Gezamenlijke Beleidsnotitie Externe Veiligheid ODRU-gemeenten

2.2.1 Gemeentelijke infrastructuur

Beleidsuitgangspunt: We behouden, en actualiseren wanneer nodig, de aangewezen gemeentelijke routes voor het veilig vervoer van gevaarlijke stoffen. Deze routes krijgen daarbij veiligheidszones waarbinnen veiligheidsregels gelden.

De gemeente kan ervoor kiezen (op basis van art. 24 van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen) om vervoer van bepaalde gevaarlijke stoffen alleen over bepaalde gemeentelijke en/of provinciale wegen toe te staan, door deze aan te wijzen met een routeringsbesluit. Deze wegen moeten aansluiten op de aangewezen routes door buurgemeenten, aangewezen routes door de provincie en het landelijke Basisnet. Een vervoerder kan alleen afwijken van de aangewezen route via een ontheffing die de vervoerder moet aanvragen bij de gemeente. Bij het verlenen van een ontheffing om af te mogen wijken van deze route, wordt een alternatieve route aangewezen waarbij de gemeente de volgende voorwaarden kan hanteren:

• •

  De alternatieve route is zo kort mogelijk;

• •

  De alternatieve route loopt zo min mogelijk langs de bebouwde omgeving;

• •

  De alternatieve route loopt zoveel mogelijk over de aangewezen routes;

• •

  De alternatieve route moet geschikt zijn voor de transportmiddelen van de leverancier;

• •

  Vervoer over de alternatieve route mag geen gevaarlijke verkeerssituaties opleveren.

Momenteel hebben de meeste ODRU-gemeenten routes aangewezen voor het vervoer van gevaarlijke stoffen en deze vastgelegd op een routekaart3. Wanneer een gemeente geen routebesluit neemt mag het vervoer van gevaarlijke stoffen over alle gemeentelijke wegen plaatsvinden. In artikel 19 van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen is wel verplicht gesteld dat de bebouwde kommen van gemeenten worden vermeden, behalve wanneer dat redelijkerwijs niet mogelijk is.

Een gemeentelijke weg krijgt van rechtswege geen aandachtsgebieden, anders dan de Basisnetroutes van het Rijk. Een gemeente kan wel veiligheidszones, als alternatief voor aandachtsgebieden, hanteren en ervoor kiezen om binnen die zones nieuwe kwetsbare functies uit te sluiten of toe te staan, al dan niet onder voorwaarden (zie paragraaf 2.5).

• ➢

  De actualisatie van de gemeentelijke routekaarten en de besluitvorming over het eventueel hanteren van veiligheidszones en veiligheidsregels is als implementatiepunt opgenomen onder hoofdstuk 3.

2.2.2 Provinciale infrastructuur

Beleidsuitgangspunt: We zoeken de samenwerking met de provincie Utrecht op om het ‘provincie-dekkend gemeentelijk routenet voor gevaarlijke stoffen’ onder de Omgevingswet in stand te houden. Deze routes krijgen daarbij veiligheidszones waarbinnen veiligheidsregels gelden.

De provincie is (op basis van art. 23 van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen) verplicht om wegen aan te wijzen waarover het doorgaand vervoer moet plaatsvinden. Deze wegen moeten aansluiten op het Basisnet. Alleen als de provinciale routes zijn meegenomen in het routebesluit van de gemeenten dient er een ontheffing te worden aangevraagd als een leverancier hiervan wil afwijken (zie paragraaf 2.2.1).

De provincie Utrecht heeft reeds provinciale routes aangewezen (zie bijlage 6), die onderdeel zijn van het ‘provincie-dekkend gemeentelijk routenet voor gevaarlijke stoffen’. In haar ‘Omgevingswetprogramma Gezond & Veilig 2022-2025’ streeft de provincie in samenwerking met gemeenten naar het in stand houden van dit routenet om alle aangewezen routes goed op elkaar aan te laten sluiten en het vervoer van gevaarlijke stoffen door de bebouwde kom te beperken. Periodiek zal de provincie tellingen uitvoeren op provinciale wegen, zodat bekend is waar er risico’s bestaan en er eventueel passende maatregelen genomen kunnen worden.

Ook een provinciale weg krijgt van rechtswege geen aandachtsgebieden, anders dan de Basisnetroutes van het Rijk. Een gemeente kan bij provinciale routes wel veiligheidszones, als alternatief voor aandachtsgebieden, hanteren en ervoor kiezen om nieuwe kwetsbare functies uit te sluiten of toe te staan, al dan niet onder voorwaarden (zie paragraaf 2.5).

