Beleidsregel terug- en invordering, boetes en verhaal Participatiewet, IOAW en IOAZ Zoetermeer 2024

Ondertekening

Toelichting

Algemeen

Dat bijstand alleen terecht moet komen bij die inwoners die hier - op wettelijke gronden - aanspraak op kunnen maken is een belangrijk uitgangspunt van het college.

Het college mag gebruik van de bevoegdheid om uitkeringsgelden die ten onterechte, te hoog of als lening zijn verstrekt, terug te vorderen. Tegelijkertijd vindt het college het van belang dat de belanghebbende in de positie moet worden gebracht om vorderingen te betalen zonder in een uitzichtloze schuldsituatie terecht te komen.

Om duidelijkheid en volledigheid te bevorderen, bevatten de nieuwe beleidsregels definities van de begrippen ‘buiteninvorderingstelling’ en ‘kwijtschelding’. Ten opzichte van de vorige beleidsregels is het begrip ‘fraudevordering’ verwijderd. Dit komt doordat het college bewuster wil omgaan met een benadering vanuit vertrouwen. Iemand die niet opzettelijk of bewust de inlichtingenplicht heeft geschonden, wordt niet langer als fraudeur bestempeld. De regels over hoe om te gaan met situaties waarin inwoners niet de benodigde informatie verstrekken (feitelijk ‘inlichtingenplicht’) blijven van kracht.

Bij deze beleidsregels houdt het college ook rekening met nieuwe regels en jurisprudentie zoals die nu gelden voor het vaststellen van betalingsregelingen en op te leggen betalingsverplichtingen. Bijvoorbeeld het feit dat de beslagvrije voet te allen tijde in acht moet worden genomen (Wet vereenvoudiging beslagvrije voet). Een uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) over de bevoegdheid tot brutering van de netto terugvordering is vastgelegd in de werkwijze.

Artikelsgewijs

Artikel 1, tweede lid

De beleidsregels bevatten een definitie van de begrippen ‘buiteninvorderingstelling’ en ‘kwijtschelding’. Deze zijn neergelegd in respectievelijk de onderdelen b en h. Bij buiteninvorderingstelling neemt het college weliswaar een beslissing om af te zien van terug- of invordering maar er wordt geen besluit genomen in de zin van de Awb. Het gaat hierbij veelal om langdurig openstaande vorderingen die oninbaar zijn geworden omdat betrokkene niet te traceren is.

Bij kwijtschelding wordt er een besluit als bedoeld in artikel 1:3 Awb genomen waarbij definitief wordt afgezien van terug- of invordering van een vordering, gericht aan belanghebbende. Toegevoegd in onderdeel e is de definitie van het begrip ‘invordering’: daar valt alles onder wat wordt gedaan om gelden terug te halen die moeten worden (terug)betaald aan het college.

Artikel 2

In artikel 2, derde lid, is de uitspraak van de CRvB, CRvB 7 juni 2021, ECLI:NL:CRVB:2021:1388, neergelegd. De CRvB is van oordeel dat het college zou moeten afzien van de in de artikelen 58, vijfde lid, tweede volzin, van de Participatiewet, 25, vijfde lid, tweede volzin, van de IOAW en van de IOAZ, neergelegde bevoegdheid tot brutering van de netto terugvordering, als de vordering mede of geheel is ontstaan door toedoen van het college én als belanghebbende niet kan worden verweten dat hij de vordering niet heeft voldaan in het kalenderjaar waarin de vordering is ontstaan. Het betreft hier vorderingen uit teruggevorderde bijstand op grond van de artikelen 58, eerste en tweede lid, van de Participatiewet, en 25, eerste, tweede en derde lid, van de IOAW en van de IOAZ.

Artikel 3

Het college maakt gebruik van de wettelijke bevoegdheid om vorderingen kwijt te schelden of buiten invordering te stellen indien voldaan wordt aan de voorwaarden zoals genoemd in lid 1.

Kwijtschelding kan ambtshalve of op verzoek worden verleend. Uitgangspunt is dat de minimale aflossingstermijnen gelden per vordering.

Ter voorkoming van misverstand dat de vordering ná buiteninvorderingstelling wordt kwijtgescholden, is in de aanhef van het eerste lid ‘en’ vervangen door ‘of’: een (deel van een) vordering kan ofwel buiteninvordering worden gesteld ofwel worden kwijtgescholden.

Het artikel is in overeenstemming met de tekst artikel 58, lid 7, onderdelen a tot en met d, van de Participatiewet.

Bij het vaststellen van betalingsregelingen en op te leggen betalingsverplichtingen wordt de draagkracht in de zin van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet in acht genomen.

