Nota Detailhandelsstructuur De Ronde Venen 2023-2035

1.1 Aanleiding

Het detailhandelsbeleid van de gemeente De Ronde Venen is vastgelegd in de “Nota Detailhandelsstructuur 2020”. Deze nota is opgesteld in 2013 en geactualiseerd in 2018.

In die actualisatie zijn geen grote veranderingen doorgevoerd.

Waarom dit nieuwe beleid?

De Nota Detailhandelsstructuur 2020 wordt door de gemeente gebruikt om nieuwe initiatieven voor winkels te toetsen, in de situaties waarin het bestemmingsplan niet toereikend is. In het beleid staat waar de gemeente welke soort winkels wenselijk acht en welke detailhandelsstructuur zij nastreeft om een aantrekkelijk winkelaanbod voor inwoners te kunnen bieden.

Het aantrekkelijk blijven van het winkelaanbod in de gemeente is geen zekerheid. Dat heeft de coronacrisis duidelijk laten zien. Er is behoefte aan nieuw toekomstperspectief. De voorliggende, nieuwe nota detailhandelsstructuur geeft helderheid over de ontwikkelmogelijkheden binnen de gemeente voor winkels: waar is wat gewenst? Dit biedt een nieuw, actueel toetsingskader voor de gemeente voor nieuwe detailhandelsinitiatieven, waarbij rekening is gehouden met de actuele stand van en de verwachte ontwikkelingen voor de detailhandel. Tegelijkertijd geeft het marktpartijen duidelijkheid over de initiatieven waar de gemeente wel en niet aan zal meewerken. Door die duidelijkheid kunnen marktpartijen met gerichte initiatieven komen die de leefbaarheid in de gemeente bestendigen.

Sturen op leefbare dorpen

Op het moment van opstellen van deze nota is de precieze impact van de coronacrisis op De Ronde Venen nog onduidelijk. Wel is helder dat de aanwezigheid van de winkelfuncties in de dorpen steeds minder vanzelfsprekend is. Dat betekent ook dat de leefbaarheid van die dorpen in het gedrang kan komen. Een ontwikkeling op de ene locatie kan de haalbaarheid elders in de gemeente beïnvloeden. Daarom kiest de gemeente ervoor om meer actief te sturen op de detailhandelsstructuur. Deze nota biedt de handvatten om initiatieven vanuit dat perspectief te beoordelen. In deze nota kijken we vooruit naar 2035.

Proces

Het nieuwe detailhandelsbeleid is in concept gepresenteerd aan ondernemers van de gemeente De Ronde Venen. Voor deze bijeenkomst op 18 april 2023 zijn alle winkelondernemers in de gemeente uitgenodigd. Tijdens de bijeenkomst was er ruimte voor vragen en discussie. Daarna zijn alle ondernemers ook nog in de gelegenheid gesteld om het conceptdocument in te zien en daar een schriftelijke reactie op te geven. Deze reacties zijn meegenomen bij het opstellen van dit uiteindelijke document.

Plannen van Aanpak voor vier centra

Tegelijkertijd aan het opstellen van deze nieuwe nota detailhandelsstructuur, werken wij als gemeente op dit moment ook aan het opstellen van plannen van aanpak voor elk van de vier hoofdcentra in onze gemeente: Abcoude, Mijdrecht, Vinkeveen en Wilnis. Die plannen van aanpak worden samen met lokale ondernemers opgesteld. Ze vormen een uitwerking van de positie die de centra hebben gekregen in dit ruimtelijke detailhandelsbeleid.

In deze plannen van aanpak wordt integraler gekeken naar de centra: ze gaan over het functioneren van het hele centrum en niet álleen over de detailhandel (winkels) in de centra.

Leeswijzer

In het vervolg van hoofdstuk 1 wordt een beknopte samenvatting gegeven van de huidige situatie en de belangrijkste trends en ontwikkelingen. Een uitgebreidere beschrijving hiervan is verder in bijlage 1 en 2 terug te vinden. Hoofdstuk 2 gaat vervolgens in op de gemeentelijke ambities en visie voor detailhandel in De Ronde Venen. Deze visie op de detailhandelsstructuur wordt vervolgens in hoofdstuk 3 vertaald naar een beleidskader met regels.

Waarom ruimtelijk detailhandelsbeleid?

Goed functionerende centrumgebieden dragen in belangrijke mate bij aan de leefbaarheid van dorpen en steden en zijn belangrijk voor de lokale economie. De voorzieningen in centra leveren veel werkgelegenheid op.

Detailhandel is tot op heden de grootste functie in centrumgebieden. Gemiddeld genomen is ongeveer de helft van de voorzieningen in centra een winkel en maken winkels in oppervlak zelfs ongeveer driekwart van het aanbod uit. In kleinere boodschappencentra en buurt- en wijkcentra is de rol van winkels zelfs nog veel groter.

Ruimtelijke detailhandelsbeleid is gericht op het voorzien in een voorzieningenstructuur die zowel voor inwoners (consumenten), als ondernemers en vastgoedeigenaren, interessant is. Middels beleid kunnen inwoners op korte afstand van hun woning worden voorzien in hun dagelijkse levensbehoeften, en krijgen ondernemers en vastgoedeigenaren zekerheid over locaties die door de gemeente ondersteund worden en waar dus investeringszekerheid is.

