Programma Circulaire Economie 2014 - 2028

De gemeente Uithoorn heeft in het college-uitvoeringsprogramma 2022-2026 opgenomen om drie thematische programma’s op te stellen voor de onderwerpen energietransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie. In 2023 zijn de eerste twee programma’s opgesteld. In dit document geven we invulling aan het derde thema, circulaire economie. Dit programma heeft een looptijd van 2024 tot en met 2028.

De transitie van een lineaire naar een circulaire economie bevordert het efficiënt gebruik van grondstoffen, minimaliseert de hoeveelheid afval en vermindert druk op het milieu. De Rijksoverheid heeft dan ook als doel gesteld om in 2050 volledig circulair te zijn.1 Als gemeente Uithoorn sluiten we ons hierbij aan, niet als harde doelstelling maar wel als onze ambitie, en willen we de komende jaren stappen zetten richting een circulaire gemeente. Wel constateren we dat Uithoorn voor het bereiken van deze ambitie afhankelijk is van landelijk beleid. Als gemeente streven we daarom naar een circulaire gemeente in 2050. In dit programma zetten we uiteen wat we gaan doen om deze transitie vooruit te brengen in onze gemeente. We bespreken onze visie en ambities, en vervolgens de gerichte maatregelen die we gaan nemen richting een circulaire gemeente in 2050.

1.1. Transitie naar een circulaire samenleving

Wat zijn een lineaire en een circulaire economie?

Onze huidige economie is grotendeels lineair. Een lineaire economie houdt kort gezegd in dat grondstoffen worden gewonnen om producten te maken. De producten worden vervolgens gebruikt en aan het ‘einde’ van de levenscyclus wordt het product als afval weggegooid, waarbij hoogstens een klein deel van de grondstoffen wordt teruggewonnen en hergebruikt. Dit systeem leidt ertoe dat grondstoffen worden uitgeput waardoor bepaalde producten op den duur schaars worden of helemaal niet meer verkrijgbaar zijn.

In een circulaire economie hebben onze spullen en grondstoffen niet langer een einde. We gaan zorgvuldig en efficiënt om met wat we hebben door keuzes af te wegen, producten aan te passen zodat ze langer meegaan, spullen te hergebruiken en repareren en door te recyclen waar dit niet anders kan. Dit zijn enkele strategieën uit de R-ladder, zoals weergeven in figuur 1.

Figuur 1. De R-ladder, verschillende strategieën voor een circulaire economie.

Wat is het belang van deze transitie?

Een transitie naar een circulaire economie kan bijdragen aan verschillende maatschappelijke opgaven, zoals het tegengaan van klimaatverandering, biodiversiteitsverlies, en milieuvervuiling. Maar ook aan sociaaleconomische aspecten, zoals het bijdragen aan leveringszekerheid en het creëren van werkgelegenheid.2

In Nederland zijn we voor de levering van bepaalde producten en grondstoffen sterk afhankelijk van andere landen. De leveringszekerheid van bepaalde grondstoffen neemt steeds meer af, waardoor hergebruik van grondstoffen steeds belangrijker wordt. Door spullen vaker te repareren of te refurbishen (gebruikte apparaten controleren, eventueel repareren en klaarmaken voor hergebruik) wordt niet alleen de levensduur van producten verlengd, maar wordt er ook werkgelegenheid gecreëerd.

In het huidige systeem krijgen andere landen ook te maken met de negatieve gevolgen van ons consumptiepatroon, bijvoorbeeld door het winnen van bepaalde grondstoffen onder slechte arbeidsomstandigheden en met een plaatselijke negatieve milieu impact. Door minder grondstoffen te gebruiken en efficiënter om te gaan met grondstoffen kunnen we de negatieve impact verminderen.

