Nota Publieke Gezondheid 2025 – 2028

Geldend van 17-12-2024 t/m heden

Intitulé

Nota Publieke Gezondheid 2025 – 2028

De raad van de gemeente Hoeksche Waard,

gelezen het voorstel van het college d.d. 15 oktober 2024;

overwegende dat een gemeente elke vier jaar een beleid moet vaststellen op publieke gezondheid conform de wet Publieke Gezondheid;

gelet op artikel 13 van de Wet Publieke Gezondheid;

besluit:

  • 1.

    De nota Publieke Gezondheid 2025 - 2028 vast te stellen

Lokale nota Publieke Gezondheid 2025 – 2028 Hoeksche Waard

Samen maken we gezond gewoon!

Samenvatting

Hoe zorgen we er met elkaar voor dat de inwoners in de Hoeksche Waard gezond worden en blijven, ongeacht achtergrond, opleidingsniveau, financiële situatie of leeftijd? Dat is de belangrijkste opgave waar we voor stonden en staan. In deze nota leggen we onze ambities en prioriteiten vast voor de periode 2025 – 2028. We sluiten met onze nota goed aan bij landelijke, regionale en lokale ontwikkelingen en focussen ons op de grootste lokale uitdagingen.

Onze visie

Je gezond voelen is meer dan niet ziek zijn. Het gaat over veerkracht, mee kunnen doen in de maatschappij, een zinvolle dagbesteding en over de omgeving waarin je leeft. We richten ons meer op het publieke domein en de leefomgeving dan op individuen en hun leefstijl. We baseren ons op zes ‘collectieve voorspellers’ (= determinanten) van gezondheid. Deze voorspellers zijn factoren die van grote invloed zijn op gezondheid, maar die een inwoner niet zelf of slechts gedeeltelijk kan beïnvloeden. Hierbij is inzet van instituten noodzakelijk zoals de overheid, samen met bijvoorbeeld maatschappelijk partners en het bedrijfsleven. Deze voorspellers zijn gebaseerd op het model van positieve gezondheid van Machteld Huber. De zes voorspellers worden uitgebreider beschreven in bijlage 1. We noemen ze hier kort:

  • •

    werk en overige vormen van zinvolle dagbesteding

  • •

    armoede en schulden

  • •

    gezondheidsvaardigheden

  • •

    sociale inclusie

  • •

    gezonde fysieke en sociale leefomgeving

  • •

    leefstijl

Het leven is niet maakbaar en kent uitdagingen. Dat betekent niet direct dat er een probleem is. We noemen dat normaliseren. Ons gezondheidsbeleid is gericht op normaliseren en preventie.

Onze rol als gemeente

Als gemeente hebben wij taken te vervullen vanuit de Wet Publieke Gezondheid. Deze hebben wij voor een groot deel gedelegeerd aan de Dienst Gezondheid en Jeugd. Daarnaast hebben wij lokaal ook een ondersteunende, faciliterende en aanjagende rol. Dit betekent concreet het volgende:

  • -

    Waar mogelijk en relevant nemen wij het belang van gezondheid en een gezonde leefomgeving mee in onze regelgeving. Denk bijvoorbeeld aan de omgevingswet maar ook aan beleid rondom evenementen en subsidies.

  • -

    Samen met ons zijn vele maatschappelijke partners en inwoners bezig met gezondheid. Waar mogelijk ondersteunen, faciliteren en stimuleren we lokale initiatieven.

  • -

    Wij richten ons voornamelijk op factoren die inwoners niet of slechts gedeeltelijk zelf kunnen beïnvloeden.

  • -

    We focussen ons op onze wettelijke taken.

De grootste uitdagingen in de Hoeksche Waard

We hebben de nota publieke gezondheid 2020 - 2024 geëvalueerd. Daaruit blijkt dat het met de gezondheid van inwoners in de Hoeksche Waard in veel aspecten goed gaat als je het vergelijkt met het landelijke gemiddelde. Veel inwoners ervaren hun gezondheid als goed al is dit percentage wel gedaald sinds de corona-pandemie. Ook scoren ouderen wat slechter op leefstijl, met name op voldoende bewegen. Het gevoel van veiligheid in de buurt en het bieden van mantelzorg liggen boven het gemiddelde, net als vrijwilligerswerk en inkomen uit betaald werk of onderneming. De jongeren zijn meer gaan roken en drinken meer dan gemiddeld in de regio. Hun mentale gezondheid is slechter geworden al scoren ze wel beter dan gemiddeld in regio Zuid-Holland Zuid. In de Hoeksche Waard is minder sprake van eenzaamheid maar zijn wel meer overbelaste mantelzorgers. De vaccinatiegraad is al jaren een punt van aandacht en ook landelijk zien we nu een dalende trend.

Als belangrijkste uitdagingen hebben wij benoemd:

  • -

    Toegenomen mentale ongezondheid bij met name jongeren en jongvolwassenen.

  • -

    Blijvende aandacht nodig voor gezonde leefomgeving en milieu.

  • -

    Toegenomen risico op infectieziekten, onder meer door verminderde vaccinatiebereidheid.

  • -

    Vanwege de dubbele vergrijzing in de Hoeksche Waard is het belangrijk dat ouderen gezond en vitaal zijn en blijven.

  • -

    Gezonde leefstijl, bijvoorbeeld omdat in de Hoeksche Waard nog steeds meer dan gemiddeld wordt gedronken en minder dan gemiddeld wordt bewogen.

Naast inhoudelijke uitdagingen, kampen we ook met financiële uitdagingen. We maken gebruik van veel incidentele middelen. Het is nog niet duidelijk of en in welke hoeveelheid deze incidentele middelen een vervolg krijgen. Onduidelijkheid hierover maakt dat we ons vooral focussen op dat wat moet en op dat wat minimaal gewenst is.

In de nota beschrijven we hoe wij, samen met onze ketenpartners, vormgeven aan alle wettelijke taken die we hebben op publieke gezondheid.

1. De kaders van de nota

1.1 Het wettelijk kader

De Wet publieke gezondheid (Wpg) schrijft voor dat een gemeente elke vier jaar een nota publieke gezondheid opstelt. In die nota moeten doelstellingen, acties en resultaten rondom de wettelijke taken opgenomen worden. De wettelijke taken zijn:

  • •

    Gezondheidsbevordering: het bevorderen van een gezonde leefomgeving en leefstijl.

  • •

    Gezondheidsbescherming: infectieziektebestrijding, zorg rondom zwangerschap, gezondheid & milieu en leefomgeving en gezondheid & hygiëne.

  • •

    Ziektepreventie: Jeugdgezondheidszorg en ouderengezondheidszorg.

  • •

    Crisisorganisatie: gezondheidsonderzoek en psychosociale hulp na rampen.

  • •

    Epidemiologie en monitoring

Het overgrote deel van deze taken is door de wet ingekaderd.

1.2. Het landelijk kader

De Wpg schrijft voor dat elke gemeente een lokale nota publieke gezondheid moet schrijven. Deze nota moet aansluiten bij de landelijke nota publieke gezondheid. In de meest recente landelijke nota (2020 – 2024) staan vier gezondheidsvraagstukken centraal:

  • -

    Gezondheid in de sociale en fysieke leefomgeving

  • -

    Verkleinen van gezondheidsachterstanden

  • -

    Druk op het dagelijks leven bij jongeren en jongvolwassenen

  • -

    Vitaal ouder worden

Naast de landelijke nota gezondheidsbeleid zijn er nog meer landelijke kaders.

Gezond en Actief Leven Akkoord

Het Gezond en Actief Leven akkoord (GALA) richt zich op het bouwen aan een gerichte aanpak op het gebied van preventie, gezondheid en sociale basis, waarin een gezonde samenleving centraal staat. Preventie kan immers ziekten uitstellen. Zo voorkomt valpreventie valongelukken en dure zorg die nodig is na een val. En versterken van de mentale gezondheid kan wellicht duurdere ggz zorg voorkomen. Ook kan een goede sociale basis hulpvragen voor het medische domein voorkomen of zelf oppakken.

De afspraken in het GALA zijn niet vrijblijvend. Er wordt van gemeenten een integrale aanpak en inzet verwacht. Daartegenover staan financiële middelen vanuit het Rijk in de vorm van een brede, specifieke uitkering (de Brede Spuk genoemd). We gebruiken het GALA als belangrijke basis voor onze nota publieke gezondheid. De Brede Spuk gebruiken we als één van de financieringsbronnen. Zo zorgen we voor toekomstbestendig en uitvoerbaar beleid.

Het Integraal Zorgakkoord

De ambitie van het Integraal Zorgakkoord (IZA) is om de zorg voor iedereen toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar te houden. Ook gemeenten hebben dit akkoord ondertekend. De gemeentelijke inzet en verantwoordelijkheid gaat over preventie, het opzetten van een regionale preventie infrastructuur en het verbeteren van de samenwerking tussen eerstelijnszorg en sociaal domein. Eén van de meest concrete acties die van gemeenten wordt verwacht betreft de inrichting van vijf ketenaanpakken op het gebied van Overgewicht (Kind naar Gezond Gewicht en Ketenaanpak overgewicht volwassenen), Kansrijke Start, Valpreventie en Welzijn op recept.

1.3 Het regionale kader

Het regionale Meerjarenbeleidsplan (MJP) van de Dienst Gezondheid en Jeugd (DG&J) is het strategisch beleidskader van de DG&J en geeft op de terreinen Leerplicht en voortijdig schoolverzuim, Veilig Thuis, Jeugdhulp en Publieke Gezondheid (GGD) inzicht in de ontwikkelingen, opgaven en prioriteiten voor de komende vier jaar. Dit MJP is een regionaal afgestemd plan waar ook gemeente Hoeksche Waard een zienswijze op heeft gegeven. Het is een belangrijk document voor onze lokale nota Publieke Gezondheid aangezien de GGD één van de belangrijkste partners is in de uitvoering van de wettelijke taken op het gebied van gezondheidsbescherming, ziektepreventie en gezondheidsbevordering.

1.4 Het lokale kader

Gezondheid hangt samen met vele andere onderwerpen. In de lokale nota publieke gezondheid focussen we ons op de wettelijke taken uit de Wpg maar in de praktijk leggen we nauwe verbindingen met ander gemeentelijk beleid. We noemen hieronder de belangrijkste lokale beleidsagenda’s.

  • -

    Wonen Welzijn Zorg agenda (WWZ)

    De partners die de WWZ agenda hebben opgesteld, zetten zich in voor een gemeente waar inwoners zo lang mogelijk gezond blijven, voor zichzelf en elkaar kunnen zorgen en de leiding nemen over hun eigen leven. Bijvoorbeeld door inwoners te ondersteunen bij het langer zelfstandig thuis wonen, de inzet op vitaliteit, voldoende voorzieningen in de buurt, een gezonde leefomgeving en te investeren in positieve gezondheid.