• ➢

  De samenwerking met de provincie Utrecht en de besluitvorming over het eventueel hanteren van veiligheidszones en veiligheidsregels is als implementatiepunt opgenomen onder hoofdstuk 3.

2.2.3 Rijksinfrastructuur (Basisnet)

Bestaand tracé

Beleidsuitgangspunt: We sluiten aan bij de lobby van de provincie Utrecht richting het Rijk indien het vervoer van gevaarlijke stoffen over het Basisnet een onacceptabel effect heeft op de veiligheidsrisico’s voor mensen in de omgeving.

Bij Basisnetroutes4 van het Rijk (zie bijlage 1 tot en met 3 van de Regeling Basisnet) hebben gemeenten en provincie geen sturingsmogelijkheden wat betreft vervoersbewegingen en kunnen zij de risico’s en daarmee de omvang van het plaatsgebonden risico of aandachtsgebieden niet beperken. De minister van Infrastructuur en Waterstaat is namelijk het bevoegd gezag. Een lobby richting het Rijk, eventueel samen met de provincie en andere gemeenten binnen die provincie, is een mogelijkheid als de risico’s van bestaande Basisnetroutes onacceptabel worden bevonden.

In haar ‘Omgevingswetprogramma Gezond & Veilig 2022-2025’ stuurt de provincie al aan op een stevige lobby bij het Rijk om het vervoer van gevaarlijke stoffen over spoor en water door en langs stedelijk gebied zoveel mogelijk te voorkomen. Het Basisnet functioneert momenteel niet optimaal. Op routes over het spoor waar niet of nauwelijks vervoer van gevaarlijke stoffen is toegestaan vindt te veel vervoer plaats en op routes waar wel gevaarlijke stoffen vervoerd mogen worden, wordt de capaciteit die deze routes bieden soms lang niet benut. De Provincie Utrecht is tevens lid van de Stuurgroep Basisnet met vertegenwoordigers van het Rijk, provincies, gemeenten en bedrijfsleven. De Provincie Utrecht streeft als lid van deze stuurgroep naar een toekomstbestendig net, met een beperking van externe veiligheidsrisico’s langs wegen en spoorwegen, waarbij de bestaande bouwopgave veilig gerealiseerd kan worden.

Alle Basisnetroutes krijgen van rechtswege een brand-, explosie- en gifwolkaandachtsgebied van respectievelijk 30 meter, 200 meter en 300 meter5. Gemeenten hebben binnen deze aandachtsgebieden de beleidsvrijheid om nieuwe kwetsbare functies uit te sluiten of toe te staan, al dan niet onder voorwaarden (zie paragraaf 2.5).

Nieuw tracé

Beleidsuitgangspunt: We maken gebruik van ons inspraak- en beroepsrecht binnen de projectprocedure indien de aanleg van een nieuw tracé met vervoer van gevaarlijke stoffen een onacceptabel effect heeft op de veiligheidsrisico’s voor mensen in de omgeving.

Indien er een procedure projectbesluit gaat lopen voor de aanleg van nieuwe (of de uitbreiding van bestaande) tracés (weg, water of spoor) waarover gevaarlijke stoffen vervoerd gaan worden in onze gemeente én dit een onacceptabel effect heeft op de veiligheidsrisico’s voor mensen in de omgeving, maken wij gebruik van ons inspraak- en beroepsrecht. Daarbij hanteren wij de beleidsuitgangspunten zoals geformuleerd in paragraaf 2.5).

2.4.1 Risicovolle stationaire activiteiten

Beleidsuitgangspunt: Wij zetten in op het zoveel mogelijk clusteren van risicovolle activiteiten op bedrijventerreinen, gescheiden van gebieden waar wordt gewoond, gewerkt (kantoren) of gerecreëerd. Daarbij stimuleren we ook het nemen van bronmaatregelen om het plaatsgebonden risico of het aandachtsgebied van de betreffende risicovolle activiteit zoveel mogelijk te beperken.

De gemeente kan in bepaalde gebieden de uitbreiding of nieuwvestiging van risicovolle stationaire activiteiten verbieden en daarmee de afstand tot gebieden met veel (zeer/beperkt) kwetsbare gebouwen en locaties regelen. Daarom zetten we in de eerste instantie in op het clusteren van risicovolle stationaire activiteiten op bedrijventerreinen, gescheiden van gebieden waar wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd. Daarbij hanteren we de uitgangspunten zoals genoemd in tabel 2-2.