Centrumgebieden bestaan uiteraard uit meer dan alleen detailhandel. Er is ook bijvoorbeeld veel horeca, cultuur en dienstverlening gevestigd. Het totale aanbod bepaalt mede de aantrekkelijkheid van een centrumgebied. Het voorliggende beleid gaat echter alleen over detailhandel(ontwikkelingen).

Doordat elke sector zijn eigen dynamiek en regelgeving heeft (zo heeft bijvoorbeeld horeca geheel eigen regels en is de samenhang met de buitenruimte veel sterker), is het op structuurniveau relevant separaat beleid op te stellen. Bínnen centra is het echter logischer te kijken naar het samenspel van functies.

Beleid provincie Utrecht

De Provincie Utrecht is actief bezig met beleid voor detailhandelsontwikkelingen. In de provinciale Retailvisie uit 2018 wordt al gewezen op de krimpopgave in de niet-dagelijkse winkelsector. Door de provincie wordt ingezet op het waar mogelijk behouden en versterken van bestaande centra, het beperken van de leegstand en zelfs het actief saneren van winkelmeters buiten de reguliere detailhandelsstructuur.

Per type locatie wordt een ander (economisch) perspectief benoemd. Voor De Ronde Venen geldt de opgave om de winkelgebieden te herpositioneren op lokale functie. Dat betreft onder andere het voorsorteren op een afnemend niet-dagelijks winkelaanbod. Voor het behoud en versterking van vitale centra is daarvoor, naast aandacht voor de winkelfunctie, ook aandacht nodig voor een goede mix aan functies en een aantrekkelijke openbare ruimte. Voor sommige centra kan de groei van toeristische recreatieve bestedingen enige compensatie bieden voor de daling van de bestedingen van de inwoners.

In de Interim Omgevingsverordening van maart 2021 wordt benoemd dat in nieuwe bestemmingsplannen buiten de bestaande centra niet wordt voorzien in nieuwvestiging of uitbreiding van detailhandel, behalve onder zeer specifieke voorwaarden (o.a. oppervlakte neutrale verplaatsing van volumineuze detailhandel of wanneer een aantoonbare behoefte ontstaat als gevolg van grootschalige toevoeging van woningen).

De regio U10 heeft het ‘Integraal Ruimtelijk Perspectief’ (2021) opgesteld. Dit kan worden gezien als basis voor samenwerking tussen gemeenten op inhoud en proces om de ambities te realiseren en is een bouwsteen voor lokale omgevingsvisies. Het versterken van de hoofdwinkelstructuur door concentratie van winkels en andere publieksgerichte functies in een beperkt aantal compacte gebieden is een centraal uitgangspunt.

1.2 Huidige situatie

Aantal inwoners en prognose

In de gemeente De Ronde Venen wonen ongeveer 45.000 inwoners1, waarvan het grootste deel ten westen van de A2 woont. Tot 2035 worden nog circa 3.2002 woningen gebouwd, met name rondom Mijdrecht en Wilnis. Het aantal inwoners zal hierdoor naar verwachting groeien tot circa 50.000 in 20353.

Aantal en omvang winkels

Er zijn circa 185 winkels in de gemeente De Ronde Venen, met een gezamenlijk oppervlakte van ruim 63.000 m² winkelvloeroppervlak4 (wvo), exclusief leegstaand winkelvastgoed. Veruit het grootste centrum is Mijdrecht (ca. 19.500 m² wvo, excl. leegstand), waar naast een sterk dagelijks winkelaanbod (o.a. supermarkten, verspeciaalzaken en drogisten), ook een ruim niet-dagelijks aanbod aanwezig is (o.a. mode, optiek, warenhuis). Dit centrum heeft een functie voor de hele gemeente. De overige centrumgebieden in de gemeente zijn relatief klein en hebben een overwegend lokale functie. Aan de Industrie- en Veenweg in Mijdrecht zijn daarnaast relatief veel grote winkels met een volumineus assortiment (m.n. wonen en doe-het-zelf).

1.3 Trends en ontwikkelingen

Landelijke trends en ontwikkelingen

De winkelsector is sterk in beweging. Dit vond al plaats voor de coronacrisis, maar tijdens en na de coronacrisis was dit extra turbulent. Consumenten besteden steeds meer online, ten koste van bestedingen in fysieke winkels. In de dagelijkse sector lag het marktaandeel van online bestedingen in 2021 in de dagelijkse sector op circa 6%, en in de niet-dagelijkse sector op circa 32%. Tijdens de coronacrisis is (gedwongen) in elke branche een grote sprong naar online gemaakt, mede doordat fysieke winkels toen gesloten werden. Daar vindt inmiddels een correctie op plaats, maar nog steeds ligt het marktaandeel van online bestedingen hoger dan voor de coronacrisis.

Minder winkels

Landelijk neemt het aantal winkels per inwoner al jaren af. Dit geldt voornamelijk voor niet-dagelijkse winkels, zoals boekenwinkels, modezaken en elektronica. Een deel van de verklaring hiervoor is dat een generatie zelfstandigen geen opvolging klaar heeft staan. Daarnaast ligt een belangrijke verklaring in veranderend consumentengedrag, waar veel middensegment winkel(filialen) wegvielen.

