Verzamelverordening Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz2004

Ondertekening

TOELICHTING VERZAMELVERORDENING

Inleiding

Per 1 januari 2015 is de Participatiewet (Participatiewet) ingevoerd. De Wet werk en bijstand (WWB) is hierin opgegaan. De Participatiewet maakt onderdeel uit van de 3 grote transities op het sociale domein, waarmee centrale overheidstaken naar gemeenten komen. De overheveling in de Participatiewet betreft de afschaffing van nieuwe instroom Sociale Werkvoorziening en jonggehandicapten met arbeidspotentieel. Het zittende bestand SW en Wajong blijft bij resp. Baanbrekers en UWV. Ook mensen die duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn houden recht op een Wajong-uitkering vanuit het UWV.

Naast de invoering van de Participatiewet zijn er ook WWB-maatregelen in 2015 doorgevoerd. Deze gaan o.a. over de kostendelersnorm, waardoor het gemeentelijk beleid op toeslagen en verlagingen geschrapt is. Deze verordeningsplicht is daarmee vervallen. Ook zijn er een aantal gedragingen expliciet in de wet opgenomen, waaraan een wettelijke maatregel is gekoppeld. Deze maatregelen zijn ook als zodanig in deze verzamelverordening opgenomen.

De Participatiewet kent een aantal nieuwe, verplichte verordeningen. Dit zijn: tegenprestatie, loonkostensubsidie, beschut werk. Deze verordeningen zijn in deze verzamelverordening gerangschikt onder de paragraaf re-integratie en tegenprestatie. Verder komen de afstemmings- (incl. bestuurlijke boete) en handhavingsverordening terug. Ook nu zijn een groot deel van de verplichte verordeningen samengevoegd tot één verzamelverordening. Dit omdat deze onderwerpen zeer nauw samenhangen en vanwege de lokale wens om de uitvoering te vereenvoudigen en regels terug te dringen. Er zijn nog een aantal aparte verordeningen: individuele inkomenstoeslag en klantenparticipatie.

Ook nu zijn er duidelijk weer aanscherpingen te zien op het afstemmings- en handhavingsbeleid. Met name de uniforme maatregelen in de wet geven dit aan. Hier staat een minimale maatregel van 100% gedurende 1 maand voor. Ook is heel duidelijk te zien dat er sprake is van een kanteling in denken: minder inzet van voorzieningen, vooral begeleiding naar de reguliere arbeidsmarkt en wie begeleiding nodig heeft krijgt deze kortdurend en heel gericht.

Het kabinet beschrijft deze ontwikkelingen als volgt:

Individueel, maatschappelijk én financieel belang nieuwe aanpak

“Ieder mens heeft recht op zelfbeschikking, verdient de kans het beste uit zichzelf te halen en zich te ontplooien. We schrijven niemand af, maar spreken iedereen aan. Een baan is immers de beste sociale zekerheid. Natuurlijk zorgen we samen voor wie echt niet kan meedoen.” Zo beschrijft het regeerakkoord van dit kabinet het individuele belang dat iedereen die dat kan, ook naar vermogen meedoet. Meedoen naar vermogen dient daarnaast ook een maatschappelijk en economisch belang. De arbeidsmarkt staat voor grote veranderingen. Voor het eerst sinds decennia neemt het aantal werkenden af. Als er niets gebeurt, komt de samenleving straks mensen tekort om het werk te doen. Terwijl er intussen om uiteenlopende redenen nog veel mensen langs de kant staan die (gedeeltelijk) wel kunnen werken. Dat is sociaal en economisch ongewenst.

[Citaat uit de hoofdlijnen notitie Werken naar vermogen]

Voor mensen met een arbeidsbeperking die hierdoor niet in staat zijn om het wettelijk minimum uurloon te verdienen zijn specifieke voorzieningen voorgeschreven welke op maat in deze verordening terug te zien zijn. Het dagelijks bestuur heeft deze algemeen geformuleerde regels nader uitgewerkt in beleidsregels.

Aanpassingen vanwege de invoering Participatiewet

In de verordening zijn bepalingen opgenomen met betrekking tot voorzieningen, specifiek voor mensen met verminderd arbeidsvermogen (o.a. in §2.3). Hieronder valt ook de studietoeslag, die verstrekt wordt aan niet-uitkeringsgerechtigden ter ondersteuning bij hun studie. Deze bepalingen zijn nader uitgewerkt in beleidsregels om te komen tot maatwerk en toch zo veel als mogelijk uniformiteit.

Aanpassing WWB - maatregelen 2015

Sinds januari 2015 zijn de uniforme maatregelen verwerkt. Daarbij is ook de maatregel "niet ingeschreven staan bij het UWV" verhoogd zodat deze aansluit op de uniforme maatregelen. Vanwege de invoering van de kostendelersnorm is de WWB-toeslagenparagraaf vervallen. Er zijn beleidsregels opgesteld om de commerciële huurdeling te regelen. Verder staat de tegenprestatie in de paragraaf re-integratie en tegenprestatie opgenomen.

Aanpassingen vanwege de gewijzigde dienstverlening Baanbrekers

Baanbrekers heeft per 1 augustus 2014 het poortproces gewijzigd. Er is een inspanningsperiode ingevoerd van vier weken voor alle aanvragers van bijstand, niet alleen meer voor de jongeren tot 27 jaar. Hierop zijn de afstemmingsmogelijkheden aangepast.

De Verzamelverordening 2016 is als volgt opgebouwd:

1. algemene bepalingen

2. re-integratie en tegenprestatie

3. maatregelen (afstemming) incl. bestuurlijke boete

4. handhaving

5. slotbepalingen.

§1. ALGEMENE BEPALINGEN

ARTIKEL 1 - DEFINITIES

De centrale rol van participatie in de bijstandsverlening (werk boven inkomen en iedereen doet mee) raakt in het bijzonder de doelgroep, het karakter en de reikwijdte van begrippen als participatie en voorzieningen. De in de verzamelverordening gebruikte begrippen sluiten zoveel als mogelijk aan bij die van de wetgeving. Dit uit het oogpunt van helderheid en structuur. Hiermee wordt het voor de burger makkelijker om de samenhang te doorzien tussen het doel van de wetgeving en de in de verordening uitgewerkte beleidskaders. Voor zover er definities niet in de Verordening zijn opgenomen, gelden deze zoals in de wet bedoeld.

De definities in deze paragraaf gelden voor de gehele Verzamelverordening, tenzij hierop in de paragrafen een uitzondering voor wordt gegeven.

§2. RE-INTEGRATIE

Dit hoofdstuk regelt het ondersteunen en het aanbieden van voorzieningen aan werkzoekenden die behoren tot de doelgroep. De opdracht hiertoe is geregeld in artikel 7 van de Participatiewet en 34 IOAW. Voor de IOAZ en Bbz gelden deze regels niet vanwege de specifieke doelgroep en bepalingen.

ARTIKEL 2 - OPDRACHT EN TAAK VAN HET DAGELIJKS BESTUUR

Het dagelijks bestuur biedt voorzieningen en ondersteuning aan zoals bedoeld in deze verordening aan personen die behoren tot de doelgroep re-integratie. Door het dagelijks bestuur wordt een afweging gemaakt, waarbij gekeken wordt of een voorziening gelet op de mogelijkheden en capaciteiten van de belanghebbende (het meest) doelmatig is met het oog op arbeidsinschakeling. Het is aan het dagelijks bestuur om te zorgen voor voldoende aanbod van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling en re-integratie. Het dagelijks bestuur zorgt voor een gevarieerd aanbod aan voorzieningen en legt deze vast in de beleidsregels.

Bij het aanbieden van een voorziening of ondersteuning houdt het dagelijks bestuur rekening met de mogelijkheden en omstandigheden van de belanghebbende, zoals bedoeld in artikel 8a, tweede lid, onderdeel a, van de Participatiewet.

Hierin ligt besloten dat de gemeenteraad ook rekening houdt met de omstandigheden en functionele beperkingen van personen met een handicap. Dit is in overeenstemming met het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. De doelstelling van dit verdrag is het bevorderen, beschermen en waarborgen van het volledige genot door alle personen met een handicap van alle mensenrechten en fundamentele vrijheden op voet van gelijkheid en het bevorderen van de eerbiediging van hun inherente waardigheid.

Daarnaast dient het dagelijks bestuur bij het aanbieden van ondersteuning of een voorziening rekening te houden met de zorgtaken van de belanghebbende. Onder deze zorgtaken worden ten minste verstaan de opvang van ten laste komende kinderen en het verrichten van mantelzorg. Door het dagelijks bestuur worden nadere regels gesteld over inhoud van deze zorgtaken en de manier waarop daarmee rekening wordt gehouden.

Soms hebben personen hulp of ondersteuning nodig, anders dan direct gericht op arbeid, om de stap richting de arbeidsmarkt te kunnen maken. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer er sprake is van een ernstige schuldenproblematiek. In lid vier is opgenomen dat het dagelijks bestuur de inzet van flankerende voorzieningen bevordert. Bij deze voorzieningen kan dus gedacht worden aan een traject in het kader van schuldhulpverlening maar bijvoorbeeld ook kinderopvang. De inzet van een dergelijke voorziening kan (in het individuele geval) een randvoorwaarde zijn voor wat betreft deelname aan re-integratievoorzieningen en nakoming van arbeidsverplichtingen. Let wel: de gemeente hoeft niet perse zelf alle voorzieningen te organiseren, maar houdt wel rekening met het beschikbaar zijn hiervan.

Het bestuur kan, om de financiële risico’s te beheersen, een verdeling maken van de middelen over de verschillende voorzieningen. Het dagelijks bestuur zal naar aanleiding van een aanspraak op ondersteuning altijd een individuele afweging maken of zij die aanspraak wil en kan honoreren. Het ontbreken van financiële middelen kan echter niet de reden zijn om aanvragen op ondersteuning af te wijzen. Wel kan per voorziening een plafond worden ingebouwd. Het dagelijks bestuur dient in zo'n geval na te gaan welke andere, goedkopere alternatieven er beschikbaar zijn. In het individuele geval is het altijd aan het bestuur om te beoordelen of er überhaupt ondersteuning noodzakelijk is en welke vorm die moet krijgen, gelet op het te bereiken doel van arbeidsinschakeling, al dan niet op langere termijn. Hierbij kan de afweging gemaakt worden voor het goedkoopste adequate alternatief.

ARTIKEL 3 - AANSPRAAK

Met de wijziging van de WWB per 1 januari 2012, heeft de Regering de verplichtingen voor jongeren tot 27 jaar aangescherpt. Onder meer is toen voor de jongere tot 27 jaar een zoektermijn van 4 weken ingevoerd (vanaf de datum van melding). In deze periode dient de jongere aantoonbare inspanningen te verrichten om algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en zijn mogelijkheden voor de terugkeer naar regulier onderwijs te onderzoeken.

Steeds meer gemeenten hebben in de praktijk de zoektermijn uitgebreid en ook toegepast op personen van 27 jaar en ouder. Hoewel er zeker scherpe randjes aan de toepassing hiervan zaten, werd vooruit gelopen op de verwachting dat de zoektermijn als algehele maatregel in de Participatiewet zou worden opgenomen. Dat is niet gebeurd.

Het invoeren van de zoektermijn (ook wel inspanningsperiode genoemd) voor personen van 27 jaar en ouder is onder de Participatiewet daarmee een beleidskeuze geworden. Het indienen van een aanvraag kan een belanghebbende niet worden ontzegd. De daarmee gepaard gaande aanspraak op ondersteuning dus ook niet. Wel kan de (beleids)keuze worden verdedigd dat deze aanspraak op ondersteuning niet eerder dan vier weken na de uitkeringsaanvraag inhoudelijk wordt beoordeeld, tenzij dit naar de mening van het dagelijks bestuur in de individuele situatie van de belanghebbende niet geoorloofd is. Daarbij houdt het dagelijks bestuur rekening met de omstandigheden en mogelijkheden van de persoon en zijn gezin.

