonder verplichtingen kunnen bewegen. Beweegroutes worden daarin opgenomen. In deze openbare ruimte kunnen ook sportieve wijk- en buurtactiviteiten worden ontplooid. Dat zijn vaak laagdrempelige manieren om mensen te betrekken bij hun buurt. Dat kan als deelnemer, vrijwilliger of als toeschouwer. Het verenigingsleven kan daarin een trekkersrol vervullen waarmee ‘hun’ sport automatisch leden kan werven, denk daarbij aan het school korf- en voetbal.
Ook leent de openbare ruimte zich voor trapveldjes, tafeltennistafels, calesthenics, trimbaan, basketbal, etc. Sommige voorzieningen vragen om sportbegeleiding of coaching. Vanuit wijkverenigingen, GA! Harderwijk, buurt en wijkwerkers en/of Zorgdat kunnen activiteiten rondom dit soort openbare voorzieningen worden ontplooid eventueel met plaatselijke sportondernemers. In principe heeft iedere wijk z’n eigen sportvoorzieningen waar door professionals en vrijwilligers activiteiten voor de buurt kunnen worden ontplooid.

Een belangrijk accent is dat iedereen in onze samenleving moet kunnen meedoen. De gemeente zal samen met verenigingen de mogelijkheden doorontwikkelen om ook minder valide en/of oudere mensen te kunnen laten bewegen of sporten. De vijf benoemde sportclusters zijn hiervoor de basis. Naast deze gemeentelijke sportclusters is er een open houding voor andere initiatieven op sportgebied.

Sportkantines en andere accommodaties met een maatschappelijk doel krijgen een meer open karakter in het licht van sportondernemerschap. Het medegebruik door andere verenigingen of andere maatschappelijke functies (bijvoorbeeld kinderopvang, buitenschoolse opvang) wordt toegejuicht. 
Om buurthuizen, clubgebouwen en sporthallen een bredere functie te geven voor de wijk is het gewenst om deze breder inzetbaar te maken. Hiermee wordt niet alleen optimaal gebruik gemaakt van de ruimte, maar worden ontmoetingen op wijkniveau toegankelijker voor meer van onze inwoners. Dit draagt in belangrijke mate bij aan de sociale cohesie binnen een wijk.

4.4.4.5 Maatschappelijke voorzieningen

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Voorzieningencluster Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Recreatie  Multifunctionele accommodatie (MFA)

Maatschappelijke voorzieningen zijn bijvoorbeeld educatieve, sociaal-medische, sociaal-culturele, levensbeschouwelijke, sportieve en recreatieve voorzieningen en voorzieningen ten behoeve van openbare dienstverlening. Te denken valt aan paramedische diensten, ontmoetingsruimte, onderwijs, kinderopvang, sport- en spelfaciliteiten, zorg en commerciële voorzieningen.
Vanwege de al eerder genoemde dubbele vergrijzing neemt de behoefte aan maatschappelijke voorzieningen toe. De autonome groei van Harderwijk zorgt ook voor een groeiende behoefte aan (para)medische voorzieningen zoals huisartsen, tandartsen, fysiotherapeuten, etc. Bij gebiedsontwikkelingen (toename van 1.000 inwoners) worden deze functies onderdeel van een verplicht programma. Wanneer in een bestaande wijk veel wooneenheden worden toegevoegd geldt het principe dat de geboden zorg toereikend moet zijn binnen de wijk. Is die ruimte er niet dan moet ruimte voor deze functies beschikbaar komen binnen de ontwikkeling. De initiatiefnemer dient aan te tonen of er voldoende zorgcapaciteit is. Dat geldt uiteraard ook voor de gemeente zelf.
Bij nieuwbouw geldt dat per 48 wooneenheden in een woongebouw inpandige ruimte moet zijn voor ontmoeting. De gemeente maakt ook werk van het creëren van kleinschalige voorzieningen zoals een gezamenlijke klusschuur, groentekas, moestuin en hobbyruimten. Bij nieuwe gebiedsontwikkelingen waar meer dan 100 woningen worden toegevoegd geldt dit als eis. 
Meer functies worden gecombineerd met andere al bestaande maatschappelijke accommodaties ten behoeve van multifunctioneel ruimte- en gebouwgebruik: bijvoorbeeld kinderopvang/BSO organiseren bij sport-, cultuur-, scouting- of schoolvoorzieningen. Bestaande gebouwen met een maatschappelijke functie worden in principe niet getransformeerd naar andere functies, laat staan gesloopt.

 

4.4.4.6 Horeca

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Wijkcentrum Horeca binnenstad Horeca wijkniveau

Harderwijk wil een gastvrije gemeente zijn en blijven waar horeca een prominent deel van uitmaakt. De gemeente streeft naar een gezellig, veilig en schoon uitgaanscentrum.
De reguliere horecabedrijven zijn momenteel voornamelijk geconcentreerd in de binnenstad in de Bruggestraat, Vijhestraat (vanaf Kerkplein tot Bruggestraat), Boulevard, Strandeiland, Markt, Havendam, Vissershaven, Vischmarkt en Smeepoortstraat. In de visie van de gemeente zijn horeca-functies ook in wijkcentra toegestaan. Eerder werd bij horecafuncties over een indeling gesproken met categorieën (licht, zwaar, etc.). In de visie voor 2040 spreken we over horeca en gaat het er met name over wat de omgevingseffecten zijn van die horeca. Met andere woorden welk effect of overlast ondervinden omwonenden of andere belanghebbenden van de horecaonderneming. Dat kan gaan over muziekgeluid, lawaai van komende en vertrekkende gasten, mensen op het terras of bijvoorbeeld over het geluid van bezorgdiensten. En dat gaat over aspecten als geur, vervuiling en parkeergelegenheid die een effect hebben op de omgeving.

Het principe geldt dat (gasten van) horeca geen voortdurende overlast mogen geven in de omgeving en de ondernemer er alles aan moet doen om die overlast zo gering mogelijk te laten zijn.

Met horeca bij wijkcentra worden kleinschalige laagdrempelige horeca voorzieningen bedoeld met beperkte openingstijden om de overlast voor omwonenden zo veel mogelijk te beperken.

 

4.4.4.7 Commerciële voorzieningen

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Voorzieningencluster Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Horeca binnenstad Horeca wijkniveau Detailhandel Detailhandel binnenstad Volumineuze detailhandel

Commerciële voorzieningen dragen in ruime mate bij aan de aantrekkelijkheid van de stad en daarmee het welbevinden van inwoners. Te denken valt aan winkels, restaurants, leisure voorzieningen, bioscoop, horeca, enzovoorts. De gemeente zal daar waar mogelijk initiatieven ondersteunen die bijdragen aan een breder aanbod in de gemeente. De plek voor deze doorgaans commerciële voorzieningen voor consumenten is de binnenstad of bij wijkwinkelcentra. 
Ook is denkbaar dat ruimten voor detailhandel ook gebruikt kunnen worden voor andere functies in bijvoorbeeld (maatschappelijke) dienstverlening. 
De binnenstad is daarin de huiskamer van de samenleving. Hier ligt het accent op de ontmoeting met veel commerciële voorzieningen, horeca en cultuur. Ook wijkwinkelcentra Drielanden, Stadsweiden, Stadsdennen, Tweelingstad, Frankrijk en Hierden dorp zijn belangrijk in het voorzien in de dagelijkse behoefte.

 

4.4.5.1 Bereikbaarheid en betrouwbaarheid van netwerken

Treinstation Doortrapnetwerk Hoofdfietsstructuur Rondweg Stroomweg Transferium 30 km/u gebiedsontsluitingsweg 50 km/u gebiedsontsluitingsweg 80 km/u gebiedsontsluitingsweg Voorrangsplein Studiegebied A28 Energiebesparende maatregel Shuttle-verbinding OV-hub Zoekgebied wijkhub Spoorlijn Vaarverbinding Zeewolde Zoekgebied stadsdistributie Autovrije binnenstad Autovrije schoolomgeving Woonerf (15 km/u) Bezoekersparkeren Warmtenet aanwezig Zoekgebied warmtenet Zoekgebied aquathermie Windturbine Zonneladder - trede stimuleren Zonneladder - trede uitsluiten Uitbreiding tussenstation hoogspanning Hoofdriool Bedrijventerrein A28

De gemeenten Ermelo, Harderwijk, Putten en Zeewolde (EHPZ) zijn over de weg en met het OV redelijk tot goed bereikbaar, maar de grenzen zijn bereikt. Door de groei van het aantal inwoners (woondeals) zal de bereikbaarheid verslechteren, aangezien de weg- en spoorinfrastructuur nog uit de jaren ‘70 stamt. Een (financiële) impuls in mobiliteitsmaatregelen is noodzakelijk en randvoorwaardelijk voor het realiseren van de groei. De gemeenten zetten voor de interne bereikbaarheid in op het STOMP-principe (Stappen, Trappen, OV, M.a.a.S.* en Privé-auto) voor mobiliteitsvraagstukken bij gebiedsontwikkeling. 
Het mobiliteitssysteem dient vooral een goede bereikbaarheid van het gebied te bevorderen voor onder andere een goed functionerend economisch systeem en brede welvaart. Met het programma Noord-Veluwe Bereikbaar wordt er samengewerkt met alle Gelderse gemeenten langs de A28 aan een mobiliteitsaanpak die bedoeld is het verkeer op de A28 te ontlasten. 
De belangrijkste voor Harderwijk relevante mobiliteitsopgaven voor het versterken van het Daily Urban System EHPZ zijn: 

• Realiseren van een snellere en frequentere spoorverbinding, inclusief een keervoorziening voor treinen in Harderwijk; 

• Snelle fietsverbindingen tussen Putten, Ermelo, Harderwijk en Nunspeet om mede de toenemende congestie op de A28 te verminderen;

• Verbetering doorstroming en aansluiting op richting de A28; 

• Stroomlijnen N302; 

• Leefbaarheid en verkeersveiligheid op de doorgaande Zuiderzeestraatweg-route verbeteren; 

• Realisatie mobiliteitshubs om regionale en lokale mobiliteit duurzaam en slim vorm te geven;

• Vaste oeververbinding Zeewolde-Horst voor fietsverkeer en OV.