Veranderd consumentengedrag

Gerichte aankopen gebeuren steeds minder in fysieke winkels (voornamelijk niet-dagelijkse artikelen). Voor de totaalbeleving van een recreatief ‘dagje centrum’ is de consument selectief. Alleen de echt grote binnensteden voldoen nog aan de gewenste diversiteit en massa aan winkels, horeca, cultuur en activiteiten. De frequent benodigdheden koopt de consument grotendeels nog in het nabije boodschappencentrum, zolang dat centrum voldoet aan de eisen van aanbod, uitstraling (compleet, modern) en bezoekgemak.

Boodschappensector

In de dagelijkse sector is vooralsnog sprake van groei. Dit komt vooral door een voortdurende schaalvergrotingsslag van supermarkten. Anno 2023 zijn nieuwe supermarkten al snel 1.200 m² wvo of groter. De groei in écht grote supermarkten (> 2.000 m² wvo), zoals Jumbo Foodmarkt, is beperkt. Supermarkten kleiner dan 1.000 m² wvo en in kleinere verzorgingsgebieden zijn de afgelopen jaren regelmatig weggevallen. Supermarkten nemen een steeds groter ‘marktaandeel levensmiddelen’ voor hun rekening. Supermarkten zijn voor de lokale winkelstructuur veruit de belangrijkste functie. Ze trekken duizenden bezoekers per week, meer dan elke andere centrumfunctie. Overige voorzieningen kunnen profiteren van de grote bezoekersaantallen van supermarkten, mits de supermarkt goed is ingepast. De afstand en zichtrelatie tot andere publieksfuncties zijn daarbij bepalende factoren.

Lokale ontwikkelingen in De Ronden Venen

Ontwikkeling winkelaanbod gemeente is trendvolgend

De lokale aanbodontwikkeling komt overeen met de landelijke trends. Zo is het aantal niet-dagelijkse winkels in De Ronde Venen over de periode 2012-2023 met 27% afgenomen. De grootste afname zit hier in de modebranche. Aan de andere kant is er een stijging in het aantal dagelijkse winkels. De leegstand is niet in dezelfde mate toegenomen als het aanbod is gekrompen. Sterker nog: anno 2023 is er bijna 30% minder leegstand dan in 2012 (zowel in aantal units als in m² wvo). Winkelvastgoed is dus deels ook door andere functies ingevuld (transformatie).

Mijdrecht-Centrum doet het relatief goed

Vanuit de landelijke trends zou de verwachting zijn dat in Mijdrecht-Centrum de grootste ‘klappen’ zijn gevallen. De bestedingen en het aantal winkels in de niet-dagelijkse sector zijn daar inderdaad gekrompen, maar de mate waarin valt in vergelijking met andere centra van deze omvang mee. Het aantal modewinkels daalde met circa 18% (-6) tussen 2012 en 2023, maar in omvang (m² wvo) bleef het aanbod gelijk. Mogelijk is een factor geweest dat er veel zelfstandige ondernemers in Mijdrecht actief zijn en het centrum daardoor in deze periode minder hard geraakt is door faillissementen van winkelketens.

Schaalvergroting supermarkten

De stijging van dagelijkse winkels zit onder andere in groei van de supermarkten. Deze landelijke trend van schaalvergroting is ook in de gemeente te zien. De gemiddelde grootte van supermarkten is toegenomen van circa 910 m² wvo naar circa 1.070 m² wvo5. Toch hebben slechts vijf supermarkten een omvang van 1.000 m² wvo of meer en zijn er in De Ronde Venen nog steeds relatief veel kleinere supermarkten. Vanuit deze situatie zijn ontwikkelwensen te verwachten van supermarktpartijen, wat in potentie een grote toevoeging van meters winkelaanbod kan betekenen. Ook kan een schaalvergrotingsbehoefte in een dorpshart ruimtelijke vraagstukken betekenen, zoals in Abcoude waar de Plus ten behoeve van schaalvergroting is verplaatst.

2.1 Vertrekpunt en ambities

De uitdaging: winkelaanbod onder druk

De druk op de detailhandel neemt toe door de eerdere genoemde trends als online winkelen. De coronacrisis heeft dit versterkt. Gelijktijdig neemt de behoefte aan fysieke winkelmeters landelijk af. Voor dit beleidskader waarmee vergunningaanvragen worden getoetst, is het vetrekpunt dus een kritische houding over de toevoeging van winkelmogelijkheden.

In de toekomst zal detailhandel niet overal houdbaar zijn. Toch is er vraag om verschillende detailhandelsconcepten te ontwikkelen, onder andere op bedrijventerreinen en bij supermarkten. Met een dreigende groei van de leegstand in de centra vraagt dat om inkadering. Tegelijk ontstaat er ruimte voor andere voorzieningen in centra die de centrumgebieden relevant kunnen houden in de toekomst, en zo ook weer bijdragen aan de kansen voor winkels.

Uitgaan van eigen kracht en eigen mensen

Met grote steden op korte afstand en het feit dat de winkelgebieden voornamelijk lokaalverzorgd zijn zetten we in op het behouden van het huidige aanbod in onze dorpen. Het vergroten van oppervlakte draagt niet bij aan een grotere aantrekking van buiten. De detailhandel moet een kwalitatief hoogwaardige verzorging bieden voor de eigen inwoners.