Baanbrekers heeft een nieuw dienstverleningsmodel geïntroduceerd. Er geldt een inspanningsverplichting van vier weken voor iedereen. Dus niet alleen voor personen jonger dan 27 jaar, maar voor iedereen die een uitkering aanvraagt. Dat geldt ook voor nuggers in de eerste vier weken na hun verzoek op aanspraak bij ondersteuning. Indien dit niet geoorloofd is, wordt er afgezien van de wachttijd, mits dit niet strijdig is met de wet. In het geval van jonggehandicapten zonder uitkeringsrechten is het in bepaalde gevallen niet wenselijk om vier weken te wachten alvorens ondersteuning te bieden. Voor deze groep kan, rekening houdend met de individuele situatie, afgezien worden van de wachttijd. Dit betreffen niet de jonggehandicapten die zich melden voor een uitkering, aangezien de wachttijd voor deze groep wettelijk bepaald is.

Omdat personen, mits dat binnen hun vermogen ligt, geacht worden om eerst vier weken zelf op zoek te gaan naar werk, zal pas na deze periode een voorziening gericht op de arbeidsinschakeling worden ingezet.

De keuze voor een voorziening wordt gemaakt aan de hand van een screening en eventueel een (verdiepende) diagnose. Hiermee krijgen we een duidelijk beeld van de mogelijkheden en eventuele beperkingen van de klant. Op deze manier wordt gewaarborgd dat een persoon die een aanvraag voor een uitkering doet ook een zo passend mogelijke voorziening krijgt toegewezen.

Het dagelijks bestuur betrekt bij het afwegen van de belangen bij het aanbieden van voorzieningen onder meer de situatie op de arbeidsmarkt, de mate van investering in een belanghebbende (eerder aangeboden voorzieningen), het vooruitzicht op inkomen uit betaalde arbeid als ook de mogelijkheid van een voorliggende voorziening waaronder voor jongeren de terugkeer naar het reguliere onderwijs.

De aanspraak voor mensen zonder uitkering, die wel tot de doelgroep behoren, wordt beperkt naar inkomen en vermogen. Ook dit past in de nieuwe visie op re-integratie waarbij de steeds schaarsere middelen worden ingezet voor de doelgroepen die dit het hardste nodig hebben. In verband met de invoering van de kostendelersnorm wordt de inkomensgrens gesteld op 110% van het Wettelijk minimum loon (WML) en niet de van toepassing zijnde bijstandsnorm. Toepassing van de (kostendelers)norm zou te snel tot uitsluiting van voorzieningen leiden. Maar het hanteren van het 110% WML heeft ook consequenties. Dit betekent bijvoorbeeld dat arbeidsbeperkten met arbeidsvermogen en een verdienende partner bij overschrijding van de inkomens-/vermogensgrens geen beroep op re-integratieondersteuning kunnen doen, terwijl dat onder de Wajong wel kon. De toegang tot de Wajong beperkt zich - met de invoering van de Participatiewet -tot personen die volledig, blijvend geen arbeidsvermogen hebben. Personen met arbeidsvermogen zijn aangewezen op de Participatiewet.

In lid 7 is opgenomen dat de bepalingen die zijn opgenomen in lid 6 niet van toepassing zijn op voorzieningen die daartoe worden aangewezen in de beleidsregels. Het betreffen de voorwaarden waaronder niet-uitkeringsgerechtigden aanspraak kunnen maken op voorzieningen. Voor bepaalde voorzieningen zijn dergelijke voorwaarden niet wenselijk. Dit lid geeft de ruimte om bepaalde voorzieningen, indien gewenst, voor een bredere doelgroep in te zetten.

Dit geldt met name voor jongeren, afkomstig uit het voortgezet speciaal- of praktijkonderwijs, ongeacht hun gezinsinkomen of inzetbaarheid, te kunnen ondersteunen. Dit om te voorkomen dat deze kwetsbare groep tussen wal en schip zou vallen voor wat betreft hun begeleiding richting de arbeidsmarkt. In de Verzamelverordening 2016 is daarom expliciet opgenomen dat deze bepaling is bedoeld voor deze specifieke doelgroep (jonggehandicapten met arbeidsvermogen die na 31 december 2014 zijn uitgestroomd uit het praktijkonderwijs, het voortgezet speciaal onderwijs of een ROC-entree-opleiding).

ARTIKEL 4 - VOORZIENINGEN

De Participatiewet schrijft niet uitputtend voor welke voorzieningen het dagelijks bestuur aan moet bieden. Het criterium is dat de voorziening gericht moet zijn op de arbeidsinschakeling en moet bijdragen aan het (op termijn) mogelijk maken van reguliere arbeid door een persoon. Al naar gelang de afstand van een persoon tot de arbeidsmarkt kan een voorziening gericht zijn op bijvoorbeeld:

activering en het voorkomen van een isolement (zoals het doen van vrijwilligerswerk met behoud van uitkering);

het leren van vaardigheden of kennis;

het opdoen van werkervaring (bijvoorbeeld via gesubsidieerd werk);

het verstrekken van een premie in het kader van de arbeidsinschakeling;

etcetera.

De voorzieningen voor werkgevers zou je ook in verschillende categorieën kunnen opdelen. Zo kan de werkgever gestimuleerd worden om een persoon uit de doelgroep werkervaring op te laten doen in zijn bedrijf dan wel de persoon in dienst te nemen. De gemeente zou bijvoorbeeld een deel van de opleidingskosten voor haar rekening kunnen nemen. Ook kan er door middel van een voorziening worden gecompenseerd voor een verminderde loonwaarde of productiviteit van een belanghebbende. Dit betreft bijvoorbeeld loonkostensubsidie, zoals opgenomen in artikel 9. Verder kan het dagelijks bestuur een voorziening verstrekken die het risico van een werkgever wegneemt voor wat betreft ziekte van de werknemer. Dit wordt in deze verordening vertaald in de no-risk polis zoals opgenomen in artikel 8.

In dit artikel zijn de verschillende categorieën voorzieningen opgenomen die het dagelijks bestuur tot haar beschikking heeft bij het ondersteunen van belanghebbenden richting de arbeidsmarkt. Onder deze categorieën vallen meer specifieke instrumenten zoals bijvoorbeeld bemiddeling van de werkzoekende, scholing, proefplaatsen etc. Deze individuele voorzieningen zullen door het dagelijks bestuur uitgewerkt worden in nadere regels.

ARTIKEL 5 - BEËINDIGEN VAN EEN VOORZIENING

In artikel vijf zijn de beëindigingsgronden opgenomen die gelden voor voorzieningen die zijn toegekend. Er staat beschreven dat het dagelijks bestuur een voorziening kan beëindigen en in welke gevallen dit kan. Het dagelijks bestuur kan een voorziening beëindigen in de gevallen zoals opgenomen in artikel vijf van deze verordening. Een voorziening kan bijvoorbeeld worden beëindigd als een persoon niet in voldoende mate meewerkt aan de betreffende voorziening. In een dergelijk geval zal overigens ook een afstemming van uitkering worden bezien.

Onderdeel g is, anders dan in onderdeel a. tot en met f., gericht op de werkgever en niet op de persoon die gebruik maakt van de voorziening. Indien een participatiepartner niet voldoet aan de verplichtingen die zijn verbonden aan de voorziening, bijvoorbeeld het bieden van bepaalde ondersteuning op de werkvloer, dan kan de voorziening ook worden beëindigd. Het is wel van belang dat er door de werkgever of uitvoeringsorganisatie een overeenkomst is ondertekend waarin de verwachtingen ten opzichten van de werkgever en de voorwaarden in verband met de voorziening staan beschreven.

Er moet worden opgelet met de reikwijdte van deze bepaling, aangezien die beperkt is. Dit lid kan niet worden toegepast wanneer er reeds in wettelijke bepalingen is vastgelegd wanneer aan de voorwaarden is voldaan. Dat is het geval bij de voorzieningen beschut werk en loonkostensubsidie. Wanneer er een arbeidsovereenkomst is gesloten tussen werkgever en werknemer geldt het burgerlijk recht en heeft de werkgever enkel verplichtingen richting de werknemer (en niet jegens de gemeente).

De Participatiewet voorziet niet in een wettelijke bepaling tot terugvordering van re-integratiekosten die onnodig zijn gemaakt. Noch van een bijstandsgerechtigde, noch van een niet-bijstandsgerechtigde dan wel de werkgever kunnen de kosten worden teruggevorderd. Terugvordering dient te geschieden op grond van het Burgerlijk Wetboek.

ARTIKEL 6 - PARTICIPATIE(PLAATS) VOOR PERSONEN OUDER DAN 27 JAAR

Een participatieplaats is bedoeld voor personen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Voor personen jonger dan 27 jaar is ondersteuning in de vorm van een participatieplaats niet mogelijk (artikel 7, achtste lid, van de Participatiewet). Het dagelijks bestuur kan dan ook enkel aan personen van 27 jaar of ouder met recht op algemene bijstand een participatieplaats aanbieden.

Additionele werkzaamheden

Op een participatieplaats worden additionele werkzaamheden verricht. Niet de te verrichten werkzaamheden staan centraal maar het leren werken of het (opnieuw) wennen aan werken. Aspecten als omgaan met gezag, op tijd komen, werkritme en samenwerking met collega’s zijn allemaal zaken waaraan in een participatieplaats gewerkt kan worden. Ook kan hiermee worden beoordeeld of het werkterrein past bij de capaciteiten van de uitkeringsgerechtigde, zodat een persoon bijvoorbeeld een opleiding op het betreffende terrein kan gaan volgen en daarmee voor zichzelf een duurzaam perspectief op arbeid kan realiseren. De duur van de participatieplaats is wettelijk beperkt tot maximaal vier jaar (artikel 10a van de Participatiewet). Na negen maanden wordt beoordeeld door het dagelijks bestuur of de participatieplaats de kans op arbeidsinschakeling heeft vergroot (artikel 10a, achtste lid, van de Participatiewet). Zo niet dan wordt de participatieplaats beëindigd. Uiterlijk 24 maanden na aanvang van de participatieplaats wordt opnieuw beoordeeld of de participatieplaats wordt voorgezet. Als de gemeente concludeert dat voortzetting van de participatieplaats met het oog op in de persoon gelegen factoren aanmerkelijk bijdraagt tot de arbeidsinschakeling, dan kan de participatieplaats nog één jaar verlengd worden. Echter in dat geval dient een andere werkomgeving geboden te worden (artikel 10a, negende lid, van de Participatiewet). Na 36 maanden vindt opnieuw een dergelijke beoordeling plaats (artikel 10a, tiende lid, van de Participatiewet).

Premie

De persoon die werkzaamheden verricht op een participatieplaats heeft recht op een premie voor het eerst na zes maanden en vervolgens iedere zes maanden na aanvang van de additionele werkzaamheden (artikel 10a, zesde lid, van de Participatiewet). Voorwaarde is dat de persoon naar het oordeel van het dagelijks bestuur voldoende heeft meegewerkt aan het vergroten van zijn kansen op de arbeidsmarkt. De hoogte van de premie moet in de verordening vastgelegd worden (artikel 8a, eerste lid, onderdeel d, van de Participatiewet). De premie wordt vrijgelaten op grond van artikel 31, tweede lid, onderdeel j, van de Participatiewet. In verband hiermee is de hoogte van de premie begrensd door het in de vrijlatingsbepaling genoemde bedrag. Bij het bepalen van de hoogte van de premie zijn de risico's van de armoedeval betrokken [Kamerstukken II 2007/08 31 577, nr. 3, blz. 12].

De premie wordt per zes maanden verstrekt. Aangezien in artikel 6 wordt verwezen naar de premie zoals genoemd in artikel 31, lid 2, onderdeel j, is ook bij de hoogte van de premie aansluiting gezocht bij voornoemd artikel. De hoogte van de premie is per jaar bepaald op 25% van het in artikel 6, lid 2, onderdeel j. genoemde bedrag. Het bedrag per periode van 6 maanden zoals genoemd in artikel 10a, lid 6 dan 25% van dit bedrag gedeeld door twee.

ARTIKEL 7 - PARTICIPATIEVOORZIENING BESCHUT WERK

Het dagelijks bestuur kan de voorziening beschut werk aanbieden aan een persoon uit de doelgroep die door een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding op en aanpassingen van de werkplek nodig heeft, dat van een reguliere werkgever redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat hij deze in dienst neemt (eerste lid).

