Beleidsplan onderhoud wegen 2025-2029

1. Samenvatting

Voor u ligt het ‘Beleidsplan onderhoud wegen 2025-2029’. Dit plan legt een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het beheer van de gemeentelijke verhardingen in de komende jaren. Met dit plan voldoen we aan de wettelijke plicht om de verhardingen goed te onderhouden. Daarnaast voorkomen wij hiermee zo veel mogelijk schadeclaims en kapitaalvernietiging. Om dit te bereiken hanteert Waalwijk sinds 2008 het niveau “Basis” volgens de CROW-richtlijn. Dit niveau is een landelijk gehanteerde richtlijn waarbij wordt voldaan aan de ondergrens van verantwoord wegbeheer en volstaat nog prima.

De afgelopen jaren is sprake geweest van een forse areaalvergroting en verwachten we de komende jaren een vervangingspiek omdat voor veel verhardingen het einde van de levensduur in zicht komt. Dit moet allemaal worden beheerd en onderhouden. Daarnaast spelen steeds meer zaken een rol bij wegbeheer zoals bijvoorbeeld klimaatadaptatie, vergroening en energietransitie. Een uitdaging op zich en een handschoen die we graag oppakken.

Er wordt zoveel mogelijk integraal samengewerkt met diverse beheerdisciplines, nutsbedrijven, woningbouwverenigingen en andere stakeholders om kennis uit te wisselen, om innovaties met elkaar te delen en om kosten te besparen. Om de verhardingen in gemeente Waalwijk op het niveau ‘Basis’ te brengen en te houden is er via de Kadernota 2025 het budget substantieel al verhoogd van € 900.000,- naar € 1.200.000, -.

Of deze budgetverhoging voldoende is om aan het onderhoudsniveau te kunnen blijven voldoen zal jaarlijks opnieuw worden beoordeeld. Indien nodig zal dat via aankomende Kadernota-voorstellen kenbaar worden gemaakt.

2. Inleiding

Het Beleidsplan onderhoud wegen 2025-2029 legt een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het beheer van de gemeentelijke verhardingen in de komende jaren. Het doel is om de wegen in de gemeente Waalwijk op onderhoudsniveau ‘Basis’ te houden.

Waalwijk heeft grote ambities. De gemeente wil aantrekkelijk zijn als plaats om te wonen, werken en recreëren. We zien graag dat jongeren die vertrokken om elders te studeren, weer terugkomen om Waalwijk te versterken. Bovendien hebben we ambities op het gebied van duurzaamheid, economie, welzijn en bewonersparticipatie. De infrastructuur speelt bij het realiseren van die ambities een grote rol. Daarnaast is het areaal aan verhardingen de afgelopen 15 jaar met ruim een kwart gegroeid. En al die verhardingen moeten ook worden onderhouden.

Wij zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van de verhardingen binnen de gemeente. Dat gaat om alle wegen, straten, fietspaden, voetpaden, pleinen en parkeerplaatsen, voor zover het geen provinciale wegen of rijkswegen zijn.

Om het onderhoud van het gemeentelijk verhardingsareaal doelmatig en efficiënt uit te kunnen voeren, is dit beleidsplan opgesteld. In feite is het daarmee het vervolg op Beheerbeleidsplan Wegen 2009-2013. Daarin besloot de raad om de wegen in onze gemeente te onderhouden op het landelijk meest gehanteerde niveau ‘Basis’, in Waalwijk ook wel bekend als ‘minimaal veilig’. Schades en/of ongevallen door gebreken aan de weg kunnen daarmee zoveel mogelijk worden voorkomen. Het plan is na 2013 echter niet meer geactualiseerd.

Nieuwe inzichten

Daar brengen we met dit Beleidsplan Onderhoud Wegen 2025-2029 verandering in. Met dit plan wordt een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis gelegd voor het wegbeheer in de komende jaren. Daarbij is nadrukkelijk ook aandacht voor nieuwe beleidsinzichten en maatschappelijke ontwikkelingen. Zo hechten we nu nog meer waarde aan goede fiets- en wandelpaden. De verhardingen moeten ook goed begaanbaar zijn voor ouderen en mensen met een beperking. Daarnaast spelen zaken als klimaatadaptatie, vergroening en de energietransitie mee. Burgerparticipatie vergroot de betrokkenheid van inwoners en leidt tot betere keuzes.

Levensduur

Dit plan is ook hard nodig omdat veel verhardingen in onze gemeente aan het eind van hun technische levensduur zullen komen (40-60 jaar na aanleg). Dat betekent dat groot onderhoud of zelfs vernieuwing noodzakelijk is. Daarbij komt dat het areaal aan wegen de afgelopen 15 jaar fors is toegenomen. We hebben nu als gemeente 27% meer verhardingen in beheer.