 

... voor het natuurlijk systeem

Infrastructuur heeft in de afgelopen eeuwen een flinke invloed gehad op natuurlijke systemen. Vooral ingrijpende nieuwe infrastructuur zoals de aanleg van spoor en snelwegen (A28 en N302) doorkruisen het natuurlijke systeem. Ze vormen daardoor barrières in het landschap en de verbinding van stad en Veluwe is doorbroken. Sterker nog, velen zien Harderwijk als stad aan het water terwijl ca. 35% van gemeentegrond (1.353 ha land excl. water) beschermd Natura 2000-gebied van de Veluwe is.

... voor het welbevinden van onze inwoners

Mobiliteit en de daarvoor benodigde infrastructuur zijn van cruciaal belang voor het goed functioneren van de samenleving. Harderwijk streeft naar een optimale bereikbaarheid voor al haar inwoners. De verwachting is dat ons huidige verkeerssysteem wel op de schop moet. De verkeersinfrastructuur loopt in de spits regelmatig vast en met de komst van nieuwe vormen van mobiliteit staat de verkeersveiligheid onder druk.

* M.a.a.S. gaat om het plannen, boeken en betalen van al het mogelijke vervoer via apps. Bijvoorbeeld de deelfiets, -auto, -scooter, trein, tram, of (water)taxi. En zelfs de eigen auto of fiets. Maar vooral ook combinaties van al deze soorten vervoer. Zodat reizen van-deur-tot-deur op maat en volgens de wensen van de reiziger mogelijk is. Maar ook om het mobiliteitssysteem te verbeteren.

 

Het streven is om in 2040 een verkeerssysteem te hebben waarin de privéauto veel minder dominant is. Met de komst van de elektrische fiets en scooter is er voor de kortere afstand meer mogelijk. Uitgaande van een maximale reistijd van 30 minuten is een afstand tot 12 km goed te doen met de (elektrische) fiets. Voor gebruikers van het openbaar vervoer is het aanbod in 2040 flink verruimd.

 

Voor het taakveld verkeer in Harderwijk zijn drie principes leidend:

 

• a.

  Het S.T.O.M.P.-principe: Een prioritering van vervoerswijzen van Stappen, Trappen, OV, M.a.a.S. en Privé-auto.

• b.

  Het ontwerpprincipe Duurzaam Veilig: een duurzaam veilige weginrichting voorkomt verkeersdoden, ernstig verkeersgewonden en blijvend letsel.

• c.

  Een duurzaam mobiliteitsprincipe: verminder de impact van verkeer op de leefomgeving en zorg dat woongebieden zoveel mogelijk gevrijwaard worden van schadelijke emissies. In die context is overkluizing van de A28 en spoorlijn ook verantwoord.

 

4.4.5.2 S.T.O.M.P.

Indicatie fiets- en wandelpadenstructuur Doortrapnetwerk Transferium Treinstation Hoofdfietsstructuur 30 km/u gebiedsontsluitingsweg 50 km/u gebiedsontsluitingsweg 80 km/u gebiedsontsluitingsweg Voorrangsplein Ontwikkelgebied Shuttle-verbinding OV-hub Zoekgebied wijkhub Autovrije binnenstad Autovrije schoolomgeving Bezoekersparkeren

In 2040 gaan we uit van het S.T.O.M.P.-principe: wandelen en fietsen krijgt voorrang binnen de bebouwde kom en OV wordt verbeterd. Autoverkeer wordt ontmoedigd binnen de bebouwde kom en met name in de wijk. De openbare ruimte wordt daarmee terug gegeven aan voetgangers en fietsers, sporters en spelende kinderen. Daarvoor is veel nodig:

 

• a.

  De basisstructuur draagt zorg voor een goed netwerk van lokale wandel- en fietsverbindingen in de gemeente. 

• b.

  Voor woon/werkverkeer zijn fietsdoortrapwegen met de omliggende gemeenten Ermelo, Zeewolde, Putten, Apeldoorn, Lelystad, Dronten en Nunspeet belangrijk. Fietsdoortrapwegen zijn brede fietspaden in twee richtingen met voorrang. 

• c.

  Het overloopparkeerterrein, de parkeerplaats Poort naar de Veluwe en een nog te ontwikkelen locatie nabij de Harderwijkerweg/Ceintuurbaan worden ontwikkeld naar transferia om bezoekers aan de rand van de stad op te vangen en met duurzaam vervoer de stad in te geleiden (zie kaart). 

• d.

  Binnen de bebouwde kom wordt een limiet van 30 km/u de basis. We passen alleen een hogere maximumsnelheid toe op gebiedsontsluitingswegen waar dat echt nodig en verantwoord is. Op strategische locaties wordt doorgaand verkeer door de stad afgeremd. Wijken zelf worden autoluw en daar wordt de snelheid stapvoets. Hiervoor is het nodig om de weginrichting aan te passen.

• e.

  Het OV-netwerk wordt op stadsniveau geüpgraded met hoogfrequente OV concepten zoals zelfsturend Shuttlevervoer, die in eerste instantie een goede verbinding gaan vormen tussen transferia, NS-station - St Jansdal - Binnenstad - Dolfinariumeiland - Overloopterrein en vice versa. Op regionaal niveau wordt ingezet op snelle verbindingen met Zwolle, Apeldoorn, Amersfoort en Lelystad/Almere.

• f.

  Bij herstructeringsopgaven worden vernieuwende mobiliteitsconcepten toegepast. We zetten in op meer en verbeterde treinverbindingen (d.w.z. sneller en hoog frequenter) voor Harderwijk. We gaan de woonkernen EHPZ hoogfrequent met hoogwaardig OV met elkaar verbinden. 

• g.

  Bestaande wijken worden autoluw of zelfs autovrij (binnenstad, nieuwe wijken) maar pas nadat alternatieve vervoerswijzen en parkeermogelijkheden aan de rand van de wijk/stad functioneren.

• h.

  Parkeerregulering wordt ook buiten het centrum gefaseerd ingevoerd tegelijkertijd met het scheppen van alternatieve vervoerswijzen. 

• i.

  Aan de randen van de wijk komen wijkhubs* met elektrische deelauto’s. Inwoners kunnen daar met een app over beschikken tegen betaling van een kostenneutraal tarief. 

• j.

  Parkeren neemt onevenredig veel plaats in de openbare ruimte. Daarom wordt bij grotere parkeerterreinen gezocht naar multifunctioneel ruimtegebruik, onder maaiveld parkeren, meerlaags bouwen of door zonnecarports te realiseren. 

• k.

  Kortdurend parkeren nabij de binnenstad kan hoofdzakelijk op parkeervoorzieningen Westeinde, Houtwal, Scheepssingel en Waterfront.

* Met bovenstaande punten wordt een aantrekkelijk woon-, werk- en leefklimaat bewerkstelligd. Een aantrekkelijk klimaat wordt bewerkstelligd door gemotoriseerd verkeer (zowel niet-duurzame als duurzame voertuigen) zo vlot en efficiënt mogelijk op gebiedsontsluitingswegen vanuit de bebouwde omgeving naar de rand van de stad te geleiden. Dit moet zodanig worden gefaciliteerd dat de basisstructuur zoveel mogelijk wordt ontzien.

 

 Met een wijkhub wordt een goed bereikbaar punt aan de rand van de wijk bedoeld waar wijkbewoners hun auto kunnen parkeren , waar elektrische deelauto’s en -fietsen beschikbaar zijn. De accu’s van dit elektrisch kunnen tevens dienen als opslagcapaciteit van opgewekte wijkelectriciteit.

4.4.5.3 Duurzaam Veilig

Transferium Shuttle-verbinding

Het doel van Duurzaam Veilig is systematisch te werken aan maximale verkeersveiligheid voor iedereen. Met een slachtoffervrij verkeerssysteem als ultieme ambitie. Anders gezegd: iedere verkeersdeelnemer - van het schoolgaande kind, de forens en de zakelijke rijder tot de actieve oudere - komt weer veilig thuis.
Het principe Duurzaam Veilig haakt aan op de aanpak van de verkeersonveiligheid in Nederland. Een duurzaam veilige weginrichting voorkomt verkeersdoden, ernstig verkeersgewonden en blijvend letsel. Dat gebeurt door onderliggende risico’s van het gehele verkeerssysteem systematisch terug te dringen. Centraal staat daarbij ‘de menselijke maat’ door uit te gaan van behoeften, competenties, beperkingen en kwetsbaarheid van mensen. Hiermee wordt het verkeerssysteem maximaal veilig uitgewerkt. In een duurzaam veilig wegverkeerssysteem is het van belang dat de weg als het ware ‘voor zichzelf spreekt’. De weg roept er toe op het juiste rijgedrag te vertonen. 
Het juiste rijgedrag wordt in grote mate bepaald door een herkenbaar en verkeersveilig wegontwerp. De weggebruiker moet in een oogopslag kunnen bepalen welk gedrag nodig is om veilig te kunnen rijden op het wegtype waar hij/zij op rijdt. Hierbij is het (landelijk, dus over gemeentegrenzen heen) belangrijk om het aantal wegtypen te beperken en ieder wegtype herkenbaar en onderling onderscheidend voor de weggebruiker te maken.

De verkeersveiligheidsstrategie Duurzaam Veilig is gebaseerd op vijf pijlers of (sub)principes. Namelijk:

 

• a.