Bij stationaire activiteiten (uitgezonderd de complexe bedrijven, zie paragraaf 2.4.2) heeft de gemeente, als bevoegd gezag zijnde, ook sturingsmogelijkheden wat betreft de risico’s. Bij vergunningverlening voor deze activiteiten kan zij de omvang van het plaatsgebonden risico of aandachtsgebieden beperken. Alle stationaire activiteiten die risico’s kennen op het gebied van externe veiligheid staan in bijlage VII t/m IX van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). De gemeente mag maatwerkregels (inhoudelijke regels, informatieplicht, meldingsplicht, vergunningplicht met beoordelingsregels) opnemen voor deze stationaire activiteiten, tenzij anders is bepaald.

Voor nieuwe risicovolle activiteiten die nog niet als milieubelastende activiteiten zijn aangewezen in het Besluit activiteiten leefomgeving kan het zinvol zijn maatwerkregels op te nemen. Te denken valt daarbij aan regels over initiatieven rondom de energietransitie, zoals energieopslagsystemen met lithium-ion batterijen. Deze energieopslagsystemen kunnen bij brand namelijk leiden tot rookwolken met giftige stoffen in de directe omgeving.

• ➢

  De besluitvorming over het wel of niet opnemen van maatwerkregels over nieuwe risicovolle activiteiten in het omgevingsplan is als implementatiepunt overgenomen in hoofdstuk 3.

Bij het opstellen van het omgevingsplan moet in ieder geval een besluit genomen worden over de zogenaamde ‘bruidsschat-onderwerpen’. In de ‘bruidsschat’ staan onderwerpen die met de invoering van de Omgevingswet niet meer op rijksniveau geregeld worden. De bijhorende rijksregels worden automatisch onderdeel van het tijdelijk omgevingsplan, wat gemeenten de tijd geeft om te bepalen of ze deze rijksregels willen overnemen, al dan niet met aanpassingen. Vanuit externe veiligheid gezien gaat het vooral om de vergunningplicht wat betreft LPG-tankstations en propaan- en propeentanks (zie bijlage B5.7).

• ➢

  De besluitvorming over het wel of niet overnemen van de bruidsschatregels in het omgevingsplan is als implementatiepunt overgenomen in hoofdstuk 3.

Tabel 2-2 Beleidsuitgangspunten voor risicovolle activiteiten per gebiedstype

In tabel 2-2 wordt er onderscheid gemaakt tussen lichte en zware risicovolle activiteiten, omdat niet elk bedrijventerrein hetzelfde is van aard en omvang. Dit onderscheid kan bijvoorbeeld worden gemaakt op basis van de risicovolle stationaire activiteiten in bijlage VII van het Besluit kwaliteit leefomgeving. Zo zouden bijvoorbeeld alle activiteiten met een vergunningplicht (activiteiten onder B en E in bijlage VII Bkl) als zwaar aangewezen kunnen worden en alle activiteiten zonder vergunningplicht (activiteiten onder A in bijlage VII Bkl) als licht.

• ➢

  De nadere uitwerking van dit onderscheid tussen lichte en zware risicovolle activiteiten op basis van bijlage VII van het Bkl is opgenomen als implementatiepunt in hoofdstuk 3. Daarbij moeten gemeenten ook bekijken op welke bedrijventerreinen ze wel/niet lichte en/of zware risicovolle activiteiten wil toestaan.

2.4.2 Risicovolle complexe bedrijven

Beleidsuitgangspunt: We maken gebruik van ons advies- en instemmingsrecht binnen de vergunningprocedure indien de aanvraag van een nieuw (of uitbreiding van een bestaand) complex bedrijf een onacceptabel effect heeft op de veiligheidsrisico’s voor mensen in de omgeving.

De gemeente kan in haar omgevingsplan complexe bedrijven uitsluiten op de locaties waar zij dat nodig acht (zie paragraaf 2.4.1). Als het gaat om complexe bedrijven6 is echter het college van Gedeputeerde Staten van de provincie het bevoegd gezag voor zowel de milieubelastende activiteit als voor de omgevingsplanactiviteit. Middels een afwijkingsprocedure voor een omgevingsplanactiviteit kan het complexe bedrijf alsnog toegestaan worden, indien het college van Gedeputeerde Staten ervoor kiest om de vergunning te verlenen. De gemeente kan in dat geval gebruik maken van haar recht van advies en recht van instemming.

In haar ‘Omgevingswetprogramma Gezond & Veilig 2022-2025’ stuurt de provincie al aan op het ruimtelijk scheiden van Seveso-inrichtingen (aangewezen als complex bedrijf) en kwetsbare functies. Daarnaast zet ze in op een goede naleving van de externe veiligheidsregelgeving door adequate vergunningverlening, toezicht en handhaving. Indien er een vergunningprocedure gaat lopen voor de realisatie van nieuwe (of de uitbreiding van bestaande) complexe bedrijven in onze gemeente én dit (ondanks de uitspraken van de provincie in haar Omgevingswetprogramma) een onacceptabel effect heeft op de veiligheidsrisico’s voor mensen in de omgeving, maken wij gebruik van ons inspraak- en beroepsrecht. Daarbij hanteren wij de beleidsuitgangspunten zoals geformuleerd in paragraaf 2.4 en 2.5.