Ambities voor de winkelstructuur van De Ronde Venen

• •

  Het bieden van een zo divers en compleet mogelijk winkelaanbod voor alle inwoners van de gemeente zodat inwoners niet voor elke aankoop naar online aanbieders of grotere steden hoeven.

• •

  Een leefbare gemeente waarin de inwoners in de directe woonomgeving boodschappen kunnen doen.

• •

  Een duurzaam ondernemersklimaat, waarbinnen voor ondernemers op de lange termijn een rendabele exploitatie van de onderneming mogelijk is en er perspectief is voor investeringen en/of overname.

• •

  Een structuur met aantrekkelijke, vitale winkelgebieden waar het aangenaam is om te zijn en kopen, en die goed bereikbaar zijn vanuit het beoogde verzorgingsgebied, daarmee rekening houdend met de afweging van de mobiele consument.

• •

  Het waar mogelijk behouden van de bijzondere ruimtelijke structuur van De Ronde Venen met daarin vanuit de historie ook een rol voor voorzieningen langs ‘het lint’.

2.2 Hoofdkeuze en werkwijze

Ruimtelijke hoofdkeuze: hoofdstructuur vitaal houden

Het beleid van de gemeente is erop gericht om de bestaande hoofdstructuur te versterken. Elk winkelgebied heeft daarin een eigen functie. Vanwege de bepalende rol van winkels in de voorzieningenstructuur wordt bij afwegingen naar de invloed op de gehele voorzieningenstructuur gekeken. Geen winkelgebied staat op zichzelf. Ontwikkelwensen worden dus getoetst op de gewenste positie, zowel binnen de betreffende kern als in de totale winkelstructuur van de gemeente. Marktpartijen worden zo uitgedaagd om met nieuwe initiatieven te komen die bijdragen aan het verstevigen van onze detailhandelsstructuur. Dit vraagt in de basis om:

• •

  Waar mogelijk clustering van winkels in compacte gebieden. Een grote diversiteit in aanbod vraagt om een mate van concentratie van winkels en andere publieke voorzieningen. Door ruimtelijke concentratie ontstaat een grotere gezamenlijke aantrekkingskracht en synergie (o.a. combinatiebezoek, investering in randvoorwaarden, etc.) waardoor een groter aanbod mogelijk is.

• •

  Inzetten op onderling complementaire winkelgebieden die zich verhouden tot hun verzorgingsgebied. Op deze manier is een mate van spreiding van (dagelijkse) winkelvoorzieningen op de lange termijn houdbaar (ambitie leefbaarheid).

• •

  Het terugbrengen van de beschikbare winkelruimte buiten de gewenste structuur onder andere door daar nieuw perspectief te bieden.

Optimaal gebruik trekkracht supermarkten

Supermarkten zijn bepalende functies in het realiseren van veel van de bovenstaande ambities. Supermarktontwikkelingen kunnen gewenste investeringen op de ene locatie mogelijk maken, maar kunnen ook gewenste ontwikkelingen elders in de weg zitten. Gezien de structuur van De Ronde Venen met veel dorpen van een beperkte omvang is de verhouding van vraag en aanbod gevoelig.

De haalbare omvang van supermarktaanbod wordt vooral bepaald door het lokale draagvlak, maar ook met wat er elders gebeurt. Onder andere de omvang van individuele supermarkten heeft invloed op de mate van bovenlokale aantrekkingskracht. In bijlage 1 is voor de verschillende verzorgingsgebieden in De Ronde Venen een berekening gemaakt van de marktruimte voor supermarkten.

In de schaalontwikkeling van supermarkten acht de gemeente met betrekking tot de trends en de lokale context van De Ronde Venen (huidig aanbod en verzorgingsgebieden) de volgende indeling handzaam:

• •

  1.000 m² wvo: minimum maat moderne supermarkt;

• •

  1.000 - 1.200 m² wvo: standaard lokale supermarkt;

• •

  1.200 - 1.400 m² wvo: ruime supermarkt;

• •

  ≥ 1.400 m² wvo: bovenlokale supermarkt.

De gemeente streeft ernaar dat dorpen met voldoende inwoners tenminste één supermarkt van moderne omvang tot hun beschikking hebben. Bovenstaande indeling kan worden gelezen vanuit de beoogde functie en positie van winkelgebieden (par. 2.3). Samen met behoefteonderzoek (bijlage 3) en de principes van de Ladder voor duurzame verstedelijking biedt dit handvatten om supermarktontwikkelingen te kaderen.

Tijdshorizon en werkwijze

De nota geeft een toetsingskader voor de ontwikkelingen voor de komende 10 jaar. De richting die we nu kiezen is op basis op van gesignaleerde trends, beleidskaders, bestaande data en bovenal de ambitie van de betrokken partijen. De gemeente voert de komende jaren structureel overleg met ondernemers en eigenaren om waar nodig in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Hierin wordt onder andere teruggekoppeld wat er met het beleid is gedaan, welke ontwikkelingen plaatsvinden in De Ronde Venen en welke aandachtspunten er zijn (locaties, beleidsregels, draagvlak, etc.).