Stap 1: voorselectie

Ten behoeve van de participatievoorziening beschut werk kan de gemeente een voorselectie uitvoeren. Als de voorselectie wordt uitgevoerd, dan wordt door het dagelijks bestuur bepaald welke mensen in aanmerking kunnen komen voor beschut werk, en op welk moment. In de verordening moet vastgelegd worden hoe zij deze voorselectie uitvoeren [Kamerstukken II 2013/14, 33 161, nr. 113, blz. 3]. Daarom is in het tweede lid bepaald dat het dagelijks bestuur uitsluitend personen met beperkingen richting werk selecteert. Bij deze personen wordt onderzocht of zij uitsluitend in een beschutte omgeving mogelijkheden tot arbeidsparticipatie hebben. Personen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt zijn veelal niet uitsluitend aangewezen op een beschutte omgeving voor arbeidsparticipatie. Onder de personen met beperkingen richting werk, is het aannemelijk dat daartoe personen behoren die uitsluitend in een beschutte omgeving kunnen werken.

Het dagelijks bestuur kan ambtshalve vaststellen of een persoon uitsluitend in een beschutte omgeving onder aangepaste omstandigheden mogelijkheden tot arbeidsparticipatie heeft (artikel 10b, eerste lid, van de Participatiewet). Het is niet mogelijk om hiervoor een aanvraag in te dienen.

Stap 2: advies Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen

Het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen adviseert het dagelijks bestuur met betrekking tot het oordeel of een voorgedragen persoon tot de doelgroep beschut werk behoort. Het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen voert op basis van landelijke criteria een beoordeling uit (artikel 10b, tweede lid, van de Participatiewet). Sinds medio 2015 betreft dit niet enkel een beoordeling voor beschut werk, maar een integraal advies: een advies beoordeling arbeidsvermogen. Het advies van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen geeft uitsluitsel op de vraag of het een belanghebbende betreft die alleen met een hoge mate van ondersteuning en aanpassing van het werk in staat is om arbeid te verrichten. Als dat het geval is dan kan de gemeente, indien er beschutte werkplaatsen beschikbaar zijn, een advies beschut werk aanvragen bij het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen.

Stap 3: besluit gemeente

Op basis van het advies van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen beslist de gemeente of iemand tot de doelgroep 'beschut werk' behoort. Alleen als sprake is van een onzorgvuldige totstandkoming van het advies van het Uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen, kan de gemeente besluiten het advies niet te volgen.

Stap 4: dienstbetrekking 'beschut werk'

Indien is vastgesteld dat iemand tot de doelgroep 'beschut werk' behoort, zorgt de gemeente ervoor dat deze persoon in een dienstbetrekking onder beschutte omstandigheden aan de slag gaat (artikel 10b, derde lid, van de Participatiewet). Het kan dan gaan om een privaatrechtelijke of een publiekrechtelijke dienstbetrekking (artikel 6, eerste lid, onderdeel f, van de Participatiewet). Hoe de dienstbetrekking wordt georganiseerd, behoort tot de beleidsvrijheid van gemeenten. Een dienstbetrekking kan bijvoorbeeld worden georganiseerd via een gemeentelijke dienst, NV, BV of stichting. Ook kunnen personen (via detachering) in een beschutte omgeving bij reguliere werkgevers werken [Kamerstukken II 2013/14, 33 161, nr. 107, blz. 66].

Om een dienstbetrekking beschut te laten slagen is het veelal nodig om aanvullende voorzieningen in te zetten. Denk hierbij aan een jobcoach of fysieke aanpassingen op de werkplek of in de werkomgeving. Deze voorzieningen en de bijbehorende voorwaarden worden vastgelegd in de beleidsregels, tezamen met de andere voorzieningen.

Omvang beschut werk

Het dagelijks bestuur bepaalt de omvang van het aanbod beschut werk en legt vast hoeveel plekken voor beschut werk de gemeente beschikbaar stelt. Het aanbod is mede afhankelijk van het aantal geschikte en beschikbare plaatsen bij werkgevers.

In bepaalde situaties is het niet mogelijk dan wel wenselijk een beschutte werkplek aan te bieden. Met lid 5 wordt het mogelijk om een andere alternatieve passende voorziening aan te bieden. Een aantal gemeenten heeft er voor gekozen geen beschut werk aan te bieden omdat zij van mening zijn dat dit een te groot financieel beslag legt op een relatief kleine groep. Zij bieden echter wel een vergelijkbare voorziening aan. Bekend voorbeeld is het “Tilburgs Altenatief”.

ARTIKEL 8 - NO-RISKPOLIS

De no-riskpolis, zoals die voorheen door gemeenten kon worden verstrekt aan werkgevers, is in 2015 vervallen. De reden hiervoor was dat er op de markt geen aanbieder was bij wie een dergelijke polis kon worden afgenomen. Hierop hebben VNG en het Rijk een afspraak gemaakt voor een tijdelijke voorziening voor 2015, uit te voeren door het UWV en te betalen door de gemeenten. Deze regeling is omgezet in een meerjarige regeling die ook wordt uitgevoerd door het UWV met een eigen door het Rijk aan UWV beschikbaar gestelde financiering.

In 2015 bestond er nog een verordeningsplicht ten aanzien van de no-risk polis. Deze verplichting is tijdelijk vervallen.

No-riskpolis geldt voor doelgroep baanafspraak en doelgroep beschut werk

De no-riskpolis is echter alleen van toepassing op de doelgroep baanafspraak en beschut werk. Wanneer een werkgever een persoon die tot deze doelgroepen behoort in dienst neemt, dan is de no-riskpolis van rechtswege van toepassing. Wanneer de werknemer ziek wordt dan treedt deze no-riskpolis – die wordt uitgevoerd door het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen – in werking. De gemeente heeft daar voor wat betreft deze doelgroep geen rol in. Het is wel belangrijk dat dit benadrukt wordt door de gemeente wanneer een werkgever iemand uit het doelgroepenregister in dienst neemt of in dienst wil nemen. Dit kan namelijk een extra stimulans zijn voor de werkgever om de werknemer met een arbeidsbeperking een kans te bieden.

ARTIKEL 9 - VASTSTELLING DOELGROEP LOONKOSTENSUBSIDIE EN LOONWAARDE

De loonkostensubsidie zoals beschreven in dit artikel kan uitsluitend worden ingezet als de persoon in kwestie behoort tot de doelgroep loonkostensubsidie, als bedoeld in artikel 6, eerste lid, onderdeel e, van de Participatiewet: personen met een arbeidsbeperking. Deze nieuwe vorm van loonkostensubsidie is niet per definitie tijdelijk, maar kan indien nodig voor een langere periode worden ingezet. Met dit instrument compenseert de gemeente werkgevers voor de verminderde productiviteit van de werknemer.

In artikel 10c van de Participatiewet is bepaald dat het aan college is om vast te stellen of een persoon tot de doelgroep loonkostensubsidie behoort. Binnen de kaders van de Participatiewet is het aan de gemeente om vast te stellen op welke wijze zij bepalen of mensen tot de doelgroep loonkostensubsidie behoren en of loonkostensubsidie voor hen wordt ingezet. In artikel 9, tweede lid, is vastgelegd welke criteria daarbij in acht genomen worden. Deze cumulatieve criteria zijn ontleend aan artikel 6, eerste lid, onderdeel e, van de Participatiewet. Daarin is immers wettelijk de doelgroep loonkostensubsidie vastgelegd.

Loonwaardebepaling

In de Participatiewet en in de concept lagere regelgeving zijn de wettelijke eisen neergelegd waaraan de loonwaarde methodiek moet voldoen. Daarbinnen wordt aan gemeenten en regio’s beleidsvrijheid gegeven. De Participatiewet bepaalt dat de methode van loonwaardebepaling waarvoor wordt gekozen in de gemeentelijke verordening wordt vastgelegd.

Gemeenten dienen over de loonwaardebepaling regionale afspraken te maken in het Werkbedrijf. Het opstellen van een methodiek voor loonwaardebepaling hangt dus samen met de vorming van Werkbedrijven. Hoewel er in alle regio's hard wordt gewerkt aan de vorming van Werkbedrijven, zal niet in iedere regio op 1 januari een Werkbedrijf van start gaan. Dat betekent ook dat gemeenten in deze regio niet in de gelegenheid zijn de loonwaardemethodiek tijdig vast te leggen in een verordening.

Zoals vermeld in de nota van toelichting op het Ontwerpbesluit loonkostensubsidie Participatiewet is er een ministeriële regeling ontworpen voor het geval Werkbedrijven voor 1 januari 2015 niet operationeel zijn. Als er over de loonwaardebepaling nog geen regionale afspraken in het Werkbedrijf zijn gemaakt, kiezen de gemeenten zelf voor een loonwaardemethodiek.

Die methodiek moet dan, naast de voorwaarden die in het Ontwerpbesluit zijn opgenomen, voldoen aan de in de ministeriële regeling opgenomen eisen. De eisen die in het Ontwerpbesluit zijn opgenomen zijn:

de loonwaardebepaling wordt uitgevoerd door of onder verantwoordelijkheid van een deskundige;

de loonwaardebepaling vindt plaats op de werkplek met inbreng van de werkgever;

de loonwaardebepaling wordt uitgevoerd op basis van een beschreven objectieve methode.

In de ministeriële regeling staat welke bestanddelen (kwaliteit, tempo, inzetbaarheid) bij de vaststelling van de loonwaarde moeten worden betrokken, de functie waartegen de prestaties van de betrokken (potentiële) werknemer moeten worden afgezet en de wijze waarop de loonwaarde wordt berekend. Tot aan het moment dat in een regionaal Werkbedrijf afspraken over een loonwaardemethodiek zijn gemaakt en die methode voldoet aan de voorwaarden van het Ontwerpbesluit, gelden de in de ministeriële regeling opgenomen eisen.

Gemeenten moesten begin 2015 regionale afspraken maken over de loonwaardebepaling in het Werkbedrijf. Het opstellen van een methodiek voor loonwaardebepaling hing dus samen met de vorming van het Werkbedrijf. Voor Baanbrekers betreft dat de arbeidsmarktregio Hart van Brabant. Door middel van een aanbestedingsprocedure is gekozen voor de loonwaardemethodiek Dariuz. In artikel 9 is opgenomen dat dit de loonwaardemethodiek is die door de regio wordt ingezet. Het instrument voldoet aan de voorwaarden van het Ontwerpbesluit Loonkostensubsidie Participatiewet en is door het ministerie goedgekeurd.

Naast de keuze van het instrument zijn er ook verschillende afspraken gemaakt met betrekking tot de loonwaardemeting zoals die door de regiogemeenten wordt uitgevoerd. Zo is bijvoorbeeld afgesproken dat gemeenten gebruik kunnen maken van elkaars loonwaardespecialisten en dat een accountmanager die de plaatsing heeft verzorgd nooit degene kan zijn die de loonwaardemeting uitvoert.

§ 2.4 Studietoeslag

Voorwaarden individuele studietoeslag

Artikel 36b, eerste lid, van de Participatiewet spreekt zowel over verzoek als aanvraag. Het dagelijks bestuur kan op een dergelijk verzoek – gelet op de individuele omstandigheden van een persoon - een individuele studietoeslag verlenen. Hiervoor is vereist dat deze persoon op de datum van de aanvraag:

18 jaar of ouder is;

recht heeft op studiefinanciering op grond van de Wet studiefinanciering 2000 of recht heeft op een tegemoetkoming op grond van hoofdstuk 4 van de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten;

geen in aanmerking te nemen vermogen als bedoeld in artikel 34 van de Participatiewet heeft; en

een persoon is van wie is vastgesteld dat hij met voltijdse arbeid niet in staat is tot het verdienen van het wettelijk minimumloon, doch wel mogelijkheden tot arbeidsparticipatie heeft.

