Besluit van de burgemeester van Waalwijk tot vaststelling van beleidsregels voor de uitvoering van artikel 13b van de Opiumwet (Damoclesbeleid Waalwijk 2024)

1. Inleiding

Gemeente Waalwijk acht het wenselijk om actuele beleidsregels te hanteren die als doel hebben om het woon- en leefklimaat te beschermen door actief te handhaven op overtredingen die de openbare orde schaden. In dit kader worden de criminele handelingen die gepaard gaan met de productie en handel van drugs door de gemeente gezien als dusdanig belastend en ontwrichtend voor haar inwoners en omgeving dat er maatregelen worden genomen om deze overtredingen te voorkomen en te beëindigen. De tientallen sluitingen van woningen en lokalen in de afgelopen jaren geven blijk van de noodzaak om de adequate continuering van dit beleid te bewerkstelligen.

De toepassing van artikel 13b Opiumwet heeft onder andere tot doel de betrokkenheid van panden bij de productie van en handel in verdovende middelen tegen te gaan, de openbare orde en veiligheid, het woon- en leefklimaat en verstoorde structuren in de samenleving te herstellen en duurzaam tegen nieuwe overtredingen te beschermen, en de bekendheid van panden in het drugscircuit weg te nemen zodat de loop van personen uit het criminele circuit wordt doorbroken. Door een zichtbare toepassing van de bevoegdheid van artikel 13b Opiumwet laat de burgemeester ook zien dat hij staat voor de handhaving van de openbare orde, de bescherming van het woon- en leefklimaat en ondernemersklimaat, en de bescherming van de veiligheid van omwonenden en derden.

Het landelijke tweesporenbeleid, waarvan in dit document bestuursrechtelijke regels staan opgesteld, is enerzijds gericht op het strafrechtelijk sanctioneren van personen die zich schuldig maken aan illegale drugshandel en voorbereidingshandelingen. Omdat hiermee niet per definitie het beëindigen of voorkomen van herhaling wordt bereikt, richt gemeente Waalwijk zich anderzijds op bestuursrechtelijke sancties. Deze gezamenlijke aanpak zorgt voor een breder omvattende bestrijding van drugscriminaliteit in deze regio.

2. Juridisch kader/bevoegdheid

Voor de bestuursrechtelijke handhaving van de verboden in de zin van artikel 2 (verbod op aanwezigheid van harddrugs, Lijst I), artikel 3 (verbod op aanwezigheid van softdrugs, Lijst II) en artikel 10a lid 1 onder drie en artikel 11a Opiumwet (voorbereidingshandelingen) is in die wet het artikel 13b opgenomen. 1  

De burgemeester gebruikt de bevoegdheid om handhavend op te treden op grond van artikel 13b van de Opiumwet wanneer in of vanuit woningen of lokalen dan wel in of bij woningen of zodanige lokalen behorende erven voorbereidingshandelingen worden gepleegd c.q. voorwerpen en/of stoffen die hiertoe dienen voorhanden zijn en/of drugshandel plaatsvindt, dan wel middelen hiertoe aanwezig zijn.

Artikel 13b Opiumwet luidt als volgt:

• 1.

  De burgemeester is bevoegd tot oplegging van een last onder bestuursdwang indien in een woning of lokaal of op een daarbij behorend erf:

  • a.

    een middel als bedoeld in lijst I of II dan wel aangewezen krachtens artikel 3a, vijfde lid, wordt verkocht, afgeleverd of verstrekt dan wel daartoe aanwezig is;

  • b.

    een voorwerp of stof als bedoeld in artikel 10a, eerste lid, onder 3°, of artikel 11a voorhanden is.

• 2.

  Het eerste lid is niet van toepassing indien woningen, lokalen of erven als bedoeld in het eerste lid, gebruikt worden ter uitoefening van de artsenijbereidkunst, de geneeskunst, de tandheelkunst of de diergeneeskunde door onderscheidenlijk apothekers, artsen, tandartsen of dierenartsen.

Eveneens is de ‘Aanwijzing Opiumwet’ van het College van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie d.d. 27 februari 2015 van kracht (inwerking getreden per 1 maart 2015; Staatscourant 2015, nr. 5391) waarop het beleid is afgestemd.

3. Damoclesbeleid (Handhavingsbeleid artikel 13b Opiumwet)

Deze beleidsregels zien toe op:

• -

  De bevoegdheid tot het sluiten van woningen of lokalen en daarbij behorende erven door de burgemeester indien daar in dan wel daarop een middel als bedoeld in lijst I of II of een middel dat vooruitlopend op plaatsing op lijst I en II is aangewezen in een ministeriële regeling wordt verkocht, afgeleverd of verstrekt dan wel daartoe aanwezig is.

• -

  De bevoegdheid tot het sluiten van woningen of lokalen en daarbij behorende erven door de burgemeester indien daar in dan wel daar op voorwerpen of stoffen aanwezig zijn die bestemd zijn voor onder meer het telen, bereiden of verhandelen van drugs en welke handelingen strafbaar zijn gesteld.