  • -

    Sport- en Beweegnota Hoeksche Waard

    De Sport- en beweegnota draagt bij aan gezondheid door de inzet op meer bewegen en een beweegvriendelijke omgeving.

  • -

    Omgevingswet

    De fysieke leefomgeving van mensen is een belangrijke factor voor gezondheid. Door het bevorderen van een gezonde leefomgeving kunnen we gezondheidsverschillen verkleinen.

  • -

    Preventie en Handhavingsplan Alcohol Hoeksche Waard

    De wet Publieke Gezondheid verplicht gemeenten om elke vier jaar een Preventie- en handhavingsplan (P&H plan) alcohol op te stellen. Dit lokale P&H plan alcohol staat in nauw verband met de Nota publieke Gezondheid. Preventie en handhaving worden afgestemd en zijn aanvullend op elkaar om zo meer te bereiken voor de jongeren.

  • -

    Mantelzorgagenda Hoeksche Waard

    Mantelzorgers verlichten de druk op de formele zorg en helpen inwoners om langer thuis te kunnen blijven wonen. Veel mantelzorgers zijn echter overbelast. De mantelzorgagenda heeft als doel om mantelzorgers zo goed mogelijk te ondersteunen. Gemeenten zijn daartoe ook verplicht volgens de Wmo.

  • -

    Beleidsnota Armoede Hoeksche Waard

    Gemeente Hoeksche Waard werkt aan nieuw beleid om armoede en schulden aan te pakken en te voorkomen. Armoede is een belangrijke oorzaak voor mentale, sociale en fysieke ongezondheid. Mensen die moeite hebben met rondkomen zijn vaker ongezond dan mensen die daar geen moeite mee hebben.

  • -

    Transformatieagenda Wmo

    Door verschillende oorzaken, waaronder het toenemend aantal ouderen, staat de beschikbaarheid, bereikbaarheid en betaalbaarheid van de Wmo-voorzieningen onder druk. Om toch de juiste ondersteuning te kunnen (blijven) leveren, stelt de Hoeksche Waard een transformatieagenda op. In de nota publieke gezondheid onderstrepen wij het belang van vitale ouderen.

  • -

    Lokaal plan Beschermd Thuis

    Vanuit de Rijksoverheid wordt gewerkt aan een wetswijziging van de Wmo, het zogenaamde woonplaatsbeginsel. Als deze wet ingaat is de gemeente zelf verantwoordelijk voor haar inwoners met een psychische kwetsbaarheid die beschermd wonen of maatschappelijke opvang nodig hebben. Voorsorterend op deze wetswijziging werkt de gemeente aan een lokaal plan Beschermd thuis. Het doel is om inwoners met een psychische kwetsbaarheid zo lang mogelijk thuis ondersteuning te bieden en zo vroeg mogelijk in beeld te krijgen. Vanuit volksgezondheid dragen we hieraan bij door vroegsignalering van mentale ongezondheid. Daarmee voorkomen we duurdere zorg.

  • -

    Visie Samenleven

    Als paraplu boven het sociaal domein, en dus ook deze nota Publieke Gezondheid, hangt de Visie SamenLeven die momenteel in ontwikkeling is. Deze visie geeft richting aan de beweging die we willen in-/voortzetten voor Wmo, de Jeugdwet, de Participatiewet en het lokaal gezondheidsbeleid, maar ook voor sport, kunst en cultuur, onderwijs, schulddienstverlening en leefbaarheid/leefomgeving. Het stuk bevat ook belangrijke randvoorwaarden zoals rollen en verantwoordelijkheden, gedrag en houding, communicatie en financiën voor het brede Sociaal Domein.

1.5 Leeswijzer

In deze nota werken we de taken uit de Wpg verder uit op basis van onze visie op gezondheid. We concretiseren onze ambities in doelstellingen die we kunnen monitoren en evalueren.

De nota is een actualisatie van de nota publieke gezondheid van 2020 – 2024. Het meerjarenbeleidsplan van de Dienst Gezondheid en Jeugd gebruiken wij als belangrijke input. Samen met de GGD Zuid-Holland Zuid en andere partners uit het sociaal en medisch domein gaan we de nota vervolgens uitvoeren. We stellen een uitvoeringsplan op dat we baseren we op het uitvoeringsprogramma van de DG&J, aangevuld met lokale initiatieven.

2. Gezondheidsbevordering

afbeelding binnen de regeling

In dit hoofdstuk gaan we in op trends en ontwikkelingen, ambities en doelen op het onderdeel ‘gezondheidsbevordering’.

2.1 Trends en ontwikkelingen Gezondheidsbevordering

  • •

    Toename mentale problemen onder jongeren.

    De mentale gezondheid van jongeren staat onder druk. Met name jongeren in het middelbare onderwijs dreigen vast te lopen. De Corona Gezondheidsmonitor Jongvolwassenen (2022) laat zien dat een aanzienlijk deel van de jongeren van 16 t/m 25 jaar klachten ervaart: stress (47%), psychische klachten (54%), sociale (62%) en emotionele eenzaamheid (71%) en sterke suïcidale gedachten (7%). Dit regionale beeld is in lijn met het landelijke beeld. De wachtlijsten zijn lang waardoor hulp niet snel mogelijk is en de problemen groter worden. Extra inzet aan de voorkant is nodig: enerzijds om problemen te voorkomen en anderzijds om partners rondom deze groep jongeren meer met elkaar te verbinden, zodat ze elkaar beter aanvullen en zij jongeren adequater bereiken.

  • •

    De gezonde leefomgeving wordt steeds belangrijker

    Een goed ingerichte ruimte bevordert gezond gedrag (bewegen, ontmoeten). Vanuit oogpunt van gezondheidsbescherming is een gezonde fysieke omgeving een omgeving die goede luchtkwaliteit heeft, waar geen geluidsoverlast is, die goed inspeelt op klimaatverandering en waar het risico op infectieziekten zo klein mogelijk is. Afstemming met teams uit het fysieke domein is essentieel, evenals het afwegen van gezondheidsrisico's en - kansen bij ruimtelijke inrichting.

  • •

    De zorg staat in Nederland staat onder druk

    Het belang van preventie wordt steeds groter want de druk op de zorg is enorm. Deze druk wordt veroorzaakt door een toenemende zorgvraag aan de ene kant en krapte op de arbeidsmarkt aan de andere kant. Het belang van preventie en een gezonde leefstijl staat hoog op de agenda.

  • •

    Domeinoverstijgend samenwerken wordt de norm

    We zien gezondheidsbevordering naar aanleiding van IZA en GALA in een bredere keten. Dit betekent dat we samen met zorgverzekeraars, 1e en 2e lijns zorgpartners een sluitende preventie- en zorgketen moeten afstemmen en daar afspraken over maken. We zien dit vooral terug in de ketenaanpakken voor Kansrijke Start, Overgewicht en Valpreventie.

  • •

    Wettelijke verplichting om suïcidepreventie te verankeren in beleid.

    Met ingang van 2025 is het wettelijk verplicht om suïcidepreventie te verankeren in beleid. In de regio zijn wij hier al mee begonnen. Belangrijk hierbij is integrale samenwerking om inwoners te bereiken. In Zuid Holland Zuid starten we met de doelgroep 12 – 27 jaar.

We gaan nu achtereenvolgens in op onze ambities voor ouderen, mentale gezondheid en leefstijl. Bij al deze thema’s is domein overstijgend werken en een gezonde leefomgeving van belang.

2.2 Vitaal ouder worden

De komende jaren wordt een groei van het aantal 65-plussers verwacht én het aantal oudere ouderen (75-plussers). Het percentage 65-plussers binnen de totale bevolking van de Hoeksche Waard neemt toe van ruim 23 % in 2024 tot bijna 30% in 2030. Ouderen wonen steeds langer zelfstandig thuis en willen de regie over het eigen leven (zo lang mogelijk) behouden. Als gemeente hebben we een verantwoordelijkheid (Wmo) om inwoners te ondersteunen die niet op eigen kracht of met hulp van hun netwerk zelfredzaam kunnen zijn. Ouderen kunnen worstelen met eenzaamheid, beperkingen in mobiliteit en chronische aandoeningen. Door de vergrijzing neemt het aantal mensen met ouderdomsziekten zoals artrose, de ziekte van Parkinson en dementie toe. Voldoende bewegen helpt om gezond ouder te worden en de kwetsbaarheid uit te stellen. Wat kan leiden tot een minder snel of uitgesteld beroep op de Wmo.

Gemeente Hoeksche Waard wil de vitaliteit van ouderen bevorderen.

Het doel is dat ouderen langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen, regie over hun eigen leven behouden, zich minder eenzaam voelen, langer mobiel blijven en (daardoor) minder vallen. Dit kan alleen als ook de woonomgeving dit mogelijk maakt. Zo kan met de juiste inrichting van de openbare ruimte beweging en ontmoeting gestimuleerd worden. Het bevorderen van de eigen kracht en vitaliteit bij ouderen heeft een positieve invloed op de kwaliteit van leven en het welbevinden van ouderen en de participatie van ouderen in de samenleving.

Stand van zaken

We zien in de HW een negatieve trend, ten opzichte van 2020, als het gaat om het goed ervaren van de gezondheid en eenzaamheid. Echter ten opzichte van de regio ZHZ en landelijk gezien zijn de percentages van eenzaamheid en ervaren gezondheid positiever, behalve op voldoen aan de beweegrichtlijn.

 

Inwoners van 65+ in de Hoeksche Waard

2022 (2020)
 
 

Hoeksche Waard

Regio ZHZ

Landelijk

Ervaren gezondheid als goed

64% (72%)

60% (67%)

61% (67%)

Voldoen aan de beweegrichtlijn

33% (34%)

33% (32%)

39% (37%)

Voelen zich wel eens matig tot (zeer) ernstig eenzaam

49% (41)

51% (47)

50% (48%)

Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, Dienst Gezondheid & Jeugd ZHZ, www.hoegezondiszhz.nl

Ambitie HW

Het percentage ouderen die hun gezondheid als goed ervaren blijft minimaal gelijk.

Operationeel doel HW

  • -

    Meer ouderen bewegen voldoende en blijven mobiel.

  • -

    Minder ouderen voelen zich eenzaam

  • -

    Ouderen laten zich testen op het valrisico en nemen bij een verhoogd risico deel aan valpreventieve trainingen

Inspanningen HW

  • -

    Faciliteren van initiatieven en projecten die zich richten op een gezonde leefstijl bij ouderen (nota Sport- en beweegbeleid Hoeksche Waard 2024-2026) en functiebehoud.

  • -

    Het programma ‘Samen Bewegen’ uitbreiden naar de ketenaanpak valpreventie (verplichting GALA). Inwoners worden in staat gesteld om zich te laten testen op verhoogd valrisico en zich te laten adviseren over bijvoorbeeld een valpreventieve training of het reguliere beweegaanbod.