Dat een persoon recht moet hebben op studiefinanciering of een WTOS-tegemoetkoming, betekent niet dat deze persoon ook daadwerkelijk studiefinanciering of een tegemoetkoming moet ontvangen. Het recht op studiefinanciering bestaat, afhankelijk van iemands gekozen opleiding, leeftijd en inkomen. Of van dit recht gebruik gemaakt wordt is niet in de Participatiewet geregeld en is geen vereiste voor het ontvangen van een individuele studietoeslag op grond van de Participatiewet. Voor het recht op een individuele studietoeslag is het dan ook voldoende dat een persoon recht heeft op studiefinanciering of een tegemoetkoming. De persoon zal - als aanvrager van de toeslag - aannemelijk moeten maken dat hij recht op studiefinanciering of een tegemoetkoming heeft, bijvoorbeeld door een beschikking van DUO of door een bewijs van inschrijving bij een bepaalde opleiding te overleggen.

De artikelen 12, 43, 49 en 52 van de Participatiewet zijn niet van toepassing bij verlening van de individuele studietoeslag (artikel 36b, tweede lid, van de Participatiewet). De aanvraag moet worden ingediend bij het dagelijks bestuur en er wordt geen rekening gehouden met een eventuele draagkracht van de ouders (artikel 12). Een individuele studietoeslag kan niet als lening worden verstrekt als een persoon met de studietoeslag schulden wil aflossen. Artikel 49 van de Participatiewet is namelijk niet van toepassing op de individuele studietoeslag (artikel 36b, tweede lid, van de Participatiewet). Ook artikel 52 van de Participatiewet is niet van toepassing op de individuele studietoeslag (artikel 36b, tweede lid, van de Participatiewet). Dit maakt dat de individuele studietoeslag niet kan worden verstrekt in de vorm van een voorschot.

ARTIKEL 10 - INDIENEN VERZOEK

De persoon dient op datum van de aanvraag aan de voorwaarden te voldoen zoals genoemd in artikel 36b, eerste lid, van de Participatiewet. Onder aanvraag wordt verstaan: een verzoek van een persoon, een besluit te nemen (artikel 1:3, derde lid, van de Awb). Een aanvraag dient in beginsel schriftelijk te worden ingediend (artikel 4:1 van de Awb).

Om onduidelijkheid te voorkomen omtrent de wijze waarop het verzoek als bedoeld in artikel 36b, eerste lid, van de Participatiewet moet worden ingediend, staat in deze verordening dat het verzoek moet worden gedaan middels een door het dagelijks bestuur vastgesteld formulier. Een verzoek wordt dan gezien als een aanvraag zoals bedoeld in afdeling 4.1.1 van de Awb. Het gaat dan om een schriftelijke aanvraag (artikel 4:1 van de Awb) die wordt ondertekend door de aanvrager en ten minste de naam en het adres van de aanvrager bevat, de dagtekening en een aanduiding van de beschikking die wordt gevraagd (artikel 4:2, eerste lid, van de Awb). De aanvrager verschaft ook de gegevens en bescheiden die voor de beslissing op de aanvraag nodig zijn en waarover hij redelijkerwijs de beschikking kan krijgen (artikel 4:2, tweede lid, van de Awb). Een mondeling verzoek kan hiermee dus niet worden aangemerkt als een verzoek om individuele studietoeslag zoals bedoeld in artikel 36b van de Participatiewet.

ARTIKEL 11 - ADVIES OVER OORDEEL VERDIENEN WETTELIJK MINIMUMLOON

In eerste instantie onderzoekt het dagelijks bestuur zelf of er sprake is van verminderd arbeidsvermogen, dus of de aanvrager niet in staat is om het wettelijk minimum uurloon te verdienen. Wanneer het dagelijks bestuur hieraan twijfelt en de eigen onderzoeksmogelijkheden deze twijfel niet weg kunnen nemen, zal er extern advies worden aangevraagd.

ARTIKEL 12 - EENMAAL PER PERIODE INDIVIDUELE STUDIETOESLAG VERLENEN

Een persoon kan slechts eenmaal per studiejaar in aanmerking komen voor een individuele studietoeslag.

Voordeel van eenmalige verstrekking is dat er alleen bij de aanvraag hoeft te worden gekeken of belanghebbende voldoet aan alle voorwaarden. We hoeven niet later ook nog te onderzoeken of iemand is blijven studeren. Wel zal bij een nieuwe aanvraag voor een volgende periode weer op dat moment onderzocht moeten worden of iemand voldoet aan de criteria.

Een studiejaar start op 1 september en eindigt op 31 augustus van het daaropvolgende jaar.

ARTIKEL 13- HOOGTE INDIVIDUELE STUDIETOESLAG

De studietoeslag wordt per persoon die voldoet aan de voorwaarden toegekend. Een individuele studietoeslag bedraagt € 100 per maand.

Is sprake van gehuwden die allebei afzonderlijk voldoen aan de voorwaarden voor een individuele studietoeslag, dan komen zij afzonderlijk in aanmerking voor een individuele studietoeslag.

Voor de hoogte van de studietoeslag is geen indexering opgenomen. De reden hiervoor is onder andere dat het ‘indexeringsjaar’ niet gelijk loopt met het studiejaar. Dat niet wordt aangesloten bij de indexering, betekent niet dat de hoogte van de toeslag in die toekomst niet zal wijzigen. Indien relevante ontwikkelingen daarom vragen, zal de toeslag in hoogte worden aangepast. Bij een volgende keer dat de verordening gewijzigd wordt vastgesteld, zal worden bezien of de hoogte van de toeslag aanpassing behoeft. Indien relevante ontwikkelingen daarom vragen zal de aanpassing in hoogte eerder plaatsvinden.

ARTIKEL 14 - BETALING INDIVIDUELE STUDIETOESLAG

In dit artikel wordt de frequentie van de betaling van de individuele studietoeslag geregeld.

Eenmalige uitbetaling

Een individuele studietoeslag wordt eenmalig per studiejaar in één bedrag uitbetaald. Dit is het bedrag zoals neergelegd in artikel 13 van deze verordening x 12 maanden. Na 12 maanden kan een persoon opnieuw in aanmerking komen voor een individuele studietoeslag. Hiertoe dient een nieuwe aanvraag worden ingediend.

§2.5 Tegenprestatie

Het dagelijks bestuur is bevoegd een belanghebbende te verplichten naar vermogen een tegenprestatie te verrichten, ook als die tegenprestatie niet direct samenhangt met arbeidsinschakeling. Dit is vastgelegd in artikel 9, eerste lid, onderdeel c, van de Participatiewet. Deze mogelijkheid staat al langere tijd in de wet, maar met de invoering van de WWB maatregelen 2015 is de verplichting tot het opstellen van een verordening opgenomen. Opvallend hierbij is dat de wet nog steeds een discretionaire bevoegdheid aan het dagelijks bestuur geeft om de tegenprestatie op te dragen en niet spreekt van een wettelijke verplichting. Maar de verplichte verordening geeft een ander signaal aan gemeenten: ze worden geacht de tegenprestatie te regelen, maar hebben de vrijheid om deze naar vermogen op te leggen.

De mogelijkheid tot het opleggen van een tegenprestatie is beperkt door hetgeen is opgenomen in artikel 4 EVRM rondom gedwongen arbeid. De arbeid moet van korte duur, incidenteel en onbeloond zijn en het mag beslist geen verdringing opleveren op de arbeidsmarkt.

ARTIKEL 15 - DOELGROEP EN DOEL

De verplichting tot het verrichten van een tegenprestatie geldt in beginsel voor iedereen die een uitkering ontvangt. Dit geldt niet alleen voor belanghebbenden met een uitkering op grond van de Participatiewet, maar ook voor belanghebbenden met een uitkering op grond van de IOAW of IOAZ.

Het opleggen van een tegenprestatie naar vermogen is geen middel, maar een doel. Doel is om uitkeringsgerechtigden, die tot dusver aan de zijlijn stonden, te prikkelen om zich in te zetten voor de samenleving als tegenprestatie voor de ontvangen uitkering.

ARTIKEL 16 - INHOUD VAN EEN TEGENPRESTATIE

Het dagelijks bestuur bepaalt aan de hand van de individuele omstandigheden en de voorhanden zijnde onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden, de aard, de duur en de omvang van de aan een persoon op te leggen tegenprestatie. Hierbij moet het dagelijks bestuur de in deze verordening neergelegde criteria in acht nemen. Het dagelijks bestuur dient hierbij maatwerk toe te passen.

Als het dagelijks bestuur een tegenprestatie vraagt van belanghebbende, moet het een duidelijke omschrijving geven van de te verrichten werkzaamheden. Het moet voor een belanghebbende immers duidelijk zijn welke tegenprestatie het dagelijks bestuur van hem verwacht.

Additionele onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden

In de wet is bepaald dat de tegenprestatie onbeloonde maatschappelijk nuttige werkzaamheden betreffen die additioneel van aard zijn. De maatschappelijk nuttige werkzaamheden in het kader van de tegenprestatie dienen zich te onderscheiden van de reguliere betaalde werkzaamheden: het moet om iets extra’s gaan waar normaal gesproken geen banen voor zijn.

De in dit artikel gestelde voorwaarden zijn gebaseerd op de belangrijkste kenmerken van de tegenprestatie die volgen uit de parlementaire geschiedenis (zie TK 2010-2011, 32 815, nr. 3, p. 14) en op de eisen van het EVRM.

In de beleidsregels kan het dagelijks bestuur vastleggen welke werkzaamheden zij in ieder geval als tegenprestatie kunnen inzetten (artikel 16, tweede lid, van deze verordening). Deze werkzaamheden kunnen gezien worden als een uitwerking van artikel 16 van deze Verordening.

Samenwerking met maatschappelijke organisaties:

Voor het werven van maatschappelijk nuttige werkzaamheden kan worden samengewerkt met maatschappelijke organisaties zoals: welzijnsinstellingen, vrijwilligerswerkorganisaties, buurthuizen en/of sportvoorzieningen. Een vrijwilligersvacaturebank bij een vrijwilligerscentrale kan een belangrijk hulpmiddel zijn om het aanbod van maatschappelijk nuttige werkzaamheden te bepalen.

De tegenprestatie is in beginsel niet bedoeld voor de re-integratie en is ook niet direct gericht op toeleiding naar de arbeidsmarkt. Het uitgangspunt van de tegenprestatie is dat het zeer wenselijk is dat de tegenprestatie wel iets toevoegt voor belanghebbenden in het kader van maatschappelijke zelfredzaamheid. Hiermee houden we rekening bij het opleggen hiervan.

De tegenprestatie mag het accepteren van passende arbeid of van re-integratie inspanningen niet belemmeren. Het uitgangspunt werk boven uitkering staat voorop. Dit volgt uit artikel 9, eerste lid, onderdeel c, van de Participatiewet en de parlementaire geschiedenis (zie TK 2010-2011, 32 815, nr. 3, p. 14).

ARTIKEL 17 - HET OPDRAGEN VAN EEN TEGENPRESTATIE

Het dagelijks bestuur heeft beleidsvrijheid om een tegenprestatie op te dragen. Het dagelijks bestuur bepaalt uiteindelijk of, en zo ja, welke tegenprestatie zij aan de belanghebbende opdraagt. Tegen een besluit tot het opdragen van een tegenprestatie kan een belanghebbende bezwaar en beroep aantekenen (TK 2013-2014, 33 801, nr. 7, p. 49).

Het dagelijks bestuur moet rekening houden met de individuele omstandigheden van belanghebbende, waaronder leeftijd, opleiding, werkervaring en andere relevante persoonlijke omstandigheden zoals zorgtaken. Het dagelijks bestuur draagt de werkzaamheden immers op ‘naar vermogen’. Het is dus van belang dat belanghebbende ook in staat is de werkzaamheden te verrichten

Geen tegenprestatie

Indien daarvoor dringende redenen - zoals zorgtaken - aanwezig zijn, kan het dagelijks bestuur in individuele gevallen tijdelijk ontheffing verlenen van de plicht tot het verrichten van een tegenprestatie (artikel 9, tweede lid, van de Participatiewet). De verplichting tot het verrichten van een tegenprestatie is niet van toepassing op een belanghebbende die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt is, als bedoeld in artikel 4 van de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (artikel 9, vijfde lid, van de Participatiewet).

