Uitvoeringsplan aanpak mensenhandel Heemstede 2024-2026

In 2018 is afgesproken in het Interbestuurlijk Platform (IBP) dat elke gemeente mensenhandelbeleid moet hebben opgesteld. Deze afspraken zijn opgenomen in het programma ‘Samen tegen mensenhandel’ van de Rijksoverheid. Op dit moment voldoet de gemeente Heemstede op twee manieren aan deze afspraak:

• 1.

  In het Integraal Meerjarenbeleidsplan Veiligheid (IMV) 2024-2027 van de Eenheid Noord-Holland 1 is mensenhandel opgenomen als deelthema onder de prioriteit ‘ondermijning’.

• 2.

  In Heemstede ligt de beleidsmatige aanpak van mensenhandel verankerd in het Actieplan Integrale Veiligheid 2020-2023. Mensenhandel is daarin benoemd als thema onder de geprioriteerde aanpak van ondermijnende criminaliteit. Dit zal tevens opgenomen worden in het Integraal Veiligheidsplan 2024-2027 dat in Q3 2024 naar de raad zal gaan.

Om invulling te geven aan bovenstaande beleidsplannen is met dit document een Uitvoeringsplan Mensenhandel 2024-2026 opgesteld. Hierin wordt concreet uitgelegd waar we ons in de periode van 2024 tot en met 2026 op gaan focussen. De navolgende aspecten komen aan de orde:

• •

  Het begrip ‘mensenhandel’ en de verschillende verschijningsvormen;

• •

  Het huidige beeld van en de risico’s op mensenhandel in Heemstede;

• •

  De pijlers waar de gemeente Heemstede zich op richt binnen de aanpak van mensenhandel.

Een uitgebreide toelichting op de verschillende verschijningsvormen van mensenhandel, de verantwoordelijkheid van de gemeente op dit thema en de organisaties binnen de aanpak van mensenhandel is terug te lezen in het informatiedocument Samen voor een aanpak tegen mensenhandel 2023-2026 dat namens gemeente Heemstede opgesteld is voor de gemeenten Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort en tevens besproken is in het driehoeksoverleg Basisteam Kennemer Kust van 8 mei 2023.

2.1 Wat is mensenhandel?

Mensenhandel is ‘het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van een persoon, met gebruik van dwang en met het doel die persoon uit te buiten’2 . De dwang kan zich uiten in misleiding, (dreigen met) fysiek geweld, fraude, chantage of misbruik van een kwetsbare positie.

2.2 Verschijningsvormen

Slachtoffers van mensenhandel worden op verschillende manieren uitgebuit. Daarbij worden drie3 verschillende vormen van mensenhandel/uitbuiting onderscheiden:

• •

  Seksuele uitbuiting: het dwingen van iemand tot het verrichten van seksuele handelingen tegen de betaling van geld, kleding, eten of andere vergoedingen om vervolgens deze betaling in te nemen.

• •

  Arbeidsuitbuiting: het bewust werven en dwingen van mensen om werk te verrichten in slechte arbeidsomstandigheden en tegen weinig of geen loon.

• •

  Criminele uitbuiting: iemand dwingen om te stelen of andere criminele activiteiten uit te voeren en deze buit vervolgens innemen.

2.3 Complexiteit

Mensenhandel is een haaldelict: je moet er actief naar op zoek, anders zie je het niet. Bovendien kunnen of durven slachtoffers zelf vaak geen aangifte te doen of zien zij zichzelf niet altijd als slachtoffer. Dat maakt dat het een lastig thema is om op in te zetten. Tegelijkertijd gaat het vaak om zeer ernstige feiten met veel impact op betrokken slachtoffers.

3.1 Huidige beeld

In de afgelopen jaren (januari 2022 tot op heden) is bij de gemeente Heemstede slechts één signaal binnengekomen van illegale prostitutie, waarbij vermoedens bestonden van mensenhandel. Dit signaal is gemeld bij Team Mensenhandel van de politie en is verder behandeld als RIEC casus. Uit het Integraal informatiebeeld mensenhandel Noord-Holland4 blijkt dat verschillende partners signalen van mensenhandel registreren: politie, zorgcoördinatoren van HVO Querido5 en de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA). Hieronder worden de cijfers van signalen over Heemstede en omliggende gemeenten schematisch weergegeven.

Politie 2022

Zorg coördinatoren 2022

NLA 2021*

* Er waren bij de NLA geen cijfers bekend over 2022.