  • -

    Vanuit gezondheid hebben wij een ondersteunende, faciliterende en aanjagende rol om inwoners en professionals bewust te maken van de welzijnsactiviteiten in de HW. Het versterken en behouden van vitaliteit, zelfredzaamheid en het samenkomen van inwoners zorgt voor verbinding en ontmoeting. Voorbeelden zijn: community aan zet, huiskamer van de wijk, Hoeksche huiskamers, gebruik van het automaatje en het rouw café.

  • -

    Het starten van de ketenaanpak Welzijn op recept (verplichting GALA). Het doel van Welzijn op Recept is het verhogen van het welbevinden van mensen met psychosociale problematiek die hiervoor bij de huisartsenpraktijk komen en hiervoor geen medische of psychologische behandeling nodig hebben. Huisartsen verwijzen de inwoner naar de welzijnscoach.

  • -

    Vanuit gezondheid en preventie dragen we bij aan de doelen van de Wonen Welzijn Zorg agenda, met name in de projectgroepen Hoeksche Gezondheid, Flirten met de toekomst, Zorg- en Welzijnstechnologie en de slim langer thuiswoning.

  • -

    We dragen vanuit gezondheid bij aan het verder uitwerken van een hitteplan.

  • -

    Borgen en continueren van de aanpak ‘dementievriendelijke samenleving Hoeksche Waard’. Onder andere door: het continueren van het Odensehuis, huiskamers van de wijk, Hoeksche Huiskamers, het project community aan zet en sport en beweegmogelijkheden voor ouderen. Eind 2024 zal de gemeente HW de dementiescan doen met als streven om een dementievriendelijke gemeente te worden/blijven.

2.3 Mentale Gezondheid

Toename mentale problemen onder jongeren en jongvolwassenen.

Uit de gezondheidsmonitor Jeugd 2023 blijkt dat de cijfers van de regio Zuid Holland Zuid (ZHZ) vergelijkbaar zijn met de landelijke cijfers. Zorgwekkende trends zijn zichtbaar. Jongeren ervaren meer stress, worden meer gepest en ervaren minder goede gezondheid ten opzichte van de cijfers van twee jaar geleden. De vorige gezondheidsmonitor Jeugd (2021) vond midden in de corona periode plaats, toen veel maatregelen golden die invloed hadden op het welbevinden van jongeren. Het is zorgwekkend dat de resultaten sindsdien niet zijn verbeterd. In het laatste kwartaal onderzoek, juni 2024, van het RIVM was er op sommige onderwerpen een lichte verbetering te zien. Hopelijk zet deze positieve trend zich door.

Nadruk op normaliseren en preventie

De wachtlijsten voor zorg, waaronder ook GGZ-zorg, zijn lang waardoor hulp niet snel mogelijk is en de problemen groter kunnen worden. Natuurlijk is niet voor elk probleem professionele hulp nodig. Hobbels in het leven van kinderen, jongeren en ouders worden soms te veel geproblematiseerd, gemedicaliseerd en geïndividualiseerd, zonder aandacht voor de gezinssituatie en de maatschappelijke context. Daarom leggen wij ook de nadruk op normaliseren, preventie en het vergroten van weerbaarheid. We verwachten daarbij de meeste gezondheidswinst te kunnen behalen bij jongeren, jongvolwassenen en inwoners met een migratieachtergrond.

2.3.1 Jongeren en jongvolwassenen

Risico op angst en depressie bij jongvolwassenen.

Een hoog risico op een angststoornis of depressie is het hoogste bij 18- tot en met 24-jarigen en bij jongvolwassenen met een VMBO-opleiding, een laag inkomen of moeite met rondkomen. De afname van mentaal welzijn onder jongeren kan mogelijk worden verklaard door veel smartphonegebruik (social media), slaapgebrek en prestatiedruk. We zien ook dat steeds meer jongeren last hebben van stress, vooral de meisjes. Langdurige stress is een belangrijke risicofactor voor mentale problemen.

afbeelding binnen de regeling

Met het versterken van de weerbaarheid van jongeren wordt in brede zin gewerkt aan gezondheid. Weerbare jongeren kunnen beter ‘nee’ zeggen tegen verleidingen als roken, drinken en ongezond eten, zitten beter in hun vel, kunnen beter omgaan met keuzes rondom seksualiteit en zijn minder vaak slachtoffer van pesten. De kans op psychische problemen is bovendien kleiner.

Per 2025 is het wettelijk verplicht suïcidepreventie te verankeren in beleid. In de regio zijn wij hier al mee begonnen. Belangrijk is de integrale samenwerking en lokale inzet om inwoners te bereiken. In Zuid Holland Zuid starten we met de doelgroep 12 – 27 jaar.

Uitgangspunten zijn:

  • •

    Brede mentale weerbaarheid versterken, durven en leren praten over mentale problemen.

  • •

    Bij risicogroepen doorvragen over suïcidale gedachten en helpen om hulp te zoeken.

  • •

    Effectieve zorg bieden bij suïcidaliteit

Ambitie

Minder jongeren en jongvolwassenen ervaren stress en belasting. Hierbij geven wij extra aandacht aan jonge migranten.

Operationeel doel

  • •

    Het percentage jongeren, met name meisjes, dat (zeer) vaak gestrest is, daalt.

  • •

    50% van de kinderdagverblijven/ scholen heeft in 2028 beleid gericht op het voorkomen van mentale druk en het vergroten van mentale gezondheidsvaardigheden.

  • •

    Gezinnen ondersteunen en versterken om hobbels en problemen op te lossen vanuit eigen verantwoordelijkheid (normaliseren).

  • •

    Scholen versterken en ondersteunen in het bieden van een beschermende omgeving.

  • •

    Aanpak suïcidepreventie (regionaal en lokaal).

Inspanningen

  • •

    Inzetten op onderdelen programma ‘Kansrijke start’(zie verder paragraaf 4.2.3);

  • •

    We faciliteren en stimuleren de Gezonde schoolaanpak op het basis- en voortgezet onderwijs;

  • •

    Wij faciliteren een samenhangend en vraaggericht aanbod voor jongeren en jongvolwassenen dat bijdraagt aan mentale gezondheid en weerbaarheid .

  • •

    We zetten extra in op kwetsbare groepen, zoals kinderen in echtscheidingssituaties en kwetsbare kinderen in de overgang naar het basisonderwijs.

  • •

    We vergroten de kennis en vaardigheden van ouders en professionals over (omgaan met) emoties en de ondersteuning van kinderen door verschillende workshops en webinars, het Veerkrachtfestival en het inzetten van het Platform voor ouders en professionals.

  • •

    Samenwerking stimuleren tussen het onderwijs, het jongerenwerk en het Jeugdteam, zodat tijdig gesignaleerd, aangepakt en zo nodig doorverwezen kan worden naar passende hulp of ondersteuning bij psychische klachten.

  • •

    Keten aanpak op PO en VO door Young Minds Matter pilot, depressie preventie voorlichting en deskundigheidsbevordering middels Youth Mental Health First Aid continueren.

  • •

    Samen met de GGD en andere instanties werken aan de ontwikkeling van een regionaal effectief mentaal gezondheidsbeleid en effectief suïcidepreventiebeleid met aandacht voor lokale initiatieven.

  • •

    Jongeren van 12-27 betrekken bij de ontwikkeling van mentaal gezondheidsbeleid. Koppeling van het regionaal jongerenplatform aan lokale initiatieven en jongeren uit de Hoeksche Waard.

2.3.2 Inwoners met een migratieachtergrond

Stand van zaken

Het grootste gedeelte van de statushouders die zich in de Hoeksche Waard hebben gevestigd, is van Syrische afkomst, gevolgd door Eritreeërs. Problemen op het gebied van een zinvolle dagbesteding (arbeid) en taalvaardigheid hebben een negatief effect op de gezondheid van statushouders.

Door de GGD Zuid Holland Zuid is 3,5 jaar onderzoek gedaan naar de gezondheid van 15 Syrische en Eritrese gezinnen. Uit dit onderzoek blijkt dat veel gezinnen na afronding van het inburgeringstraject moeite hebben om goed mee te doen in de samenleving. Dit komt met name door onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal, beperkte mobiliteit, moeite om duurzaam betaald werk te vinden en kwetsbare financiële positie. Daarnaast zijn in veel gezinnen zorgen over de veiligheid van achtergebleven familie en gezinshereniging. De verbinding met landgenoten gaat redelijk goed, maar het is moeilijk om betekenisvolle relaties met Nederlanders te krijgen. Hierdoor blijft het sociale netwerk relatief klein en kwetsbaar.

Tot slot spelen in de meeste gezinnen veel klachten zoals hoofdpijn en vermoeidheid. Eenzaamheid en piekeren komen ook veel voor. In alle levensfasen spelen zorgen en stress over veiligheid van familie in het thuisland. Hierdoor is er nooit echt sprake van een stabiel leven. Deelnemers gaan met hun medische klachten vooral naar de huisarts, maar zoeken over het algemeen geen gespecialiseerde hulp om hun mentale gezondheid te verbeteren. Veel statushouders hebben nabije familieleden die in het thuisland overlijden en waar zij geen afscheid van kunnen nemen. Dit levert schuldgevoelens, verdriet en stress op en kan ongunstig zijn voor het rouwproces. Ook het niet hebben van werk om het eigen gezin te kunnen onderhouden levert schaamt en stress op.

Op basis van onder meer deze resultaten, willen we verder werken aan de mentale gezondheid van statushouders en dan specifiek de kinderen.

Ambitie

Kinderen van statushouders kunnen zich mentaal gezond ontwikkelen.

Operationeel doel

Er is een proactieve aanpak gericht op het versterken van opvoedvaardigheden en het opvoeden in twee culturen. Vooral inzetten op normaliseren.

Inspanningen

  • •

    Het integraal ketenoverleg gezondheid statushouders continueren.

  • •

    Deskundigheidsbevordering voor professionals om signalen van psychische problemen bij migranten te herkennen en vroegtijdig te signaleren en met hen bespreekbaar te kunnen maken.

  • •

    Continueren Preventieve Ouderschapsondersteuning voor statushouders en actief signalen hieruit mee nemen in de inzet van preventie activiteiten en versterken van het netwerk.

  • •

    Preventieve inzet van tolkendienst continueren bij de Jeugdgezondheidszorg, kinderopvang en peuterspeelzaal en bij de taalklas en overgang naar regulier onderwijs.

  • •

    Extra aandacht voor jongeren met een migratie achtergrond tot 27 jaar, bijvoorbeeld op zinvolle dagbesteding, mentale gezondheid, enzovoorts.

