Preventie- en handhavingsplan Alcohol en Drugs 2022-2025

De gemeente streeft ernaar dat haar jonge inwoners gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien. Alcohol en drugs horen daar niet bij. Alcohol in elk geval niet tot het 18e jaar. Voor (jong)volwassenen adviseert de Gezondheidsraad (Gezondheidsraad, 2015) zowel mannen als vrouwen om geen alcohol te drinken of in ieder geval niet meer dan één standaardglas alcohol per dag. Minder gebruik leidt tot betere schoolprestaties en een betere gezondheid, vermindert het schoolverzuim of schooluitval en dringt geweld en overlast terug. Daarom wordt er al jaren ingezet op de preventie van middelengebruik.

Een sociale en fysieke omgeving die uitnodigt en stimuleert tot het gewenste gedrag is ondersteunend. Ofwel, een zo sterk mogelijk netwerk om jongeren heen die hen stimuleert, beschermt en eventueel begrenst als het gaat om middelengebruik. Dit preventie- en handhavingsplan (PHP) beschrijft het beleidskader, de huidige situatie, de doelstellingen en de inzet met betrekking tot preventie en handhaving van alcohol en drugs.

De meerwaarde van een gezamenlijk preventie- en handhavingsplan alcohol- en drugs is dat de preventieve aanpak beter aansluit op de handhavingsmaatregelen.

Tot op heden is er altijd gekozen voor een preventie- en handhavingsplan specifiek gericht op alcohol. Voor de herziening van dit plan is ditmaal gekozen om het te verbreden naar alcohol én drugs. Hoewel de handhavingsmogelijkheden voor drugs beperkt zijn, is er op preventief vlak veel overlap. Daarnaast zijn er landelijk een aantal ontwikkelingen die aanleiding geven tot aanscherping van dit plan.

Sinds 1 juli 2021 vervangt de Alcoholwet de voorgaande Drank- en Horecawet. Hierin zijn verdere verscherpingen aangebracht om jongeren zo laat mogelijk in aanraking te laten komen met alcohol. Niet alleen het openbaar nuttigen van alcohol als minderjarige is nu strafbaar, maar ook het bezitten van alcohol. Daarnaast zijn ook volwassen strafbaar die alcohol op een openbare plek doorgeven aan minderjarigen. Op deze manier wil de overheid het gebruik van alcohol onder minderjarigen nog verder terugdringen. In oktober 2021 zijn designerdrugs als 3-MMC toegevoegd aan lijst 2 van de opiumwet. Een relatief nieuwe drug die in de afgelopen jaren in populariteit is gegroeid. Hoewel het verbod bijdraagt aan de preventie- en handhaving, blijkt dat de ontwikkelingen dusdanig snel gaan dat er reeds alternatieven op de markt zijn gebracht.

In relatie tot het voorgaande is er landelijk steeds meer aandacht voor het IJslandsmodel, inmiddels vertaald naar een Nederlandse preventieaanpak ‘Opgroeien in een Kansrijke Omgeving’ (OKO). Dit is een succesvolle community-based aanpak uit IJsland om middelengebruik onder jongeren op een succesvolle manier terug te dringen. Het belang van een gemeenschappelijke norm vanuit de gemeenschap, maar ook de aandacht voor het bieden van alternatieven wordt hiermee benadrukt. De gemeenteraad heeft met de recentelijke vaststelling van de regionale nota volksgezondheid 'Samen verder voor een gezond Noord-Veluwe 2022-2025’ de ambitie onderschreven om in 2022 te oriënteren op welke wijze het OKO in gemeente Nunspeet geïmplementeerd kan worden. Tot die tijd kan het PHP gezien worden als een voorloper hierop.

De looptijd van dit PHP is 2022-2025. Vanwege de vele ontwikkelingen is het plan niet in beton gegoten en wordt er jaarlijks opnieuw gekeken op welke wijze er het beste aansluiting gevonden kan worden bij de actualiteit. Voor handhaving wordt dit vastgelegd in het jaarlijkse Handhaving Uitvoeringplan.