Risicogebied rondom chemische clusters

De gemeenteraad kan een risicogebied externe veiligheid in het omgevingsplan aanwijzen. Risicogebieden externe veiligheid zijn bedoeld om extra ruimte te kunnen geven aan bepaalde bedrijven met verhoogde externe veiligheidsrisico’s, zoals Seveso-inrichtingen en stuwadoorsbedrijven. Voorheen was dit onderwerp geregeld in het Besluit externe veiligheid inrichtingen in de vorm van de zogenoemde ‘veiligheidscontour’. De bundeling van bedrijven met verhoogde externe veiligheidsrisico’s op een specifiek daarvoor ingericht bedrijventerrein kan om bedrijfseconomische redenen wenselijk zijn. Door bundeling kan de veiligheid buiten het gebied ook toenemen.

Binnen het werkgebied van de ODRU zijn er op dit moment geen gemeenten waar industrieterreinen zijn gevestigd met een ‘veiligheidscontour’. In verband met de wens om beleidsneutraal over te gaan, maken we met de komst van de Omgevingswet vooralsnog dan ook geen gebruik van de mogelijkheid om een ‘risicogebied externe veiligheid’ aan te wijzen.

2.5.1 Kwetsbare functies nabij risicovolle activiteiten

Beleidsuitgangspunt: We houden voldoende afstand aan tussen activiteiten met gevaarlijke stoffen en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen (wonen, werken en recreëren), en nemen toereikende veiligheidsmaatregelen indien dit niet mogelijk is.

De meeste veiligheidswinst wordt behaald door het scheiden van activiteiten met gevaarlijke stoffen en ruimtelijke ontwikkelingen als wonen, werken en recreëren. Daarom zetten we in eerste instantie in op het uitsluiten van (zeer/beperkt) kwetsbare gebouwen en locaties binnen de plaatsgebonden risicocontour en bepaalde aandachtsgebieden. We hanteren hiervoor de uitgangspunten die genoemd zijn in tabel 2-4 tot en met 2-6. De motivatie voor de manier waarop tabel 2-4 tot en met 2-6 is ingevuld is als volgt:

Plaatsgebonden risicocontour 10-6

Het uitsluiten van (zeer/beperkt) kwetsbare gebouwen en locaties binnen de plaatsgebonden risicocontour 10-6 is verplicht vanuit de Rijksregels. Dit nemen we over in ons beleid. Voor beperkt kwetsbare gebouwen en locaties binnen de plaatsgebonden risicocontour 10-6 heeft de gemeente beleidsvrijheid. Deze beleidsvrijheid had de gemeente onder het oude omgevingsrecht ook. Tijdens de werksessies is de wens geuit om daarin beleidsneutraal over te gaan. Met een GIS-analyse is in beeld gebracht in hoeverre beperkt kwetsbare functies momenteel in deze contour liggen en dus in het verleden zijn toegestaan. Uit deze analyse blijkt dat een noemenswaardige hoeveelheid van deze functies in de desbetreffende contour ligt. Binnen deze contour is de kans echter groot, op een dergelijke kleine afstand van de bron, dat personen komen te overlijden bij een ongeval met gevaarlijke stoffen. Daarom kiezen we ervoor om beperkt kwetsbare gebouwen en locaties in de eerste instantie niet toe te staan binnen de plaatsgebonden risicocontour 10-6. Hiervan kan in individuele gevallen gemotiveerd afgeweken worden, indien wordt voldaan aan de genoemde voorwaarden in paragraaf 2.5.2.

Zeer kwetsbare gebouwen

De categorie zeer kwetsbare gebouwen is een nieuwe categorie, waarvan de wetgever heeft aangegeven dat deze extra bescherming behoeven. Het uitgangspunt is dat we deze niet toestaan binnen alle aandachtsgebieden (al dan niet met afwijkingsmogelijkheid). Daar waar afwijkingsmogelijkheden worden geboden, gelden er strenge toelatingsprincipes. Voor de overige gebouwen en locaties hanteren we vaak minder strenge uitgangspunten.