2.4 Leefstijl

We zien bij inwoners nog steeds een ongezonde leefstijl als het gaat om roken, alcoholgebruik, drugs, voeding en bewegen. Ook zien we nog steeds seksuele ongezondheid (overschrijding van grenzen, geringe acceptatie van diversiteit). Een ongezonde leefstijl komt vaker voor in combinatie met de voorspellers van (on)gezondheid, zoals werkloosheid of een laag inkomen. In deze paragraaf gaan we in op onze ambities als het gaat om een gezonde leefstijl op het gebied van roken, alcohol, voeding, bewegen en drugs. Over seksuele gezondheid gaat het in hoofdstuk 3 (Gezondheidsbescherming).

2.4.1 Roken

Stand van zaken

In het Nationaal Preventieakkoord is afgesproken om in 2040 een rookvrije generatie te realiseren. Dat betekent dat op dat moment geen kind meer rookt of ooit nog zal gaan roken. Roken is een ernstige verslaving die veel persoonlijk en maatschappelijk leed veroorzaakt. Nog altijd sterven in Nederland ieder jaar meer dan 20.000 mensen aan de gevolgen van (mee)roken. Roken is daarmee de nummer één te voorkomen doodsoorzaak. Bovendien wordt in totaal 9,4% van de ziektelast in Nederland veroorzaakt door roken, wat jaarlijks tot € 2,4 miljard aan zorgkosten leidt. Tegelijkertijd raken iedere week honderden kinderen verslaafd aan roken. Als zij blijven roken, is de kans meer dan 50% dat zij aan de gevolgen daarvan zullen komen te overlijden.

Ondanks de dalende trend die eerder was ingezet zien we in de jeugdmonitor 2022 sprake van een toename van jongeren roken. Het percentage steeg van 4% in 2019 tot 11% in 2022.

Ambitie

  • •

    Minder jongeren starten met roken / vapen en meer kinderen groeien op in een rookvrije omgeving.

Operationele doelen

  • -

    Kinderen en jongeren stellen roken / vapen zo lang mogelijk uit.

  • -

    Het aantal landelijk geregistreerde rookvrije speel- en sportplaatsen in de Hoeksche Waard is gestegen van 13 naar 20.

  • -

    Door goede gesprekken en regels kunnen ouders helpen het gebruik van tabak en vapen zo lang mogelijk uit te stellen

Inspanningen

  • -

    Het organiseren en faciliteren van rookvrije speel- en sportplaatsen (sportverenigingen, speeltuinen en parken);

  • -

    Sportverenigingen worden ondersteund door de inzet van social nudging.

  • -

    Bij de te ontwikkelen omgevingsplannen is een rookvrije omgeving een aandachtpunt.

  • -

    We sluiten aan bij www.goedgespreknix18.nl om ouders informatie en hulpmiddelen te geven om met hun kinderen te praten over de gevaren van roken en vapen.

2.4.2 Alcohol

Stand van zaken

Alcoholgebruik kan allerlei negatieve gevolgen hebben voor jongeren. Op korte termijn gaat het dan over gezondheidsproblemen zoals black-outs, onveilig seksueel gedrag of verkeersongevallen. Op lange termijn kunnen kanker, hart- en vaatziekten, diabetes type-2 en neurologische schade optreden. Bovendien kan alcoholgebruik psychische problemen zoals depressie of angst veroorzaken, verergeren of in stand houden of een adequate aanpak van problemen verhinderen. Slecht slapen, somberheid en depressie zijn gerelateerd aan alcoholgebruik. Ook sociale relaties kunnen onder druk komen te staan.

Ook voor de maatschappij brengt overmatig alcoholgebruik door jongeren negatieve gevolgen met zich mee. Het kan leiden tot hoge zorgkosten, verkeersongevallen, verminderde schoolprestaties, problemen in sociale relaties en bedoeld of onbedoeld letsel door (seksueel) geweld en rijden onder invloed.

Ruim 80% van de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder drinkt alcohol. De Gezondheidsraad adviseert mensen om geen alcohol te drinken of in elk geval niet meer dan 1 glas per dag. Bijna 40% houdt zich daaraan. Bijna 9% van de volwassenen drinkt echter overmatig: 10% van de mannen drinkt meer dan 21 glazen per week en bijna 7,5% van de vrouwen meer dan 14. De overmatige drinkers zitten vooral in de leeftijdsgroep van 20 tot 30 jaar. Van de scholieren tot 16 jaar drinkt een kwart regelmatig en bijna 20% drinkt veel: meer dan 5 glazen per gelegenheid. Dit zijn vaker VMBO scholieren dan leerlingen van het VWO.

Alcoholgebruik onder jongeren in de Hoeksche Waard ligt hoger dan in de regio Zuid-Holland Zuid. Dit geldt zowel voor ooit alcohol gebruikt als bingedrinken. Ook verbieden ouders van klas 4 minder vaak alcohol dan in Zuid-Holland Zuid. Deze cijfers zijn afkomstig uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2021 en 2023.

 

Hoeksche Waard 2021

Hoeksche Waard 2023

ZHZ 2023

Ooit alcohol gedronken (alleen slokjes, heel glas of meer), Klas 2 VO

46%

39%

42%

Ooit alcohol gedronken (alleen slokjes of heel glas of meer), Klas 4 VO

66%

68%

63%

Bingegedronken in de afgelopen vier weken, Klas 2 VO

10%

5%

5%

Bingegedronken in de afgelopen vier weken, klas 4 VO

28%

30%

26%

Ouders verbieden alle alcohol onder de 18 jaar, klas 2 VO

72%

75%

76%

Ouders verbieden alle alcohol onder de 18 jaar, klas 4 VO

44%

51%

56%

Opvattingen over alcohol en het gebruik ervan veranderen we niet van vandaag op morgen.

Een succesvolle aanpak vraagt niet alleen om langdurige inzet, maar ook om een aanpak waarbij diverse maatregelen vanuit verschillende taakvelden en verschillende bevoegde instanties, samenhangend worden ingezet op het terrein van regelgeving, handhaving en voorlichting. Dat beschrijven we in het Preventie & Handhavingsplan Alcohol (P&H Plan). Deze is ook geactualiseerd. Vanuit gezondheidsbeleid besteden we aandacht aan het (verder) terugdringen van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap, om ieder kind een gezonde en veilige start te bieden.

Ambitie

Minder jongeren onder de 18 jaar beginnen met drinken en minder zwangere vrouwen drinken alcohol.

Operationele doelen

  • -

    Het percentage van de 14- en 15-jarigen dat wel eens een glas alcohol heeft gedronken is verlaagd met 4% ten opzichte van 2023

  • -

    Meer ouders verbieden alcohol voor kinderen onder de 18 jaar.

  • -

    In 2026 hebben relevante partijen een gezamenlijke aanpak ontwikkeld om alcoholgebruik bespreekbaar te maken bij zwangere vrouwen.

Inspanningen

  • -

    Uitvoeren van het integrale preventie- en handhavingsplan 2025-2028 waarbij de focus ligt op jongeren van 12 – 18 jaar.

  • -

    We faciliteren en stimuleren van de Gezonde schoolaanpak op scholen.

  • -

    Gezamenlijke aanpak met ketenpartners om alcoholgebruik bij zwangere vrouwen bespreekbaar te maken en te verminderen. Dit verbinden met Inzet "kansrijke Start”.

  • -

    Het voortzetten van het creëren van een gezonde omgeving die uitnodigt tot een ‘bewust’ gezond gedrag. Hierbij actief koppelen van preventie activiteiten gekoppeld aan vergunning verlening bij evenementen.

2.4.3. Drugs

In de Hoeksche Waard is een kleine groep jongeren die ooit of regelmatig drugs (heeft) gebruikt. De Hoeksche waard wijkt hierin niet af van de regio Zuid-Holland Zuid. Dat neemt niet weg dat er bezorgdheid is. Vanuit volksgezondheid zetten wij met name in op collectieve verslavingspreventie: het voorkomen dat jongeren beginnen met drugsgebruik. Dit doen we door het bevorderen van de mentale gezondheid en gerichte voorlichting, bijvoorbeeld bij evenementen. De GGD heeft drugs, behalve in de campagne goed gesprek, bewust niet in haar aanpak. Een collectieve aanpak op drugs werkt namelijk niet. Beleid gericht op drugs vraagt om een lokale aanpak met professionals op plekken waar drugs gebruikt wordt. Wanneer een vraagstuk rondom drugs de preventie overstijgt, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van overlast, is het meer een veiligheidsvraagstuk dan een gezondheidsvraagstuk. Het is in dat geval niet zinvol om een collectieve preventieve aanpak op drugs in te zetten. Dan is het effectiever om samen met jongerenwerk, politie en handhaving om tafel te gaan en samen afspraken te maken, ook over eventuele hulpverlening wanneer een jongere (overmatig) drugs gebruikt. Daarom hebben wij in deze nota geen ambitie op het verminderen van drugsgebruik maar blijven we wel inzetten op collectieve verslavingspreventie. Ook denken we vanuit gezondheid mee met team Integrale Veiligheid over een onderzoek naar drugsgebruik en mogelijke acties gericht op bestrijding hiervan (zoals bv rioolwateronderzoek) met als doel het voorkomen en terugdringen van problematisch drugsgebruik en de gevolgen daarvan.

afbeelding binnen de regeling

Ambitie

Het aantal jongeren dat weleens drugs gebruikt neemt af.

Operationeel doel

Het aantal jongeren dat weleens drugs heeft gebruikt is gelijk aan het regionaal gemiddelde.

Inspanningen

  • •

    Regionale campagne Goed Gesprek, waaronder de regionale ouderavond Goed Gesprek NIX 18.

  • •

    We zetten in op voorlichting bij jongeren (preventie) in combinatie met toezicht en handhaving. Bijvoorbeeld bij evenementen en op school.

  • •

    We faciliteren en stimuleren de ‘Gezonde school-aanpak’ op scholen: de interventie ‘Heldere School’.

  • •

    We faciliteren regionale trainingen voor professionals in samenwerking met Youz. Bijvoorbeeld voor jongerenwerk en de Jeugdgezondheidszorg.

  • •

    Het voortzetten van het creëren van een gezonde omgeving die uitnodigt tot een ‘bewust’ gezond gedrag.

  • •

    Met team Integrale Veiligheid meedenken over onderzoek naar drugsgebruik en acties gericht op bestrijding hiervan (zoals bijvoorbeeld een rioolwateronderzoek).

2.4.4 Gezond Gewicht

Stand van zaken

Overgewicht en daaraan gerelateerde ziekten veroorzaken na roken de meeste ziektelast en het grootste verlies in gezonde jaren. In de Hoeksche Waard had in 2022 zo’n 54% van de volwassen inwoners overgewicht. Dit percentage is hetzelfde in de regio Zuid Holland Zuid en is met 3% gestegen ten opzichte van 2020. Op basis van de prognoses, de ouder wordende bevolking in de Hoeksche Waard en huidige trendlijnen zal dit percentage naar verwachting de komende jaren verder toenemen.