Voor de totstandkoming van dit PHP is gesproken met het Nuborgh College Veluvine, Politie, Straathoekwerk, de GGD, jongerenwerkers van Stichting Welzijn Nunspeet en SPCJ Radix, wijkmanagement van Medicamus, Team Nunspeet Beweegt en de GGD. Het draagvlak voor dit plan en de betrokkenheid bij het thema middelengebruik is groot.

2.1 Cijfers jongeren

Sinds 2003 is het alcoholgebruik onder jongeren fors gedaald, zowel bij jongens als bij meisjes. Ook het aantal scholieren dat heeft gebinged (vijf of meer glazen bij één gelegenheid) neemt sindsdien flink af. Het percentage wat ooit gedronken heeft is teruggelopen van 84% (2003) tot 45% (2015). Vanaf 2015 zien we echter dat de daling is gestabiliseerd. De alcoholvrije drankjes zijn onder de jongeren populair. Bijna één op de 10 (9%) van de scholieren van 12 t/m 16 jaar drinkt tenminste wekelijks alcoholvrije dranken als bier, wijn of cider.

Jongeren kunnen na overmatig alcoholgebruik in het ziekenhuis belanden. Het aantal ziekenhuisopnames nam jaarlijks toe tot 2012. In 2017 was het aantal meldingen het laagst met 166, waarna dit weer steeg tot 279 in 2019. Het aantal ongevallen op de spoedeisende hulp, waar zover bekend alcohol bij betrokken was, is in 2019 geschat op bijna 19 duizend.

2.2 Verkrijgen van alcohol door minderjarigen

Alcohol mag alleen verkocht worden aan volwassenen, maar het nalevingsonderzoek van deze regels laat zien dat minder dan 2 op de 5 pogingen mislukt. In horecagelegenheden, cafetaria’s en sportkantines komt het aantal mislukte pogingen niet hoger dan 30%. Naast dat jongeren het nog lukt om alcohol zelf te kopen geeft meer dan de helft aan het te krijgen van ouders (24%) of vrienden (34%).

2.2 Trends in cannabisgebruik

Tussen 2017 en 2019 is het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat ooit cannabis heeft gebruikt onveranderd gebleven (9 a 10 procent). Dit geldt ook voor het gebruik in de afgelopen maand (5 procent). Vergeleken met 1999 zijn jongeren in 2019 ouder als ze voor het eerst experimenteren met cannabis (13,6 jaar versus 14,2 jaar).

2.3 Trends in drugsgebruik en lachgas

Tussen 2015 en 2019 is het aantal scholieren van 12 t/m 16 jaar dat XTC, cocaïne, amfetamine of paddo’s heeft gebruikt onveranderd gebleven (1 a 2 procent). Het gebruik van lachgas is toegenomen van 8% in 2015 naar 10% in 2019.

2.3 De Noord-Veluwe

In vergelijking met de regio Noordoost-Gelderland scoort de Noord-Veluwe in alle opzichten gunstiger. Zowel het aantal jongeren wat ooit heeft gedronken of recent bingedrinker was als het aantal recente en zware drinkers ligt lager. Daarbij stemmen minder ouders in met alcoholgebruik.

Ook de cijfers voor drugsgebruik zijn gunstiger voor de Noord-Veluwe ten opzichte van de regio.

Desondanks is er altijd nog winst te behalen en uiten diverse lokale professionals hun zorgen over het lokale middelengebruik.