Brandaandachtsgebied algemeen

Binnen het brandaandachtsgebied sluiten we, naast de zeer kwetsbare gebouwen, in principe alle kwetsbare gebouwen en locaties uit (al dan niet met afwijkingsmogelijkheid). Daarmee voorkomen we dat personen aanwezig in deze gebouwen of op deze locaties worden blootgesteld aan de dodelijke effecten van brand (als gevolg van de betreffende risicobron) in deze gebieden. Het brandaandachtsgebied reikt over het algemeen tot enkele tientallen meters van de risicobron. Het ruimtebeslag van deze zone is daarmee relatief beperkt. Dit rechtvaardigt een strikt zoneringsbeleid, waarbinnen kwetsbare gebouwen en locaties worden uitgesloten. Het realiseren van beperkt kwetsbare gebouwen en locaties binnen het brandaandachtsgebied vinden we toelaatbaar onder bepaalde voorwaarden (zie paragraaf 2.5.2). Op deze locaties is het aantal aanwezige personen beperkt, of is de tijd dat zij aanwezig zijn beperkt, waardoor de kans dat er een groot aantal slachtoffers valt bij een ongeval met de risicobron ook beperkt is.

Brandaandachtsgebied van buisleidingen

Binnen het brandaandachtsgebied van buisleidingen hanteren we een genuanceerder beleid. De omvang van dit brandaandachtsgebied is afhankelijk van de druk en de diameter van de buisleiding en kan honderden meters groot zijn. De kans op een ongeval bij een buisleiding is echter vele malen kleiner dan bij stationaire activiteiten en op basisnetroutes, aangezien de buisleiding beschermd ligt in de ondergrond. Het uitsluiten van alle kwetsbare gebouwen en locaties binnen deze brandaandachtsgebieden zal een grote impact hebben op de beschikbare ontwikkelruimte, terwijl deze ruimte wel nodig is voor onder andere de woningbouwopgave. Voor buisleidingen maken we daarom een onderscheid in het gebied waar de effecten zodanig zijn dat 100% van de aanwezigen komt te overlijden, en het gebied waar dit percentage tussen de 1 en 99% ligt.

• •

  In het gebied waar 100% van de aanwezigen komt te overlijden is de warmtestraling zo hevig, dat het haast niet mogelijk is afdoende beschermende maatregelen te treffen. In dat gebied sluiten we daarom, naast de zeer kwetsbare gebouwen, ook de kwetsbare gebouwen en locaties uit (al dan niet met afwijkingsmogelijkheid). Beperkt kwetsbare gebouwen en locaties laten we onder voorwaarden wel toe, omdat een beperkt aantal personen aanwezig is en dit vaak van korte duur is.

• •

  In het gebied waar de letaliteit tussen de 1% en 99% ligt zijn wel maatregelen te treffen die voldoende bescherming bieden. In dit gebied laten we (beperkt) kwetsbare gebouwen en locaties toe onder de in paragraaf 2.5.2 geformuleerde voorwaarden.

Explosieaandachtsgebied

Binnen het explosieaandachtsgebied is het afhankelijk van de afstand tot de bron of er maatregelen getroffen kunnen worden, die effectieve bescherming kunnen bieden. Hoe groter de afstand tot de bron, hoe meer mogelijkheden er zijn om beschermende maatregelen te treffen en hoe kosten-effectiever die maatregelen zullen zijn. Explosieaandachtsgebieden reiken over het algemeen tot afstanden in de ordegrootte van honderden meters. Vanwege het grote ruimtebeslag en de mogelijkheid tot het treffen van beschermende maatregelen staan we binnen de explosieaandachtsgebieden beperkt kwetsbare gebouwen en locaties toe, onder de voorwaarde dat er voldoende beschermende maatregelen kunnen worden getroffen. De (zeer) kwetsbare gebouwen en locaties (waar verminderd zelfredzame personen verblijven of grote groepen personen voor langere tijd verblijven) zijn niet toegestaan (al dan niet met afwijkingsmogelijkheid) binnen de explosieaandachtsgebieden.

Gifwolkaandachtsgebied

Binnen het gifwolkaandachtsgebied zijn aanwezigen in nieuwe gebouwen in principe voldoende beschermd. Nieuwe gebouwen moeten vanuit het Besluit bouwwerken leefomgeving namelijk voldoende geïsoleerd en ‘lekdicht’ zijn. Ook moet de mechanische ventilatievoorziening bij een externe calamiteit handmatig kunnen worden uitgeschakeld. Het handelingsperspectief dat vanuit de overheid gecommuniceerd wordt bij incidenten waarbij giftige stoffen vrijkomen is om de centrale ventilatie af te schakelen en ramen en deuren te sluiten. Aanwezigen die deze instructie op kunnen volgen zijn daarmee voldoende beschermd. De zeer kwetsbare gebouwen worden (zoals eerder al is aangegeven) niet toegestaan binnen een gifwolkaandachtsgebied (tenzij), omdat niet zeker is of zij in staat zijn het gegeven handelingsperspectief tijdig uit kunnen voeren. De (beperkt) kwetsbare locaties worden alleen toegestaan onder voorwaarden. Het is namelijk niet zeker of mensen op buitenlocaties voldoende mogelijkheden hebben om veilig te schuilen bij een incident met giftige stoffen.