2.3 Visie gewenste winkelstructuur

Hoofd- en ondersteunende winkelstructuur

De gewenste hoofdstructuur bestaat uit:

• •

  Hoofdwinkelgebied met bovenlokale functie:

  • Mijdrecht Dorp

• •

  Dorpscentra voor de lokale inwoner en bezoekers/ recreanten als ‘kers op de taart’: Abcoude, Wilnis Dorp en Lint Vinkeveen

• •

  Boodschappencentrum Zuiderwaard voor de dagelijkse behoeften van de lokale inwoner.

• •

  Supermarktcentrum Wilnis Veenzijde om te kunnen voorzien in de ambitie voor een moderne supermarkt voor de lokale inwoner.

Verder is er een ondersteunende structuur met een ondergeschikte positie als aanvulling op de bovenstaande hoofdstructuur:

• •

  Ondersteunende supermarktlocaties: Adelhof Mijdrecht en Hofland Mijdrecht.

• •

  Perifere uitzonderingslocatie volumineuze concepten: Industrieweg- en Veenweg Mijdrecht en Bovenkamp in Abcoude.

Wat betekent dat per locatie?

De uitgangspositie is dat nieuwe ontwikkelingen bijdragen aan deze winkelstructuur en daarmee van toegevoegde waarde zijn voor de vitaliteit van onze dorpen. Bij ontwikkeling van supermarkten binnen deze gewenste structuur moet worden aangetoond dat het functioneren van ander dagelijks aanbod in de wenselijke structuur niet in gevaar wordt gebracht. Daarbij is het bijvoorbeeld logisch dat bovenlokale supermarkten in Mijdrecht-Centrum zijn gevestigd en dat er in de ondersteunende structuur geen ruime supermarkten worden ontwikkeld.

Mijdrecht Dorp

Het centrum van Mijdrecht heeft dé bovenlokale functie binnen de winkelstructuur. Het overeind houden van die bovenlokale functie is essentieel om een divers en compleet winkelaanbod voor inwoners van de gemeente te behouden. Dat is geen kleine uitdaging in de huidige en toekomstige markt. Om dit ook in de toekomst zo goed mogelijk te kunnen borgen zijn zowel voor de dagelijkse sector als de niet-dagelijkse sector de bovenlokale functies alleen hier wenselijk (bijv. grootste supermarkten, winkels als Action/Hema, modewinkels). Ook andere publieksfuncties (horeca, diensten, cultuur, ambacht, maatschappelijk, zorg, etc.) kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan de bovenlokale aantrekkingskracht van Mijdrecht Centrum. Op deze locatie is binnen de gemeente de meeste ruimte voor dynamiek en dus om bijzondere, onderscheidende concepten te ontplooien. Het transformeren van weinig kansrijke winkelruimte (o.a. aanloopgebieden, op verdieping) kan een bijdrage leveren aan de vitaliteit van het centrum.

Abcoude Dorp

Abcoude Dorp is dé aankoop-, verblijfs- en ontmoetingsplek in het bijzondere dorp Abcoude. De historische kwaliteiten onderscheiden het centrum van veel andere winkelgebieden. Naast de winkelfunctie speelt horeca hier een belangrijke rol, en daarmee is er naast het doelgerichte aankoopmotief een duidelijk recreatief karakter. Dat multifunctionele karakter van het centrum moet behouden blijven. Dit sluit aan op de dorpsvisie van Abcoude. De invulling van de oude Plus en het beter aansluiten van de supermarktlocatie in het noorden van het centrum op de rest van het centrum is een blijvend aandachtspunt.

Wilnis Dorp

Het aanbod in Wilnis Dorp bestaat uit enkele kleine winkels, de supermarkt ligt elders in het dorp en het grote Mijdrecht-Centrum is nabij. Ambitie is om hier een aantrekkelijk en karakteristiek ‘publiek gezicht’ aan het lint te behouden. De winkelfunctie loopt reeds iets terug en een aaneengesloten winkellint is niet noodzakelijk voor bovenstaande ambitie. Afwisseling van verschillende functies als winkelen, werken, dienstverlening, et cetera is passend. Voor initiatieven die de leefbaarheid in de kern kunnen vergroten en passen bij het aanwezige draagvlak is dit de aangewezen plek. Voor de woonfunctie wordt in dit gebied in beginsel niet direct meer ruimte geboden. Alleen als anders structurele leegstand en verloedering dreigt kan daarvan af worden geweken.

Lint Vinkeveen

Langs de Herenweg is er een lang gebied met een afwisseling van wonen, winkelen en recreëren. De gemeente ziet het behoud van de huidige structuur van het dorpslint als wenselijk. Voor grootschalige nieuwe ontwikkelingen aan het lint is in principe geen ruimte. Eventuele nieuwe supermarktontwikkelingen in deze omgeving kunnen alleen plaatsvinden bij verplaatsing/verdwijnen van huidige supermarkt aan het lint en verhouden zich tot het draagvlak in Vinkeveen en de ambities in Zuiderwaard.