Overgewicht begint vaak al op jongere leeftijd. In 2022 had 8% van de 5-jarigen matig tot ernstig overgewicht. Bij de 12- en13-jarigen was dit al 13%. Met name bij de jongere kinderen lijkt echter wel een stabilisatie zichtbaar van de trend.

afbeelding binnen de regeling

afbeelding binnen de regeling

Een gezond gewicht is veelal het resultaat van een gezond voedingspatroon in combinatie met een actief beweegpatroon. Om preventief te werken aan een gezond gewicht bij kinderen en jongeren moeten we daarom de wereld waarin kinderen en jongeren leven gezonder maken.

Wat willen we bereiken?

In de Hoeksche Waard werken we met het programma Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG). JOGG stimuleert dat alle kinderen en jongeren in de Hoeksche Waard opgroeien in een gezonde leefomgeving met aandacht voor gezonde voeding, voldoende bewegen, ontspanning en slaap. Dit zorgt voor betere leerprestaties, een betere mentale gezondheid en uiteindelijk ook voor minder overgewicht. Dit is een bewustwordingsproces wat zowel bij de scholen, opvang, verengingen als ouders moet ontstaan. Een gezonde keuze moet een gemakkelijke keuze zijn voor de kinderen en jongeren, zonder dat ze zich daarvan bewust zijn en de nadruk op het overgewicht ligt.

Ambitie Hoeksche Waard

De leefomgeving (buurt, school/opvang, verenigingen) van de inwoners van de Hoeksche Waard gezonder maken met als doel de trend van het overgewicht te remmen en gezond gedrag te stimuleren.

Operationele doelen HW:

  • -

    Het stimuleren van beweging in de vrije tijd.

  • -

    Op alle scholen wordt water gedronken.

Inspanningen HW:

  • -

    We continueren en borgen de collectieve JOGG aanpak door scholen, sportverenigingen (verbinding Sportakkoord) en JOGG partners (maatschappelijke organisaties en lokale bedrijven) te stimuleren de gezonde leefstijl uit te dragen. Stimuleren van bewegen in de vrije tijd: het gezond dagje uit, samen speeldag, avondvierdaagse, watertappunten, buitenspeelkaart en de gezonde kantine bij verenigingen.

  • -

    De ketenaanpak Kind naar Gezonder Gewicht (KNGG) gestart in 2024 (GALA), onderdeel van JOGG. Biedt breed passende zorg en ondersteuning voor kinderen en het gezin met overgewicht.

  • -

    Implementatie van de gezonde school aanpak (water drinken op scholen, gezonde voeding, traktatiebeleid, bewegen, welbevinden, mediawijsheid), de sterrenmeter en de gezonde kantine bij verenigingen.

  • -

    Jong leren eten (educatie) in samenwerking met de lokale boeren.

  • -

    Stimuleren van scholen om mee te doen aan EU schoolfruit en onderzoeken van mogelijkheden om structureel lokaal schoolfruit aan te bieden.

  • -

    GLI volwassenen, ketenaanpak overgewicht volwassen (GALA), is zowel in de pilot fase in de regio GGDZHZ als lokaal.

  • -

    Bijdragen aan de doelstellingen die genoemd staan in de nota Sport- en beweegbeleid Hoeksche Waard 2024-2026.

3. Gezondheidsbescherming

afbeelding binnen de regeling

Dit hoofdstuk beschrijft het beleid op de wettelijke taak gezondheidsbescherming. Dit omvat het bestrijden van infectieziekten en het beoordelen en beïnvloeden van de invloed van milieufactoren op de gezondheid. De taak wordt uitgevoerd door de afdeling Medische Milieukunde van de GGD.

3.1 Trends en ontwikkelingen

De GGD ziet de volgende trends en ontwikkelingen op het gebied van de gezondheidsbescherming

  • •

    We zien dat zomers heter en de winters zachter en natter worden. Dit betekent dat piekbuien, hitte, droogte en overstromingen vaker en in extremere mate voorkomen. Dit heeft impact op de volksgezondheid.

  • •

    Het thema "Een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten" wordt expliciet benoemd in het GALA, waarin een duidelijke brug wordt geslagen tussen het fysieke (gezonde leefomgeving) en het sociale domein (uitnodiging tot ontmoeten en bewegen).

  • •

    De Omgevingswet is inmiddels in werking getreden. De Omgevingswet staat voor een goede balans tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. Het belang van gezondheid en veiligheid moet meegenomen worden in ruimtelijke initiatieven. Dat betekent meer samenwerking tussen het sociale en het fysieke domein. Ook komen er regels over snelle(re) afwikkeling van vergunningaanvragen waarin samenwerking cruciaal is.

3.2 Gezonde leefomgeving en milieu

Gezondheid en de inrichting van de omgeving hebben alles met elkaar te maken. De leefomgeving heeft namelijk een grote impact op de gezondheid. Het kan de gezondheid negatief beïnvloeden, bijvoorbeeld door vervuiling van lucht en water. Maar het kan de gezondheid ook positief beïnvloeden, bijvoorbeeld door uitnodigend groen waardoor mensen gaan bewegen. De leefomgeving hangt samen met nieuwe uitdagingen voor de toekomst zoals klimaatverandering, vergrijzing, individualisering. Maar ook zijn er kansen zoals slimme technologie en nieuwe vormen van mobiliteit.

In deze paragraaf wordt ingegaan op drie belangrijke thema's die de komende jaren van invloed (kunnen) zijn op de gezondheid van onze inwoners. Het gaat om:

  • •

    de Omgevingswet;

  • •

    de gevolgen van klimaatverandering en de energietransitie;

  • •

    vervuiling van lucht, water en bodem.

3.2.1 De omgevingswet

Met de Omgevingswet worden de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigd en samengevoegd. Daarbij worden fysieke beleidsthema's als ruimte, water, milieu, natuur en landschap gekoppeld aan maatschappelijke opgaven zoals een gezonde en veilige leefomgeving. De wet en veranderingen rondom (burger-)participatie vragen om ander beleid en een andere manier van werken door gemeenten, waarbij het meewegen van gezondheid in het omgevingsbeleid een belangrijk punt van aandacht is.

Ambitie

  • •

    Bij ruimtelijke initiatieven inzetten op het realiseren van een gezonde en veilige leefomgeving.

Operationeel doel

  • •

    Gezondheid is onderdeel van de omgevingsvisie en het omgevingsplan.

  • •

    Kennisproducten van de GGD zijn beschikbaar voor de gemeente.

Inspanningen

  • •

    Bevorderen en in stand houden van een omgeving waarin vanuit verschillende gemeentelijke domeinen integraal aan gezondheid gewerkt wordt;

  • •

    Blijvend aansluiten bij de Intaketafel vanuit Gezondheid.

  • •

    Vanuit Gezondheid meewerken aan doorontwikkeling van de Woonbalans.

  • •

    GGD Zuid-Holland Zuid wordt betrokken als adviseur en onderzoeker bij het ontwikkelen van:

    • a.

      De Herziening van de Omgevingsvisie en Omgevingsplannen;

    • b.

      Digitaal Stelsel Omgevingswet/omgevingsloket;

    • c.

      Ondersteuning van gemeenten bij hun verantwoordelijkheden op o.a. de beleidsthema's licht, lucht, geluid, geur, trillingen, externe veiligheid en bodem.

    • d.

      Participatie van inwoners, bedrijven en verenigingen.

    • e.

      Implementeren van een afwegingskader gezondheid in omgevingsbeleid en bijdragen aan beleidsvorming.

3.2.2 De gevolgen van klimaatverandering en de energietransitie

Klimaatadaptatie is een urgent beleidsonderwerp dat invloed heeft op gezondheid. Extreem weer heeft zowel op de korte als middellange termijn gezondheidseffecten tot gevolg. Daar moeten we beter mee leren omgaan. Korte termijn effecten treden op als gevolg van aanhoudende hitte, droogte, extreme regenval en overstroming. Bij langdurige wateroverlast of water op straat waarbij sprake is van vermenging van rioolwater kan verontreiniging met ziekteverwekkers ontstaan. Op (middel)lange termijn treden er veranderingen op in de flora en fauna (bijv. introductie van invasieve exoten zoals de eikenprocessierups, verlies aan biodiversiteit) die vervolgens van invloed zijn op de gezondheid. Om de gezondheidseffecten van aanhoudende hitte zoveel mogelijk te beperken, wordt vanuit de Nationale klimaatadaptatiestrategie geadviseerd om een lokale hitteplan te maken. Daarnaast wordt in het kader van het landelijk Deltaplan ruimtelijke adaptatie geanticipeerd op de (middel)lange gevolgen van klimaatverandering.

Ambitie

Wij willen schadelijke gezondheidseffecten als gevolg van klimaatverandering en de energietransitie voor onze inwoners beperken.

Operationeel doel

  • •

    Gezondheid is een belangrijk onderdeel van planvorming rond klimaatadaptatie en de energietransitie.

  • •

    De gemeente heeft een lokaal hitteplan.

Inspanningen

  • •

    We inventariseren de lokale volksgezondheidsrisico's van klimaatverandering en de energietransitie en formuleren specifieke aandachtspunten en oplossingsrichtingen

  • •

    We werken aan een integraal lokaal hitteplan en implementeren de maatregelen.

3.2.3 Vervuiling van lucht, water en bodem

Gezond en veilig kunnen wonen is voor iedereen belangrijk. Het gaat hierbij om veilige en gezonde woningen, maar ook om bedreigingen in het milieu, zoals vervuiling van lucht, water en bodem. Blootstelling aan fijnstof is verantwoordelijk voor zo’n 4% van de ziektelast in Nederland en is daarmee net zo risicovol als overgewicht en te weinig beweging.

Hoog risicogroepen zijn kinderen onder de 18 jaar, ouderen van 65 jaar en ouder, mensen met hart-, vaat- of longaandoeningen. In het zogenoemde 'Schone Lucht Akkoord' wil het Rijk samen met provincies en gemeenten afspraken maken om toe te werken naar een gezondere lucht.

Er zijn ook toenemende zorgen van omwonenden van industrie over gezondheid en veiligheid. In 2023 constateerde de onderzoeksraad van gezondheid en veiligheid dan ook dat de gezondheid van omwonenden van industrie betere bescherming verdient. Eén van de aspecten is participatie van inwoners. Er is meer aandacht voor inwoners die kunnen meedenken in het ‘omgevingsbeleid.’

Bij milieu incidenten ondersteunt de GGD de gemeenten met medische milieukundige nazorg (wettelijke taak). Vanuit de GGD wordt in 2024 en 2025 ingezet op intensivering van de gezondheidskundige inbreng op het PFAS dossier.