Tabel 2‑4 Ruimtegebruik nabij transportroutes (weg, water en spoor)

Tabel 2‑5 Ruimtegebruik nabij buisleidingen

Tabel 2‑6 Ruimtegebruik nabij stationaire activiteiten

Tabel 2‑7 Ruimtegebruik op bedrijventerreinen

2.5.2 Afwegingskader ruimtegebruik nabij activiteiten met gevaarlijke stoffen

Het afwegingskader is van toepassing op de volgende procedures:

• •

  Wijziging van het omgevingsplan;

• •

  Aanvraag omgevingsvergunning voor een binnenplanse omgevingsplanactiviteit (opa);

• •

  Aanvraag omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (bopa).

Voor elke situatie waarbij in de uitgangspunten onder paragraaf 2.5.1 is opgenomen dat deze wel of niet is toegestaan ‘tenzij’ of ‘mits’, geldt de toepassingsplicht van het afwegingskader in tabel 2-7. Dit afwegingskader wordt voor een ruimtelijke ontwikkeling doorlopen per aandachtsgebied.

Tabel 2‑7 Afwegingskader ruimtegebruik nabij risicovolle activiteiten

3.2.1 Toestaan/uitsluiten van risicovolle activiteiten op bepaalde locaties

Zoals is aangegeven in paragraaf 2.4 is het voorgestelde beleidsuitgangspunt om risicovolle activiteiten te clusteren op bedrijventerreinen, gescheiden van gebieden waar wordt gewoond, gewerkt en gerecreëerd.

Binnen het clusteringsprincipe maken we onderscheid tussen vier gebiedstypen:

• •

  Bedrijventerrein voor zware risicovolle activiteiten;

• •

  Bedrijventerrein voor lichte risicovolle activiteiten;

• •

  Bedrijventerrein zonder risicovolle activiteiten;

• •

  Woon-, werk- en recreatiegebieden en landelijk gebied.

Op basis van de risicovolle milieubelastende activiteiten in bijlage VII van het Besluit kwaliteit leefomgeving kan onderscheid gemaakt worden tussen lichte en zware risicovolle activiteiten. Zo zouden bijvoorbeeld alle activiteiten met een vergunningplicht (activiteiten onder B en E in bijlage VII Bkl) als zwaar aangewezen kunnen worden en alle activiteiten zonder vergunningplicht (activiteiten onder A en D in bijlage VII Bkl) als licht. Gemeenten moeten deze indeling dan nog vertalen naar het omgevingsplan, door bepaalde activiteiten op bepaalde locaties toe te laten, uit te sluiten of toe te laten onder voorwaarden. Tabel 2-2 (in paragraaf 2.4) geeft een opzet voor hoe de beleidsuitgangspunten in het omgevingsplan vertaald zouden kunnen worden.

Het is aan te raden het voorgestelde onderscheid tussen lichte en zware risicovolle activiteiten nog te vergelijken met de huidige indeling op bedrijventerreinen om te toetsen of een dergelijk onderscheid in de praktijk ook werkbaar en wenselijk is.

3.2.2 Toestaan/uitsluiten kwetsbare gebouwen en locaties binnen aandachtsgebieden

In paragraaf 2.5 zijn de beleidsuitgangspunten geformuleerd voor ruimtegebruik nabij risicovolle activiteiten. Deze uitgangspunten zijn verder uitgewerkt in de tabellen 2-4 tot en met 2-7. Deze tabellen kan de gemeente gebruiken als onderlegger voor de vertaling naar regels in het omgevingsplan.

3.2.3 Niet aanwijzen voorschriftengebieden in het aandachtsgebied

De gemeente hoeft in de eerste instantie geen voorschriftengebied aan te wijzen in een aandachtsgebied (zie voor meer informatie bijlage B4.5). Het advies van de ODRU is om dat voorlopig ook niet te doen. In de beleidsuitgangspunten uit paragraaf 2.5 worden alle zeer kwetsbare gebouwen uitgesloten in alle aandachtsgebieden. Afhankelijk van de initiatieven die komen gaan, kan het zijn dat er alsnog eerst voorschriftengebieden aangewezen moeten worden. Dat kan in de periode van het tijdelijke omgevingsplan nog via een buitenplanse omgevingsplan activiteit.