3.1 Alcoholwet

Op grond van de Alcoholwet is de gemeente onder andere de verantwoordelijkheid voor de controle op de naleving van de Alcoholwet en heeft de wetgever bepaald dat de gemeenteraad iedere vier jaar een preventie- en handhavingsplan alcohol vaststelt. Gemeenten zijn de belangrijkste uitvoerders van de Alcoholwet geworden. Zowel op juridisch-, handhavings- en educatief vlak is de gemeente de regisseur van het alcoholbeleid. De gemeente is dus verantwoordelijk voor het gehele proces van vergunningverlening tot aan het toezicht op de naleving van de Alcoholwet.

3.2 Opiumwet

De Opiumwet is de wet waarin de meeste drugs en de al dan niet strafbaarstelling hiervan staan beschreven. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen harddrugs (lijst 1) en softdrugs (lijst 2). De wet verbiedt voor de middelen op lijst 1 de productie, het in bezit hebben en de verkoop. Voor lijst 2 gelden andere regels, waarvan het gedoogbeleid voor de verkoop van softdrugs het meest bekend is. Wat niet in de Opiumwet staat is het gebruik van drugs. Er bestaat geen wettelijke grondslag voor lokaal beleid gericht op drugsgebruik, zoals dat bij alcohol wel het geval is. Wel kunnen gemeenten in hun Algemene Plaatselijke Verordening (APV) het gebruik van drugs in de openbare ruimte strafbaar stellen (Zie volgende pagina).

3.3 Nationaal preventieakkoord

De Rijksoverheid heeft in 2018 met 70 organisaties een Nationaal Preventieakkoord afgesloten. Dit akkoord beschrijft de lange termijn ambities, met een uitgebreid pakket aan maatregelen, voor het terugdringen van roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik. Het nationale akkoord is per gemeente uitgewerkt tot lokale (sport- en) preventieakkoorden.

3.4 Landelijke nota Volksgezondheid 2020-2024 & regionale nota VGZ 2022-2025

Landelijk wordt elke vier jaar een gezondheidsnota vastgesteld. De nota beschrijft de landelijke prioriteiten op het gebied van publieke gezondheid. De nota geeft richting aan de nieuwe regionale gezondheidsnota 2022-2025 die gezamenlijk door de Noord-Veluwse gemeenten is opgesteld. In deze nota wordt aandacht besteed aan een gezonde leefstijl, preventie en middelengebruik.

In de APV van gemeente Nunspeet staan volgende artikelen opgenomen met betrekking tot drugs:

Artikel 2:48a Verkoop en gebruik lachgas

• 1.

  Het is verboden op een openbare plaats lachgas recreatief als roesmiddel te gebruiken, voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen bij zich te hebben, indien dit gepaard gaat met overlast of andere gedragingen die de openbare orde verstoren, het woon- of leefklimaat nadelig beïnvloeden of anderszins hinder veroorzaken.

• 2.

  Het is verboden op een openbare plaats die deel uitmaakt van een door het college ter bescherming van de openbare orde of het woon- en leefklimaat aangewezen gebied lachgas recreatief als roesmiddel te gebruiken, voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen bij zich te hebben.

• 3.

  Het college kan in het aanwijzingsbesluit het in het tweede lid bedoelde verbod beperken tot bepaalde tijden.

Afdeling 11 Drugsoverlast

Artikel 2:74 Drugshandel op straat

Onverminderd het bepaalde in de Opiumwet is het verboden zich op een openbare plaats op te houden met het kennelijke doel om, al dan niet tegen betaling, middelen als bedoeld in de artikelen 2 of 3 van de Opiumwet, of daarop gelijkende waar af te leveren, aan te bieden of te verwerven, daarbij behulpzaam te zijn of daarin te bemiddelen.

Artikel 2:74a Openlijk drugsgebruik

Het is verboden op of aan de weg, op een andere openbare plaats of in een voor publiek toegankelijk gebouw middelen als bedoeld in de artikelen 2 of 3 van de Opiumwet of daarop gelijkende waar te gebruiken, toe te dienen, dan wel voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen voorhanden te hebben.