Het programma ‘Circulaire economie 2024-2028’

In de Gemeentelijke Omgevingsvisie Uithoorn 2040 (GOVI) is de lange termijn ambitie gesteld om toe te werken naar een circulaire economie in 2050.3 Het programma circulaire economie draagt bij aan de pijlers “Groen-blauw en duurzaam omarmen” en “Toekomstbestendig wonen en verplaatsen”. Maar ook wordt er indirect een bijdrage geleverd aan de pijler ‘Gezond en veilig leven’. Doordat duurzamer gebruik van grondstoffen leidt tot bevordering van biodiversiteit en natuur. Ook de pijler ‘Veerkrachtig ondernemen’ komt terug in het programma doordat er wordt gekeken naar hoe ondernemers en bedrijven op den duur circulariteit kunnen integreren in hun bedrijfsmodel om zo toekomstbestendig te worden. Aan de pijler ‘Sociaal en cultureel verbinden’ wordt in mindere mate bijgedragen, maar is nog wel terug te zien bij bijvoorbeeld het Repair Café. Dit heeft naast een duurzame functie ook een sociale functie: het samenbrengen van inwoners.

In dit programma werken we concreet uit wat we de in de periode 2024 tot en met 2028 gaan doen om invulling te geven aan deze ambitie. Het programma geeft tevens invulling aan de opgave uit het college uitvoeringsprogramma 2022-2026 om een programma circulaire economie op te stellen.

1.2. Totstandkoming

Voor de totstandkoming van het programma ‘Circulaire economie 2024-2028’ zijn verschillende fasen doorlopen, namelijk de voorbereiding, verkenning, verdieping, en uitwerking. Er is gestart met voorbereidende werkzaamheden zoals het verzamelen van relevante documenten en het plannen van de eerste gesprekken met betrokkenen. Vervolgens zijn in de verkennende fase het huidige beleid en afspraken op basis van de documenten bestudeerd, gevolgd door een werksessie om tot ambities te komen. Ook is met de wethouder over de aandachtspunten en wensen gesproken. Op basis van deze stappen is een voorlopige structuur van het programma opgesteld met een groslijst van mogelijke maatregelen. In de verdiepende fase zijn de ambities en mogelijke maatregelen uit de voorlopige structuur van het programma besproken en verdiept in verschillende werksessies en gesprekken met intern en extern betrokkenen, zoals experts, ondernemers en inwoners uit de groep duurzame meedenkers. Dit is een groep inwoners die vrijwillig meedenken over duurzame vraagstukken die hen vanuit de gemeente worden voorgelegd. Op basis van de voorgaande stappen is het programma uitgewerkt voor bestuurlijke vaststelling.

1.3. Beleidscontext

De gemeente Uithoorn staat er niet alleen voor. De gemeente heeft te maken met andere overheidslagen en samenwerkingsverbanden met beleid op het gebied van circulariteit. De belangrijkste beleidscontext is in deze paragraaf opgenomen. In bijlage IV vatten we de volledige beleidscontext samen.

Circulaire economie op Europees niveau

Europees beleid legt de richtlijnen vast voor het afvalbeleid in de landen van de Europese Unie, met als doel het bevorderen van een circulaire economie (bijvoorbeeld de Kaderrichtlijn afvalstoffen). Deze Europese beleidsrichtlijnen worden geïntegreerd in het nationale afvalbeleid en vervolgens door lokale overheden overgenomen in hun eigen afvalbeheersplannen. Daarnaast is er andere relevante wet- en regelgeving voor bedrijven, zoals de Single Use Plastics (SUP) Directive4 en de Corporate Sustainability Reporting Directive5 die de komende jaren ook tot aanvullende verplichtingen voor bedrijven zullen leiden. Ook is er de Uitgebreide Producenten Verantwoordelijkheid (UPV). Dit is een set regels die producenten ook verantwoordelijk maakt voor het afval dat ontstaat uit hun producten. Deze regelgeving is bijvoorbeeld van toepassing op Single Use Plastics en sinds juli 2023 ook voor textiel.

Circulaire economie op nationaal niveau

Nederland heeft het ‘Nationaal Programma Circulaire Economie 2023 – 2030’ (NPCE) vastgesteld.6 Hierin is de ambitie opgenomen om in 2050 volledig circulair te zijn. Dit is concreet gemaakt met doelstellingen voor vermindering van grondstofgebruik, levensduurverlening en afvalscheiding en recycling. Onderdeel van het nationaal programma is het programma ‘Van Afval Naar Grondstof’ (VANG) waarmee gemeenten worden geholpen deze doelen te behalen.

Verder krijgen de Europese beleidsrichtlijnen vorm in de Nederlandse wetgeving in de Wet milieubeheer (Wm) en het Landelijk Afvalbeheerplan (LAP). De Wet milieubeheer verplicht gemeenten om voor huishoudens afvalinzameling en -verwijdering te regelen. Het LAP bepaalt het afvalbeheer voor Nederland. LAP3, de derde editie van het LAP, loopt van 2017 tot 2029.