3.2.4 Inventariseren toegelaten zeer kwetsbare gebouwen binnen aandachtsgebieden

Ter voorbereiding op het opstellen van het omgevingsplan is het belangrijk te inventariseren op welke locaties in het tijdelijke omgevingsplan zeer kwetsbare gebouwen zijn toegelaten binnen brand- en explosieaandachtsgebieden. Hiervoor kan de GIS-analyse die door de ODRU is gemaakt als hulpmiddel dienen. Bij het opstellen van het omgevingsplan kan dan voor deze locaties een voorschriftengebied worden aangewezen.

3.2.5 Niet aanwijzen attentiegebied naast het aandachtsgebied

Mensen op buitenlocaties zijn niet beschermd door een gebouw en worden daarom blootgesteld aan meer warmtestraling, overdruk en hogere concentraties giftige stoffen. Daardoor kunnen ook buiten aandachtsgebieden nog dodelijke slachtoffers vallen bij buitenlocaties zoals evenementen-, sport- en recreatieterreinen. Om ook mensen op buitenlocaties, buiten aandachtsgebieden, voldoende veiligheid te bieden kunnen attentiegebieden worden aangewezen (zie bijlage 5). Attentiegebieden zijn vooralsnog niet in de Omgevingswet opgenomen en daarom ligt er geen wettelijke verplichting om attentiegebieden in visies, programma’s en plannen op te nemen. Het advies van de ODRU is om dat vooralsnog ook niet in algemene zin te doen. Mochten er specifieke locaties zijn, waar de gemeente extra bescherming noodzakelijk acht, dan kan de handleiding Handleiding Omgevingsveiligheid Mensen op Buitenlocaties van Brandweer Nederland worden gebruikt om invulling te geven aan het afwegingskader.

3.2.6 Aanwijzen veiligheidszones rondom gemeentelijke/provinciale weg

Onder het oude omgevingsrecht werd binnen bepaalde zones (destijds invloedsgebied genoemd) de hoogte van het groepsrisico verantwoord. Onder de Omgevingswet werken we niet meer met invloedsgebieden, maar met aandachtsgebieden (zie uitleg bijlage 5, paragraaf B5.4). Binnen deze aandachtsgebieden moet nog steeds een bepaalde vorm van verantwoording van het groepsrisico plaatsvinden (conform art. 5.15 Bkl). Onder de Omgevingswet krijgen de Basisnetroutes van het Rijk van rechtswege aandachtsgebieden. Dit geldt niet voor gemeentelijke/provinciale routes waarover gevaarlijke stoffen worden vervoerd.

Om beleidsneutraal over te gaan is het aan te raden in het omgevingsplan veiligheidszones aan te wijzen rondom de provinciale en gemeentelijke routes voor vervoer van gevaarlijke stoffen. ODRU adviseert om voor deze routes dezelfde afstanden aan te houden als de aandachtsgebieden die gelden voor de Basisnetroutes, dus 30 meter voor brand en 200 meter voor explosie. Over gemeentelijke/provinciale wegen worden haast geen giftige stoffen vervoerd, dus het aanwijzen van een gifwolkveiligheidszone is niet nodig. Ook adviseert ODRU om voor nieuwe ontwikkelingen binnen deze veiligheidszones paragraaf 2.5 toe te passen.

3.2.7 Opnemen van maatwerkregels

Onder de Omgevingswet zijn er ook activiteiten die door het Rijk niet (meer) als MBA worden aangewezen en waarvoor er dus ook geen rijksregels gelden. Dat geldt bijvoorbeeld voor alle zaken die genoemd staan in de bruidsschat. Voor deze MBA’s mag de gemeente regels (meldingsplicht, vergunningsplicht, inhoudelijke regels, beoordelingsregels) opnemen in haar omgevingsplan. Tenzij anders bepaald, kan de gemeente óók voor MBA’s die wel door het Rijk zijn aangewezen afwijken van de rijksregels. Dit kan dan met een maatwerkregel in het omgevingsplan of met een maatwerkvoorschrift in de omgevingsvergunning. In sommige gevallen is afwijken van de rijksregels echter verboden.

In bijlage 5 (paragraaf B5.7) is aangegeven welke bruidsschatregels relevant zijn voor de externe veiligheid. Gemeenten kunnen de regels die opgenomen zijn in de bruidsschat schrappen of, eventueel na aanpassing, behouden en overzetten naar het nieuwe deel van het omgevingsplan. De veiligheidsregio Utrecht heeft een handreiking bruidsschatregels opgesteld, die gemeenten kunnen hanteren bij het overzetten van de bruidsschatregels naar het omgevingsplan. ODRU adviseert gemeenten om deze handreiking als richtsnoer te gebruiken bij de overzetting van de bruidsschatregels naar het omgevingsplan. Hiermee wordt een beleidsneutrale overgang gewaarborgd.