Vinkeveen kent met de Vinkeveense Plassen veel recreatief bezoek. Ontwikkelingen die zijn gericht op het beter faciliteren van die potentiële doelgroep kunnen worden overwogen als complementair aan de bestaande structuur. Verdere ontwikkeling wacht op besluitvorming over de ontsluiting.

Boodschappencentrum Zuiderwaard

Boodschappencentrum Zuiderwaard in Vinkeveen heeft als primaire functie het voorzien in de frequente benodigdheden van de inwoners ten westen van de dijk. Zuiderwaard is één van de planmatige locaties waar modernisering wenselijk is. Verdere planvorming wacht op besluitvorming over de ontsluiting en hangt samen met ontwikkelingen aan het lint. Het totale toekomstige (supermarkt)aanbod in Vinkeveen moet passend zijn bij het lokale draagvlak.

Supermarktcentrum Wilnis Veenzijde

Lokaal verzorgend supermarktcentrum voor Wilnis passend bij het (groeiende) verzorgingsgebied Wilnis maar rekening houdend met de nabijheid tot Mijdrecht. Inpassing in het excentrisch gelegen dorpscentrum Wilnis Dorp is niet realistisch en de uitbreiding van Wilnis richting het noorden maakt een centrale supermarktlocatie in Wilnis een logisch onderdeel van de hoofdstructuur van De Ronde Venen.

Ondersteunde winkellocaties hebben een ondergeschikte functie in de winkelstructuur ter aanvulling op de hoofdstructuur. Bij eventuele nieuwe ontwikkelingen van de ondersteunende (supermarkt)locaties is het belangrijk dat deze ondergeschikt blijven functioneren aan de hoofdcentra.

Adelhof Mijdrecht

Lokaal verzorgend boodschappencentrum voor het westen van Mijdrecht met één supermarkt als basisvoorziening.

Hofland Mijdrecht

Lokaal verzorgend supermarktcentrum voor het noorden van Mijdrecht.

Uitzondering perifere vestiging volumineus assortiment

Het uitstallen van volumineus assortiment kan moeilijk inpasbaar zijn in reguliere winkelgebieden. Daarom kan hiervoor als uitzondering mogelijkheid worden geboden tot vestiging buiten de winkelstructuur. Het gebied aan de Industrieweg/Veenweg in Mijdrecht en Bovenkamp in Abcoude zijn hiervoor aangewezen als PDV-locaties (perifere detailhandelsvestiging). De gemeente wil dit gebied als concentratiegebied behouden voor volumineuze detailhandel. Om ontwikkelingen die niet bijdragen aan de ambities/beoogde functie van de PDV-locatie tegen te gaan zijn regels opgenomen in paragraaf 4.2.

Voor enkele bestaande landelijke winkelconcepten met een volumineus assortiment, te weten de tuincentra en Piet Jonker, wordt de huidige locatie passend geacht en is verplaatsing naar de Industrieweg geen beleidsambitie. Vanwege de grote schaal van de gemeente en de barrière werking van de A2 is er ook de mogelijkheid op de Bovenkamp in Abcoude vestiging van volumineus winkelaanbod te overwegen (in lijn met de Dorpsvisie Abcoude).

Buiten de structuur

Met nieuwe initiatieven wordt alleen meegewerkt als het past binnen de winkelstructuur zoals hierboven beschreven. Om de winkelgebieden zoveel mogelijk te ondersteunen, acht de gemeente detailhandel buiten deze centra in principe ongewenst en kiest zij ervoor winkelmeters buiten de gewenste detailhandelsstructuur te verminderen. Dit doet zij door:

• •

  winkeliers te motiveren en faciliteren om te verplaatsen naar de gewenste structuur;

• •

  eigenaren te motiveren om te investeren in de transformatie van hun leegstaande of weinig kansrijke winkelpand buiten de structuur naar een niet-winkelfunctie. De gemeente zal een positieve houding hanteren bij een benodigde planologischjuridische procedure voor transformatie naar alternatieve gewenste functies op die locatie;

• •

  het schrappen van bestaande, in onbruik zijnde juridische detailhandelsmogelijkheden in bestemmingsplannen buiten de gewenste structuur, ofwel zogenaamde ‘ongewenste planologische plancapaciteit’ (zoals bijvoorbeeld waar de Aldi ontwikkeling in Mijdrecht door heeft kunnen plaatsvinden wat niet bijdraagt bij de ambities in dit beleid);

• •

  te handhaven op illegale detailhandel.

Voor winkels buiten de structuur geldt in principe dus dat bestaande rechten die in gebruik zijn worden gerespecteerd. Bij langdurig leegstaande panden wordt bij voorkeur een andere, passende functie gevonden.

Detailhandel is verder alleen in zeer beperkte mate mogelijk als ondergeschikte nevenactiviteit bij de agrarische sector. Concentratie van detailhandelsactiviteiten in het buitengebied wordt tegengegaan, vanwege de invloed op de centra, verkeersaantrekkende werking, behoud van het landschappelijk karakter en het open weidelandschap. Ook past het verkopen van boerenproducten in de winkelstraat van vandaag (zie bijv. concepten als Appeltje-Eitje).