Het is lastig om cijfers die wel bekend zijn goed te interpreteren. Het verschilt namelijk per partner hoe meldingen en/of signalen worden geregistreerd:

• •

  De ene partner verstaat iets anders onder ‘melding’ of ‘signaal’ dan de andere partner. Zo registreert HVO Querido alle signalen die zij ontvangen van ‘mogelijke’ mensenhandel. Na interventie kan blijken dat er (nog) geen sprake was van mensenhandel in strafrechtelijke zin6 . Hetzelfde geldt voor de NLA. Politie registreert juist geen ruwe meldingen, maar alleen vormen van mensenhandel waarbij bekend is van welke vorm van uitbuiting sprake is;

• •

  Partners hebben verschillende taakaccenten, waardoor niet iedere partner cijfers registreert van alle vormen van mensenhandel. Zo ligt het taakaccent binnen de politie bij seksuele uitbuiting en bij de NLA bij arbeidsuitbuiting;

• •

  In cijfermateriaal kan sprake zijn van dubbeltellingen of herhaald slachtofferschap. Meerdere partners kunnen dezelfde melding in hun systeem hebben staan;

• •

  Er zijn verschillende oorzaken en verklaringen die meespelen bij het interpreteren van een laag of juist een hoog aantal meldingen en/of signalen in een bepaald jaar of een bepaalde regio.

Dit alles maakt het lastig om conclusies te verbinden aan de cijfers en uitspraken te kunnen doen over de daadwerkelijke omvang van de problematiek van mensenhandel in Heemstede, ook in vergelijking met andere gemeenten in de regio Noord-Holland. Wat wel duidelijk wordt, is dat er op dit moment weinig signalen van mensenhandel binnenkomen bij de gemeente of voornoemde partijen. Dat komt mogelijk doordat deze signalen op dit moment onvoldoende herkend worden door inwoners, ondernemers en professionals in het veld. Uit bovenstaande cijfers blijkt dat seksuele uitbuiting wel voorkomt in omliggende gemeenten. Het lijkt dan ook onwaarschijnlijk dat dit in Heemstede helemaal niet speelt. De verwachting is dat de cijfers van signalen in Heemstede toe gaan nemen naarmate signalen beter herkend worden en we een steeds completer beeld krijgen van de aard en omvang van mensenhandel in de gemeente.

3.2 Risico’s

De exacte aard en omvang van mensenhandel in Heemstede hebben we op dit moment nog niet goed in beeld. Desondanks denken verschillende professionals dat mensenhandel zeker ook in Heemstede voorkomt. Er zijn verschillende gelegenheden waar een risico op mensenhandel aanwezig is. Te denken valt aan:

• •

  Woningen en bedrijfspanden die verhuurd worden. Dit zijn locaties waar gemakkelijk anoniem of op naam van een ander (bijv. een katvanger) een ruimte gereserveerd kan worden en waar vervolgens geen zicht meer is op wat zich daar afspeelt;

• •

  Opvanglocaties waar kwetsbare en minderjarige personen verblijven die niet altijd volledig op de hoogte zijn van hun (arbeids)rechten;

• •

  Arbeidsmigranten die illegaal te werk worden gesteld en waarbij onderbetaling op de loer ligt;

• •

  Het groeiend aantal websites waar erotische diensten worden aangeboden;

In Q3 2024 wordt in samenwerking met het RIEC een ondermijningsbeeld opgesteld. Uit dit beeld gaat blijken wat nu branches zijn in Heemstede waarbij het risico op ondermijnende activiteiten, waar mensenhandel een onderdeel van is, aanwezig is en welke gebieden als meest risicovol naar boven komen.

3.3 Wat doen we al?

Samen met de gemeenten Bloemendaal en Zandvoort hebben we de volgende ambitie binnen de aanpak van mensenhandel:

“De gemeenten Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort voldoen aan het Basisniveau Bestuurlijke Aanpak Mensenhandel en voorkomen, bestrijden en beschermen de slachtoffers van mensenhandel”.

We willen deze ambitie in Heemstede verwezenlijken aan de hand van de volgende pijlers:

• 1.

  Signaleren: mensenhandel is een haaldelict. Het verbreden van de kennis en het ophalen van signalen is nodig om de aard en omvang van mensenhandel in kaart te krijgen en slachtoffers te helpen. Daarvoor is het vooral nodig om de bewustwording en kennis onder burgers en professionals te vergroten en de meldroute duidelijk te communiceren.

• 2.

  Voorkomen: we willen slachtofferschap van mensenhandel zoveel mogelijk voorkomen. Hierbij richten we ons op enkele risicogroepen die extra kwetsbaar zijn voor mensenhandel: jongeren, migranten en asielzoekers.

• 3.

  Aanpakken: naast het signaleren en voorkomen van mensenhandel is het ook belangrijk om criminele activiteiten van mensenhandelaren aan te pakken en te bestrijden. Dit doen we door illegale situaties te verstoren en beëindigen.

• 4.

  Zorg en opvang voor slachtoffers van mensenhandel: we zijn organisatorisch en financieel verantwoordelijk voor de zorg en opvang van slachtoffers van mensenhandel. Daarbij maken we afspraken en hebben we regelmatige afstemming met de zorgaanbieders.

In het schema hieronder hebben we per pijler aangegeven welke acties worden ingezet, hoe we dat gaan doen en hoe vaak we dat gaan doen.