  Functionaliteit. Wegvakken en kruispunten hebben maar één functie (monofunctionaliteit): stromen of uitwisselen. Het wegennet heeft een hiërarchische en doelmatige opbouw.

• b.

  (Bio)mechanica. Verkeersstromen en vervoerswijzen zijn op elkaar afgestemd in snelheid, richting, massa, afmetingen en mate van bescherming.

• c.

  Psychologica. Herkenbaarheid van de vormgeving van de weg en voorspelbaarheid van wegverloop en gedrag van medeweggebruikers. Informatie vanuit het verkeerssysteem is waarneembaar, geloofwaardig, begrijpelijk (zelf-uitleggend), relevant en uitvoerbaar. Omgeving en gedrag van andere weggebruikers ondersteunen de verwachtingen d.m.v. consistentie en continuïteit van het wegontwerp. De verkeersomgeving en de competenties van verkeersdeelnemers zijn op elkaar afgestemd.

• d.

  Verantwoordelijkheid. Een verkeersveilig systeem garandeert maximaal verkeersveiligheidsresultaat en sluit zo goed mogelijk aan bij de natuurlijke rollen en beweegredenen van partijen.

• e.

  Leren en innoveren. Ongevalsoorzaken worden doorlopend onderzocht. Daarop worden effectieve en preventieve systeeminnovaties ontwikkeld, geïmplementeerd, gecontroleerd en indien nodig bijgesteld (plan-do-check-act).

 

Hieruit komen 12 functionele eisen voort:

 

• a.

  zo groot mogelijke aaneengesloten verblijfsgebieden;

• b.

  minimaal deel van de rit gaat over relatief onveilige wegen;

• c.

  ritten zijn zo kort mogelijk;

• d.

  kortste en veiligste route vallen samen;

• e.

  zoekgedrag wordt vermeden;

• f.

  wegcategorieën zijn herkenbaar;

• g.

  aantal verkeersoplossingen is beperkt en uniform;

• h.

  conflicten met tegemoetkomend verkeer worden vermeden;

• i.

  conflicten met kruisend en overstekend verkeer worden vermeden;

• j.

  verkeerssoorten zijn gescheiden;

• k.

  snelheid wordt gereduceerd op potentiële conflictpunten;

• l.

  er zijn geen obstakels langs de rijbaan.

De kern van Duurzaam Veilig is:

• (ernstige) ongevallen voorkomen en daar waar dat niet mogelijk is de kans op ernstig letsel nagenoeg uitsluiten;

• uitgaan van de mens als maat der dingen, vanuit zijn fysieke kwetsbaarheid en cognitieve kwaliteiten en beperkingen (zoals feilbaarheid en de drang om grenzen te verkennen);

• een integrale aanpak van op de menselijke maat afgestemde elementen mens-voertuig-weg;

• een proactieve aanpak van hiaten in het verkeerssysteem.

 

Duurzaam Veilig is de integrale benadering van het verkeerssysteem: mens, voertuig en weg. Weg en voertuig moeten aansluiten bij wat de mens kan en moeten bescherming bieden. De mens moet door educatie goed zijn voorbereid op de verkeerstaak en uiteindelijk moet worden gecontroleerd of hij/zij wel veilig aan het verkeer deelneemt. Duurzaam Veilig is dus zeker niet alleen ‘infrastructuur’.
Duurzaam Veilig streeft naar verkeersveiligheidsmaatregelen die zo vroeg mogelijk ingrijpen in de keten van systeemontwerp naar uiteindelijk verkeersgedrag. Het zijn namelijk de hiaten in het verkeerssysteem die onveilig gedrag (fouten en overtredingen) in de hand werken en die uiteindelijk tot ongevallen kunnen leiden. Door zo vroeg mogelijk in het systeem in te grijpen, worden onveilige handelingen zo min mogelijk afhankelijk gemaakt van keuzen van individuele weggebruikers.

4.4.5.4 Functies van wegen

Rondweg Stroomweg A28 30 km/u gebiedsontsluitingsweg 50 km/u gebiedsontsluitingsweg 80 km/u gebiedsontsluitingsweg Voorrangsplein Woonerf (15 km/u)

Volgens de basisgedachte van Duurzaam Veilig hebben wegen een duidelijk te onderscheiden functie binnen het wegennet: een stroomfunctie of een uitwisselfunctie.

• Stromen: zich doelgericht verplaatsen in een min of meer constante richting en met een min of meer constante snelheid. Stromen houdt in dat de verkeersdeelname plaatsvindt zonder interactie met de omgeving.

• Uitwisselen: zich doelgericht verplaatsen met wisselende snelheid en/of richting. Hier valt ook onder: het verzamelen, verdelen en kruisen van verkeer, en het vertrekken, keren, draaien, stoppen en stallen van voertuigen. Bij uitwisselen is er juist wel interactie met de omgeving en zijn er abrupte manoeuvres.

 

Deze beide functies gaan niet veilig samen op één weg of één kruising. De functie van de weg is de basis voor een veilige inrichting en een veilig gebruik van wegen. Hieruit volgen wegcategorieën en de ideale opbouw van het wegennet.
In de praktijk blijkt dat de verkeersveiligheid op wegen met een van deze functies het grootst is omdat dit de wegen zijn met een duidelijke functieafbakening waarop de vormgeving (weginrichting) en het gebruik (voertuigcategorieën, snelheid, verkeersintensiteit) goed aansluiten.

Overige gebiedsontsluitingswegen waar voorlopig een hogere maximumsnelheid van 50 km/u echt nodig en verantwoord is, zijn: Deventerweg, Hoofdweg, Verkeersweg, Westermeenweg, Oranjelaan en Westeinde en zijn de zogenaamde stadsontsluitingen. De overige wegen binnen stedelijk gebied worden erftoegangswegen (waar ook woonerven onder vallen) zijn waar stapvoets rijden het regime wordt en de auto te gast is. 

Drie wegcategorieën:

 

• a.

  Op stroomwegen rijdt het verkeer relatief snel omdat het (meestal) een grotere afstand aflegt. Het ‘stromen’ is op wegvakken en op knooppunten het belangrijkste. Op stroomwegen komen conflicten met tegemoetkomend verkeer niet voor: er is geen conflict met langzaam verkeer en het verkeer rijdt in een overzichtelijke omgeving met weinig verstorende invloeden. Het gaat hierbij om de A28 en de N302.

• b.

  Gebiedsontsluitingswegen in de gemeente Harderwijk zijn bijvoorbeeld de N302 (Leuvenumseweg), N303, Ceintuurbaan, Westermeenweg, Hoofdweg, Deventerweg, Oranjelaan, Westeinde en Verkeersweg.

• c.

  Op woonerf- en erftoegangswegen is juist sprake van menging van alle verkeerssoorten. Het ‘uitwisselen’ gebeurt zowel op wegvakken als op kruispunten. De snelheid van het gemotoriseerd verkeer ligt laag en er kunnen overal oversteekbewegingen worden gemaakt, zowel op wegvakken als op kruispunten. Tussen de verschillende verkeerssoorten bestaan conflictmogelijkheden. Er zijn veel omgevingsinvloeden. Noemenswaardige problemen worden voorkomen door de lage rijsnelheden en doordat de bestuurders door de korte afstand die ze afleggen alert zijn. Het rijgedrag is daar stapvoets. De automobilist gedraagt zich als gast in de wijk.

De hoofdprincipes STOMP en Duurzaam Veilig hangen nauw met elkaar samen. Dat betekent dat de privéauto de laagste prioriteit krijgt in het stedelijke verkeer. Het is bijvoorbeeld niet erg als automobilisten wat langer moeten wachten bij een kruispunt, omdat zo de wachttijd voor fietsers en voetgangers wordt verkort. Het betekent ook dat er terughoudendheid is met het toepassen van gebiedsontsluitingswegen in stedelijk gebied. We waarderen waar mogelijk gebiedsontsluitingswegen af tot erftoegangsweg. Daarvoor is het noodzakelijk om de komende jaren wegprofielen aan te passen.

Wegenstructuur

Binnen de bebouwde kom wordt een limiet van 30 km/u de basis. We passen alleen een hogere maximumsnelheid toe op gebiedsontsluitingswegen waar dat echt nodig en verantwoord is. Dit zijn de Deventerweg, Hoofdweg, Verkeersweg, Westermeenweg, Newtonweg, Lorentzstraat, (delen van de) Zuiderzeestraatweg, Oranjelaan en Westeinde. Langzamer rijden bevordert de verkeersveiligheid en verbetert de omgevingskwaliteit. Doorgaand verkeer wordt gefaciliteerd met de rondweg (Knardijk (N302) / Ceintuurbaan / Groene Zoomweg), waar wordt gestreefd naar het zoveel mogelijk toepassen van de maximumsnelheid van 80 km/uur. De gebiedsontsluitingswegen in het stedelijk gebied sluiten aan op de zogenaamde stadsontsluitingen. Deze zijn bedoeld om het intern stedelijke verkeer goed af te kunnen wikkelen. We maken strategische keuzes om het STOMP-principe hierin te waarborgen en de auto niet te veel te laten domineren. Tegelijkertijd voorkomen we zo dat er sluiproutes ontstaan dwars door woonwijken, via woonstraten die helemaal niet geschikt zijn voor veel verkeer. De overige wegen binnen stedelijk gebied worden namelijk erftoegangswegen (waar ook woonerven onder vallen), waar langzaam rijden het regime wordt en de auto te gast is.

Binnen de bebouwde kom werken we aan de hand van het STOMP-principe. Dus stappen en trappen heeft prioriteit. Het is onoverkomelijk dat stromen van voetgangers, fietsers en gemotoriseerd verkeer elkaar kruisen. Die plekken richten we zorgvuldig in, waarbij we aan de verkeersbelangen van alle partijen recht doen.