Circulaire economie op regionaal niveau

In het samenwerkingsverband ‘Metropool Regio Amsterdam’ (MRA) wordt ook samengewerkt aan opgaven op het gebied van circulaire economie. Er wordt ingezet op drie programmalijnen: circulaire inkoop, grondstoffenstromen en interventies. Uithoorn maakt onderdeel uit van de MRA en volgt de ontwikkelingen.

Circulaire economie in bestaand gemeentelijk beleid

Tot slot heeft de gemeente Uithoorn zelf in bestaand beleid aandacht voor circulaire economie. Zo wordt in de GOVI de ambitie uitgesproken om in 2050 circulair te zijn en heeft de gemeente reeds het Grondstoffenbeleid. Hierin staan maatregelen om afval van inwoners meer te scheiden en recyclen.7 Voor 2025 streeft het Grondstoffenbeleid naar 80% afvalscheiding en 75 kg restafval per inwoner. Hiervoor worden onder andere maatregelen als gescheiden inzameling gft en tariefdifferentiatie genomen.

2.1. Circulair Uithoorn 2050

Overkoepelende ambitie

Als gemeente hebben we de ambitie om, in lijn met de landelijke doelstelling uit het NPCE, toe te werken naar een volledig circulaire economie in 2050. We zijn ons ervan bewust dat dit een ambitieuze opgave is, maar we zien het als een stip op de horizon die ons helpt na te denken over de stappen die we vandaag kunnen nemen om deze werkelijkheid dichterbij te brengen. Daarbij de kanttekening dat we het als gemeente niet alleen kunnen. Dit doen we samen, zowel binnen als buiten de gemeente. De transitie naar een circulaire economie is minder ver gevorderd dan sommige andere duurzaamheidstransities. Dit wordt ook onderschreven in de position paper van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) over circulaire economie.8 Hieruit blijkt dat gemeenten weinig vertrouwen hebben in de haalbaarheid van het doel om in 2050 volledig circulair te zijn. Gesteld wordt dat vanuit het Rijk meer inzet nodig is op normering, wetgeving, financiële prikkels, kennisdeling en coördinatie. Ook het PBL onderschrijft deze noodzaak.9

Uithoorn werkt toe naar een volledig circulaire gemeente in 2050

Doelgroepen

Inwoners en bedrijven zijn belangrijke groepen die bij kunnen dragen aan het behalen van deze doelstelling. Daarbij ligt er voor de gemeente zelf een grote taak om circulariteit beter te borgen in de organisatie, in de openbare ruimte en bij maatschappelijke organisaties zoals scholen en verenigingen. We bekijken de opgaven vanuit deze drie verschillende perspectieven.

Opgaven en ambities

De hoofdambitie van het programma is opgesplitst in drie opgaven, die samen nodig zijn om de overkoepelende ambitie te behalen. Dit betreffen: afval verminderen, afval scheiden en recyclen, en circulaire bouw en Grond-, Weg- en Waterbouw (GWW). Deze opgaven zijn gekozen naar aanleiding van gesprekken die zijn gevoerd in de verkennende fase tijdens het opstellen van dit programma en vervolgens getoetst in de verdiepende fase. Om te bepalen wat nodig is om vooruitgang te boeken op de opgaven stellen we ambities per doelgroep voor iedere opgave. In het volgende hoofdstuk werken we de opgaven en ambities verder uit en formuleren we maatregelen om deze ambities te halen.

2.2. Visie transitie naar circulair

Om een transitie op gang te brengen moet er aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Zo moet er kennis zijn over hoe het probleem kan worden opgelost, er moet een verdienmodel zijn, er is voldoende draagvlak nodig en regelgeving dient niet te belemmeren of kan eventueel stimulerend werken. Per opgave formuleren we maatregelen. Als kennis bijvoorbeeld een belemmering vormt om afval te scheiden door inwoners dan liggen maatregelen op het gebied van informatievoorziening voor de hand. In het volgende hoofdstuk zijn de maatregelen per opgave opgenomen. Een overzicht van alle maatregelen is te vinden in bijlage II.