Artikel 4

Indien ter aflossing of dekking (toekomstige aflossing) van een vordering pand of hypotheek is gevestigd op een goed of goederen, komt de vordering ter aflossing of dekking waarvan pand of hypotheek is gevestigd, niet in aanmerking voor de kwijtschelding. Het is namelijk inherent aan de overeenkomst (akte van pandrecht/hypotheekakte) die de klant met de gemeente heeft gesloten over de afbetaling van de vordering, dat deze voor zover mogelijk wordt voldaan uit de effectuering van het pandrecht/hypotheekrecht.

Artikel 5

Er wordt afgezien van terugvordering of (verdere) invordering bij de zogenaamde kruimelbedragen, zoals beschreven in respectievelijk het eerste en tweede lid van dit artikel. De kosten van terug- en invordering zijn in die gevallen hoger dan de mogelijke baten.

Het drempelbedrag in beide gevallen wordt verhoogd naar € 250. Dit houdt rekening met de inflatie en rentewijzigingen vanaf 2017. In het eerste lid, onderdeel a, geldt de term ‘invordering’ nu die handelingen onder de invordering van gelden in verband met schuld aan het college plaatsvinden.

Artikel 6

De bepaling in artikel 6, vijfde lid, is in overeenstemming gebracht met de gewijzigde artikelen 60c van de Participatiewet, 29a van de IOAW en 29a van de IOAZ (Stb. 2021, 627).

Op grond van de artikelen 18a, dertiende lid, van de Participatiewet, 20a, twaalfde lid, van de IOAW en 20a, twaalfde lid, van de IOAZ, mag de bestuurlijke boete onder bepaalde voorwaarden geheel of gedeeltelijk worden kwijtgescholden bij medewerking aan een schuldregeling. Een voorwaarde is dat er geen sprake mag zijn van opzet of grove schuld en belanghebbende moet een verzoek doen tot kwijtschelding.

Op grond van de artikelen 18a, veertiende lid, van de Participatiewet, 20a, dertiende lid, van de IOAW en 20a, dertiende lid, van de IOAZ, wordt het besluit tot kwijtschelding van de boete na de schuldenregeling ingetrokken of herzien als binnen vijf jaar nadat het kwijtscheldingsbesluit is genomen als degene van wie de boete is kwijtgescholden opnieuw een overtreding begaat als gevolg van eenzelfde gedraging als die waarvoor de kwijtgescholden boete was opgelegd.

Artikel 7

Bezwaar tegen het terugvorderingsbesluit of aan daaraan gerelateerd besluit, heeft schorsende werking met betrekking tot de invordering. Dit is een buitenwettelijke, begunstigende beleidskeuze. Hiermee kan worden voorkomen dat het college aansprakelijk wordt gesteld voor schade, wanneer een bezwaar gegrond is. Het bezwaar heeft geen schorsende werking in de in artikel 7 genoemde gevallen. Het risico op succesvolle schadeclaims is in die gevallen gering.

Beroep tegen het terugvorderingsbesluit of aan daaraan gerelateerd besluit (bijvoorbeeld het intrekkings- of herzieningsbesluit, het invorderingsbesluit of een boetebesluit) heeft geen schorsende werking (artikel 6:16 Awb). Dit betekent dat de belanghebbende ongeacht het ingediende beroep, moet blijven voldoen aan de betalingsverplichting. Als beroep gedeeltelijk of geheel gegrond wordt verklaard, zal het te veel geïnde bedrag aan belanghebbende worden terugbetaald.

Het college acht zich op grond van de wet verplicht om zo voortvarend mogelijk de ten onrechte verstrekte bijstand te innen. In dat kader past het dan ook niet om bij beroep de invordering op te schorten. De belanghebbende heeft de mogelijkheid om schorsende werking te vragen via een voorlopige voorziening bij de voorzieningenrechter van de rechtbank. De niet schorsende werking bij beroep voorkomt bovendien dat een belanghebbende willens en wetens het invorderingstraject kan frustreren.

Artikel 8

Voorkomen moet worden dat het college minder kan invorderen en derden crediteuren een deel van het voor beslag vatbare deel van het inkomen opeisen. In veel gevallen gaat het om concurrente crediteuren, terwijl het college preferent crediteur is. Uiteraard wordt de debiteur beschermd door de beslagvrije voet.

Artikel 9

De keuze om eerst de boete te laten aflossen heeft onder meer te maken met de kortere verjaringstermijn van de boete (vijf jaar in plaats van 20 jaar). De keuze is echter uiteindelijk aan de debiteur. Dit is wettelijk bepaald.

Artikel 10

In artikel 10 is de opsomming van de drie relevante wettelijke bepalingen in overeenstemming met elkaar gebracht.