Doelgroep

De hoofddoelgroep van dit preventie- en handhavingsplan zijn jongeren en jongvolwassenen tot 24 jaar. Gezien de invloed van de sociale en fysieke omgeving ligt daarnaast de focus op ouders en andere volwassenen rondom jongeren en de omgeving waar zij komen zoals verenigingen en horeca.

Integrale aanpak

Om alcohol en drugsgebruik effectief en preventief aan te pakken kiezen we voor een integrale aanpak. We werken aan de hand van vier pijlers.

De systeemtheorie van Holder (1998) maakt duidelijk dat middelengebruik altijd het resultaat is van een combinatie van factoren. De persoon, zijn sociale omgeving en het overheidsbeleid vormen samen een systeem dat uiteindelijk de keuze van de gebruiker bepaalt. Holder laat daarmee zien dat middelenpreventie nooit alleen op het individu gericht kan zijn. Het meest succesvol zijn strategieën die vooral de fysieke en sociale omgeving van de gebruiker beïnvloeden. In de omgeving van de jonge gebruiker spelen locaties waar alcohol verstrekt wordt, alcoholverstrekkers, scholen en ouders een belangrijke rol.

Doelstellingen

De focus van dit plan ligt op scholieren en jongvolwassenen. Preventie vraagt een lange adem. De indicatoren zijn geformuleerd op basis van de gezondheidsmonitor van de GGD. Die monitor wordt éénmaal per vier jaar uitgevoerd, de meest recente is opgeleverd in 2019. De doelstellingen zijn daarom gericht op 2027 (2023 valt binnen de looptijd van dit plan).

Alcohol

• 1.

  Afname alcoholgebruik van scholieren dat recent alcohol heeft gedronken van 24% naar 15% in 2027

• 2.

  Afname ‘binge drinken’ voor jongvolwassenen tot 24 jaar van 27% tot 20% in 2027.

• 3.

  Afname ouders die instemmen met alcoholgebruik scholieren van 18% tot 10% in 2027

Drugs

• 1.

  Afname drugsgebruik onder de 18 jaar:

• Afname recent gebruik wiet/hasj jongvolwassenen van 11% naar 5% in 2027

• Afname recent gebruik andere middelen jongvolwassenen van 11% naar 5% in 2027

• 2.

  Vergroten bewustzijn en kennis in de sociale omgeving van jongeren over ontwikkelingen en risico’s van middelengebruik.

Community building: toewerken naar IJslandsmodel / OKO

In dit PHP beschrijven we hoe wij de jeugd willen beschermen tegen de schadelijke gevolgen van middelengebruik. Om resultaat te bereiken is de bijdrage van iedereen in de gemeenschap nodig: scholen, sportverenigingen, ouders, ondernemers. Daarom betrekken we deze partijen bij de uitvoering.

Deze stap is voorbereidend op de oriëntatie op het IJslandsmodel:

Het IJslandse preventiemodel is een primaire preventieaanpak gericht op het creëren van een positieve leefomgeving, waarin jongeren gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien, zonder middelengebruik. De uitgangspunten hierbij zijn om als volgt te werken:

• 1.

  Evidence based: onderzoek stuurt de praktijk aan.

• 2.

  Community based: organisaties en personen in de omgeving van jongeren worden zoveel mogelijk betrokken.

• 3.

  In dialoog: continue dialoog tussen onderzoek, beleid en praktijk.

• 4.

  Duurzaam: lange termijn commitment en investering is nodig.

Het model focust op belangrijkste omgevingsfactoren die het risico op middelengebruik verkleinen of juist vergroten, te weten gezin, peergroep, school en vrije tijd. Na vaststelling van de regionota wordt onderzocht óf het IJslandsmodel toepasbaar is voor de regio. Indien hiertoe wordt besloten zal de uitwerking lokaal worden vormgegeven samen met lokale partners. Eind 2022 is hier meer duidelijkheid over.