Een manier om dit te doen, is door voorrangspleinen toe te passen. Voorrangspleinen zijn een speciaal type kruispunt. Ze worden gekenmerkt door een brede middenberm in combinatie met een slinger in de hoofdrichting. De snelheid voor doorgaand autoverkeer wordt op die manier door de weginrichting teruggebracht naar circa 30 km/h. Bovendien is het plein zo ontworpen dat verkeersstromen zo veel mogelijk van elkaar gescheiden worden en conflicten gefaseerd optreden. Daardoor is de verkeersveiligheid hoog.

4.4.5.5 Duurzaam mobiliteitsprincipe

Zoekgebied stadsdistributie

De gemeente streeft naar het invoeren van een Zero Emissie Stadslogistiek in de binnenstad. Het doel van Zero Emissie Stadslogistiek is om meer leefbaarheid en een aantrekkelijk stadscentrum te creëren en de transitie naar zero emissie mobiliteit verder door te voeren. De zero emissie stadslogistiek richt zich op verduurzaming van de stadslogistiek; oftewel op vrachtvoertuigen en bedrijfswagens die in het stadscentrum moeten zijn.
Samen met ondernemers en bewoners van de binnenstad gaat de gemeente concrete maatregelen ontwikkelen die bijdragen aan Zero Emissie Stadslogistiek. Voorbeelden zijn: pakketjes wanden, piramides (pollards) voorzien van camera´s voor kentekenregistratie en fietskoeriers. Een stadsdistributiesysteem is denkbaar in regionaal verband (zie zoekzones op de themakaart). 

4.4.5.6 Duurzame (ondergrondse) infrastructuur

Circulaire economie Grondwaterbeschermingsgebied Waterwingebied Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone Hoofdgastransport Warmtenet aanwezig Zoekgebied warmtenet Zoekgebied aquathermie Windturbine Hoofdriool Bedrijventerrein

Nederland ondergaat een warmtetransitie, waarbij de verwarming en koeling van huizen overgaat van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare bronnen. Thermische Energie uit Oppervlaktewater (TEO) en Thermische Energie uit Afvalwater (TEA) vormen kansrijke warmtebronnen, die een belangrijke plaats kunnen innemen en een voorkeur hebben boven warmtebronnen in de bodem. Waterschap Vallei en Veluwe en Vitens hebben zorgen over de sterke toename van Warmte-Koude-Opslag-systemen (WKO). Doorboringen van waterscheidende lagen in de bodem leiden tot een grotere kwetsbaarheid van het (grond)watersysteem voor verontreinigingen en wateroverlast. De gemeente zal door het opstellen van bodemenergieplannen hier regisserend en ordenend in optreden om zo wildwas aan systemen te voorkomen en de bodem zo efficiënt mogelijk te benutten. 
Ook voor aardwarmte geldt dat er risico’s bestaan voor het grondwater met grote impact op het (grond)watersysteem en de drinkwatervoorziening. Op basis van deze risico’s (onvoldoende putintegriteit, beperkte mogelijkheden voor beheersmaatregelen) wordt voor alle beschermingsgebieden voor drinkwater opgeroepen het voorzorgprincipe toe te passen, dat wil zeggen functiescheiding. Dit geldt in de huidige regelgeving al voor waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en boringsvrije zones. Vanwege de directe relatie tussen natuurgebieden en het watersysteem wordt bepleit om terughoudend te zijn bij het toepassen van geothermie (ondergronds).

 

Algemeen vinden we het heel normaal dat woningen en gebouwen voorzien zijn van aardgas, water en elektra. Ook riolering en glasvezel behoren tot het voorzieningenpakket. Dat betekent dat het onder het maaiveld steeds ‘drukker’ wordt. Door nieuwe energiesystemen met warmte/koude oplossingen, de drinkwatervoorziening, ondergrondse parkeergarages, private waterpompen, etc. ontstaat het risico dat systemen met elkaar gaan conflicteren.
Deze visie geeft daarom ook richting aan een duurzaam, veilig en efficiënt gebruik van bodem en ondergrond. Doelstelling is dat een zorgvuldige afweging van gebruik en bescherming van bodem en ondergrond in de komende jaren structureel onderdeel wordt van alle relevante ruimtelijke planprocessen. Naast het bovengrondse (twee dimensionaal – 2D) gebruik van de fysieke leefomgeving, vormt ‘bodem en ondergrond’ de derde dimensie van ruimtelijke ordening. Dit geheel wordt aangeduid als ‘3D-ordening’. Dit betekent dat bovengrondse ruimtelijke ordening wordt afgestemd met de ondergrondse (on)mogelijkheden ten aanzien van bodemkwaliteit, grondwater (kwantiteit en kwaliteit), kabels en leidingen, ondergrondse energiesystemen, archeologie, etc. Deze 3D-ordening is een opgave voor ons als gemeente in samenwerking met provincie, omgevingsdiensten en vele andere partijen. Onze speciale aandacht bij het beheer en gebruik van de ondergrond gaat uit naar de volgende zaken:

 

• a.

  De bodem en watersystemen zijn sturend.

• b.

  Het drinkwatersysteem heeft daar de hoogste beschermingsstatus.

• c.

  Energietransitie krijgt voorrang met als principe: besparen, duurzaam opwekken en zo schoon mogelijk (dus niet fossiel).

• d.

  Bij hoge woningdichtheden wordt een bodemenergieplan opgesteld waarbij de gemeente ordenend optreedt bij het lokaliseren van bodemenergieopslag systemen.

• e.

  Het rioleringssysteem verandert naar een gescheiden rioleringsstelsel waarin afvalwater gescheiden blijft van hemelwaterafvoer.

• f.

  Ten behoeve van het warmte- en elektriciteitsnetwerk wordt ruimte gereserveerd in iedere wijk voor de noodzakelijke uitbreiding van transformatorhuisjes.

• g.

  Bij zonne-energiesystemen geldt het principe: eerst op alle daken en mogelijkheden voor multifunctioneel ruimtegebruik binnenstedelijk en dan pas landbouwgrond.

• h.

  Windenergie blijft voorlopig beperkt tot de bedrijventerreinen, de gemeente staat open voor nieuw onderzoek naar windenergielocaties.

• i.

  Biomassa systemen worden uitsluitend toegestaan wanneer ze rendabel op reststromen opereren.

 

Naast een behoefte aan duurzame elektriciteit, hebben we een behoefte aan duurzame warmte. Het bestaande gasnet zal de komende jaren (voor een groot deel) vervangen worden door een alternatieve energie-infrastructuur. In de transitievisie warmte voor de wijken in Harderwijk is onderzocht hoe de verschillende wijken, omliggende natuurgebieden en agrarische gebieden het beste kunnen verduurzamen en van het aardgas af kunnen. 
Bij herinrichting van gebieden wordt ruimte gereserveerd voor het optimaal functioneren van bodemenergiesystemen. Hierbij moet voorkomen worden dat grondboringen te dicht bij elkaar zitten en met elkaar interfereren. Deze interferentie is niet alleen voor warmte-koudeopslag (WKO) Harderwijk maar ook voor ondiepe en diepe geothermie of hoge temperatuur opslag (HTO) van belang. Daarnaast wordt samen met inwoners onderzocht wat de mogelijkheden van aquathermie zijn waarbij het oppervlaktewater van de randmeren als warmtebron dient. 
Vanwege de hoge kosten die geothermie met zich meebrengt, is het in Harderwijk nu niet rendabel om geothermie toe te passen. De gemeente blijft de ontwikkelingen op dit gebied volgen.
De gemeente neemt de regie op het gebruik van de bodem samen met netwerkbeheerders en hanteert het principe dat collectieve systemen voorrang hebben boven individuele systemen.

4.4.5.7 Uitsluiting drinkwaterwingebieden

Grondwaterbeschermingsgebied Waterwingebied Intrekgebied Hoofdriool

Drinkwater wordt via hoofdtransportleidingen vervoerd van waterwinlocaties naar productielocaties en van productielocaties naar de afnemers van het water. Ook liggen er transportleidingen voor het stedelijk afvalwater van Putten, Ermelo en Harderwijk dat wordt ingezameld en wordt getransporteerd naar de rioolwaterzuivering van Harderwijk (de transportriolen zijn deels eigendom van gemeente Ermelo en Waterschap Vallei en Veluwe). Deze transportleidingen worden planologisch beschermd, zodat deze niet onnodig verlegd hoeven worden, niet beschadigen en beheer en onderhoud aan de leidingen plaats kan vinden. Dit voorkomt veiligheidsrisico’s en hoge maatschappelijke kosten.

Omdat nadelige effecten van bodemenergiesystemen en aardwarmte (zoals warmte-koude opslag en geothermie) niet kunnen worden uitgesloten, zijn in waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden (25-jaarszones), boringsvrije zones en koude- warmteopslagvrije zones bodemenergiesystemen en geothermie niet toegestaan (zie themakaart Water). Voor intrekgebieden geldt dat per situatie beoordeeld moet worden of de risico’s al dan niet acceptabel zijn.

4.4.5.8 Energietransitie

Monument Windturbine Zonneladder - trede stimuleren Zonneladder - trede uitsluiten Uitbreiding tussenstation hoogspanning

De energietransitie is de overgang van het gebruik van fossiele brandstoffen (aardolie, steenkool en aardgas) naar duurzame energie. Met deze verandering verlagen we de uitstoot van broeikasgassen zoals CO₂, om daarmee de versnelling van klimaatverandering te minderen. Duurzame energie is energie uit hernieuwbare bronnen zoals zon of wind. Deze energie raakt niet op.