Ambitie

  • •

    Er zijn adequate maatregelen om gezondheidsbedreigingen te verminderen.

  • •

    Er is expliciet aandacht voor gezondheidsthema's zoals lucht, water en bodem kwaliteit.

  • •

    We werken samen met andere gemeenten in de regio toe naar een luchtkwaliteit die voldoet aan de gezondheidskundige streefwaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Operationeel doel

  • •

    De lokale uitstoot van fijnstof, stikstofdioxine, ammoniak en ozon is verminderd;

  • •

    Er is structureel aandacht voor participatie van inwoners.

  • •

    Intensivering van de gezondheidskundige inbreng op het PFAS Chemours dossier.

Inspanningen

  • •

    Bij activiteiten in de openbare ruimte die het milieu belasten, worden de gezondheidsbelangen meegewogen.

  • •

    Bij planvorming rondom het milieu sluit de GGD aan met medisch-milieukundige kennis.

  • •

    De gemeente Hoeksche Waard is aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord.

  • •

    De luchtkwaliteit wordt jaarlijks in kaart gebracht.

  • •

    We zorgen ervoor dat inwoners voorbereid zijn bij calamiteiten op het industrieterrein Moerdijk.

  • •

    Vanuit het gezondheidsperspectief sluiten we aan op het lokale PFAS dossier.

3.3 Hygiëne, infectieziekten en evenementen

Een goede hygiëne voorkomt de verspreiding van (infectie)ziekten. Hygiënezorg en infectieziektebestrijding worden in onze gemeente door de GGD uitgevoerd. Hygiënezorg richt zich op het beperken van risico’s op plaatsen waar veel mensen samenkomen en waar gebruik gemaakt wordt van gemeenschappelijke voorzieningen. Bovendien voert de GGD op aanvraag inspecties uit bij instellingen met een verhoogd risico op verspreiding van infectieziekten, zoals een AZC en een opvang van dak- en thuislozen. De GGD beoordeelt ook evenementenvergunningen op hygiëne en gezondheid. Tot slot besteden we blijvend aandacht aan het voorkomen van gehoorschade.

Infectieziektebestrijding betreft het gevraagd en ongevraagd adviseren over het nemen van algemene preventieve maatregelen ter voorkoming van en verspreiding van infectieziekten, het bestrijden van tuberculose en seksueel overdraagbare aandoeningen, inclusief bron- en contactopsporing. Het Rijksvaccinatieprogramma, uitgevoerd door de Jeugdgezondheidszorg (JGZ), is een belangrijk middel in de preventie van infectieziekten.

Infectieziektebestrijding moet de komende jaren rekening houden met een aantal trends.

  • •

    Vanwege globalisering, een aanhoudende vluchtelingenstroom en het steeds meer reizen, kunnen infectieziekten (via mens én dier) van over de hele wereld snel ons land binnenkomen. Corona is hier een duidelijk voorbeeld van.

  • •

    De invloed van klimaatverandering op het infectierisico in Nederland is moeilijk te bepalen, maar het is aannemelijk dat in de komende jaren de populaties van diverse muggen die infecties kunnen overbrengen, zullen groeien. Ook vergroten extreme weersomstandigheden (bijvoorbeeld overstromingen) het risico op een uitbraak.

  • •

    De beweging in de maatschappij van wantrouwen richting de overheid vertaalt zich concreet in een verminderde vanzelfsprekendheid om te vaccineren. We zagen dit tijdens de COVID-pandemie en dit heeft ook een negatief effect op de vaccinatiegraad voor het Rijksvaccinatieprogramma.

  • •

    Daarnaast zien we al langere tijd in onze regio een lagere vaccinatiegraad in specifieke kernen.

  • •

    We moeten rekening houden met een toename van het aantal kwetsbare inwoners als gevolg van vergrijzing en toename van gebruik van afweer onderdrukkende medicijnen bij verschillende chronische ziektes.

Ontwikkelingen

  • •

    De GGD treft voorbereidingen voor een vaccinatie expertisecentrum.

  • •

    Landelijk is de beleidsagenda Versterking infectieziektebestrijding en pandemische paraatheid (VIP) vastgesteld. Het doel hiervan is dat GGD’en voldoende toegerust zijn om hun rol op het gebied van infectieziektebestrijding kwalitatief goed uit te voeren. En daarmee ook goed voorbereid te zijn op een infectieziekte-uitbraak met (potentieel) landelijke impact. Het is nog onduidelijk welke maatregelen en bezuinigingen het nieuwe kabinet gaat doorvoeren.

  • •

    Door de Covid-pandemie is het bewustzijn vergroot dat hygiëne bijdraagt aan een minder snelle verspreiding van infectieziekten. Het is echter complex om tot blijvende gedragsverandering te komen. Daarom blijft de GGD ZHZ de komende jaren het onderwerp agenderen en scholingen aanbieden voor professionals die werken met kwetsbaren. Sommige zorgaanbieders krijgen daarbij speciale aandacht. Dit zijn zorgaanbieders die (nog) geen eigen infectiepreventie deskundigheid hebben. Dit geldt in het specifiek voor de gehandicaptenzorg, maar ook de thuiszorg verdient de aandacht.

  • •

    In Nederland komen steeds meer zelfstandige en kleinschalige woon-zorgvoorzieningen. In deze woonvormen is vaak weinig kennis van het voorkomen van infectieziekten. De GGD zal hier extra aandacht voor moeten hebben.

Ambitie

  • •

    We zetten proactief in op infectiepreventie, met nadruk op de kwetsbare doelgroepen;

  • •

    Thuiswonende ouderen kunnen vertrouwen op goede hygiëne en infectiepreventie, als onderdeel van de aan hen geboden zorg;

  • •

    Ouderen, gehandicapten en andere inwoners in de Hoeksche Waard die zijn aangewezen op (relatief) grootschalige woonvoorzieningen, of die gebruik maken van locaties met gemeenschappelijke voorzieningen, kunnen vertrouwen op goede hygiëne en infectiepreventie.

Inspanningen

  • •

    De GGD Zuid-Holland Zuid voert regionaal infectiepreventiebeleid uit

3.3.1 Vaccinatiegraad

We zien landelijk, regionaal en lokaal een dalende vaccinatiegraad.

afbeelding binnen de regeling

Bron: Cijfers RIVM, GGD ZHZ, www.hoegezondiszhz.nl

Jong JGZ en GGD Zuid-Holland Zuid maken zich ernstig zorgen om de vaccinatiegraad. Een hoge vaccinatiegraad (95%WHO norm ) is belangrijk om inwoners te beschermen tegen ernstige ziekten. Helaas wordt in onze regio de gewenste vaccinatiegraad voor de meeste vaccinaties niet gehaald. We zien dat landelijk de mazelen, bof en kinkhoest vaker voorkomen. Dat vergroot de kans dat ongevaccineerde en onvolledig gevaccineerde kinderen hiermee in aanraking komen en ziek worden.

Het Rijksvaccinatieprogramma bestaat sinds 1957 en is een van de meest effectieve interventies die Nederland kent als het gaat om de volksgezondheid. Het eerste doel van het programma is het beschermen van individuele kinderen tegen ernstige infectieziekten. Daarnaast leidt het vaccineren van een groot gedeelte van de bevolking tot groepsimmuniteit; als een groot gedeelte van de bevolking is gevaccineerd krijgen besmettelijke bacteriën en virussen weinig kans zich verder te verspreiden. Hierdoor zijn dus ook kinderen beschermd die nog te jong zijn om gevaccineerd te worden of door een ziekte niet gevaccineerd kunnen worden. Om de vaccinatiegraad in Zuid-Holland Zuid te verhogen is in 2019 een Public Health strategie gestart in samenwerking met de Jeugdgezondheidszorg en alle gemeenten uit Zuid-Holland Zuid.

Verhogen vaccinatiebereidheid

De dalende trend is deels te verklaren door een nieuwe registratiewijze en de ‘informed consent’ waardoor niet alle vaccinaties zichtbaar zijn in het systeem. Maar ook zijn steeds meer ouders kritisch op het Rijksvaccinatieprogramma en hebben twijfels over vaccineren.

GGD en Jong JGZ werken aan het verhogen van de vaccinatiebereidheid. In 2024 is daarom een bovenregionaal actieplan gemaakt. Het doel is om de vaccinatiebereidheid te vergroten door inwoners al eerder, namelijk tijdens de zwangerschap, te bereiken en beter te onderzoeken welke twijfels en zorgen en bij hen leven. Zo hopen we in aanvulling op wat we al doen een aanpak te ontwikkelen die aansluit bij de behoeften van ouders en hen te motiveren om deel te nemen aan het vaccinatieprogramma. De aanpak is aanvullend op de acties die al zijn ingezet door de jeugdgezondheidszorg, denk daarbij onder andere aan extra vaccinatieconsulten en webinars. Voor gemeenten is een menukaart ontwikkeld met handvatten voor het opstellen van een lokale aanpak, die past bij het bovenregionale actieplan.

Ambitie

  • •

    Ouders/opvoeders helpen om een voor hen goede keuze te maken over wel/ niet vaccineren en om professionals en beleidsmakers nieuwe mogelijkheden aan te reiken om vaccineren positief onder de aandacht te brengen;

  • •

    Het draagvlak in onze gemeente voor vaccinaties behouden en versterken .

Operationeel doel

De vaccinatiegraad laat in 2028 een verhoging van 2% zien.

Inspanningen

Opstellen van een lokale aanpak/menukaart om de vaccinatiebereid te verhogen die past bij het bovenregionale actieplan. Het gaat om:

  • 1.

    Flexibilisering en modernisering van het aanbod

  • 2.

    Informeren van ouders

  • 3.

    Benutten van de sociale omgeving.

3.3.2. Preventie van gehoorschade bij jeugd tijdens evenementen

In Nederland lopen ieder jaar ruim 21.500 jongeren gehoorschade op door blootstelling aan te harde muziek. Het bezoeken van een evenement met harde muziek is een van de voornaamste oorzaken. Gehoorschade wordt vaak pas na jaren opgemerkt. Hierdoor worden te laat beschermende maatregelen genomen. De afgelopen jaren is steeds meer aandacht gekomen voor gehoorklachten. In onderstaande grafiek is te zien dat het aantal jongeren met gehoorschade stabiliseert. Aandacht voor gehoorschade blijft belangrijk en daarom blijven we aansluiten op landelijke en regionale activiteiten en passen dit ook toe op onze evenementen.

afbeelding binnen de regeling

Ambitie

  • •

    Minder jongeren hebben last van gehoorklachten als gevolg van blootstelling aan te hard geluid.

Operationeel doel

  • •

    Het percentage van jongeren van 13 en 15 jaar dat weleens gehoorklachten heeft, is afgenomen.