In dit hoofdstuk werken we de opgaven zoals geformuleerd in hoofdstuk 2 verder uit. Eerst formuleren we een algemene ambitie per opgave. Vervolgens bekijken we per opgave de volgende vragen: wat verstaan we onder de opgave, wat is de huidige situatie en wat gebeurt er al op dit vlak? Voor iedere opgave bespreken we de benodigde inzet van inwoners, bedrijven en de gemeente zelf en bespreken we maatregelen.

3.1. Ambitie per opgave

Om de ambitie van een circulaire gemeente in 2050 concreter te maken, formuleren we een ambitie per opgave voor 2030 en 2050. Uitzondering vormt het afval scheiden en recyclen, omdat we daarvoor aansluiten bij het Grondstoffenbeleid waarin een ambitie voor 2025 is opgenomen. De ambities helpen ons om de maatregelen te formuleren binnen de periode van dit programma en in een later stadium meetbaar te maken of we met deze maatregelen de goede richting op gaan. In figuur 2 zijn de ambities opgenomen. Ter toelichting:

• •

  Afval verminderen: door te voorkomen dat afval ontstaat verminderen we de totale hoeveelheid afval. Ambitie is om de totale hoeveelheid afval in 2030 met 20% te laten afnemen en in 2050 met 50%. Voor inwoners hebben we cijfers over de situatie in 2022, dus geldt de 20% ten opzichte van 2022. Voor het gemeentelijk afval hebben we cijfers over de situatie in 2023. Voor gemeentelijk afval meten we daarom vanaf 2023. Voor het bedrijfsleven zijn geen cijfers over afvalstromen binnen de gemeente beschikbaar. De komende periode werken we aan het inzichtelijk maken van deze hoeveelheden van bedrijfsafval.

• •

  Afval scheiden en recyclen: de resterende hoeveelheid afval dient zoveel mogelijk gescheiden te worden aangeleverd. Voor de korte termijn sluiten we hieraan bij de ambities uit het Grondstoffenbeleid. Voor 2050 is de hoofdambitie om volledig circulair te zijn. Om dat te bereiken dient al het resterende afval gescheiden te worden aangeleverd en te kunnen worden recyclet.

• •

  Circulaire bouw en GWW: de eerste stap is om in alle projecten hergebruik te onderzoeken en waar mogelijk toe te passen. Daarbij registreren we al het materiaalgebruik voor bouwprojecten. Om in 2050 de ambitie van een volledig circulair Uithoorn te behalen, dienen alle vrijgekomen materialen in de bouw en GWW-projecten op dat moment te worden hergebruikt. Dit kan dus nog wel betekenen dat er óók nieuwe materialen worden gebruikt, indien vrijgekomen materialen onvoldoende beschikbaar zijn.

Figuur 2. Ambities gemeente Uithoorn per opgave.

3.2. Afval verminderen

Het verminderen van de hoeveelheid afval die we produceren begint bij het minder en efficiënter gebruiken van grondstoffen en producten. Met afval verminderen bedoelen we:

• •

  Vermindering van grondstoffen gebruik: bijvoorbeeld door kritisch na te denken of de aanschaf van een product echt nodig is, door producten te delen of voor meerdere functies te gebruiken, of door producten te kiezen waarin minder grondstoffen of materialen zijn verwerkt en die efficiënter zijn.

• •

  Levensduurverlenging: door de levensduur van producten te verlengen hoeven we dit ook minder nieuw aan te schaffen. Bijvoorbeeld door producten te hergebruiken die een ander heeft gebruikt, repareren als iets kapot is, oude spullen op te knappen, of te herfabriceren of herbestemmen.

Onder afval verminderen verstaan we in dit programma alle activiteiten die we kunnen ondernemen om de totale hoeveelheid afval in de gemeente Uithoorn te reduceren, zowel onder inwoners, bedrijven, als binnen de gemeentelijke organisatie zelf. Er ligt ook een rol voor producenten van producten om deze zo te ontwerpen dat ze langer meegaan. Hier hebben we als gemeente geen directe invloed op. We bespreken per doelgroep de huidige situatie, wat er al wordt gedaan de benodigde inzet per doelgroep en maatregelen.