Belang van andere functies dan detailhandel

Centrumgebieden staan voor grote uitdagingen, ook functies anders dan winkels vallen weg (banken, reisbureaus). De toekomstbestendigheid wordt versterkt door een breed programma aan publiek aantrekkende functies. Bijvoorbeeld ook de kapper, de bibliotheek en de tandarts. Naast die verbreding ligt er een opgave om meer de functie als ontmoetingsplek te faciliteren, met bijvoorbeeld meer aandacht voor verblijfskwaliteit (van place to buy naar place to be/stay/meet/eat). In de plannen van aanpak die voor de vier hoofdcentra worden opgesteld, wordt hier verder op ingegaan.

Leefbaarheid kleine kernen

Leefbaarheid is een belangrijk thema, vooral in de kleinere kernen. De gemeente wil daarom sociaal- maatschappelijke voorzieningen in de kleinere dorpen in stand houden. Specifiek voor detailhandel geldt dat er voldoende draagvlak moet zijn voor ondernemers om op rendabele wijze hun winkel te kunnen runnen. De trend van schaalvergroting brengt met zich mee, dat winkels steeds meer economisch draagvlak (omzet) en een minimum verzorgingsgebied nodig hebben om rendabel hun winkel te kunnen exploiteren. De gemeente wil in deze gebieden alleen meewerken aan duurzame initiatieven.

3.1 Uitvoering van beleid

De gemeente De Ronde Venen daagt de markt uit om te komen tot initiatieven die de winkelstructuur versterken. De toetsing vindt plaats op randvoorwaarden die zijn gesteld door het Rijk, de provincie en het gemeentelijk beleid. Deze nota is voor nieuwe initiatieven daarmee een belangrijk toetsingskader. Het beleid wordt bij de eerstvolgende herziening ook vertaald naar nieuwe bestemmingsplannen dan wel het omgevingsplan en is input voor de omgevingsvisie.

Tijdens deze actualisatie van de nota detailhandelsstructuur werd er een nieuw bestemmingsplan opgesteld voor de woonkernen. Het doel was om eenduidige bestemmingsplannen te hebben voor de dorpscentra van de gemeente. In de vorming hiervan is het geactualiseerde beleid, de plannen van aanpak en de provinciale afbakeningen van de winkelgebieden een leidraad geweest. Het ontwerp-bestemmingsplan ‘Dorpskernen’ lag bij de afronding van deze nota ter inzage.

Daarnaast werkt de gemeente aan:

• •

  Samenwerking met ondernemers en andere belanghebbende

• •

  Het aantrekkelijker maken van de openbare ruimte.

• •

  Bereikbare en veilige winkelgebieden waarborgen

Leidend principe: winkels in complementaire winkelgebieden

Winkels horen in winkelgebieden. Naast de gewenste functie en positie van een winkelgebied worden initiatieven getoetst op de inpasbaarheid op de beoogde locatie. De toetsing vindt plaats op fysieke ruimte, parkeercapaciteit en de bereikbaarheid. Hierna volgen enkele regels over uitzonderingen buiten de reguliere winkelstructuur, maar het bovenstaande principe is altijd vertrekpunt bij beoordeling van initiatieven.

3.2 Regels buiten de reguliere winkelgebieden

Aard en omvang van artikelen

De aard of omvang van goederen die winkels verkopen is ruimtelijk relevant voor vestigingsbeleid. Denk bijvoorbeeld aan explosiegevaarlijke stoffen, die wil je niet in je centrumgebieden. Ook de uitstalling van volumineuze artikelen is vaak moeilijk inpasbaar in reguliere centrumgebieden. Daarom kan voor de vestiging van deze winkels bij uitzondering een locatie buiten de reguliere detailhandelsstructuur worden overwogen. Onder andere winkels binnen de volgende branches voeren een assortiment waardoor vestiging op deze uitzonderingslocatie kan worden overwogen:

• •

  detailhandel in volumineuze woninginrichtingsartikelen, zoals keukens, badkamers, sanitair, vloeren, zonwering, meubels en jacuzzi’s;

• •

  bouwmarkten en andere allround doe-het-zelfzaken;

• •

  tuincentra;

• •

  andere detailhandel in uitsluitend zeer volumineuze artikelen (> 1 m³), zoals speeltoestellen als trampolines.

Het is niet gewenst dit type winkels op veel verschillende bedrijvenlocaties toe te staan. Daarmee wordt duurzaam vastgoedgebruik niet in de hand gewerkt en daarnaast is een mix van consumenten- en bedrijfsverkeer een veiligheidsrisico. Een ander argument voor concentratie is dat de consument bij typisch volumineus aanbod zoals meubels wil ‘kijken en vergelijken’.

De Industrieweg in Mijdrecht is daarvoor de aangewezen locatie. De genoemde branches zijn in principe ook in centra inpasbaar. Om een toetsingskader te vormen voor de ‘moeilijk inpasbaarheid’ is de schaalgrootte van een winkel een ruimtelijke relevante en toetsbare factor.

Een winkel met volumineus assortiment op de Industrieweg moet daarom een minimum omvang van 1.000 m² bruto vloeroppervlak (bvo) hebben.