Inspanningen

  • •

    We blijven preventieve bepalingen opnemen in evenementenvergunningen, zoals bijvoorbeeld het verstrekken van oordoppen en voorschrijven van maximaal toegestane decibels.

3.3.3 Seksuele gezondheid en veiligheid

Conform het programma seksuele gezondheid en veiligheid ZHZ vinden we het belangrijk dat jongeren voldoende kennis krijgen aangereikt over seksuele gezondheid en een concreet handelingsperspectief krijgen waarmee zij seksueel gezonde keuzes kunnen maken. Het landelijk onderzoek Seks onder je 25e laat zien dat jongeren niet tevreden zijn over seksuele voorlichting die zij op school krijgen (cijfer 5,8 in 2017 en in 5,6 in 2023). School besteedt vooral aandacht biologische aspecten van seksuele gezondheid. Jongeren wensen meer aandacht voor wensen en grenzen, sociale media en seksuele diversiteit.

Ambitie

Jongeren hebben voldoende kennis en een concreet handelingsperspectief als het gaat om hun seksuele gezondheid.

Operationeel doel

Zoveel mogelijk voorkomen van seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), onbedoelde zwangerschappen, seksueel overschrijdend gedrag en seksueel geweld.

Inspanningen

  • -

    Uitvoeren/ondersteunen van het programma ‘seksuele gezondheid en Veiligheid ZHZ'.

  • -

    Via de Gezonde school adviseurs scholen actief benaderen over het thema seksuele gezondheid met name naar aanleiding van incidenten.

  • -

    Samenwerken op dit thema met JGZ, Jongerenwerk, jeugdhulp op school en leerplicht in combinatie met mentale gezondheid en verslavingspreventie.

  • -

    Regionale sexting campagne gericht op alle jongeren.

  • -

    Ondersteunen van kwetsbare (potentiële) ouders bij het nemen van de regie over hun kinderwens door middel van preventieve zorg.

3.3.6 Hartveilig Wonen

Gemeente Hoeksche Waard is aangesloten bij HartslagNu. Dit is geen wettelijke taak maar wel van levensbelang als het gaat om een gezonde en veilige leefomgeving. HartslagNu is een landelijk systeem waarbij geschoolde burgerhulpverleners worden ingezet bij een 112-melding van een hartstilstand. Hierbij worden beschikbare AED’s uit de nabije omgeving ingezet. Door burgerhulpverlening kan gestart worden met reanimeren nog voordat de ambulance er is. Dit kan een leven redden. Na een reanimatie biedt HartslagNu nazorg aan de betrokken burgerhulpverleners.

Als gemeente vervullen we een faciliterende en stimulerende rol. We stimuleren inwoners om zich aan te sluiten als vrijwilliger en AED-eigenaren om hun AED aan te melden bij HartslagNu. Zo werken we toe naar een (dichter) dekkend netwerk van burgerhulpverleners en AED's.

Operationele doelen:

  • •

    Stimuleren van een dekkend netwerk van AED’s in gemeente Hoeksche Waard door het financieren van buitenkasten en onderhoud;

  • •

    Behouden van voldoende burgerhulpverleners in de Hoeksche Waard.

4. Ziektepreventie

afbeelding binnen de regeling

In dit hoofdstuk gaan we in op de ambities en doelen van de wettelijke taak Ziektepreventie. We beschrijven eerst trends en ontwikkelingen. Daarna gaan we in op de Jeugd- en ouderengezondheidszorg.

4.1 Trends en ontwikkelingen

Trends

  • •

    Overgewicht en obesitas, mentale gezondheid en weerbaarheid, schoolverzuim en taal-/spraakachterstand vragen steeds meer aandacht van de Jeugdgezondheidszorg.

  • •

    Ook (het ontbreken van) gezondheidsvaardigheden bij ouders vormt een toenemend aandachtspunt.

Ontwikkelingen

  • •

    De krapte op de arbeidsmarkt geldt ook bij de Jeugdgezondheidszorg. De focus ligt dan ook op het op orde houden van de basisdienstverlening.

  • •

    Het Rijksvaccinatieprogramma blijft zich ontwikkelen. Ook de komende jaren zullen nieuwe vaccinaties aan het Rijksvaccinatieprogramma worden toegevoegd en wijzigingen plaatsvinden in het vaccinatieschema. Dat heeft impact op de werkdruk in de Jeugdgezondheidszorg.

  • •

    De Jeugdgezondheidszorg is een belangrijke speler in de preventieketen voor de jeugd. Versterking van deze keten draagt bij aan de ‘beweging naar de voorkant’. Dit sluit aan bij de transformatieagenda Jeugd 2023. Daarnaast krijgt dit ook een sterke impuls via het Gezond en Actief leven akkoord (GALA). In het GALA raken veel onderwerpen aan de JGZ: kansrijke start, preventie schoolverzuim, mentale gezondheid, aanpak overgewicht, alcoholpreventie, leefomgeving en het versterken sociale basis

4.2 Jeugdgezondheidszorg

Kinderen en jongeren moeten zo gezond mogelijk kunnen opgroeien en zich kunnen ontwikkelen.

Met preventie, vroegsignalering en een aanpak voor het gezin wordt ernstige problematiek zoveel mogelijk voorkomen. Binnen de Jeugdgezondheidszorg staat het voorkomen van gezondheidsverlies en daar waar mogelijk het boeken van gezondheidspotentieel centraal.

De Jeugdgezondheidszorg is opgenomen in de Wet publieke gezondheid. Hierin staat dat er een landelijk preventief gezondheidszorgpakket wordt aangeboden aan alle jeugdigen, van 9 maanden tot 18 jaar. De gemeente is verantwoordelijk voor de organisatie van de JGZ en is er ook verantwoordelijk voor dat passende zorg en ondersteuning is georganiseerd voor jeugdigen die dat nodig hebben.

Specifiek zijn in de Wpg voor de uitvoering van JGZ de volgende zaken opgenomen:

  • •

    het op systematische wijze volgen en signaleren van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van jeugdigen en van gezondheidsbevorderende en -bedreigende factoren;

  • •

    het ramen van de behoeften aan zorg;

  • •

    de vroegtijdige opsporing en preventie van specifieke stoornissen en het aanbieden van vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma;

  • •

    het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding;

  • •

    het formuleren van maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen.

De uitvoeringsorganisatie voor jeugdgezondheidszorg (JGZ) is verantwoordelijk voor de te leveren zorg en bepaalt hoe deze wordt uitgevoerd. Deze uitvoering kan worden opgesplitst in twee delen:

  • 1.

    Het basistakenpakket dat in de hele regio hetzelfde is;

  • 2.

    Maatwerk dat per gemeente is samengesteld.

De JGZ organisatie en de gemeente bepalen samen hoe wordt aangesloten op de Hoeksche Waardse ambities.

4.2.1 Basispakket

Allereerst worden binnen dit pakket de wettelijke taken uitgevoerd:

  • •

    De contactmomenten volgens het Landelijk Professioneel Kader;

  • •

    De uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma;

  • •

    Het beheer en de doorontwikkeling van het Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg.

Ambitie

  • •

    Aansluiting op lokaal uitvoeringsplan Aanpak Huiselijk Geweld en kindermishandeling 2025-2027 ‘Samen de cirkel van geweld doorbreken '.

  • •

    Eerder signaleren en ingrijpen en daarmee verminderen van kosten van zwaardere zorg;

  • •

    Stijgende tevredenheid onder ouders/ opvoeders die minder beroep op voorzieningen omdat zij zelfredzamer zijn geworden (positieve gezondheid);

Inspanningen

  • •

    Medio 2025 een lokale aanpak opstellen om draagvlak voor vaccinaties te behouden en te versterken op basis van de regionale menukaart voor vaccinaties.

  • •

    Aansluiten op de Gezonde school aanpak.

  • •

    Aansluiten bij de Transformatie agenda Jeugd 2023.

  • •

    Verder professionaliseren JGZ om signalen eerder waar te nemen en beter op te volgen;

  • •

    Samen met de ouder/ opvoeder oplossingen kiezen die voor hem/haar relevant zijn (positieve gezondheid en normaliseren)

  • •

    Uitgangspunten Natuurlijk Consultatiebureau in de Hoeksche Waard en de regio breed uitrollen.

4.2.2 Lokaal maatwerk

Naast de uitvoering van het regionaal basispakket JGZ voor alle gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid is er ook behoefte aan lokaal maatwerk. Vanuit de landelijke preventieagenda zijn hiervoor vier pijlers geformuleerd: ouderschap, hechting, gezondheid en weerbaarheid.

De JGZ geeft hier lokaal invulling aan vanuit het perspectief van positieve gezondheid en in samenhang met lokale (en regionale) gezondheidsbevorderende projecten. Elke gemeente vult in afstemming met de JGZ organisatie het maatwerk in. Lokale vragen en wensen zijn hierbij leidend. We maken een koppeling tussen de diensten uit het basispakket en we zoeken de verbinding met partijen en aanbod binnen de brede zorg voor jeugd.

Ambitie

In de Hoeksche Waard draagt het maatwerk bij aan het veilig en gezond opgroeien van kinderen.

Operationeel doel

  • •

    Jaarlijks stelt de JGZ een werkplan op in samenspraak met de gemeente.

Inspanningen

  • •

    De JGZ organisatie biedt zorg en ondersteuning lokaal op maat. Nieuwe ontwikkelingen waaronder Kind naar Gezond Gewicht (KNGG) en MAZL kunnen tot aanpassingen in het maatwerk leiden.

  • •

    JGZ is netwerkpartner in het lokale veld waarin professionals worden gestimuleerd op casuïstiek niveau samen te werken, door te geleiden en op- en af te schalen over eigen organisatiegrenzen heen. Zo wordt ook de maatschappelijke meerwaarde van de JGZ benut in de verbinding met onderwijs, leerplicht en jeugdveld.

  • •

    Voortzetten van de volgende maatwerkonderdelen

    • o

      Netwerksamenwerking voorschoolse voorzieningen, onderwijs en jeugdteam

    • o

      pedagogische ondersteuning

    • o

      Voorzorg en Prézorg

  • •

    De thema’s ouderschap en gezondheid koppelen aan inzet op mentale weerbaarheid.

  • •

    Onderzoeken of ingezette inspanningen Omtrent KNNG en MAZL onderdeel wordt van het Maatwerk of basispakket.

4.2.3 Kansrijke start

Kansrijke Start is een landelijk programma dat als doel heeft elk kind een goede start te geven. De eerste 1000 dagen van een kind zijn cruciaal voor het gezond en veilig opgroeien. Kansrijke Start en het maatwerk jgz overlappen elkaar via Voorzorg en Prézorg dat door de jeugdgezondheidszorg wordt aangeboden. Binnen Kansrijke Start is er sprake van een bredere samenwerking met partners uit (geboorte)zorg en sociaal domein.