Artikel 10a

Deze nieuwe algemene bepaling gaat in op de verrekening van de kosten die het college moet vergoeden aan iemand die een schuld aan het college heeft, tenzij er sprake is van dringende redenen. Het gaat bijvoorbeeld om aan het college opgelegde dwangsommen, door het college te vergoeden wettelijke rente maar ook over proces- of griffiekosten die het college aan belanghebbende moet betalen. Zo kan het college, als de proceskosten in verband met een bezwaarschriftprocedure of een gerechtelijke procedure op grond van het Besluit proceskosten bestuursrecht aan belanghebbende moeten worden betaald, en er nog een openstaande vordering op belanghebbende is, de proceskosten met die schuld verrekenen. Dit kan op grond van de artikelen 60a, vierde lid, van de Participatiewet, en 28, zevende lid, van de IOAW en 28, zevende lid, van de IOAZ, en volgens vaste rechtspraak van de CRvB in CRvB 13 juni 2022, ECLI:NL:CRVB:2022:1358 en CRvB 19 april 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:1396.

Artikel 11

Afhankelijk van de financiële en/of maatschappelijke situatie van belanghebbende kan er reden zijn om vaker een heronderzoek in te stellen. De afweging of en wanneer er een heronderzoek wordt ingesteld, wordt gemotiveerd door de medewerker gemaakt.

Artikel 12

De aanwezigheid van een dringende reden wordt beoordeeld op het moment van het opleggen van een boete (ex nunc), niet op het moment van de schending van de inlichtingenplicht (ex tunc). Dringende redenen worden volgens de jurisprudentie niet snel aangenomen. Het moet gaan om een acute noodsituatie.

Artikelen 13, 14 , 15, 16

De artikelen 61 tot en met 62i Participatiewet zijn zogeheten “kan”-bepalingen. Verhaal is een bevoegdheid van het college, geen verplichting. Dit laat onverlet dat het college ambtshalve gehouden is, bij toepassing van de uitvoeringsregels, rekening te houden met zijn afwijkingsbevoegdheid op grond van artikel 4:84 Awb en de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. De uitvoerende afdeling heeft beslisruimte in welke gevallen verhaalsacties worden genomen. Dit geldt niet alleen in nieuwe gevallen maar ook voor lopende verhaalsacties.

Artikel 17

Het college bepaalt of geheel of gedeeltelijk van verhaal kan worden afgezien als daarvoor, gelet op de omstandigheden van degene op wie verhaald wordt of degene die de bijstand ontvangt of heeft ontvangen, dringende redenen aanwezig zijn.

In het algemeen kan slechts sprake zijn van dringende redenen als bepaalde feiten ertoe nopen om af te zien van verhaal ter bescherming van de belanghebbende. Uit de aard van de zaak kan een dringende reden nooit financieel van aard zijn. Als de onderhoudsplichtige niet in staat is om bij te dragen in de bijstandskosten, is verhaal (tijdelijk) niet mogelijk wegens ontbreken van draagkracht. Een beslissing om af te zien van verhaal wordt door de medewerker gemotiveerd.

Artikel 18

De vaststelling van de hoogte van de verhaalsbijdrage geschiedt op basis van de tremanormen. Ook wordt rekening gehouden met de omstandigheden, die van belang zijn, als de rechter moet beslissen of en tot welk bedrag een alimentatie na echtscheiding of ontbinding van het huwelijk moeten worden toegekend.

Het college volgt een recente rechterlijke uitspraak, die in tegenspraak is afgegeven door de rechter. Er is immers een berekening gemaakt en dan dient de onderhoudsplichtige enige vorm van rechtszekerheid te hebben. Als er sprake is van alimentatie op basis van een onderlinge afspraak in, bijvoorbeeld, een echtscheidingsconvenant zonder tremaberekening, dan wordt deze niet gevolgd.

Artikel 19

Om pragmatische reden wordt ervoor gekozen om, indien een draagkrachtonderzoek niet mogelijk blijkt, de verhaalsbijdrage voor minderjarige kinderen forfaitair vast te stellen op € 250,00 per maand per kind. Indien de onderhoudsplichtige van mening is dat dit bedrag de draagkracht te boven gaat, dan kan op verzoek alsnog een draagkrachtonderzoek verrichten, zoals bedoeld in artikel 18, eerste lid.

Artikel 20

In dit artikel is de hoofdregel bepaald dat verhaal in rechte wordt toegepast, als degene op wie wordt verhaald de door de gemeente vastgestelde verhaalsbijdrage niet voldoet. Om doelmatigheidsredenen kan hiervan worden afgezien. De afweging of het verzoek om vaststelling in rechte enige kans van slagen heeft, wordt door de medewerker gemotiveerd gemaakt.

Artikel 21

Afhankelijk van de financiële en/of maatschappelijke situatie van belanghebbende kan er reden zijn om vaker een heronderzoek in te stellen. Zolang iemand het maximale bedrag volgens de geldende uitvoeringsregels voldoet, hoeft er geen heronderzoek vastgesteld te worden.