• De eerste stap in de overgang is het verminderen van ons energieverbruik. Dit kan door gebouwen te isoleren en energiezuinige apparaten te gebruiken.

• De tweede stap is het duurzaam opwekken van de benodigde energie.

 

Binnen de omgevingsvisie besteden we weinig aandacht ten aanzien van het verminderen van energiegebruik. Inwoners, bedrijven en instellingen worden niet gehinderd door gemeentelijke regels omtrent isolatie of anderszins energie beperkende maatregelen. Anders is het waar het gaat om energieopwekking. Voor het duurzaam opwekken van de benodigde energie zet de gemeente in op het ontwikkelen van 3 windturbines bij Lorentz. Daarnaast zal er een grote opgave aan realisering van zonnepanelen bestaan. Van belang is dat dit aansluit bij de ambities en behoefte voor Harderwijk. De Harderwijkse Zonneladder geeft hier richting aan en bestaande uit 4 treden:

• De eerste trede, 'trede stimuleren', gaat over alle daken en multifunctioneel ruimtegebruik binnen de bebouwde kom. Hier zet de gemeente de komende jaren vol op in.

• De tweede trede betreft locaties aan de rand van de stad die lastig te ontwikkelen zijn voor andere functies.

• De derde trede betreft initiatieven in het buitengebied.

• De vierde trede, 'trede uitsluiten', betreft gebieden waar geen grondgebonden zonnepanelen gerealiseerd mogen worden, zoals de Natura 2000-gebieden, de enken en de Mheenlanden.

 

 

De druk is hoog om daar waar mogelijk op bestaande gebouwen en woningen zonnepanelen te installeren. Uitsluitend bij monumentale gebouwen gelden hier beperkingen en dienen zonnepanelen, boilers, collectoren e.d. geen afbreuk te doen aan het betreffende monument. Dit heeft een forse toename van het gebruik van het energienetwerk ten gevolg waardoor dit netwerk overbelast is geraakt. Deze zogenaamde netcongestie is een nieuwe zeer urgente opgave waarvoor in eerste instantie het tussenstation aan de Leuvenumseweg moet worden uitgebreid maar ook in de stedelijke omgeving vrijwel alle transformatorhuisjes moet worden verdubbeld.

De energietransitie betekent dat nieuwe vormen van energieopwekking, gebruik en opslag gebruikt worden. Dit brengt nieuwe uitdagingen op het gebied van veiligheid met zich mee. Daarom wordt de VNOG betrokken in een vroeg stadium om de risico’s van nieuwe energiebronnen of opslag van energie (bijvoorbeeld waterstoftanks of buurtbatterijen) in beeld te brengen, beheersmaatregelen te treffen en/of alternatieven te bedenken.

4.4.5.9 Riolering

Oppervlaktewater Infiltratiegebied Wateroverlast calamiteit knelpunt Wateroverlastzone Hoofdriool Bedrijventerrein

Het hoofdprincipe is dat we gaan naar een systeem waarbij de hemelwaterafvoer lokaal wordt verwerkt en dus niet meer in het riool wordt afgevoerd naar de RWZI. Dat betekent in eerste instantie infiltreren in de bodem. Is de bodem daarvoor ongeschikt dan moet het hemelwaterafvoer afgevoerd worden naar bestaand of nieuw (oppervlakte)water zoals een WADI of een bestaand of te herstellen watersysteem.

Uitgangspunten bij toekomstige ontwikkelingen:

1. Bij vervanging van vrijvervalriolering hanteren we een gebiedsgerichte, integrale aanpak.

Dit betekent dat de riolering van een hele buurt, kern of woonwijk in één project wordt aangepakt. Zo is het mogelijk om het rioolstelsel structureel in stand te houden en te verbeteren.

2. We informeren en betrekken de ketenpartners bij afwegingen omtrent duurzaamheid. Ook spreken we af dat degene die investeert in duurzaamheid de mogelijke financiële baten ontvangt.

Op dit moment worden al grondstoffen teruggewonnen uit het slib van de RWZI Harderwijk, dat naar Apeldoorn vervoerd wordt om daar verder verwerkt te worden. Voor riothermie (warmtewinning uit rioolwater) bestaan er kansen in de rioolstelsels. De ideeën die hiervoor bestaan worden verder uitgewerkt. Opgedane kennis en ervaringen zullen worden gedeeld.

3. Invulling zorgplicht afvalwater buitengebied.

Voor het buitengebied geldt dat de gemeente huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater, dat daar qua biologische afbreekbaarheid op lijkt, inzamelt en afvoert, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden. Deze omstandigheden zijn:

• de capaciteit van het bestaande collectieve systeem is niet toereikend;

• het einde van de technische levensduur van het collectieve systeem (leidingen) is aanstaande;

• het leveren van een vergelijkbaar effluent door nieuwe decentrale technieken (nieuwe sanitatie) als bij zuivering op de RWZI;

• doelmatigheid;

• bijzondere woonvormen waar op experimentele basis (Tiny houses) wordt gezocht naar offgrid systemen.

De gemeente onderhoudt de bestaande infrastructuur (drukriolering en gemalen) tenminste tot het moment dat leidingen moeten worden vervangen. Ook biedt de gemeente ruimte voor initiatieven met nieuwe sanitatie. Op het moment dat de infrastructuur aan het einde van de technische levensduur is, zal de gemeente in overleg met het waterschap een nieuwe afweging maken over het invullen van de zorgplicht voor afvalwater in het buitengebied.

4. Invulling zorgplicht afvalwater bebouwde kom.

Voor bestaande bouw en (ver)nieuwbouw geldt een aansluitplicht voor het lozen van huishoudelijk afvalwater op de riolering. De gemeente zorgt voor inzameling van huishoudelijk afvalwater en transport naar een zuiveringtechnisch werk. Dat kan via een traditioneel gemeentelijk rioolstelsel of een andere voorziening (zoals een IBA) die ervoor zorgt dat er geen ongezuiverd afvalwater in het milieu terecht komt.
Voor bedrijfsafvalwater geldt dat de gemeente afvalwater dat qua biologische afbreekbaarheid vergelijkbaar is met huishoudelijk afvalwater inzamelt. Ook ander bedrijfsafvalwater dat niet lokaal kan worden teruggebracht in het milieu wordt ingezameld, tenzij dit ten koste gaat van het doelmatig functioneren van de vuilwaterriolering of de rioolwaterzuivering. Het Waterschap geeft hier advies. De gemeente kan nadere voorwaarden verbinden aan nieuwe of bestaande aansluitingen van bedrijven of deze weigeren of beëindigen.

5. In principe vinden er geen ongezuiverde overstortingen vanuit het riool plaats.

6. Invulling zorgplicht hemelwater in omgevingsvisie.

Het algemene uitgangspunt dat de gemeente hanteert, is dat gebouwen en percelen geen hemelwater lozen op de gemeentelijke riolering, tenzij dit in het belang van de leefbaarheid of volksgezondheid noodzakelijk is. Dat geldt naast de private percelen ook voor gebouwen en percelen van de gemeente zelf. Hieronder wordt per gebiedstypologie (bestaande bouw, nieuwbouw en buitengebied) beschreven hoe de gemeente invulling wil geven aan de zorgplicht hemelwater.
Voor bestaande gebouwen en percelen geldt dat de gemeenten het hemelwater, als zij dat op het moment van het vaststellen van de omgevingsvisie al doet, blijft inzamelen en transporteren naar een zuiveringtechnisch werk (RWZI, bij gemengde riolering), het oppervlaktewater of in de bodem (bij gescheiden riolering). Het gescheiden aanleveren van te lozen regenwater en afvalwater op het gemeentelijk rioolstelsel en het verwerken van overtollig regenwater op het eigen perceel wordt door de gemeente en het waterschap gestimuleerd. Bij knelpunten met betrekking tot wateroverlast en bij rioolvervangingsprojecten, waarbij gemengde riolering wordt vervangen door een gescheiden riolering kan de gemeente het lozen van hemelwater op het vuilwater of gemengde riool verbieden.
Bij nieuwbouwsituaties (en bij uitbreiding of vernieuwing van bebouwing) zamelt de gemeente geen regenwater in. De eigenaar van gebouwen en percelen verwerkt het regenwater zelf binnen de perceelgrens, tenzij dat technisch onmogelijk is. Voor extreme neerslaggebeurtenissen wordt voorzien in een overloop naar de openbare ruimte.
In het buitengebied zamelt de gemeente geen regenwater in. Dit geldt zowel voor bestaande bouw als (ver)nieuwbouw. De eigenaar van gebouwen en percelen verwerkt zijn regenwater zelf op het eigen terrein of voert het in overleg met het waterschap af naar het oppervlaktewater.

 

7. In de omgeving van bestaande bebouwing koppelen we het hemelwater af als er een goede verhouding is tussen de baten en de lasten.

 
Dit is een afweging die per gebied moet worden gemaakt. Daarvoor hanteren we een beslisboom verwerken hemelwater.

8. We kiezen voor bovengronds afkoppelen, mits dit doelmatig is.

Bovengronds afkoppelen vergroot de zichtbaarheid van het water en het bewustzijn van de werking van natuurlijke systemen. Voor bewoners zijn eventuele foutaansluitingen eenvoudig waarneembaar, ook is het vaak goedkoper om bovengronds af te koppelen. Ondergronds afkoppelen geeft minder ruimtebeslag en het is zo makkelijker om water in te passen in de leefomgeving. Bovengronds afkoppelen heeft onze voorkeur, mits het ruimtelijk is in te passen.

9. We hanteren de vastgestelde wateroverlast acceptatie criteria.

In deze criteria is bepaald welke mate, schaal en duur van hinder en wateroverlast acceptabel is voor verschillende typen gebieden. De gemeente neemt alleen maatregelen als er ook in de praktijk aantoonbaar sprake is van terugkerende overlast (hiervoor wordt gekeken naar geregistreerde klachten) en de te nemen maatregelen doelmatig zijn.