Voor overige activiteiten die (nog) niet als milieubelastende activiteit zijn aangewezen, maar die wel veiligheidsconsequenties kunnen hebben (denk in het kader van de energietransitie bijvoorbeeld aan energie-opslagsystemen) kunnen gemeenten overwegen regels in het omgevingsplan op te nemen. Hoewel het niet beleidsneutraal is om regels over deze nieuwe onderwerpen op te nemen, ligt hier wel een kans voor gemeenten om regie te nemen op nieuwe ontwikkelingen en zo veiligheidsproblemen in de toekomst te voorkomen.

3.3.1 Bijhouden Register Externe Veiligheid

Met de komst van de Omgevingswet wordt ook het Register Externe Veiligheidsrisico’s (REV) geïntroduceerd. Het REV is een centrale database waarin alle milieubelastende activiteiten met een extern veiligheidsrisico worden bijgehouden. Denk hierbij aan de risico's rondom de opslag, het transport en het gebruik van gevaarlijke stoffen. Naast de risico’s bevat het REV ook informatie over de kwetsbaarheid van gebouwen en locaties.

Het REV is in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gebouwd.

Het Ministerie vult en onderhoudt samen met bronhouders. Voor milieubelastende activiteiten en gebouwen en locaties waarvoor de gemeente het bevoegd gezag is, is de gemeente ook de officiële bronhouder. In de regionale samenwerkingsafspraken moeten nog concrete werkafspraken gemaakt worden tussen de gemeenten en de ODRU over wie de gegevens over de milieubelastende activiteiten verwerkt in het REV (en hoe dit proces verloopt).

Voor de kwetsbare gebouwen en locaties is de gemeente aan zet. Hierover hebben de gemeenten op 23 oktober 2023 een brief ontvangen van het REV Programmateam van Rijkswaterstaat (kenmerk RWS-2023/0921001). In deze brief is aangegeven dat gemeenten de volgende acties moeten ondernemen:

• 1.

  Aanwijzen van een beheerder REV-Kwetsbare gebouwen en locaties

• 2.

  Aanvragen e-herkenning

• 3.

  Aanvragen REV account

• 4.

  Data controleren

• 5.

  Beheervariant kiezen

3.3.2 Invulling geven aan nadere categorisering kwetsbare gebouwen en locaties

Zoals in bijlage 5 (paragraaf B5.2) is aangegeven, is de lijst met kwetsbare gebouwen en locaties uit bijlage VI van het Bkl niet limitatief. Om meer duidelijkheid te scheppen kan een gemeente ervoor kiezen om deze categorieën verder aan te scherpen. Een gemeente kan ook andere niet-genoemde gebouwen en locaties een vergelijkbare bescherming bieden. Daarnaast kan ze categorieën meer bescherming bieden, door bijvoorbeeld sommige kwetsbare gebouwen als zeer kwetsbaar te behandelen. Het uitgangspunt van deze beleidsnotitie is om aan te sluiten bij de beschreven categorieën in bijlage VI van het Bkl. Gemeenten die een nadere aanscherping van deze indeling willen hanteren kunnen dit zelf nog nader verkennen en invullen.

3.3.3 Aanwijzing route gevaarlijke stoffen actualiseren

Zoals aangegeven in paragraaf 3.1.1 adviseert ODRU om veiligheidszones aan te wijzen rondom de gemeentelijke en provinciale routes voor vervoer van gevaarlijke stoffen. Voorafgaand aan deze aanwijzing is het zinvol om nog een keer kritisch te kijken naar de aangewezen routes. Wellicht zijn er ontwikkelingen (nieuwe industrieterreinen of nieuwe woningbouwlocaties) in de gemeente geweest, waardoor deze routes niet meer logisch zijn en er andere routes aangewezen zouden moeten worden. Het in opdracht van de Provincie Utrecht in 2020 uitgevoerde monitoringsonderzoek naar het vervoer van gevaarlijke stoffen over de provinciale wegen kan daarbij als input gebruikt worden, mogelijk aangevuld met eigen informatie van de afdeling Verkeer van de gemeente.

3.3.4 Intrekken huidig beleid externe veiligheid

Een aantal gemeenten heeft in 2011 beleid op het gebied van externe veiligheid vastgesteld in het document ‘Omgevingsvisie externe veiligheid regio Noord-West Utrecht. Zodra het nieuwe beleid verankerd is (bijvoorbeeld in de omgevingsvisie, het omgevingsplan een (beleids)programma of een aparte beleidsnota met beleidsregels) zal de gemeente het tot dan toe geldende beleid actief in moeten trekken.