Technisch onderhoud

Het beleidsplan Wegen heeft alleen betrekking op de verhardingen (rijbanen, fietspaden, voetpaden, pleinen en parkeerplaatsen) die door de gemeente worden onderhouden en waarvoor de gemeente verantwoordelijk is als wegbeheerder. Dit beleidsplan gaat over structureel technisch onderhoud. Dagelijks onderhoud als het verwijderen van onkruid en gladheidsbestrijding valt buiten de scope.

4. Ontwikkelingen en kaders

• -

  Nationale wetten regelen dat Waalwijk een onderhoudsplicht heeft voor de verhardingen;

• -

  Waalwijk stevent af op een groei van het aantal inwoners en de economische bedrijvigheid;

• -

  We streven naar een hoge kwaliteit infrastructuur, met name voet- en fietspaden;

• -

  De energietransitie, vergroening en verduurzaming hebben flinke impact op het onderhoud; ARROW-CIRCLE-RIGHT Burgerparticipatie kan bijdragen aan betere, breed gedragen besluiten.

Het onderhoud van de wegen in onze gemeente staat niet op zichzelf. Het draagt bij aan belangrijke ambities van de gemeente Waalwijk. Het onderhoud wordt daarbij ‘gestuurd’ door diverse landelijke regels. Daarnaast moet het passen binnen onze eigen plannen en visies. Een belangrijk uitgangspunt vormen de diverse accenten en maatschappelijke ontwikkelingen, die worden geschetst in het Coalitieakkoord 2022-2026.

Landelijke regelgeving

Diverse nationale wetten hebben invloed op het beheer van de wegen in onze gemeente. De Wegenwet bepaalt dat de gemeente Waalwijk, als beheerder van de weg, zorg moet dragen voor goed onderhoud. De Wegenverkeerswet omschrijft onder meer eisen op het gebied van verkeersveiligheid, die ook in de inrichting van de wegen geborgd moet zijn. Het Nieuwe Burgerlijk Wetboek omschrijft onder meer de omgekeerde bewijslast. Bij calamiteiten moeten gemeenten kunnen aantonen dat zij alles hebben gedaan om de wegen in goede conditie te houden. Daarnaast stellen de Wet milieubeheer, de Regeling asbestwegen en het Bouwstoffenbesluit randvoorwaarden aan het onderhoud van de wegen. Zie daarvoor bijlage 2.

Gemeentelijke ambitie

De raad heeft in het verleden al diverse stukken vastgesteld die direct of indirect invloed hebben op het onderhoud van de verhardingen.

Het Beheerbeleidsplan Wegen 2009-2013 (vastgesteld door de raad op 02-07-2008) bepaalt dat de wegen worden onderhouden volgens het CROW-niveau ‘Basis’, in Waalwijk ook wel bekend als ‘minimaal veilig’. Daarmee is een ondergrens voor de conditie van de wegen vastgesteld.

Koers voor de fysieke leefomgeving

Voor dit Beleidsplan Onderhoud Wegen zijn met name de strategische ambities op het gebied van duurzame verstedelijking van belang 1 . Deze ambities richten zich op onder andere woningbouw, ontwikkeling van de binnenstad en de economische ontwikkeling. Duurzaamheid speelt daarbij een belangrijke rol. Deze ‘duurzame verstedelijking’ moet bijdragen aan het waarborgen en vergroten van de brede welvaart en de leefbaarheid in de stad. Hier gaan we de komende jaren in investeren. De brede welvaart-score verandert echter niet van de ene dag op de andere; dat is een meerjarig proces waar we hard aan werken. Dat doen we niet alleen. Samen met onze inwoners bouwen we verder aan de stad en de dorpen.

Woningbouw in Waalwijk, Sprang-Capelle en Waspik

Waalwijk moet een schaalsprong maken om het voorzieningenniveau in de stad te behouden. Dat is ook nodig voor de verdere ontwikkeling van bedrijven: de werkgelegenheid groeit in Waalwijk het hardst van heel Brabant. Een stedelijk woonen leefmilieu vraagt om meer massa (wonen), diversiteit in functies (winkelen, bedrijvigheid, cultuur en onderwijs) en ontmoetingsmogelijkheden (in gebouwen en op straat). Om dit te realiseren wil Waalwijk versneld groeien naar 55.000 inwoners.

Met die schaalsprong kunnen we een aantrekkelijker woon- en leefmilieu ontwikkelen voor de inwoners. We kijken daarbij vooral naar mogelijkheden voor woningbouw in het bestaand stedelijk gebied. Er liggen kansen in het centrum van Waalwijk en de schil rondom het centrum. Verder werken we aan het toevoegen van woningbouw in de dorpen en aan uitbreidingswijk Landgoed Driessen ten westen van de N261.