In Nederland krijgt nog steeds één op de zes kinderen geen kansrijke start bij de geboorte. Oorzaken hiervoor zijn een te laag geboortegewicht, vroeggeboorte en/of een combinatie met medische, psychische of sociale risicofactoren bij de ouders (stress, geweld, alcohol, ongezonde voeding of een gebrek aan liefdevolle aandacht). Deze kinderen hebben later een grotere kans op fysieke en mentale gezondheidsproblemen.

Kansrijke Start is een prominent thema in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Gemeente Hoeksche Waard zet SPUK-middelen in voor het vormen, versterken en behouden van de lokale coalitie en het uitvoeren van de werkagenda Kansrijke Start Hoeksche Waard. In de Hoeksche Waard is in 2023 de lokale coalitie Kansrijke Start gestart. Er is een werkagenda opgesteld voor de jaren 2023 en 2024. De Regionale Coalitie Kansrijke Start ZHZ is op 13 april 2023 gestart. In de coalitie werken partners uit (geboorte)zorg, sociaal domein en ouders samen voor een regionale preventie-infrastructuur. De focus ligt op kennisuitwisseling, monitoring en evaluatie en deskundigheidsbevordering. De meerwaarde van de Regionale Coalitie voor de Hoeksche Waard moet zich nog gaan bewijzen en zal onder andere liggen op het aanbod deskundigheidsbevordering, de samenwerking met bovenregionale partners en de inzet van de ervaringsdeskundigheid van ouders.

Ambitie

Ouders en professionals dragen samen bij aan een kansrijke start van kinderen

Operationele doelen

  • -

    Professionals herkennen kwetsbare situaties en spelen hierop in

  • -

    Ouders en hun netwerk ondervinden steun bij ouderschap en opvoeden

  • -

    Professionals en ouders verstevigen de samenwerking

  • -

    Professionals maken gebruik maken van elkaars expertise

Inspanningen

  • -

    Opstellen en uitvoeren van het vervolg op de Werkagenda Kansrijke Start Hoeksche Waard 2023 2024

  • -

    Invulling geven aan Nu Niet Zwanger

  • -

    Voortzetten deelname aan de Regionale Coalitie Kansrijke Start met als doel de lokale coalitie te versterken

  • -

    Monitoren van de voortgang van de lokale samenwerking

4.3 Ouderengezondheidszorg

Gemeenten zijn in het kader van de Wet publieke gezondheid verantwoordelijk voor de ouderengezondheidszorg. Van gemeenten wordt verwacht dat zij uitvoering geven aan het systematisch volgen van ontwikkelingen in de gezondheidstoestand van ouderen en hierin gezondheidsbevorderende –en bedreigende factoren. Dit doet de GGD via de ‘Monitor Volwassenen en Ouderen’. Op basis van deze analyse wordt vervolgens verwacht dat gemeenten de zorgbehoefte raamt, werkt aan de preventie van specifieke stoornissen, voorziet in o.a. voorlichtingen en begeleiding en maatregelen formuleert ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. Dit staat beschreven in de hoofdstukken 3 (Gezondheidsbevordering) en 4 (Gezondheidsbescherming).

5. Financiën

afbeelding binnen de regeling

Het gezondheidsbeleid voeren we in principe budgettair neutraal uit. Mochten extra middelen nodig zijn dan leggen we dat voor aan de gemeenteraad. De inzet op gezondheid en preventie gebeurt vanuit diverse beleidsdomeinen en budgetten. De middelen die we inzetten voor gezondheidsbevordering en preventie vinden we dan ook op verschillende plekken terug in de begroting.

Structurele middelen

De Dienst Gezondheid en Jeugd (DG&J), en dan in het bijzonder de GGD, voert een belangrijk deel van onze (wettelijke) taken voor publieke gezondheid uit. De DG&J betalen wij via een inwonerbijdrage. De begroting van de DG&J wordt jaarlijks aan de gemeenteraad voorgelegd. In onze lokale begroting houden we structureel rekening met deze kosten.

Daarnaast zetten wij lokaal aanvullend in op preventie en gezondheidsbevordering met een structureel budget Volksgezondheid. Naast dit budget dragen ook activiteiten uit andere budgetten bij aan gezondheid en preventie, zoals budgetten voor collectieve voorzieningen en sociale basis, sport en buurtsportcoaches, cultuur en schone, veilige en gezonde leefomgeving.

Incidentele middelen

Naast een structureel budget hebben wij ook incidentele middelen tot onze beschikking. Sinds 2023 zetten wij de middelen in die wij ontvangen middels de Brede Specifieke Uitkering (Brede SPUK) vanuit het Rijk voor het uitvoeren van het Gezond en Actief Leven Akkoord. Deze middelen gebruiken wij ook deels voor uitvoering van de nota Publieke Gezondheid. Daarnaast ontvangen we regionale middelen vanuit de SPUK IZA. Deze middelen kunnen we inzetten voor regionale inzet op bijvoorbeeld de ketenaanpakken. Beide SPUK’s worden mogelijk omgezet in een structurele rijksbijdrage.

Ondertekening

Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Hoeksche Waard gehouden op 26 november 2024.

G. de Schipper-Tinga

Griffier

F.D. van Heijningen

Voorzitter

Bijlage 1: voorspellers van gezondheid

Door preventief in te zetten op oorzaken van (on)gezondheid voorkomen we (deels) ongezondheid en zorg. Voorkomen is nog steeds beter dan genezen. Belangrijke zorgvoorspellers zijn o.a. een ongezonde leefstijl, een ongezonde fysieke leefomgeving, sociale inclusie, armoede, het ontbreken van zinvolle dagbesteding en beperkte gezondheidsvaardigheden (bron: RIVM). Door preventief en integraal (op verschillende beleidsterreinen) in te zetten op deze zes voorspellers bevorderen we de gezondheid van onze inwoners en behalen we de grootst mogelijke gezondheidswinst: het verlengen van de levensverwachting in goede gezondheid. Deze voorspellers zijn:

  • 1.

    Zinvolle dagbesteding

    Dagbesteding is één van de vele manieren om te participeren en kent vele vormen. Van vrijwilligerswerk en beschut werk tot een betaalde baan. De inzet op zinvol betaald werk en participatiemogelijkheden heeft een direct effect op de gezondheid van de bevolking. Werk is het beste medicijn, wordt ook wel gezegd. De kans op een goede gezondheid is bijvoorbeeld voor bijstandsgerechtigden na werkhervatting drie keer zo groot. Bij mensen die starten met een re-integratietraject met een betaalde baan verminderen fysieke beperkingen, angst en depressie, in vergelijking met mensen die werkloos blijven. Deze positieve effecten zijn ook zichtbaar bij mensen die beginnen met vrijwilligerswerk.

  • 2.

    Armoede en schulden

    Er bestaan sterke verbanden tussen de financiële positie, leefstijl en gezondheid van mensen. Een minder goede gezondheid en een ongezonde manier van leven komen bovenmatig voor bij mensen met een minder gunstige financiële positie. Mensen die moeite hebben om rond te komen zijn ook minder vitaal en hebben meer stress. Armoede maakt letterlijk ziek, zowel lichamelijk als mentaal. Vaak is er sprake van een opeenstapeling en negatieve spiraal: minder gezond eten, geen sportclub, minder sociale contacten, kleinere kans op werk, minder inkomen, enzovoorts. Zolang in deze negatieve spiraal geen effectieve knip gezet wordt, kan armoede van generatie op generatie doorgaan.

  • 3.

    Gezondheidsvaardigheden

    Gezondheidsvaardigheid is het vermogen van mensen om informatie over gezondheid te verkrijgen, te begrijpen, te beoordelen en te gebruiken bij het nemen van aan gezondheid gerelateerde beslissingen. Beperkte gezondheidsvaardigheden hangen samen met een slechtere (ervaren) gezondheid en een grotere kans om eerder te overlijden. Laaggeletterdheid en beperkte digitale vaardigheden spelen een belangrijke rol binnen gezondheidsvaardigheden. Mensen die moeite hebben met lezen, schrijven en digitalisering, zijn en voelen zich vaker minder gezond dan geletterde mensen.

  • 4.

    Sociale inclusie en mentale gezondheid

    We streven naar een samenleving waarin iedereen mee kan doen, ongeacht talenten of beperkingen. Dus ongeacht een combinatie van min of meer onveranderbare factoren als gender, leeftijd, seksuele voorkeur, etniciteit of beperking. En ongeacht veranderbare factoren zoals armoede, opleiding, identiteit of vervreemding. Sociale en fysieke uitsluiting en discriminatie kunnen grote gevolgen hebben voor iemands mentaal welbevinden én voor lichamelijke klachten zorgen.

    Mentaal welbevinden is één van de pijlers van positieve gezondheid. Mensen die zich mentaal goed voelen (= mentaal weerbaar zijn), zitten goed in hun vel, staan positiever in het leven, hebben minder last van stress en kunnen beter omgaan met problemen. Mensen die niet of minder mentaal weerbaar zijn, hebben dit alles niet. Sociale vaardigheden en sociale veiligheid spelen hierbij een belangrijke rol, evenals eenzaamheid.

    Eenzaamheid is een steeds groter maatschappelijk vraagstuk. Iedereen kan zich wel eens (in meer of mindere mate) eenzaam voelen. Echter, wanneer eenzaamheid lang aanhoudt en dus structureel wordt, kan het ernstige lichamelijke, psychische en financiële gevolgen hebben. Denk aan een afname van het immuunsysteem, hart- en vaatziekten en depressies. Het verhoogt zelfs de kans op vroegtijdig overlijden. Andersom werkt het ook: mensen met lichamelijke, psychische of financiële problemen hebben een grotere kans om zich eenzaam te voelen. Mensen die zich eenzaam voelen, bevinden zich vaak in een negatieve spiraal: men voelt zich alleen, trekt zich steeds meer terug, wordt nog eenzamer enzovoorts

  • 5.

    De fysieke leefomgeving

    De kwaliteit en inrichting van de fysieke leefomgeving heeft direct effect op de lichamelijke en mentale gezondheid. Een gezonde leefomgeving is een omgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is. Een grote impact op het vergroten van gezondheidswinst is het terugdringen van fijnstof en het creëren van een rookvrije omgeving. Daarnaast wordt steeds duidelijker dat een groene omgeving die uitdaagt tot bewegen, beleven, spelen en ontmoeten positieve effecten heeft op het algemene welbevinden van mensen, zoals het verlagen van stress.

  • 6.

    Leefstijl

    Leefstijl heeft een grote invloed op gezondheid. Vooral niet roken, matig gebruik van alcohol, voldoende bewegen en gezond eten zijn bepalend voor een goede gezondheid. Roken, alcohol en overgewicht horen bij de centrale opgaven van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), waarbij preventie als sleutel tot succes wordt genoemd.