10. We vergroten de rol van particulieren in het verwerken van hemelwater. Hierbij houden we goed in het oog wat we wel en niet mogen verwachten van particulieren.

 
De rol van particulieren in het verwerken van hemelwater wordt vergroot, met name in bestaand bebouwd gebied waar regenwater nog op de riolering is aangesloten. Eerst wordt door voorlichting en subsidie gestimuleerd dat particulieren het eigen verhard oppervlak afkoppelen en verwerken op eigen terrein. Als dat niet snel genoeg gaat om de doelstellingen uit de omgevingsvisie te kunnen halen kan een verplichting worden ingesteld om de regenpijpen aan de voorkant van percelen af te koppelen zodra de gemeente een apart regenwaterriool aanlegt in de straat (of als de gemeente het hemelwater via de straat laat aflopen). Uiteindelijk is het niet uitgesloten dat in sommige gebieden eigenaren verplicht gaan worden om ook de regenpijp aan de achterkant van de woning af te koppelen en dit regenwater op eigen terrein te verwerken en/of een minimaal percentage van de tuin te vergroenen.

11. In principe ondervinden inwoners geen grondwateroverlast. Als binnen de bebouwde kom het grondwater hoger dan 0,7 meter onder maaiveld staat voor een aaneengesloten periode van minimaal 3 maanden per jaar, dan erkennen we dat er sprake is van structurele grondwateroverlast. De gemeente acteert uitsluitend wanneer dat doelmatig kan plaatsvinden.

Pas als een bewoner/eigenaar aannemelijk kan maken dat er sprake is van nadelige gevolgen en uit metingen blijkt dat aan bovengenoemd criterium wordt voldaan zullen wij de regierol vervullen. Buiten de bebouwde kom zijn er locaties met bestaande bebouwing waar van oudsher hoge grondwaterstanden voorkomen en het voor de gemeente niet doelmatig is om maatregelen te treffen. Vanwege de lage bebouwingsdichtheid in het buitengebied wegen de maatschappelijke kosten niet op tegen het beperkt aantal baathouders.
De regierol houdt in dat in overleg met degene die overlast ervaart wordt gekeken naar mogelijke oorzaken en oplossingen. Hierbij heeft de bewoner nog steeds een verplichting om grondwater op eigen terrein te verwerken (waterwet art. 3.6) en de onderkant van zijn eigen pand waterdicht te maken (bouwbesluit). De gemeente hoeft in dit stadium nog niet zelf maatregelen te treffen.

12. Indien gebouwd wordt op locaties waar we grondwateroverlast verwachten, moet door de initiatiefnemer vooraf worden geïdentificeerd welke risico’s er bestaan en welke maatregelen hij/zij hiertegen neemt.

Door bij de aanleg van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen rekening te houden met grondwaterstanden, wordt voorkomen dat na enkele jaren kostbare aanpassingen aan het rioolstelsel moeten worden gedaan. Het is daarom belangrijk dat grondwater al vanaf de startfase een rol speelt in nieuwbouwprojecten. 

 

 

* WADI: Water afvoer, drainage en infiltratie.

4.4.6.1 Het goede ondernemersklimaat

 

Werklocatie Duurzame landbouw Recreatie Circulaire economie Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Voorzieningencluster Zorgcluster Geen intensieve veehouderij Centrale zone Zoekgebied startup Kantoorlocatie Detailhandel Detailhandel binnenstad Volumineuze detailhandel Werklandschap Bedrijventerrein Camperplek Ontvangstlocatie Veluwe

De gemeente is blij met haar ondernemers. Harderwijk biedt ruimte voor veel mooie en diverse bedrijven. De centrale ligging, A28, spoorverbinding, historische binnenstad en natuurgebieden maken dat Harderwijk een aantrekkelijke vestigingsplaats voor ondernemers en woonplaats voor werknemers is. 

... voor het natuurlijk systeem

“Het huidige doorgaans gehanteerde model van de economie, gaat uit van permanente groei en winstmaximalisatie. Dat biedt geen oplossingen voor de uitdagingen waar we voor staan, zoals de klimaatcrisis en de afname van biodiversiteit. Er is een ander systeem nodig waarin we erkennen dat we voor onze welvaart, welzijn en welbevinden afhankelijk zijn van een gezonde interactie tussen al het leven op aarde.” Daarom gaat de gemeente zich richten op betekeniseconomie*. Door te spreken van een betekeniseconomie worden we ons bewust dat ons handelen over meer gaat dan het realiseren van financiële uitkomsten. Het draait om wat belangrijk is, om onze waarden dus. Het gaat ook om een (circulaire) economie gebaseerd op andere waarden. Afvalstoffen worden grondstoffen (zie ook 4.2.5.6). Een systemische verandering is nodig, waarin we van een lineair systeem gefocust op consumptie naar een gesloten systeem gebaseerd op waarde behoud en veerkracht gaan. Om dit te bereiken is samenwerking essentieel – geen enkele partij kan immers alleen een volledig nieuwe economie creëren.

... voor het welbevinden van onze inwoners

We hebben in de afgelopen eeuwen de vruchten van het huidige economische systeem kunnen plukken. De wereldwijde ontwikkeling van welvaart is gepaard gegaan met ontegenzeggelijk positieve ontwikkelingen: de levensverwachting is hoger dan ooit, het percentage mensen dat leeft in armoede is lager dan ooit, meer mensen dan ooit hebben toegang tot schoon drinkwater en onderwijs en het gemiddelde inkomen is hoger dan ooit.
Economische groei lijkt het ultieme recept voor een florerende wereld. Maar de keerzijde van het succesverhaal is inmiddels bekend: de economische groei blijkt gepaard te gaan met ontwikkelingen die onze samenleving fundamenteel ontwrichten. Denk aan de klimaatverandering, de ineenstorting van de biodiversiteit, de uitputting van de grondstoffenvoorraad, de groeiende welvaartsongelijkheid, de polarisatie in de samenleving en de alarmerende toename van het aantal mensen met een depressie of burn-out.

De huidige economische systemen maken in 2040 plaats voor betekeniseconomie. De betekeniseconomie is een maatschappelijke ontwikkeling waarbij de menselijke behoefte naar zingeving en betekenisvol handelen steeds meer naar voren komt. Het bepaalt steeds meer ons menselijk gedrag en in het bijzonder ons economisch handelen. In de betekeniseconomie zoeken we steeds de balans tussen wat goed is voor ons als persoon en wat goed is voor het grote geheel, het algemeen belang. Bedrijven worden gestimuleerd niet langer financiële waarde, maar waarde voor mens en milieu voorop te zetten.

 

 

* Bron: https://www.duurzaam-ondernemen.nl/kees-klomp-welkom-in-de-betekeniseconomie

4.4.6.2 Bedrijven(terreinen)

Werklocatie Duurzame landbouw Circulaire economie Detailhandel Werklandschap Bedrijventerrein

Bedrijventerreinen in Harderwijk zijn verantwoordelijk voor 38% van de totale werkgelegenheid. Op het moment van schrijven zijn vrijwel alle bedrijfskavels verkocht, in reservering of in optie. Tegelijkertijd loopt Harderwijk tegen haar fysieke grenzen aan. Uitbreiding van bedrijventerreinen is binnen de gemeentegrenzen vrijwel onmogelijk vanwege de beperkte uitbreidingsmogelijkheden en de ruimtevraag van andere opgaven, ondanks het grote belang van voldoende werkgelegenheid.
Er zijn nog veel mogelijkheden om binnen de grenzen van bestaande bedrijventerreinen te intensiveren en te herstructureren. Evenals in het stedelijke gebied gaan we daarmee ook inbreiding op bedrijventerreinen stimuleren. Zo wordt onderzocht of het gebied aan de Zandlaan een betere, efficiëntere invulling kan krijgen. Een betere ontsluiting buiten de wijk De Wittenhagen om is noodzakelijk. Omdat de bestemming al ‘bedrijven’ is en het alleen de bedoeling is dat dit intensiever wordt benut, is hier niet helemaal sprake van transformatie.

Lorentz is het grootste aaneengesloten bedrijventerrein van Gelderland. Op Lorentz zijn met name de bedrijven met een zware milieucategorie gevestigd. Dat houdt in dat dit bedrijventerrein zich niet leent voor het ontvangen van grotere aantallen consumenten. Een bijzondere kwaliteit van Lorentz is de ontsluiting van het bedrijventerrein voor de beroepsvaart. De Lorentz- en Pasteurhaven faciliteren het bedrijfsleven met duurzaam vervoer over water en hebben daarmee een unieke extra kwaliteit op de Noord Veluwe. De Lorentzhaven heeft hiertoe een openbare kade en bedrijvigheid op het gebied van op- en overslag met containerterminal. De Pasteurhaven is gericht op bedrijven gerelateerd aan watersport en visserij.

Sypel is een bedrijventerrein dat zich kenmerkt door veelzijdigheid en kleinschaligheid. Er bevinden zich diverse bedrijfsverzamelgebouwen, waaronder California, waar wordt ingezet op creativiteit en innovatie. 

Overveld  is een kleinschalig bedrijventerrein naast de wijk Walstein. Het bedrijventerrein verdient een upgrade als veelzijdig bedrijventerrein voor startup productiebedrijven. Vanwege de directe nabijheid van woonwijken is een combinatie met andere functies denkbaar. Flexibele regels bieden mogelijkheden tot doorontwikkeling naar een meer levendige plek, eventueel in combinatie met de ontwikkeling van het Eendengebied. 