3.3. Afval scheiden en recyclen

Het afval dat over blijft na het verminderen dient zo goed mogelijk te worden gescheiden, omdat bepaalde afvalstromen recyclebaar zijn en op die manier weer terug in de kringloop kunnen worden gebracht. De opgave is dan ook tweeledig:

• 1.

  Afval scheiden: verschillende soorten materiaal worden gescheiden. Dit proces kan vóór of juist na inzameling plaatsvinden. Door afval te scheiden is het vervolgens makkelijker om materialen te recyclen.

• 2.

  Afval recyclen: materialen zoals papier, glas, plastic en metalen kunnen onder andere worden gerecycled, waardoor de levenscyclus van deze grondstoffen wordt verlengd.

3.4. Circulaire bouw en GWW

De bouwsector is één van de vijf grondstoffenketens die in het Nationaal programma circulaire economie zijn aangemerkt als kansrijk focusgebied. Er zijn dan ook veel stappen die genomen kunnen worden op het gebied van circulair bouwen, zowel voor gebouwen als voor Grond-, Weg en Waterbouw (GWW). Onder de opgave verstaan we:

• 1.

  Inzicht verkrijgen in materiaal: er is in algemene zin onvoldoende informatie beschikbaar over bestaande materialen in gebouwen en constructies. Dit maakt hergebruik en terugwinnen van materialen bij demontage of sloop lastig.

• 2.

  Circulaire bouw en sloop: het toepassen van circulaire principes in het bouwen, maar ook slopen van gebouwen en GWW. Voorbeelden zijn het terugwinnen van grondstoffen, hergebruiken van materialen en het gebruik van biobased materialen zoals hout. Maar ook het anders ontwerpen van gebouwen, op zo’n manier dat materialen na gebruik makkelijk te scheiden en recyclen zijn.

Dit programma is het eerste programma circulaire economie van de gemeente Uithoorn en heeft een looptijd van 2024 tot en met 2028. Het is daarom van belang om te monitoren of de genomen maatregelen de gewenste effecten bereiken, of dat de beoogde effecten niet bereikt worden en er andere maatregelen nodig zijn. Goed inzicht hierin kan waardevolle input opleveren voor volgende programma’s.

Wat gaan we monitoren?

Op een aantal vlakken beschikken we over data om de vooruitgang van de circulaire economie te monitoren. Er zijn echter ook een aantal witte vlekken, ofwel data waarover we niet beschikken. Die witte vlekken brengen we de komende periode in beeld. Concreet gaan we de volgende indicatoren monitoren:

Afval verminderen:

Voor 2030 hebben we de ambitie om 20% minder afval te hebben in Uithoorn. We monitoren dus de totale hoeveelheid afval per doelgroep per jaar. Dit doen we door:

• •

  Voor inwoners nemen we 2022 als nulmeting omdat dit de meest recente cijfers zijn op het moment dat het programma is opgesteld. In 2022 hebben inwoners gemiddeld 448,5 kg huishoudelijk afval (zie paragraaf 3.2.1). Om dit te monitoren wordt gebruik gemaakt van de cijfers die jaarlijks worden ontvangen bij DUO+ van de verschillende afvalinzamelaars.

• •

  Voor bedrijven is momenteel geen data beschikbaar over de hoeveelheid afval. Dat is omdat bedrijven en ondernemers zelf hiervoor verantwoordelijk zijn. Grotere bedrijven monitoren dit soms zelf. Vooral voor kleinere bedrijven is het lastig om hier inzicht in te verkrijgen. Het is de bedoeling dit in de programmaperiode inzichtelijk te maken. Dit inzichtelijk maken voor bedrijven is overigens een landelijke uitdaging waar ook op andere schalen naar oplossingen kan worden gezocht. De Europese directive voor Corperate Sustainability Reporting (CSDR) biedt mogelijk uitkomst om beter zicht te krijgen op afvalhoeveelheden en samenstelling. Eén van de activiteiten in het programma is te onderzoeken hoe we zicht kunnen krijgen op de hoeveelheid en samenstelling van bedrijfsafval. Zodra een nulpunt voor bedrijven in Uithoorn gemeten kan worden, is het streven om ook de afvalstroom in 2030 met 20% verminderd te hebben. Hierbij rekenen we ook op innovaties die de komende jaren dit proces kunnen versnellen.