De verplichting tot tegenprestatie is bovendien niet van toepassing op een alleenstaande ouder die in het bezit is van een ontheffing als bedoeld in artikel 9a, eerste lid, van de Participatiewet (artikel 9, zevende lid, van de Participatiewet).

Voorts houden we bij het opdragen van een tegenprestatie rekening met praktische omstandigheden zoals reistijd, beschikbaarheid van kinderopvang en de vergoeding hiervan.

ARTIKEL 18 - DUUR EN OMVANG VAN EEN TEGENPRESTATIE

Maximale duur tegenprestatie in uren

Er moet sprake zijn van een korte duur: daarom is er voor gekozen om naar vermogen en maximaal 100 uur op jaarbasis een tegenprestatie op te dragen. Daarnaast kan de rest van de week nog steeds voldaan worden aan een eventuele re-integratie – of arbeidsverplichting.

ARTIKEL 19 - AFZIEN VAN HET OPLEGGEN VAN EEN TEGENPRESTATIE

Er is een aantal redenen waarom geen tegenprestatie wordt opgelegd. De regering heeft deze mogelijkheid uitdrukkelijk benoemd voor mantelzorg in de nota van wijziging met betrekking tot de Wet maatregelen WWB (TK 2013-2014, 33 801, nr. 24, p. 6). Verricht een belanghebbende mantelzorg in de zin van deze verordening en is het verrichten van mantelzorg volgens het dagelijks bestuur redelijkerwijs noodzakelijk, dan draagt het dagelijks bestuur een belanghebbende geen tegenprestatie op.

Daarnaast leggen we geen aanvullende tegenprestatie op als iemand al voldoende maatschappelijk actief is en op deze wijze een tegenprestatie levert aan de maatschappij.

Daarnaast kan het dagelijks bestuur nog bepaalde groepen mensen uitzonderen, in beleidsregels.

§ 3 INDIVIDUELE INKOMENSTOESLAG

Algemeen

Langdurigheidstoeslag wordt individuele inkomenstoeslag

Per 1 januari 2015 is de wet werk en bijstand (WWB) aangepast en opgenomen in de Participatiewet. Met de wetswijziging is de langdurigheidstoeslag (LDT) omgevormd naar een individuele inkomenstoeslag

Aan de bijstand ligt het uitgangspunt ten grondslag dat het normbedrag, bedoeld ter voorziening in de algemeen noodzakelijke kosten van het bestaan met inbegrip van een component reservering, in beginsel toereikend is. Toch kan de financiële positie van mensen die langdurig op een minimuminkomen zijn aangewezen onder druk komen te staan als er na verloop van tijd geen perspectief lijkt te zijn om door inkomen uit arbeid het inkomen te verhogen. Er is dan sprake van bestaansverschraling. Om die reden is bij de invoering van de Wet werk en bijstand in 2004 de langdurigheidstoeslag in het leven geroepen. Sinds 1 januari 2009 is de langdurigheidstoeslag gedecentraliseerd. Ook is de langdurigheidstoeslag sinds die datum een bijzondere vorm van (categoriale) bijzondere bijstand. Per 1 januari 2015 vervangt de individuele inkomenstoeslag de langdurigheidstoeslag. Sindsdien is het verlenen van de toeslag geen gebonden bevoegdheid meer, maar een discretionaire bevoegdheid. Dit betekent dat het dagelijks bestuur een individuele inkomenstoeslag kan verlenen als een persoon voldoet aan de voorwaarden daarvoor.

Bevoegdheid gemeenten

Vast te leggen regels in verordening

De individuele inkomenstoeslag is niet gerelateerd aan bepaalde kosten. Het is een inkomensondersteunende maatregel voor bepaalde personen die langdurig een laag inkomen hebben en daarbij, gelet op de omstandigheden van die persoon, geen uitzicht hebben op inkomensverbetering (artikel 36, eerste lid, van de Participatiewet). Bij verordening moeten regels vastgesteld worden over het verlenen van een individuele inkomenstoeslag als bedoeld in artikel 36 van de Participatiewet. Deze regels moeten in ieder geval betrekking hebben op de wijze waarop invulling wordt gegeven aan de begrippen ‘langdurig’ en ‘laag inkomen’. Daarnaast moet bij verordening de hoogte van de individuele inkomenstoeslag bepaald worden.

Beleidsregels

Het dagelijks bestuur kan in beleidsregels aangeven wanneer sprake is van 'geen uitzicht op inkomensverbetering'. Gelet op de tekst van artikel 8, tweede lid, van de Participatiewet hoeft dit criterium niet te worden vastgelegd in de verordening. Bij de beoordeling van het criterium 'geen uitzicht op inkomensverbetering' moet het dagelijks bestuur rekening houden met de omstandigheden van de persoon. In artikel 36, tweede lid, van de Participatiewet is bepaald dat tot die omstandigheden in ieder geval worden gerekend:

de krachten en bekwaamheden van de persoon, en

de inspanningen die de persoon heeft verricht om tot inkomensverbetering te komen.

Het dagelijks bestuur kan in beleidsregels aangeven welke groepen niet in aanmerking komen voor individuele inkomenstoeslag en in welke gevallen personen (geen) uitzicht hebben op inkomensverbetering. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan personen aan wie in de referteperiode een maatregel is opgelegd wegens een schending van een arbeidsverplichting of een re-integratieverplichting of aan personen die uit 's Rijks kas bekostigd onderwijs volgen.

Overgangsrecht

Per 1 januari 2015 vervangt de individuele inkomenstoeslag de langdurigheidstoeslag. Het is niet nodig om in deze verordening overgangsrecht op te nemen met betrekking tot eerder verstrekte langdurigheidstoeslagen, omdat artikel 78z van de Participatiewet voorziet in algemeen overgangsrecht met betrekking tot de wijzigingen in de Participatiewet als gevolg van de inwerkingtreding van de Invoeringswet Participatiewet en de Wet maatregelen WWB op 1 januari 2015. De individuele inkomenstoeslag en voorheen de langdurigheidstoeslag worden immers toegekend tegen een peildatum. Zaken die na de peildatum gebeuren hebben geen betekenis voor het recht op een dergelijke toeslag. Wie op een datum gelegen vóór 1 januari 2015 op basis van de toepasselijke verordening recht had op langdurigheidstoeslag, behoudt dat onverkort, ongeacht of hij voldoet aan de voorwaarden die per 1 januari 2015 zijn gesteld in artikel 36 van de Participatiewet en deze verordening. Toekenning van het recht op individuele inkomenstoeslag tegen een datum gelegen op of ná 1 januari 2015 is uitsluitend mogelijk als wordt voldaan aan de in artikel 36 van de Participatiewet en deze verordening opgenomen voorwaarden.

Wijziging leefvorm

De leefvorm (alleenstaande, alleenstaande ouder of gehuwd) van een persoon kan wijzigen binnen de referteperiode. Dit is bijvoorbeeld het geval indien gehuwden individuele inkomenstoeslag aanvragen, maar zij over een gedeelte van de referteperiode als alleenstaande moeten worden aangemerkt. Personen moeten dan ook over dat deel van de referteperiode aan de voorwaarden voldoen om voor individuele inkomenstoeslag in aanmerking te komen. Gehuwden moeten immers zowel gezamenlijk als afzonderlijk aan de voorwaarden voldoen.

Mogelijkheden voor eigen beleid

Op grond van de nieuwe wet zijn er diverse mogelijkheden voor het invullen van eigen gemeentelijk beleid. Naast de genoemde onderwerpen kan het daarbij ook gaan om de afstemming van het beleid op het gemeentelijke armoede en participatie beleid. Hierna wordt op de verschillende onderwerpen nader ingegaan.

Doelgroep.

De nieuwe individuele inkomenstoeslag geeft gemeenten ook nu de mogelijkheid deze ook van toepassing te laten zijn op werkenden met een laag inkomen. Het algemeen bestuur kiest ervoor deze 'werkende armen' tot de doelgroep van de individuele inkomenstoeslag overeenkomstig de gehanteerde uitgangspunten voor de langdurigheidstoeslag te blijven rekenen. langdurigheidstoeslag. Op deze manier blijft de individuele inkomenstoeslag onderdeel van het integrale gemeentelijk beleid op het gebied van armoedebestrijding. Een belangrijke focusgroep binnen de armoedebestrijding is namelijk de groep van werkenden met een laag inkomen.

Hoogte van de toeslag

Tot 2009 was de hoogte van de langdurigheidstoeslag centraal bepaald. Oorspronkelijk was de hoogte van de toeslag gekoppeld aan het verschil tussen de bijstandsnorm en de volledige AOW. Deze hoogte hanteren wij bij benadering nog. Het waren vaste bedragen, als percentage van de voor de persoon toepasselijke bijstandsnorm. Vanaf 1 januari 2009 bepalen gemeenten zelf de hoogte van de toeslag. Ook met de Participatiewet blijft dat zo.

Bij vaststellen van het bedrag moet een aantal zaken bedacht worden. Een te laag bedrag doet geen recht aan het karakter van de individuele inkomenstoeslag, namelijk dat deze is bedoeld voor mensen die financieel geen mogelijkheden hebben gehad te reserveren voor onverwachte uitgaven. Een te hoog bedrag kan leiden tot het optreden van de armoedeval. Immers, wordt op enig moment een hoger inkomen bereikt, dan vervalt direct de hele toeslag.

Langdurig

De referteperiode tot 2012 was gesteld op vijf jaar. Op dit moment heeft het algemeen bestuur ervoor gekozen deze referteperiode van vijf jaar ook na 1 januari 2015 te handhaven.

Laag inkomen

Onder de langdurigheidstoeslag lag de inkomensgrens vast op 105% van de toepasselijke bijstandsnorm. Er is voor gekozen om deze inkomensgrens te handhaven.

Vorm verstrekking

De toekenning gebeurt in beginsel op aanvraag. Het onderzoek om vast te stellen of klanten met een bijstandsuitkering of andere inkomensondersteunende regeling in aanmerking komen voor individuele inkomenstoeslag, zal zoveel mogelijk uitgevoerd worden met gebruikmaking van gegevens uit de administratie door middel van geautomatiseerde gegevensselectie.

ARTIKEL 20 - AANVULLENDE BEGRIPSBEPALINGEN

Dit artikel bevat de definitiebepalingen.

Peildatum

De peildatum is de datum waartegen een persoon individuele inkomenstoeslag aanvraagt (artikel 1 van deze verordening). Het gaat om de datum waarop een persoon langdurig een laag inkomen heeft, geen in aanmerking te nemen vermogen heeft als bedoeld in artikel 34 van de Participatiewet en, gelet op de omstandigheden van die persoon, geen uitzicht op inkomensverbetering heeft. De peildatum komt meestal overeen met de meldingsdatum. De peildatum kan in beginsel niet liggen vóór de dag waarop een persoon zich heeft gemeld om individuele inkomenstoeslag aan te vragen, tenzij sprake is van bijzondere omstandigheden. Dit volgt uit artikel 44, eerste lid, van de Participatiewet en de jurisprudentie rondom artikel 44 van de Participatiewet.

Normbedragen

Voor de hantering van de inkomensgrens wordt aangesloten bij de toepasselijke bijstandsnorm.

De hoogte van de tegemoetkoming wordt overeenkomstig de werkwijze tot 2015 voortgezet.

ARTIKEL 21 - VOORWAARDEN

In dit artikel worden de omschrijvingen van de begrippen langdurig en laag inkomen uitgewerkt. Het laag inkomen wordt uitgedrukt in maximaal 105% van de voor persoon toepassing zijnde bijstandsnorm.

Langdurig wordt aangeduid met 5 jaar (60 maanden). Gedurende deze periode moet een laag inkomen zijn geweest, niet hoger dan het in aanmerking te nemen percentage van de norm.

De gemeente verstrekt een eenvoudig aanvraagformulier om de aanvraag in te dienen.

ARTIKEL 22 - HOOGTE VAN DE TOESLAG

In dit artikel wordt de hoogte van de toeslag geregeld. In dit model wordt voor gehuwden uitgegaan van 39 % van het toepasselijke percentage van de bijstandsnorm voor gehuwden. Voor alleenstaande ouder en alleenstaanden geldt een bedrag van respectievelijk 90 en 70% van de toeslag voor gehuwden. Afronding vindt plaats op hele euro's naar boven.