Tonsel is opgezet als bedrijventerrein voor overwegend representatieve en schone bedrijven, waaronder autobedrijven met showrooms. Daarnaast is dit één van de locaties voor Perifere Detailhandelsvestigingen (PDV). De gemeente gaat een betere benutting van bestaande bedrijfspercelen stimuleren. Dat kan bijvoorbeeld door een parkeerterrein onder het maaiveld te brengen of te situeren op het dak of er wordt meerlaagse bedrijfsruimte gebouwd om nieuwe bedrijfsruimte te maken.

Op bedrijventerreinen zijn in het algemeen meerdere opgaven gaande:

 

• a.

  Circulaire economie: onze grondstoffenstromen moeten gaan sluiten. Het scheiden van afvalstromen en hergebruiken van reststromen in nieuwe grondstoffen om daarmee ons gebruik van nieuwe grondstoffen te reduceren en uiteindelijk te stoppen wordt normaal. Dat vraagt om schuif- en opslagruimte.

• b.

  Het energieverbruik moet in 2040 50% worden teruggedrongen. Dat betekent energiebesparende maatregelen, energieopwekkende maatregelen maar ook capaciteitsuitbreiding van netwerken dus vraag naar ruimte.

• c.

  Bedrijven schakelen steeds vaker over op geautomatiseerde systemen met robots en loopbanden. Dit vraagt meer ruimte maar scheelt (parkerende) medewerkers.

• d.

  Ook bedrijventerreinen kennen biodiversiteit, hebben baat bij een goed leef- en werkklimaat (o.a. voorkomen van hittestress) en creëren gezondere werkomstandigheden met een groene omgeving. De basisstructuur loopt bijvoorbeeld ook over Lorentz.

 

 

Bedrijventerreinen worden systematisch verduurzaamd en vergroend. Deels wordt daarin voorzien met de basisstructuur dat ook op bedrijventerreinen hittestress vermindert, ruimte biedt aan klimaat adaptieve maatregelen en tijdens arbeidspauzes ruimte voor beweging en ontspanning biedt. Ook worden ondernemers gestimuleerd hun terreinen en daken natuurinclusief te maken door terreinen en gevels groen in te richten en zonnepanelen toe te passen op daken. 
Bedrijventerreinen worden goed bereikbaar gemaakt voor OV en fietsers waardoor het autogebruik afneemt. Door de verbindingen tussen de EHPZ* gemeenten te verbeteren kan ook meer uitwisseling van bedrijvigheid tussen de gemeente plaatsvinden. 

De EHPZ-agglomeratie wordt gezien als een gezamenlijke (arbeids)markt. Gemeenten binnen de EHPZ werken nauw samen om bedrijven te faciliteren in hun behoeften. Groei is daarbij niet het ultieme doel maar groei in anders, duurzaam en circulair werken is in 2040 het visitekaartje van de EHPZ. Voor nieuwe bedrijven gaan we in gesprek met de buurgemeenten Ermelo, Putten en Zeewolde. Een sterke economische regio is ook goed voor Harderwijk. Goede OV- en snelle fietsverbindingen met deze terreinen zijn een must. De verbinding met Zeewolde én Ermelo en indirect Harderwijk wordt geoptimaliseerd waardoor de gemeenschappen van de vier in EHPZ-verband samenwerkende gemeenten meer en meer verbonden raken. Een tweede verbinding tussen Zeewolde en Ermelo/Harderwijk is daarvoor van grote waarde en Harderwijk zal zich daarvoor samen met de buurgemeenten sterk maken. Onderzoek moet uitwijzen welk type verbinding daarvoor het meest geschikt of haalbaar is. Uitgangspunt daarvoor is een duurzaam en toegankelijk of laagdrempelig systeem.

De gemeente gaat inzetten op werkgelegenheid die minder ruimte vragen (toerisme, zorg, etc). Daar horen ook meer hybride, flexibele vergadermogelijkheden bij. Nieuwe werklocaties zoals Nieuw Weiburg combineren onderwijs, startup plekken en kantoorfaciliteiten tot een goede mix waarbij uitwisseling en interactie uitgangspunt is. Ook het werklandschap in de Groene Zoom is zo’n gebied met een bijzondere mix van functies in een groene setting.
Voor ruimte voor nieuwe bedrijventerreinen wordt de samenwerking gezocht bij buurgemeenten Ermelo, Putten en Zeewolde.

* EHPZ is een samenwerkingsverband van de gemeenten Ermelo, Harderwijk, Putten en Zeewolde.

4.4.6.3 Detailhandel

Ontmoetingsgebied binnenstad Ontmoetingsgebied wijkniveau Wijkcentrum Wijkfunctie versterken Voorzieningencluster Zoekgebied theater Autovrije binnenstad Detailhandel Detailhandel binnenstad Volumineuze detailhandel Bedrijventerrein

De afname van het aantal winkels lijkt een niet te stoppen trend. Nederland shopt massaal via het internet. Het aanbod via het internet is immers nooit te evenaren door fysieke winkels. Daarentegen is het een door veel inwoners én toeristen hoog gewaardeerde vrijetijdsbesteding om te slenteren door de sfeervolle binnenstad. De focus in de binnenstad komt te liggen op de beleving. De binnenstad biedt plaats aan nieuwe economie waar creativiteit en innovatie ruim baan krijgt door verruimde regelgeving. Dat kan zijn door aanwezige winkels, aangevuld met diverse culturele bezienswaardigheden zoals het Stadsmuseum, het Marius van Dokkum Museum en Stadstheater, het Kloosterplein met Cultuurkust, de Popschool, het oude Stadhuis en niet te vergeten de brede mogelijkheden voor het maken van Stadswandelingen langs de vele waardevolle monumenten. Het Kloosterplein wordt autovrij gemaakt en krijgt een nieuwe aantrekkelijke invulling met functies die de aantrekkelijkheid van de stad verhogen, rekening houdend met de historiciteit van de plek. Dat alles aangevuld met de vele hoogwaardige culinaire uitgaansmogelijkheden maken Harderwijk tot een vitaal, levendig en bruisende binnenstad.

De wijkwinkelcentra in Stadsdennen, Tweelingstad, Stadsweiden en Drielanden worden waar mogelijk versterkt met voorzieningen voor de wijk waardoor deze wijkcentra meer gaan functioneren als ontmoetingsplaats. De basisstructuur draagt zorg voor goede verbindingen en loop- en fietsbereikbaarheid. De solitaire supermarkten in Frankrijk en Hierden-dorp zijn belangrijk voor de dagelijkse behoefte en blijven op wijkniveau van belang.
Voor volumineuze detailhandel zijn de locaties aan de Harder, de Deventerweg (deels bedrijventerrein Sypel) en (deels) de Tonsel beschikbaar. 

Warenmarkten en standplaatsen verlevendigen de omgeving, vergroten de aantrekkingskracht, zorgen voor sociale verbinding en vormen een waardevolle aanvulling (complementair) op het bestaande voorzieningenniveau. In Harderwijk bestaan twee marktlocaties: op zaterdagochtend in de binnenstad en op woensdagochtend bij winkelcentrum Drielanden. Daarnaast wordt zorgvuldig omgegaan met het afgeven van vergunningen met aandacht voor de (on)mogelijkheden van de Dienstenrichtlijn (gelijk speelveld) en daarom wordt ambulante handel uitsluitend toegestaan op daarvoor aangewezen standplaatsvoorzieningen in de verschillende wijken.

4.4.6.4 Kantoren

Werklocatie Circulaire economie Studiegebied A28  Kantoorlocatie Bedrijventerrein

In het kantorenbeleid wordt nog uitgegaan van leegstand. Inmiddels is de markt voor kantoren een totaal andere. Leegstand van kantoorruimte in Harderwijk is heel beperkt. De provincie hanteert het principe dat kantoorlocaties multimodaal ontsloten dienen te zijn. De gemeente neemt dat over en concentreert daarom kantoorruimte in Nieuw Weiburg. Daarnaast kent Harderwijk het goed functionerende Bouw en infrapark met veel kantoor- en onderwijsfuncties. Dit terrein behoeft een betere OV-ontsluiting, wellicht in combinatie met de transferiumfunctie aan de Boekhorstlaan. 
De kantoorfunctie aan de Drielandendreef (Drielanden Noord) is de afgelopen decennia slechts beperkt van de grond gekomen. De ontwikkeling van deze strook langs de A28 biedt kansen om te experimenteren met tijdelijke (max. 10 jaar) functies totdat duidelijk is geworden of overkluizing van de A28 een haalbaar project is. Daarbij kan gedacht worden aan een pop-up circulair centrum (ook wel upcycle centrum), innovatiecentrum, flexwerkplekken, opvang vluchtelingen voor tijdelijk verblijf, etc. 
Ook allerlei vormen van dienstverlening, gericht op de particulier, huisvesten in leegstaande winkelpanden zijn nu al toegestaan. Daarmee kunnen deze objecten een nuttige en welkome invulling krijgen die de levendigheid en traffic in winkelgebieden helpen bevorderen.

Kantoorcomplexen op bedrijventerreinen zijn bedoeld als onderdeel van bedrijven. Deze zijn niet geschikt als solitaire kantoren. Hiermee wordt voorkomen dat grote groepen werknemers onaanvaardbaar hoge risico’s lopen doordat ze bij voorbeeld naast een bedrijf met gevaarlijke stoffen werken.

4.4.6.5 Zorgsector

Zorgcluster Onderwijslocatie Centrale zone Ziekenhuis 

Aangezien een uitbreiding van bedrijventerreinen in Harderwijk niet mogelijk is, wordt gefocust op de versterking en uitbreiding van zorg gerelateerde functies. Daar waar zorg een noodzakelijke voorziening is voor veel daarvan afhankelijke inwoners uit een wijde regio, zijn zorgaanbieders ook een belangrijke werkgever in onze regio. Het St. Jansdal is zelfs de grootste werkgever in onze gemeente. Al eerder in deze visie is de centrale Zone benoemd als gebied waarin het regionale zorgaanbod ruim baan krijgt. Samen met zorgaanbieders zoekt de gemeente naar concepten waar inwoners met een zorgvraag, zorginstellingen én onderwijsinstellingen de handen ineenslaan en innovatieve wegen zoeken om de zorg betaalbaar maar vooral menselijker te maken. 