• •

  Voor de gemeentelijke organisatie is de meest recente meting uit 2023, dit is daarom voor het programma de nulmeting voor wat betreft de afvalstromen in de gemeentelijke organisatie. In 2023 is het totale volume afval van de gemeente 251,6 m3. Om deze cijfers te monitoren wordt tevens gebruik gemaakt van data van DUO+.

Afval scheiden en recyclen

• •

  Voor inwoners en de gemeentelijke organisatie sluiten we aan bij de doelstellingen van het Grondstoffenbeleid. Daarvoor wordt aangesloten bij de monitoring die daaruit volgt.

• •

  Voor bedrijven geldt hetzelfde als bij afval verminderen: de komende vier jaar wordt gestreefd om de nulmeting inzichtelijk te maken om zo toe te werken naar de ambitie van 2050.

Circulaire bouw en GWW

De ambitie voor 2030 is om in alle bouw en GWW-projecten hergebruik te onderzoeken en toe te passen waar mogelijk. Dit monitoren we op de volgende wijze:

• •

  Voor inwoners en bedrijven is het vooralsnog niet mogelijk om bij te houden in hoeverre hergebruik wordt toegepast. Zodra meer duidelijkheid is over maatregelen s en t kan ook bekeken worden of en hoe monitoring ingericht wordt. Wel zullen we gedurende de uitvoering van dit programma goede voorbeelden van hergebruik in beeld brengen (best practices).

• •

  Voor de gemeentelijk organisatie werd voor dit programma hergebruik bij bouw en GWW-projecten op pilot basis toegepast. Het streven binnen dit programma is om van pilot naar beleid te gaan, zoals genoemd bij maatregelen u, v en w. In de monitor zullen we rapporteren over de voortgang van de implementatie van deze maatregelen en vervolgens over het effect hiervan.

Hoe gaan we het monitoren?

Inzichten in bovenstaande gebruiken we om jaarlijks een voortgangsmonitor op te stellen en inzichtelijk te maken hoe ver we op weg zijn om de ambitie van 2030 en uiteindelijk de ambitie van 2050 te halen. Deze monitor komt terug in de Planning en Control (P&C) cyclus aan de hand van indicatoren die worden gekozen op basis van sturingsmogelijkheid, bijvoorbeeld het meten van de vermindering van gemeentelijk afval of de voortgang van de inzet van materialenpaspoorten. In de monitor zal aandacht zijn voor de data en voor de uitgevoerde activiteiten en voor de meest recente ontwikkelingen op landelijk niveau. Op basis van de monitor wordt bijgestuurd en is het bijvoorbeeld mogelijk om maatregelen uit de longlist (zie Bijlage III) toe te voegen indien de ambities voor 2030 uit beeld dreigen te raken. Tegen het einde van de looptijd van het programma (2027) zullen we een uitgebreidere evaluatie uitvoeren zodat lessen en inzichten in de uitvoering van dit eerste programma circulariteit kunnen worden meegenomen in toekomstige programma’s. Daarbij nemen we de resultaten uit de evaluatie van het Grondstoffenbeleid tevens mee.

Financiering

Voor de uitvoering van het programma is geen extra budget begroot. De maatregelen worden dus binnen bestaande middelen en capaciteit uitgevoerd. Dit is ook de reden dat er voornamelijk is ingezet op maatregelen die de eigen organisatie kan uitvoeren zoals communicatie en het organiseren van een kenniskring voor circulaire ondernemers. Bij maatregelen die in potentie tot meerkosten leiden, bijvoorbeeld het meewegen van circulariteit bij inkooptrajecten (maatregel f), is circulariteit een criterium dat meeweegt náást andere eisen zoals kosten. Per inkoop moet worden afgewogen of er financiële ruimte is om het criterium circulariteit mee te laten wegen en in welke mate.

Om de circulaire economie tot een succes te maken zullen op termijn ook aanvullende middelen nodig zijn. Dit heeft de VNG ook benoemd in het position paper over circulariteit.19 Het valt daarom niet uit te sluiten dat er vanuit het Rijk aanvullende middelen voor de uitvoering van de circulaire economie beschikbaar zullen worden gesteld. In de monitoring houden we daarom ook rekening met het volgen van deze landelijk ontwikkeling zodat we tijdig aanspraak kunnen maken op deze middelen en deze kunnen inzetten om uitvoering te versterken.