In de afgelopen jaren is er sterk ingezet op het versterken van het netwerk van partijen die een rol spelen in de preventie van middelengebruik. Het uitwisselen en inspelen op signalen is ondanks corona verbetert, maar vraagt continue aandacht. Daarom worden de uitvoerende partijen van dit plan een aantal keer per jaar uitgenodigd voor een werksessie waarin de stand van zaken uitgewisseld wordt, signalen gedeeld en gewerkt wordt aan deskundigheidsbevordering binnen het netwerk.

Daarnaast is er ingezet op het versterken van de lokale communicatie via de website www.oudersmetinvloed.nl. Een lokale website waar ouders en professionals informatie kunnen vinden over middelen, de lokale situatie en ondersteuningsmogelijkheden. Via de ‘Wat als?’ campagne is er ingezet op het vergroten van het bewustzijn en het veranderen van de norm rondom middelengebruik. Dit vraagt ook de komende jaren de aandacht.

In dit hoofdstuk wordt inzichtelijk gemaakt welke preventie- en handhavingsacties de gemeente, aan de hand van de beschreven pijlers, gaat uitvoeren om de doelstellingen te bereiken. Hierbij wordt een sterk accent gelegd op preventie-activiteiten. Met een positieve benadering van de omgeving van jongeren, zoals ouders, scholen en sportverenigingen, kan de handhavingsinzet waarschijnlijk worden beperkt.

De gemeente houdt regie op de uitvoering van de acties. Per actie staat beschreven welke partijen meewerken. In het Handhavingsuitvoeringsplan en de verder uitwerking van de preventieactiviteiten wordt per actie afgesproken wie de trekker is van de actie.

Pijler 1: Educatie en bewustwording

Het creëren van publiek draagvlak voor de doelen van het gewenste alcohol- en drugsmatigingsbeleid is een belangrijke voorwaarde voor een succesvol beleid. Een belangrijke factor daarbij is de omgeving van de gebruiker, die door tal van sociale, culturele en religieuze aspecten gestalte krijgt in bepaalde normen. Kernbegrippen binnen deze pijler zijn bewustwording en communicatie. Het gaat er niet slechts om brede steun en begrip voor het beleid te verkrijgen, maar ook om te bevorderen dat inwoners het beleid naleven.

Daarbij is van belang:

• 1.

  Het vergroten van kennis over de ernst van de risico’s; bewustwording daarvan bij het algemene publiek of bij specifieke doelgroepen.

• 2.

  De inhoud van de beleidsmaatregelen en de normen bekend maken die aan het gewenste beleid ten grondslag liggen.

• 3.

  De resultaten van het gevoerde beleid bekend maken aan het publiek.

Pijler 2: Vroegsignalering / preventie en beleidsvorming

Het ontdekken van alcohol- en drugsproblemen in een vroeg stadium biedt de meeste kans op herstel en voorkomt ernstiger alcoholschade. Hoe eerder hulp wordt geboden, hoe groter het effect en hoe efficiënter de inzet.

Pijler 3: Sociale en Fysieke omgeving

Zowel de inrichting van de fysieke omgeving als de sociale norm die een omgeving impliciet uitdraagt, is van invloed op hoe mensen zich in die omgeving gedragen. Dat geldt voor de openbare ruimte, maar ook voor bijvoorbeeld de thuisomgeving, school, sportverenigingen en uitgaansgebieden. Daarnaast kan de sociale omgeving van de drinker het gewenste gedrag impliciet of expliciet ondersteunen.

Pijler 4: Regelgeving en handhaving

Regelgeving

Regels stellen, naleven en handhaven zijn van grote invloed op het gebruik van alcohol en drugs. De kracht van goede regelgeving zit niet zozeer in het stellen van een regel als wel in de naleving en de handhaving ervan.