Ontwikkeling binnenstad

Om de schaalsprong te kunnen realiseren, is een aantrekkelijke binnenstad, met goede centrale voorzieningen een belangrijke voorwaarde. De binnenstad als maatschappelijk en economisch hart van de stad vraagt voldoende draagvlak (consumenten) om binnenstedelijke functies als een theater en winkelstraat op de lange termijn te handhaven en versterken. Een aantrekkelijke binnenstad en groei zijn dus onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Economische ontwikkeling

Waalwijk is een economische toplocatie en met ruim 32.500 banen een regionaal centrum van werkgelegenheid. De afgelopen jaren heeft Waalwijk van de steden in Brabant de sterkste economische groei (in %) doorgemaakt. Naar verwachting zet de economische ontwikkeling zich de komende jaren voort, door de autonome groei van bestaande bedrijven, de aanleg van een nieuwe insteekhaven en de uitbreiding van bedrijventerreinen. Waalwijk heeft met de ontwikkeling Haven Acht vastgestelde plannen voor grootschalige uitbreiding van de werkgebieden ten noorden van de A59.

Mobiliteitstransitie

De kwantitatieve en kwalitatieve sprong van het huidige Waalwijk naar een stedelijk netwerk met een goede regionale verbinding, vraagt om een nieuw mobiliteitssysteem, dat meegroeit met de veranderingen. Een mobiliteitssysteem dat geen belemmering vormt in de groei van de stad en haar economie, dat de gezondheid van mens en omgeving bevordert en zorgt dat iedereen kan meedoen. Waar de auto in Waalwijk van oudsher een prominente plek in het straatbeeld heeft, geven we vanuit de nieuwe visie ruim baan aan actieve mobiliteit. We maken dus meer plaats voor fietsers en voetgangers. Daarnaast geven we meer aandacht aan het openbaar vervoer. Waalwijk ligt niet aan het spoor en het huidige OV-aanbod is van onvoldoende kwaliteit. Mede daardoor is de auto-afhankelijkheid in de gemeente hoog. Om onze stad te verbinden met andere gebieden in het stedelijk netwerk moeten we investeren in beter OV. Dat wil zeggen: lijnen versnellen, de betrouwbaarheid vergroten en de plek van aankomst en vertrek aantrekkelijker maken. Het busstation moet een belangrijke bijdrage leveren aan het nieuwe stedelijk woon- en leefmilieu. Dan wordt het een plek die inwoners en bezoekers goed kunnen bereiken, die herkenbaar is en een zekere gastvrijheid uitstraalt. Voorwaarde is dat door duidelijke en aantrekkelijke loop- en fietsverbindingen met het centrum, de werkgebieden, de dorpen en de woonwijken een integrale, stedelijke interactiezone ontstaat, die met openbaar vervoer bereikbaar is.

Duurzame ambities

Duurzaamheid is binnen verstedelijking een randvoorwaarde. We zetten bij herontwikkeling in op klimaatadaptieve maatregelen, door water beter vast te houden en bij herinrichtingen meer groen terug te brengen. Omdat olie en gas een beperkte toekomst hebben, werken we aan een energie- en warmtetransitie. We zetten onder meer stappen voor het plaatsen van windmolens, met lokaal eigendom. In de praktijk doen we het volgende:

*Vergroening, stimuleren biodiversiteit. Bij de (her)inrichting van de openbare ruimte, maar ook bij onderhoudswerkzaamheden proberen we het groen steeds meer ruimte te geven. Op sommige plekken wordt overtollige verharding vervangen door groen. Waar mogelijk geven we bomen een grotere groeiplaats. Ook het toepassen van groene parkeerplaatsen kan op versteende locaties zinvol zijn. Dergelijke initiatieven hebben gevolgen voor het onderhoud.

*Materiaalgebruik. We willen zoveel mogelijk gebruik maken van materialen die na de gebruiksperiode weer opnieuw toegepast kunnen worden. Er zijn enorm veel ontwikkelingen gaande, bijvoorbeeld op het gebied van fossielvrije bitumen voor asfaltwegen en het gebruik van circulaire materialen.

*Klimaatadaptatie. Ons klimaat verandert. We hebben te maken met steeds meer heftige regenbuien, maar ook met langere perioden van hitte. Te veel gesloten verharding levert in beide gevallen problemen op: het water kan niet goed weg, en bij droogte ontstaat hittestress. Onderhoud of vervanging is soms een uitgelezen gelegenheid om de verharding meer klimaatadaptief te maken.