§ 4 AFSTEMMING EN BESTUURLIJKE BOETE

Op 1 januari 2013 is de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving in werking getreden. Sinds die datum is het dagelijks bestuur verplicht een bestuurlijke boete op te leggen als sprake is van schending van de inlichtingenplicht. De eerdere bevoegdheid van het dagelijks bestuur om bij schending van de inlichtingenplicht een maatregel op te leggen is verdwenen.

Gaat het om schending van een andere verplichting dan de inlichtingenplicht, dan is een maatregel nog wel aan de orde. Denk bijvoorbeeld aan schending van de medewerkingsplicht, arbeid- en re-integratieverplichting, aan tekortschietend besef van verantwoordelijkheid, het zich zeer ernstig misdragen of het niet nakomen van nadere verplichtingen die strekken tot vermindering of beëindiging van de bijstand.

In paragraaf 3.1 en 3.2 is de verplichting als bedoeld in artikel 18 van de Participatiewet uitgewerkt om vorm en inhoud te geven aan een sanctiebeleid (vaststellen afstemmingsverordening). Het verlagen van de uitkering is voorgeschreven als de belanghebbende naar het oordeel van het dagelijks bestuur:

- tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan;

- de uit de wet voortvloeiende verplichtingen, anders dan benoemd in artikel 17, eerste lid, Participatiewet niet of onvoldoende nakomt.

Het sanctiebeleid is uitgewerkt vanuit de visie, dat een uitkering als een tijdelijke overbrugging moet worden gezien naar participatie met betaald (gesubsidieerd) werk. Op grond van de eigen verantwoordelijkheid zijn uitkeringsgerechtigden wettelijk verplicht al datgene te doen (en na te laten) wat nodig en mogelijk is om in het eigen bestaan te voorzien. Zij worden hierin ondersteund en aangemoedigd via eventuele voorzieningen. De tegenhanger hiervan is het sanctiebeleid. Als een noodzakelijk traject naar participatie wordt gefrustreerd, wordt metterdaad en streng gehandeld (lik op stuk beleid).

Ook waar het agressie/geweld tegen die dienstverleners die de wetten uitvoeren betreft.

§ 4.1 Algemene bepalingen

Maatwerk uitgewerkt in de artikelen 23 t/m 25

Het sanctiebeleid moet voldoen aan de vereisten van de Participatiewet en de Algemene wet bestuursrecht. Deze bepalingen komen tegemoet aan de beginselen van zorgvuldigheid, rechtszekerheid en motivering bij het opleggen van een sanctie. De gestelde waarborgen verduidelijken de rechtspositie van de klant in relatie tot de Participatiewet-inkomensgarantie op minimumniveau.

ARTIKEL 23 - HET OPLEGGEN VAN EEN VERLAGING VAN DE UITKERING

De regels, zoals deze voortkomen uit constante jurisprudentie worden hierbij aangehaald: Een maatregel wordt beoordeeld op:

De ernst van de gedraging -> welke verplichting is niet of niet correct nagekomen;

De mate van verwijtbaarheid -> was het niet nakomen aan de belanghebbende toe te rekenen;

De individuele omstandigheden -> soms zijn de omstandigheden zodanig dat de gedraging niet aan te rekenen valt en soms kunnen de omstandigheden ook een reden zijn om geen maatregel op te leggen.

Met name deze laatste overweging is maatwerk, nu hier uitgegaan wordt van de individuele situatie van de belanghebbende.

ARTIKEL 25 – HET AFZIEN VAN HET OPLEGGEN VAN EEN VERLAGING

Nieuw is hier dat er een termijn is gesteld waar binnen het dagelijks bestuur een maatregel kan opleggen. Deze termijn geldt alleen voor de niet-geüniformeerde maatregelen van artikel 18 lid 4 Participatiewet. Concreet betekent dit dat als de gedraging meer dan 2 jaar voordat het dagelijks bestuur deze constateert heeft plaatsgevonden, er wordt afgezien van het opleggen van een maatregel. Let wel: dit geldt dus niet voor de schending van de inlichtingenplicht!

Het dagelijks bestuur kan afzien van het opleggen van een maatregel als hier dringende redenen voor zijn: dit zal niet vaak het geval zijn. Gedacht moet worden aan de zeer dringende reden zoals bedoeld in artikel 16 Participatiewet.

ARTIKEL 26 - INGANGSDATUM EN TIJDVAK

Lid 1: de verlaging kan pas ingaan op het moment dat iemand hiervan op de hoogte is gesteld, dus als hij of zij de beschikking heeft ontvangen. Daarom gaat de verlaging in de maand volgend op de maand waarin de beschikking wordt verstuurd in. Meestal wijzigt de toepasselijke norm niet. Voor de effectuering van de verlaging geldt de norm in de maand waarin deze wordt geëffectueerd om te voorkomen dat iemand financieel onevenredig wordt benadeeld. Een voorbeeld hierbij is dat iemand de norm alleenstaande heeft op het moment dat de maatregelwaardige gedraging wordt geconstateerd en leeft als gehuwde (met de norm tweepersoonshuishouden) op het moment dat de verlaging wordt geëffectueerd. Als er 10% gedurende 1 maand wordt opgelegd, zal deze geëffectueerd worden op de norm behorend bij een tweepersoonshuishouden. In dit geval is de verlaging hoger, maar het kan andersom ook zo zijn dat de verlaging lager wordt als de situatie omgekeerd is (tweepersoonshuishouden wordt alleenstaande).

Lid 2: De verlaging kent geen terugwerkende kracht en gaat in per de eerste van de maand volgend op de beschikkingsdatum. Uitzondering hierop is bij de aanvraag. Als er dan sprake is van een maatregelwaardige gedraging gaat deze in per ingangsdatum van de uitkering of datum gedraging, als deze hierna ligt, mits de uitkering niet al is uitbetaald. Is de uitkering al wel uitbetaald, dan geldt de hoofdregel van de eerste van de maand volgend op de beschikking.

Lid 4: Als er sprake is van meerdere maatregelwaardige gedragingen, dan zal altijd de maatregel met de hoogste sanctie worden opgelegd. De sancties worden dus niet bij elkaar opgeteld en opgelegd.

Lid 6: Als de uitkering is beëindigd kan er geen verlaging van de uitkering meer worden geëffectueerd. Wanneer de klant binnen een jaar een nieuwe uitkering aanvraagt en deze wordt toegekend, dan kan de verlaging of het deel dat nog niet is geëffectueerd alsnog worden geëffectueerd op de nieuwe uitkering vanaf de ingangsdatum.

ARTIKEL 27 - DE BEREKENINGSGRONDSLAG VAN DE MAATREGEL

De verlaging is een percentage van de maanduitkering dan wel van het benadelingsbedrag. In principe wordt de verlaging toegepast op de bijstand voor levensonderhoud. Er zijn uitzonderingen hierop:

Wanneer bijzondere bijstand betaald wordt voor levensonderhoud of wanneer er sprake is van ongenoegzaam besef van verantwoordelijkheid door het laten liggen van een voorliggende voorziening (artikel 35 lid 5 verordening).

ARTIKEL 28 - WAARSCHUWING

In plaats van het opleggen van een verlaging kan bij gedragingen van de 2e categorie zoals bedoeld in artikel 30 sub b en artikel 32 sub b van deze verordening worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing. Dit kan alleen in de situaties waarin de verordening dit toestaat.

Door de passage ‘het dagelijks bestuur hiertoe in de individuele omstandigheden aanleiding ziet’, wordt het mogelijk ook een waarschuwing op te leggen bij het niet meewerken aan de taaltoets.

In lid 2 is bepaald dat een waarschuwing niet wordt toegepast, indien er sprake is van recidive. Dit werd in de praktijk al toegepast, maar voor de duidelijkheid en als waarborg voor het rechtszekerheidsbeginsel is dit nu expliciet in de verordening opgenomen.

De waarschuwing telt mee voor de recidive en moet hiertoe dan ook beschikt en geregistreerd worden.

ARTIKEL 29 - HOREN VAN DE BELANGHEBBENDE(N)

De belanghebbende moet worden gehoord en het besluit moet altijd schriftelijk worden genomen. Vanzelfsprekend zijn de bepalingen van de Algemene wet bestuursrecht hierop ook van toepassing. In dit artikel staan alleen de bijzondere bepalingen voor de uitvoering van de Participatiewet.

De sanctie gaat pas in als de belanghebbende hier van op de hoogte is gesteld. Het dagelijks bestuur kan slechts in bepaalde situaties gemotiveerd afzien van het horen. Het betreffen de volgende situaties:

de klant heeft zijn of haar zienswijze al eerder kenbaar gemaakt en er is geen sprake van nieuwe feiten of omstandigheden; of

binnen de gestelde termijn is niet voldaan aan de inlichtingenverplichting; of

het horen is niet nodig voor het vaststellen van de ernst van de gedraging of de mate van verwijtbaarheid.

§ 4.2 Gedragingen en bijbehorende maatregelen

§ 4.2.1 Niet nakomen van de niet-geüniformeerde verplichtingen met betrekking tot de arbeidsinschakeling

ARTIKEL 30 - GEDRAGINGEN PARTICIPATIEWET

De artikelen 30 en 33 moeten in onderlinge samenhang worden gelezen. In artikel 30 worden schendingen van verplichtingen uit de Participatiewet geformuleerd. De verwijtbare gedragingen die hierin worden genoemd zijn ondergebracht in categorieën. Aan die categorieën wordt in artikel 33 een gewicht toegekend in de vorm van een verlagingspercentage. De categorieën zijn gerangschikt naar toenemende zwaarte.

Gedragingen in de eerste categorie:

De gedragingen die hier genoemd worden wegen allemaal zeer zwaar gelet op de eigen verantwoordelijkheid van de uitkeringsgerechtigde om al datgene te doen wat nodig en mogelijk is om in het eigen bestaan te voorzien. Een tekortkoming van deze aard druist zo in tegen het uitgangspunt van participatie naar vermogen, dat een verlaging van de uitkering van 100% voor de duur van één maand proportioneel wordt geacht. Deze verlaging wordt bovendien redelijk en billijk geacht, omdat de belanghebbende door diens opstelling, houding of gedrag niet zelf in het bestaan kan voorzien. Daarnaast wordt hiermee aangesloten bij de in de wet genoemde (wel geüniformeerde) maatregelen.

Gedragingen in de tweede categorie:

De gedragingen die hier genoemd wegen minder zwaar dan de gedragingen in de eerste categorie. Gelet op de aard van de gedragingen in relatie tot het teruglopende participatiebudget, wordt een verlaging van 50% gedurende 1 maand niet disproportioneel geacht.

Vanaf 1 januari 2016 is de verlaging in verband met het niet of onvoldoende meewerken aan de taaltoets in de afstemmingsparagraaf opgenomen.

ARTIKEL 31- NIET NAKOMEN OVERIGE VERPLICHTINGEN PARTICIPATIEWET

Artikel 55 van de Participatiewet geeft het dagelijks bestuur de bevoegdheid om personen verplichtingen op te leggen die afgestemd zijn op de individuele situatie van de klant. Deze verplichtingen worden beperkt tot een viertal categorieën, te weten:

verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling;

verplichtingen die verband houden met de aard en het doel van een bepaalde vorm van bijstand;

verplichtingen die strekken tot vermindering van de bijstand, en

verplichtingen die strekken tot beëindiging van de bijstand.

Dit artikel ziet op de verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling. De overige verplichtingen komen terug in artikel 35.

Voorbeeld van verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling:

het zich onderwerpen, op advies van een arts, aan een noodzakelijke behandeling van medische aard, omdat de beperkingen arbeidsinschakeling in de weg staan.

Bij het niet nakomen van deze verplichtingen wordt een verlaging van de uitkering van 50% gedurende 1 maand opgelegd.