De provincie stelt aan nieuwvestiging of uitbreiding van volumineuze detailhandel de volgende additionele eisen:

• •

  het gaat om nieuwvestiging of uitbreiding van volumineuze detailhandel indien daarvoor aantoonbare behoefte bestaat en in de regio geen mogelijkheden voor volumineuze detailhandel aanwezig is;

• •

  het gaat om oppervlakte neutrale verplaatsing van volumineuze detailhandel die noodzakelijk is vanuit het oogpunt van hinder, veiligheid, verkeersaantrekkende werking of het maatschappelijk functioneren van het gebied en onder de voorwaarde dat de bouwvlakken van de te verplaatsen detailhandel een andere bestemming krijgen;

Overige vormen van detailhandel

Wat wel of niet detailhandel is, is niet voor iedereen altijd direct duidelijk. Dit is wel belangrijk voor de gemeente in het toetsen van initiatieven, bijvoorbeeld wanneer die te maken hebben met vormen van internetverkoop en detailhandel als ondergeschikte nevenactiviteit. Voor de planologische vertaling naar bestemmingsplannen zijn de ruimtelijke effecten (op beoogde winkelstructuur, aantrekkende werking consumentenverkeer) en verschijningsvorm (ruimtegebruik, uitstraling, reclame) relevant. De betaling ter plaatse is, met de grote mogelijkheden voor online betaling, niet meer relevant voor ruimtelijk beleid. Van een detailhandelsactiviteit is in ieder geval sprake wanneer er een ruimte is die gericht is op en/of toegankelijk is voor consumenten (winkelruimte, showroom, afhaalpunt). Met het inrichten van een ruimte voor consumenten is het aannemelijk dat detailhandel een wezenlijk onderdeel is van de bedrijfsvoering. Daarnaast is zichtbaarheid van een verkoopfunctie vanaf de openbare weg een duidelijk kenmerk van detailhandel.

Online verkoop creëert nieuwe vormen van bedrijvigheid. Voor de vormen die consumenten aantrekken (showrooms en afhaalpunten) geldt dat deze enkel binnen de winkelstructuur zijn toegestaan. Deze centra zijn gericht op consumentenverkeer en hier voegen deze functies iets toe aan de ambities van de gemeente (synergie). Hiervoor geldt hetzelfde beleid als voor

alle andere vormen van detailhandel.

Internetwinkels zonder consumentenverkeer vallen niet onder het detailhandelsbeleid en moeten voldoen aan de geldende bestemming van de desbetreffende locatie (bijv. logistiek op het bedrijventerrein).

Detailhandel als ondergeschikte nevenfunctie is in principe niet gewenst. Alleen bij boerderijen worden vanuit de ambities voor een levendig platteland enige mogelijkheden geboden. Levensmiddelen zijn echter een bepalende factor in de winkelstructuur, dus grote winkels met een eigen aantrekkingskracht zijn niet gewenst. Voor detailhandel als ondergeschikte nevenfunctie wordt daarom een maximale maatvoering gehanteerd van 50 m² wvo.

Overige vormen van ondergeschikte nevenactiviteiten zijn niet toegestaan buiten de vastgestelde winkelgebieden, behalve bij trafficlocaties bij een hoofdactiviteit benzinestation of OV-knooppunt. In dat geval zijn de verkochte artikelen gericht op ‘consumptie of gebruik ter plaatse/onderweg’, zoals motorolie of een belegd broodje, maar geen pakken pasta of koffiebonen.

Detailhandel vanuit huis is niet toegestaan. Dit omdat het de bestaande structuur kan aantasten, kan leiden tot precedentwerking, zorgt voor een ongewenste spreiding van het winkelaanbod, en het ongewenste verkeersbewegingen oproept. Dit sluit aan op het beleid rondom internetverkoop.

Blurring

Van oudsher vindt detailhandel plaats als ondergeschikte nevenactiviteit bij andere bedrijfsactiviteiten. De afgelopen jaren is deze branchevervaging ook sterk aanwezig tussen horeca en andere bedrijfsactiviteiten: vaak met detailhandel, maar ook steeds meer met bijvoorbeeld dienstverlening en ambachten. Dit wordt ook wel blurring genoemd.

Binnen de winkelstructuur leidt branchevervaging in beginsel niet tot problemen, doordat daar meestal de afzonderlijke activiteiten ook mogelijk zijn volgens het bestemmingsplan. Branchevervaging is daar voor ondernemers een goede mogelijkheid om onderscheidende concepten neer te zetten en in te spelen op veranderende consumentenvoorkeuren. Blurring wordt toegestaan binnen de winkelstructuur (gewenste dynamiek), maar niet op de PDV-locaties, en alleen als het passend is binnen de mogelijkheden van het bestemmingsplan en wettelijke regels (Alcoholwet verbiedt schenken van alcohol i.c.m. detailhandel).

Afwijkingsbevoegdheid

Gemeenten zijn bevoegd om gemotiveerd af te wijken van vastgesteld beleid in situaties die vanwege het uitzonderlijke karakter een bijzondere beoordeling behoeven. Eventuele afwijkingen moeten overtuigend en specifiek gemotiveerd en onderbouwd worden om een juridische toetsing te kunnen doorstaan. Met dergelijke afwijkingen dient terughoudend omgegaan te worden. Een onzorgvuldige uitzondering op beleid creëert onzekerheid en mogelijk een juridisch precedent. Dit verzwakt de kracht van deze nota als beleidsinstrument.