De gemeentelijke beleidsintenties met betrekking tot beleid- en regelgeving zijn:

• •

  Bevorderen van de alcoholmatiging

• •

  Balans vinden tussen belangen van paracommercie en commerciële ondernemers

• •

  Alcohol en drugs gerelateerde verstoringen van de openbare orde tegengaan

Handhaving

Algemeen

De gemeentelijke verantwoordelijkheid met betrekking tot handhaving is beperkt tot alcohol. Het primaire doel van handhaving op het gebied van alcohol is bevordering van de naleving van de regels omtrent het verstrekken en consumeren van alcohol. Dit ter voorkoming van schadelijk alcoholgebruik (onder jongeren) en alcohol gerelateerde openbare ordeproblemen. De gemeente wil met dit plan de gezondheid van haar inwoners bevorderen en de openbare orde en veiligheid waarborgen door middel van het uitoefenen van toezicht en daar waar nodig te sanctioneren.

De gemeentelijke prioriteit ligt in dit plan bij de problemen rondom alcoholverstrekking aan minderjarigen èn het voorkomen van dronkenschap onder jongvolwassenen.

Handhaving van overtredingen van regels bij of krachtens de Alcoholwet gesteld vindt plaats op grond van het handhavingsprotocol gemeente Nunspeet. In het handhavingsprotocol wordt beschreven wanneer welke handhavingsinstrumenten uit de Alcoholwet zullen worden ingezet ter handhaving van overtredingen en welk stappenplan daarbij gevolgd wordt.

De gemeente kan niet alles controleren. Er is ook een grote rol weggelegd voor ondernemers en paracommerciële rechtspersonen zelf. Zij hebben een eigen verantwoordelijkheid om de regels van de Alcoholwet na te leven en moeten in de eerste plaats zelf het toezicht op zich nemen. De gemeente zal hen stimuleren en de ruimte geven om zelf maatregelen te treffen om de naleving van de Alcoholwet te verbeteren.

Jaarlijks worden de toezichtstaken en handhavingsprioriteiten geconcretiseerd in het Handhaving uitvoeringsprogramma (HUP). In het HUP staat beschreven hoe praktisch uitvoering wordt gegeven aan de handhaving.

Specifiek

Hieronder is weergegeven hoe uitvoering wordt gegeven aan de handhaving van de Alcoholwet. Hierbij werken de handhavers nauw samen met de politie, justitie, Tactus Verslavingszorg, Stichting Halt en jongerenwerk.

Sanctiemaatregelen

De sanctiestrategie is een belangrijk onderdeel van de handhaving. In de sanctiestrategie (handhavingsprotocol) is vastgelegd hoe de gemeente reageert wanneer zij constateert dat regels uit de Alcoholwet of voorschriften die verbonden zijn aan de Alcolholwet-vergunningen en ontheffingen niet worden nageleefd.

Het belang van een sanctiestrategie is dat een gemeente vooraf kenbaar maakt hoe ze gebruik maakt van de bevoegdheid tot het opleggen van sancties. Daarbij is van belang deze bevoegdheid te gebruiken met inachtneming van wettelijke bepalingen en algemene beginselen van behoorlijk bestuur). Degene die de regels niet naleeft kan in ons handhavingsprotocol lezen welke overheidsreactie hij kan verwachten.

In het handhavingsprotocol is beschreven welke bestuurlijke sancties worden genomen als de regels worden overtreden. Daarmee is bij een bepaalde overtreding duidelijk welke sanctie er geldt en wat eventuele vervolgstappen in het traject zijn. De sancties zijn bij herhaling van de overtredingen oplopend van aard. Naast toezicht en handhaving op de directe artikelen uit de Alcoholwet is er ook toezicht op artikelen die in de APV zijn vastgelegd.

De kosten voor de uitvoering van dit plan worden gedekt binnen de huidige begroting. Om jaarlijks het accent te kunnen leggen wat er op dat moment extra aandacht vraagt worden de financiën niet specifiek per pijler of actie opgesplitst.