ARTIKEL 32 - GEDRAGINGEN IOAW EN IOAZ

De artikelen 32 en 33 moeten in onderlinge samenhang worden gelezen. In artikel 32 worden schendingen van verplichtingen uit de IOAW en IOAZ geformuleerd. De verwijtbare gedragingen die hierin worden genoemd zijn ondergebracht in categorieën. Aan die categorieën wordt in artikel 33 een gewicht toegekend in de vorm van een verlagingspercentage. De categorieën zijn gerangschikt naar toenemende zwaarte.

Een gedraging wordt ernstiger geacht naarmate de gedraging meer concrete gevolgen heeft voor het niet aanvaarden, verkrijgen of behouden van betaalde arbeid.

ARTIKEL 33 - HOOGTE EN DUUR VAN DE VERLAGING

In lid 1 staan de verlagingspercentages behorende bij de verlagingswaardige gedragingen als bedoeld in de artikelen 30 en 32.

Met de Wet Maatregelen WWB 2015 zijn geüniformeerde arbeidsverplichtingen en bijbehorende maatregelen geïntroduceerd (artikel 18, vierde en vijfde lid, van de Participatiewet). Er is voor gekozen bij de zwaarte van de afstemming van de gedragingen in de eerste categorie als bedoeld in de artikelen 30 en 32 aan te sluiten bij de maatregelen voor het schenden van de geüniformeerde arbeidsverplichtingen. Dit omwille van duidelijkheid. Bovendien zijn diverse geüniformeerde arbeidsverplichtingen verwant aan de gedragingen in de eerste categorie.

In lid 2 is bepaald dat het dagelijks bestuur op basis van individuele omstandigheden kan besluiten de verlaging van 100% gedurende een maand op te delen in 2 maanden verlaging van 50%. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij gezinnen met kleine kinderen die door de verlaging van 100% in dusdanige problemen komen dat de huisvesting in het geding komt. Hierbij moet opgemerkt worden dat het hebben van kinderen op zich niet de reden is voor deze spreiding, het moet gaan om de gehele situatie.

In het geval een verlaging van 100% gedurende een maand wordt opgelegd, wordt bij recidive de duur van de verlaging verdubbeld.

In het geval een verlaging van 50% gedurende een maand wordt opgelegd, wordt bij recidive de hoogte van de verlaging verdubbeld.

§ 4.2.2 Niet nakomen van de geüniformeerde verplichtingen met betrekking tot de arbeidsinschakeling

ARTIKEL 34 - DUUR VERLAGING BIJ SCHENDING GEÜNIFORMEERDE ARBEIDSVERPLICHTING

In lid 1 is bepaald dat bij het verwijtbaar niet naleven van een geüniformeerde

arbeidsverplichting, de verlaging van de uitkering 100% gedurende een maand bedraagt. Dit is volgens de Participatiewet de minimale verlaging.

In lid 2 is bepaald dat als sprake is van recidive (het niet of onvoldoende nakomen van een geüniformeerde arbeidsverplichting binnen twaalf maanden nadat aan een belanghebbende een eerste verlaging is opgelegd wegens schending van een geüniformeerde arbeidsverplichting), de verlaging 100% gedurende 2 maanden bedraagt.

Bij een derde, vierde en volgende schending van een geüniformeerde arbeidsverplichting, telkens binnen twaalf maanden na oplegging van de vorige verlaging, bedraagt de verlaging honderd procent gedurende drie maanden (artikel 18, zevende en achtste lid, van de Participatiewet).

Wettelijk heeft de belanghebbende de mogelijkheid om zich te herstellen. Hij kan hiervoor een verzoek doen en moet aantonen nu wel te voldoen aan de verplichtingen. Deze mogelijkheid wordt verder uitgewerkt in de beleidsregels.

§4.2.3 Overige gedragingen die leiden tot een verlaging

ARTIKEL 35 - TEKORTSCHIETEND BESEF VAN VERANTWOORDELIJKHEID

Een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid kan uit allerlei gedragingen blijken zoals:

een onverantwoorde besteding van vermogen;

geen of te late aanvraag doen voor een voorliggende voorziening;

het niet nakomen van de verplichting tot het instellen van een alimentatievordering.

De sanctie wordt afgestemd op het benadelingsbedrag. Wanneer er geen benadelingsbedrag kan worden vastgesteld (maar er is wel benadeling), dan wordt een verlaging van 20% van de uitkering gedurende 1 maand opgelegd.

Bij het onverantwoord interen van vermogen of het weggeven (schenken) van vermogen is de hoogte van de sanctie gekoppeld aan de duur van de schadelast voor de gemeente. Deze maatregel geldt niet voor de IOAW nu deze regeling geen vermogensbepaling kent.

Wanneer er sprake is van versneld interen of wegschenken van vermogen wordt de uitkering gedurende het eerder bijstandsafhankelijk zijn met 100% verlaagd. Als dit tot problemen leidt kan bijstand in de vorm van een lening worden verstrekt conform artikel 48 van de wet.

Versneld interen van vermogen wordt berekend naar de systematiek van 1,5 x de norm per maand.

ARTIKEL 36 - VERLIES VAN EEN PASSENDE EN TOEREIKENDE VOORLIGGENDE VOORZIENING

Iemand die vanwege recidive wel recht heeft op een voorliggende voorziening die niet tot uitbetaling komt, kan vanaf dat moment aanspraak maken op bijstand. De voorliggende voorziening is namelijk niet meer passend en toereikend. Er bestaat wel formeel recht, maar het komt niet meer tot uitbetaling. Als iemand een beroep doet op bijstand vanwege verrekening van de bestuurlijke boete, wordt een maatregel opgelegd van 100% gedurende de eerste maand gerekend vanaf de start van de verrekening van de voorliggende voorziening.

Als dan de beslagvrije voet bij een voorliggende voorziening op nihil wordt gesteld, dan wordt een – bij ministeriële regeling bepaald – deel van de zorgkosten, woonkosten en de kosten van kinderen vrijgesteld. Het vrij te laten deel van de uitkering kan afhankelijk worden gesteld van de leefsituatie. Wordt de beslagvrije voet op nihil gesteld en krijgt iemand als gevolg daarvan bijstand, dan ontstaat de situatie dat iemand op papier twee (volledige) uitkeringen ontvangt. Dit heeft gevolgen voor de toeslagen, nu het jaarinkomen op papier hoog is. Er zal dus geen recht meer zijn op huur- en zorgtoeslag en kindgebonden budget waardoor de kosten van bestaan niet meer betaald kunnen worden uit de bijstandsuitkering. Om dit op te lossen is in de Participatiewet geregeld dat dit vrijgelaten bedrag voor de bijstand niet als middel wordt aangemerkt (artikel 31 lid 2 sub x Participatiewet).

Daarnaast is een bepaling opgenomen die betrekking heeft op de situatie waarin iemand, voorafgaand aan de bijstandsaanvraag, verwijtbaar werkloos wordt. In een dergelijk geval doet iemand een beroep op de uitkering, terwijl dat niet nodig was geweest indien hij de baan behouden had. Deze gedraging heeft een verlaging van de uitkering tot gevolg die is opgenomen in het tweede en derde lid.

ARTIKEL 37 - ZEER ERNSTIG MISDRAGEN

Met ingang van 1 januari 2015 is de verplichting om zich te onthouden van zeer ernstige misdragingen een zelfstandige verplichting die is opgenomen in artikel 9, zesde lid, van de Participatiewet.

Onder de term ‘zeer ernstig misdragen’ dient in elk geval te worden verstaan: elke vorm van ongewenst en agressief (fysiek) contact met een persoon of het ondernemen van pogingen daartoe. Hieronder valt bijvoorbeeld schoppen, slaan of het (dreigen met) gooien van voorwerpen naar een persoon.

Ook het toebrengen van schade aan een gebouw of inventarisonderdeel, evenals het ondernemen van pogingen daartoe in enige vorm wordt als zeer ernstige misdraging gezien. Handelingen die door hun grote en mogelijk blijvende impact op de desbetreffende persoon of personen grote invloed hebben zoals het opzetten van gerichte lastercampagnes, seksuele intimidatie, het tonen van steek en/of vuurwapens evenals (pogingen tot) opsluiting in een ruimte zijn eveneens als zeer ernstige misdraging te beschouwen. Ook verbaal geweld valt onder de noemer 'zeer ernstige misdraging'.

Het gaat dus om alle vormen van zeer ernstige misdragingen tegenover de met de uitvoering van de Participatiewet belaste personen en instanties tijdens het verrichten van hun werkzaamheden.

Met de zinsnede 'tijdens het verrichten van de werkzaamheden' wordt aangegeven dat de verlaging van de uitkering alleen opgelegd kan worden bij misdragingen in het kader van de uitvoering van de Participatiewet.

Als er sprake is van misdragingen jegens de met de uitvoering van de Participatiewet belaste personen en instanties zonder dat deze bezig zijn met de uitvoering van de Participatiewet (dus evt. in hun privésituatie) , wordt altijd aangifte gedaan en kan een gebouwverbod worden opgelegd.

Bij zeer ernstige misdragingen treedt het agressieprotocol in werking. Dit protocol voorziet in onder meer een ordegesprek, het doen van justitiële aangifte (altijd bij fysiek geweld), een gebouwverbod en dergelijke.

Daarnaast wordt een verlaging van de uitkering van 100% gedurende een maand opgelegd.

Bij recidive wordt de uitkering gedurende 3 maanden met 100% verlaagd. Dit omdat de impact van zeer ernstig misdragen op de personen maar ook op de organisatie dermate groot zijn dat dit zoveel mogelijk moet worden voorkomen. Deze hoogte heeft naast een repressief ook een preventief aspect.

ARTIKEL 38 - NIET NAKOMEN OVERIGE VERPLICHTINGEN

Artikel 55 van de Participatiewet geeft het dagelijks bestuur de bevoegdheid om personen verplichtingen op te leggen die afgestemd zijn op de individuele situatie van de klant. Deze verplichtingen worden beperkt tot een viertal categorieën, te weten:

verplichtingen die strekken tot arbeidsinschakeling (geregeld in artikel 30 van deze verordening);

verplichtingen die verband houden met de aard en het doel van een bepaalde vorm van bijstand;

verplichtingen die strekken tot vermindering van de bijstand, en

verplichtingen die strekken tot beëindiging van de bijstand.

De sanctie wordt afgestemd op het soort verplichting dat niet wordt nagekomen en de impact hiervan op de bijstandsverlening.

§ 4.3 Bestuurlijke boete

§4.3.1 Schending inlichtingenplicht

In de Participatiewet (artikel 18a) is bepaald, dat het dagelijks bestuur een bestuurlijke boete oplegt als de inlichtingenplicht wordt geschonden. Het dagelijks bestuur is verplicht de bestuurlijke boete met de lopende uitkering te verrekenen. In beginsel moet bij deze verrekening de bescherming van de beslagvrije voet in acht genomen worden. Is echter sprake van een recidiveboete (binnen 5 jaar), dan kan het dagelijks bestuur besluiten gedurende maximaal drie maanden zonder beslagvrije voet te verrekenen.

De Participatiewet verplicht in een verordening nadere regels te stellen over de bevoegdheid de beslagvrije voet tijdelijk buiten werking te stellen bij verrekening van de recidiveboete. Gemeenten krijgen daarmee de ruimte een afweging te maken van situaties of omstandigheden waarin het buiten werking stellen van de beslagvrije voet niet proportioneel wordt geacht.

Deze bevoegdheid van de gemeenteraad kan op veel verschillende manieren worden ingevuld, echter strekt deze zich slechts uit over het al dan niet in acht nemen van de beslagvrije voet bij verrekening van de recidiveboete. De wetgever geeft gemeenten verder heel weinig beleidsruimte waar het gaat om terugvorderen (verplicht) en het opleggen van een boete (ook verplicht).

ARTIKEL 39 - NIET NAKOMEN VAN DE INLICHTINGENVERPLICHTING EN BESTUURLIJKE BOETE

Deze bepaling is hier opgenomen als zijnde vervallen. De reden hiervan is dat er met betrekking tot deze bepaling geen verordeningsplicht bestaat. Omdat de regelgeving omtrent dit onderwerp volop in ontwikkeling is, is ervoor gekozen de bepalingen omtrent de bestuurlijke boete (met uitzondering van de bepalingen omtrent het verrekenen van de bestuurlijke boete bij recidive – zie paragraaf 3.3.2) op te nemen in de beleidsregels in plaats van in de verordening. Op deze manier is de gemeente flexibeler voor wat betreft het voeren van actueel beleid, wanneer medio 2016 nieuwe wetgeving gepresenteerd wordt. Hieronder wordt kort toegelicht welke ontwikkelingen zich hebben voorgedaan.