4.4.6.6 Vrijetijdssector

Recreatie Randmeer Veluwe Ontmoetingsgebied binnenstad Zoekzone hoogbouw Zoekzone hoogbouw plus Horeca binnenstad Horeca wijkniveau Vaarverbinding Zeewolde Camperplek Ontvangstlocatie Veluwe

Er liggen volop kansen op het gebied van recreatie en toerisme onder het Hanze-thema met een florerende en bruisende binnenstad, een geweldige boulevard met passantenhaven en de fantastische bossen van de Veluwe. Recreatief is Harderwijk dé gemeente waar door inwoners, bezoekers en recreanten genoten kan worden van alle kwaliteiten van Harderwijk. Zoals eerder opgemerkt is Harderwijk met Hierden, de bossen en het water een prachtig gebied om lekker uit te blazen. De vrijetijdssector is daarom een belangrijke economische sector voor Harderwijk. Daarbij focust de gemeente op een jaarrond aantrekkelijk aanbod in activiteiten, verblijfsaccommodaties en evenementen. Ook gaat de gemeente meer plek bieden aan camperaars op het overloopterrein en op een plek aan de zuidkant van de stad.

 

De havens van havengebied zuid behoren tot de aantrekkelijkste havens van de Randmeren en IJsselmeergebied. De havens zijn als het ware de ontvangstkamer van Harderwijk voor watersportrecreanten in samenwerking met de andere havens in het gastvrije randmerengebied.
Om de uitwisseling met Zeewolde te stimuleren wordt een vaarverbinding tussen Zeewolde en de Harderwijker binnenstad opgezet.

Harderwijk als onderdeel van de Gouden Randen van de Veluwe met recreatie, landbouw, erfgoed en zorg, ondersteunend aan de verstedelijkingsopgave en de opgaven voor het landelijk gebied. Op die manier wordt de centrale Veluwemassief ontlast en voegen we kwaliteit toe.
Door de toegevoegde waarde van de vrijetijdseconomie meer in balans te brengen met het landschap, de biodiversiteit en het toekomstperspectief van de bewoners en ondernemers in het gebied kunnen inwoners en bezoeken blijven genieten van de natuur met een geringere impact.. Daarbij wordt gezocht naar mogelijkheden voor een betere beleving van de Veluwe, ook op plekken die tot nu toe minder bekend zijn, door bezoekers meer te spreiden in tijd en plaats. Door goede voorzieningen te concentreren rondom een ontvangstlocatie Veluwe zullen bezoekersstromen meer gestuurd worden.

De rijke historie van Harderwijk draagt bij aan het toeristisch aanbod. De historische binnenstad met voorzieningen als het Stadsmuseum, het Marius van Dokkummuseum en de visafslag met botterloods maakt een bezoek aan de stad meer dan de moeite waard. Het uitvergroten van de historische binnenstad is een belangrijke onderdeel van de gemeentelijke inzet op recreatie.

Om meer bezoekers te trekken en de potentie van toerisme te benutten wordt ingezet op een toename van vormen van dagrecreatie en overnachtingsmogelijkheden. Uitbreiding van hotelcapaciteit op geschikte plekken of bij belangrijke toeristische attracties is daarvoor noodzakelijk zoals de ontvangstlocatie Veluwe aan de Boekhorstlaan, het Dolfinariumeiland of plekken aan de A28 of N302 passend op plekken aangewezen voor hoogbouw. Deze zijn van toegevoegde waarde voor het toeristisch product naast bestaande voorzieningen als bioscoop, sauna en wellnessresort, de gezellige binnenstad, het strandeiland en boulevard. Voor vakantieparken werken we samen met buurgemeenten in het provinciaal programma Veluwe op 1. 

 

De gemeente ondersteunt Veluwe Agenda 2030: 

• Beschermen en versterken stamkapitaal: robuuste natuurnetwerken, vitaal landschap en beleefbaar erfgoed.

• Excellente gastvrijheid in een gezonde vrijetijdseconomie: beste bereikbaarheid, top activiteiten en excellent verblijf.

• Met daarin nieuwe accenten, met meer aandacht voor thema’s die vooral de laatste jaren steeds urgenter zijn geworden. Drie onderwerpen springen er uit: 

  • Behoud en herstel van ecologische diversiteit en robuustheid in het centrale natuurgebied van de Veluwe en de omliggende gebieden IJsselvallei, Randmeren en Gelderse Vallei. 

  • Een bredere kijk op recreatie en toerisme, waarbij het niet meer in de eerste plaats gaat om het trekken van meer bezoekers, maar om meer kwaliteit. Wij zien toerisme vooral als een middel om de Veluwse natuur, economie en samenleving te versterken.

  • Meer aandacht voor de wensen, belangen en betrokkenheid van bewoners bij nieuwe ontwikkelingen op de Veluwe.

 

De natuurgebieden Veluwe en Veluwerandmeren zijn belangrijke trekkers. Deze gebieden lenen zich goed voor zakelijk toerisme met zogenaamde heisessies en mindfulness. Daarna kunnen deelnemers genieten van een culinaire verrassing in de binnenstad. Je hoofd leegmaken is wat Harderwijk kan bieden.

Het brede culinaire aanbod met meerdere sterrenrestaurants is een sterk merk voor Harderwijk en dat sterke merk moet behouden en waar mogelijk versterkt worden. De gemeente stimuleert de horeca om lokale, op biologisch verantwoorde en duurzame producten in te kopen.
Ook vrijetijdsvoorzieningen gericht op sportbeoefening, yoga en wellness dragen bij aan het welbevinden (wellness) en verdienen een belangrijke plaats in de ruimte voor ondernemen. Het streven is dat Harderwijk een plek is om even tot rust te komen en te reflecteren. Dat kan individueel maar uiteraard ook als team. De gemeente zoekt samen met ondernemers naar mogelijkheden om daarin groei te bewerkstelligen.

4.4.6.7 Agrarische sector

Open en waardevol landschap Duurzame landbouw Dekzandvlakte Dekzandrug Stadslanderijen Geen intensieve veehouderij

De agrarische sector staat onder druk vanwege de stikstofuitstoot direct naast het grootste Natura 2000-gebied van Nederland. Veel van de intensieve (pluim)veehouderij in Harderwijk bevindt zich in het zogenaamde Eendengebied. Dat is niet gek want deze vorm van niet-grondgebonden agrarisch gebruik vraagt weinig van de bodem. De bodem in het Eendengebied is bijzonder arm en is een uitloper van de dekzandgronden van de Veluwe. Een ander agrarisch gebruik ligt hier niet voor de hand en dat biedt kansen voor andere functies.

Intensieve landbouw in Harderwijk/Hierden heeft, gezien de ligging zo dicht bij beschermde natuurgebieden, geen toekomst. De gemeente voorziet een transformatie naar duurzame landbouw, natuurinclusieve landbouw en/of kringlooplandbouw. De landbouwgronden beperken zich tot de Stadslanderijen om Hierden en de Hoge en Lage Enk. De gemeente gaat samen met de sector zoeken naar kleinschalige initiatieven gericht op de lokale consumptie. 
De aandacht voor dergelijke praktijken onder boeren neemt toe vanwege betere economische resultaten. Een belangrijke reden is dat boeren hun bedrijf willen doorgeven aan de volgende generatie. Ook op lange termijn moet op de grond landbouwproductie mogelijk zijn. Daarvoor is het mogelijk om samen met de gemeente na te denken over aanvullende activiteiten zoals B&B, kamperen bij de boer, boerderijwinkels, zorgconcepten, dagbesteding etc. 

Natuurinclusieve kringlooplandbouwmethoden leiden vaak tot betere economische resultaten. Op een gezonde bodem kan namelijk voedsel van hogere kwaliteit met betere voedingswaarden worden geproduceerd. Dat maakt het mogelijk om producten af te zetten in een hoger marktsegment. Daarnaast zorgen de aanpassingen voor een versterking van de weerbaarheid tegen plagen en ziekten en een verbetering van de waterkwaliteit. Minder gebruik van kunstmest en gewasbeschermingsmiddelen verlaagt de productiekosten. Natuurinclusieve kringlooplandbouw leidt ook tot meer opslag van koolstof in de bodem en levert zo een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van klimaatverandering. Volgens een recent rapport van de National Academy of Sciences kan met dergelijke landbouwpraktijken jaarlijks 250 miljoen ton koolstofdioxide worden opgenomen in de bodem (Uit: www.agroberichtenbuitenland.nl).

Daarnaast worden agrariërs met rood voor rood regelingen gestimuleerd om vrijkomende agrarische bebouwing te slopen waarvoor een recht voor nieuwbouw kan worden verkregen.

 

4.4.6.8 Startups

Werklocatie Zoekgebied startup

Het realiseren van startup plekken wordt gestimuleerd en waar mogelijk gefaciliteerd, ook op wijk- en dorpsniveau en rondom of in wijkcentra. Hierin krijgen startende ondernemers de kans hun ideeën te verwezenlijken en te groeien naar volwassen ondernemerschap. Garanties moeten worden gecreëerd dat deze startup plekken beschikbaar blijven en dus worden in samenwerking met de EHPZ-gemeenten ook doorgroeimogelijkheden geschapen. Startups verstevigen de economische positie van Harderwijk en brengen jong talent, innovatie, duurzaamheid en vernieuwing naar de stad.