*Energietransitie. De overgang naar niet-fossiele energiebronnen heeft vele consequenties. Onder meer voor ons wagenpark, dat gaandeweg van diesel overgaat op elektrische aandrijving of wellicht waterstof. Daarnaast werken nutsbedrijven de komende jaren hard aan het aanpassen van het energienetwerk. Dit betekent dat veel werkzaamheden plaatsvinden in de openbare ruimte. Dit levert hinder op voor omwonenden en weggebruikers. Soms levert het echter ook kansen op, wanneer werk met werk gemaakt kan worden.

Burgerparticipatie

De ontwikkeling in de fysieke leefomgeving doen we niet alleen, dat doen we samen met onze inwoners. Waalwijk maakt werk van democratische vernieuwing en dat komt ook tot uiting in burgerparticipatie. Dat is onder meer: het betrekken van de inwoners van Waalwijk bij het maken én uitvoeren van de plannen. Voorafgaand aan reguliere onderhoudswerkzaamheden met impact op de omgeving worden belanghebbende inwoners en bedrijven met een brief geïnformeerd. Als dit leidt tot (verkeers) hinder wordt dit ook kenbaar gemaakt in de stadskrant en op de website. Bij reconstructies aan wegen of riolering in het kader van het IUP, worden de plannen vroegtijdig aan inwoners en bedrijven voorgelegd. Zo worden belanghebbenden betrokken bij de plannen en dat levert ons waardevolle nieuwe inzichten op. Die worden daarna zoveel mogelijk ingebracht in de plannen.

Financiële dekking

Al deze kaders stellen bepaalde eisen aan het onderhoud van de verharding in de gemeente Waalwijk. Als we de ambities uit het mobiliteitsplan en de ontwikkelingen die in het coalitieakkoord worden genoemd waarmaken, heeft dat ook impact op de kosten voor het onderhoud. Daarbij streven we ernaar de kosten te beheersen, door zoveel mogelijk werk met werk te maken.

5. Financiën

• -

  Er is sprake van achterstallig onderhoud aan de verhardingen in gemeente Waalwijk;

• -

  Het areaal aan verhardingen is in 15 jaar 27% gegroeid;

• -

  Door inflatie zijn de prijzen flink gestegen;

• -

  Onderhoud kost minimaal € 1,5 miljoen per jaar.

Uit de analyse in hoofdstuk 2 blijkt dat er een behoorlijke onderhoudsbehoefte bestaat voor de verhardingen in de gemeente Waalwijk. Er is sprake van achterstallig onderhoud en naar verwachting nemen de onderhoudskosten de komende jaren toe.

Achterstallig onderhoud

Het CROW hanteert voor het uitvoeren van onderhoud bij de verschillende soorten verharding eenheidsprijzen. Die zijn op het prijspeil van 2023 gebracht en worden berekend per vierkante meter. Deze prijzen zijn exclusief materiaalonderzoek (5%), onvoorzien (10%), voorbereiding, advies en toezicht (15%) en 21% btw.

Berekening

Op deze manier is voor de komende vijf jaar berekend wat de benodigde investeringen zijn om de kwaliteit van de verhardingen op de CROW-richtlijn te brengen en te houden. In totaal komt dat uit op bijna € 15 miljoen.

Voorbehoud

Het totaalbedrag van bijna € 15 miljoen is nodig voor onderhoud wanneer er verder geen andere werkzaamheden zouden plaatsvinden aan de verhardingen. Maar als er plannen zijn om een verharding toch al nieuw aan te leggen, is onderhoud niet meer nodig. Binnen het IUP (Integraal Uitvoeringsplan) worden een aantal grotere civieltechnische projecten echter integraal uitgevoerd, wat kostenvoordeel oplevert. En: zodra de werkzaamheden in het IUP worden aangepakt, hoeft er geen geld meer voor het onderhoud te worden gereserveerd. Ook vinden er steeds ruimtelijke ontwikkelingen plaats. Vaak wordt daarbij een deel van de openbare ruimte opnieuw ingericht. In die gevallen wordt samen geprobeerd om werk met werk te maken.

Inschatting kosten

Er zijn dus meerdere invloeden op het daadwerkelijk benodigde budget. Een uitgebreide analyse resulteert in een benodigd bedrag dat ligt tussen € 7,5 miljoen en € 9 miljoen. Hiermee komt de onderhoudsbehoefte voor de jaren 2025 tot en met 2029 uit op € 1,5 miljoen tot € 1,8 miljoen per jaar. Er zijn altijd meerdere invloeden op het daadwerkelijk benodigde budget. De impact van deze invloeden valt echter niet precieste berekenen. In de Kadernota 2025 is het budget daarom al substantieel verhoogd. Op een later moment (Kadernota 2026 e.v.) zal opnieuw worden gekeken of de budgetverhoging voldoende is om aan het onderhoudsniveau te kunnen voldoen.