Met ingang van 1 januari 2013 trad de ‘Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (Fraudewet) in werking. De Fraudewet (her)introduceerde de bestuurlijke boete bij schending van de inlichtingenplicht. Op 24 november 2014 en op 11 januari 2016 heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) uitspraken gedaan in het kader van toepassing van de Fraudewet en het op deze wet gebaseerde Boetebesluit sociale zekerheidswetten.

Recent heeft ook de Nationale ombudsman een rapport uitgebracht over de Fraudewet. Zowel in de uitspraak als het rapport komt naar voren dat de toepassing van de Fraudewet vaak zijn doel voorbij schiet. De boetes zijn onevenredig zwaar en de opgelegde boetes worden ten onrechte niet altijd individueel afgestemd. Naar aanleiding van voornoemde uitspraken van de CRvB en het verschenen rapport van de Nationale ombudsman heeft de minister aangegeven in de zomer van 2016 met nieuwe wetgeving te komen. De aanpassingen betreffen primair het overgangsrecht en het boeteregime. Daarnaast worden de waarschuwingsmogelijkheid en de criteria van verminderde verwijtbaarheid uitgebreid. Totdat de aanpassingen van wet- en regelgeving in werking treden, blijft het college gehouden het boeteregime zoals neergelegd door de uitspraken van de CRvB toe te passen.

De bepalingen zoals opgenomen in deze verordening worden dus – aangepast aan de uitspraak van de CRvB – opgenomen in de beleidsregels.

ARTIKEL 40 - MATIGEN EN AFZIEN VAN OPLEGGEN BESTUURLIJKE BOETE

Zie toelichting artikel 40.

§ 4.3.2 Bescherming beslagvrije voet bij verrekening wegens recidive (alleen Participatiewet)

ARTIKEL41 - VERREKENEN ZONDER BESLAGVRIJE VOET BIJ VOLDOENDE BEZIT

Bij het begrip bezit zoals dat in deze verordening wordt gebruikt, gaat het nadrukkelijk niet om vermogen als bedoeld in artikel 34 van de Participatiewet. Eventueel aanwezige schulden spelen immers geen rol en worden dus ook niet op het bezit in mindering gebracht. Ook de vrijlatingen van artikel 34, tweede lid, van de Participatiewet zijn hier niet van toepassing. Een belanghebbende die vanwege de volledige verrekening met de beslagvrije voet zonder inkomsten komt te zitten, zal de bezittingen waarover hij beschikt of redelijkerwijs kan beschikken, volledig moeten aanwenden om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te kunnen voorzien. Een uitzondering is gemaakt voor de door belanghebbende en zijn gezin bewoonde (eigen) woning.

Uitgangspunt van deze verordening is dat volledige verrekening met de beslagvrije voet plaatsvindt voor de maximale termijn van drie maanden als een belanghebbende over voldoende bezittingen beschikt om dit op te kunnen vangen. Dat uitgangspunt is vastgelegd in artikel 41 van deze verordening. Van voldoende bezit is sprake als de waarde van de bezittingen waarover belanghebbende beschikt (of redelijkerwijs kan beschikken), ten minste driemaal de toepasselijke bijstandsnorm bedraagt. Immers, bij aanwending of tegeldemaking van deze bezittingen, zou een periode van drie maanden overbrugd moeten kunnen worden.

ARTIKEL 42 - VERREKENEN BIJ GEEN OF ONVOLDOENDE BEZIT

Heeft een belanghebbende onvoldoende bezittingen om een periode van drie maanden volledige verrekening met de beslagvrije voet te kunnen overbruggen, dan verrekent het dagelijks bestuur slechts één maand zonder inachtneming van de beslagvrije voet (dus 100% van de uitkering). Voor de overige twee maanden vindt weliswaar verrekening met in achtneming van de beslagvrije voet plaats, maar niet volledig. Belanghebbende blijft beschikken over een inkomen ter hoogte van 80% van de toepasselijke bijstandsnorm.

Voor het percentage van 80% is aansluiting gezocht bij de invorderingsmogelijkheden die de Belastingdienst heeft bij notoire wanbetalers. Onder omstandigheden kan deze de beslagvrije voet (90% van de toepasselijke bijstandsnorm) verlagen met 10% op grond van artikel 19, eerste lid, van de Invorderingswet 1990.

Met de gekozen opzet wordt enerzijds uiting gegeven aan het principe dat fraude niet mag lonen. Het gaat hier immers om belanghebbenden die herhaaldelijk hun inlichtingenplicht hebben geschonden. Daar mag een duidelijk signaal tegenover staan. Anderzijds wordt rekening gehouden met de zorgplicht van gemeenten en de vangnetfunctie van de bijstand. Het volledig buiten werking stellen van de beslagvrije voet gedurende drie maanden kan kwalijke maatschappelijke consequenties hebben. Dat moet voorkomen worden, nu de regeling daarmee zijn doel voorbij zou schieten.

Een belanghebbende kan inkomsten uit arbeid hebben die op grond van artikel 31, tweede lid, onderdelen n of r, van de Participatiewet worden vrijgelaten voor de algemene bijstand. Bij verrekening van een recidiveboete tot 80% van de bijstandsnorm, tellen deze inkomsten echter gewoon mee. Het dagelijks bestuur laat deze inkomsten dus niet buiten beschouwing bij de beoordeling van de vraag of een belanghebbende nog over voldoende inkomen beschikt. Dat is geregeld in lid 3.

ARTIKEL 43 - VERREKENEN MET INACHTNEMING BESLAGVRIJE VOET

Hoewel het hier gaat om een herhaaldelijke schending van de inlichtingenplicht, zijn situaties denkbaar waarin volledige verrekening met de beslagvrije voet niet aanvaardbaar wordt geacht. Het gaat daarbij altijd om individuele omstandigheden waaraan het dagelijks bestuur zal moeten toetsen.

In onderdeel a is geregeld dat het dagelijks bestuur kan besluiten in afwijking van de artikelen 41 en 42 toch de beslagvrije voet te respecteren wanneer volledige verrekening waarschijnlijk leidt tot huisuitzetting van belanghebbende en diens gezin. Voorkomen moet worden dat een belanghebbende door de volledige verrekening op straat komt te staan, nu dit de problematiek alleen maar verergert, met alle maatschappelijke kosten van dien.

Een dreigende huisuitzetting wordt in deze verordening gezien als een dringende reden om van verrekening met de beslagvrije voet af te zien. Dat volgt uit het woord 'anderszins' in onderdeel b. Ook bij aanwezigheid van andere dringende redenen dan een dreigende huisuitzetting, kan het dagelijks bestuur rekening houden met de bescherming van de beslagvrije voet.

Van dringende redenen is niet snel sprake. Het gaat slechts om incidentele gevallen, waarbij de behoeftige omstandigheden waarin de belanghebbende en diens gezinsleden verkeren op geen enkele andere wijze te verhelpen zijn. Het enkele feit dat het belanghebbende door de verrekening aan middelen ontbreekt om in het bestaan te voorzien, is op zich geen voldoende voorwaarde om te kunnen spreken van dringende redenen.

In het kader van pseudoverrekening kunnen gemeenten te maken krijgen met verzoeken van andere gemeenten om een door hen opgelegde recidiveboete te verrekenen. Het dagelijks bestuur dat de boete heeft opgelegd zal in dat geval aangeven in hoeverre het de beslagvrije voet in acht wil nemen (volgens de regels van zijn gemeentelijke verordening). De gemeente die de uitkering verstrekt, moet in beginsel gehoor geven aan dit verzoek. Mocht de beslagvrije voet niet gerespecteerd worden, dan kan de belanghebbende het dagelijks bestuur waarvan hij uitkering ontvangt, verzoeken de beslagvrije voet toch in acht te nemen. In artikel 60b, tweede lid, van de Participatiewet is geregeld dat het dagelijks bestuur die de uitkering verstrekt, de bevoegdheid heeft aan dit verzoek van belanghebbende tegemoet te komen. Het ligt voor de hand dat het dagelijks bestuur bij de beslissing op dat verzoek handelt analoog aan de regels die in de eigen gemeentelijke verordening zijn vastgelegd.

ARTIKEL 44 - EERDER OPGELEGDE BESTUURLIJKE BOETE

In artikel 60b, derde lid, van de Participatiewet is bepaald dat de bevoegdheid om te verrekenen met de beslagvrije voet ook van toepassing is op eerder opgelegde bestuurlijke boetes voor zover op het moment van verrekening van de recidiveboete, die eerdere boetes nog niet zijn betaald. Mocht het dagelijks bestuur die eerdere, nog openstaande boetes gaan verrekenen, dan regelt dit artikel dat de bepalingen in deze verordening van overeenkomstige toepassing zijn.

§ 5 BESTRIJDEN MISBRUIK EN ONEIGENLIJK GEBRUIK

In deze paragraaf is de verplichting uitgewerkt als bedoeld in artikel 8b van de Participatiewet: in het kader van goed financieel beheer regels opstellen voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet. Deze regels moeten waarborgen dat aan de eisen van rechtmatigheid wordt voldaan. Gelet op de financiële verantwoordelijk van de gemeente is naast controle van de rechtmatigheid van de bijstand ook het beheersen van het volume in de bijstand belangrijk. Een effectieve handhaving vertaalt zich immers in een besparing op het inkomensdeel.

Het beleid voor handhaving is reeds lang ingericht naar het model van hoogwaardig handhaven.

Dit model voor integraal en hoogwaardig handhaven is opgebouwd uit vier pijlers, waarvan twee preventief en twee repressief van aard zijn:

goede en tijdige voorlichting over rechten en verplichtingen;

het optimaliseren van de dienstverlening (creëren draagvlak voor spontane naleving Participatiewet);

het vroegtijdig achterhalen (detecteren) van oneigenlijk gebruik en misbruik en

het metterdaad straffen van oneigenlijk gebruik en misbruik.

Het dagelijks bestuur werkt de pijlers van hoogwaardig handhaven verder uit in beleidsregels en richtlijnen voor de uitvoering.

Het rechtmatig verstrekken van uitkeringen, het voorkomen en het bestrijden van oneigenlijk gebruik en misbruik van de Participatiewet, IOAW, IOAZ en Bbz 2004 is gewaarborgd door te werken naar de uitgangspunten van het landelijke model voor programmatisch en hoogwaardig handhaven. De vier visievelden van dat model worden in samenhang uitgevoerd. De nadruk ligt op preventie en gedragsverandering (spontaan naleven verplichtingen). Voorkomen is beter dan genezen.

ARTIKEL 47 - AANGIFTE BIJ HET OPENBAAR MINISTERIE

Er wordt geen bestuurlijke boete opgelegd als er aangifte wordt gedaan bij het OM, vanwege het beginsel “ne bis in idem” (niet 2x straffen voor hetzelfde feit). Als het OM echter besluit niet tot vervolging over te gaan, dan kan er wel worden gesanctioneerd. Dit kan wel enige tijd later zijn, omdat het OM de aangifte zal moeten beoordelen en dat kost tijd.

ARTIKEL 48 - TERUGVORDEREN OPGESPOORDE FRAUDEBEDRAGEN

Ten onrechte of tot een te hoog bedrag verleende bruto uitkering door oneigenlijk gebruik of misbruik van de Participatiewet, IOAW, IOAZ of Bbz 2004 wordt in beginsel volledig teruggevorderd volgens de door het dagelijks bestuur vastgestelde nadere regels in het beleidskader terug- en invordering van kosten van bijstand. Deze regels voorzien mede in het afzien van het terugvorderen van (marginale) kosten van bijstand, de termijn waarover naar draagkracht moet worden terugbetaald en het matigen dan wel afboeken (kwijtschelden) van terug te vorderen kosten van bijstand.