• -

  De bevoegdheid tot het sluiten van coffeeshops door de burgemeester indien de gedoogcriteria overtreden worden.

De bevoegdheid van artikel 13b Opiumwet is in beginsel gericht op het pand en is niet gericht tegen de eigenaar c.q. gebruiker. Het betreft namelijk geen punitieve sanctie maar een herstelmaatregel. De bevoegdheid van artikel 13b Opiumwet strekt ertoe de geconstateerde overtreding van de Opiumwet in het pand te beëindigen en te voorkomen. Bestuursdwang op grond van lid 1 van artikel 13b Opiumwet is in de praktijk een tijdelijke sluiting van het pand.

Concreet beogen de beleidsregels uit dit document het bereiken van de volgende doelstellingen:

• -

  Het bestrijden van illegale drugshandel vanuit woningen, lokalen en daarbij behorende erven;

• -

  De bekendheid van het pand als drugspand in het drugscircuit te doorbreken en te verhinderen dat het pand (weer) wordt gebruikt ten behoeve van het drugscircuit en de georganiseerde drugshandel;

• -

  Een duidelijk en zichtbaar signaal af te geven dat de handel in en productie van drugs niet wordt getolereerd en dat daartegen wordt opgetreden;

• -

  Het beschermen van het woon- en leefklimaat in en rond het pand waarbij de bescherming van mens en milieu wordt gewaarborgd;

• -

  de openbare orde, veiligheid en/of gezondheid te herstellen en rust terug te brengen in de directe omgeving van het pand.

4. Uitgangspunt bestuursdwang

In voorkomende gevallen wordt ervoor gekozen om (een last onder) bestuursdwang (sluiting van het pand (artikel 5:24 Awb)) op te leggen in plaats van een last onder dwangsom. De sluiting van het pand waarin de overtreding is begaan is namelijk de meest effectieve manier om de hiervoor genoemde doelstellingen te bereiken. Met een last onder dwangsom wordt de relatie tussen het pand, het criminele circuit en de handel niet in dezelfde mate doorbroken als bij een sluiting en wordt ook problematiek met betrekking tot de openbare orde rondom het pand in mindere mate voorkomen en/of hersteld.

4.1. Spoedeisende bestuursdwang

Als zich een spoedeisende situatie voordoet kan ervoor gekozen worden om bestuursdwang toe te passen zonder voorafgaande last (artikel 5:31 Awb). In het geval dat de drugshandel de openbare orde in zeer ernstige mate verstoort, wordt een sluiting middels de toepassing van spoedeisende bestuursdwang gerechtvaardigd geacht. Dit kan ook het geval zijn wanneer in een situatie direct moet worden ingegrepen, zoals wanneer er acuut gevaar dreigt voor mens of milieu. Een combinatie van meerdere lichtere factoren kan ook bijdragen aan de rechtvaardiging om spoedeisend te sluiten. In spoedeisende gevallen zal geen begunstigingstermijn worden afgegeven en wordt niet direct schriftelijk het bestuursdwangbesluit bekend gemaakt. De eigenaar/gebruiker krijgt nog wel de mogelijkheid om persoonlijke eigendommen uit het pand en daarbij behorende erven te halen. De toepassing van spoedeisende bestuursdwang wordt na de sluiting vervolgens zo spoedig mogelijk schriftelijk bekendgemaakt aan de overtreder en de rechthebbenden (artikel 5:31, tweede lid, Awb).

Voorbeelden van een spoedeisende situatie (niet-limitatief) zijn onder andere wanneer:

• -

  sprake is van een zeer ernstige overtreding, bijvoorbeeld gelet op de hoeveelheid drugs;

• -

  er vuur-, steekwapens of explosieven in het pand aangetroffen worden;

• -

  er sprake is van verkoop aan een minderjarige;

• -

  bezit van harddrugs door minderjarige in het pand;

• -

  het gebruik van het pand te relateren is aan ernstige geweldsdelicten of ernstige incidenten waarbij de openbare orde in het geding is;

• -

  het pand is (nagenoeg) geheel in gebruik ten behoeve van de productie van en/of handel in verdovende middelen;

• -

  er sprake is van een gevaarlijke situatie op grond van het Besluit bouwwerken leefomgeving, brand- en/of ontploffingsgevaar, of de situatie in een pand is anderzijds gevaarlijk met het oog op de gezondheid en veiligheid van personen.

5. Reikwijdte

5.1. Drugshandel

Bij de beoordeling of (een last onder) bestuursdwang wordt toegepast, moet in ieder geval sprake zijn van de aanwezigheid van een middel2 . Tevens wordt waar in dit beleid gesproken wordt over drugshandel, evengoed bedoeld het daartoe aanwezig hebben van verdovende middelen. Hiermee wordt in deze beleidsregels opvolging gegeven aan de ‘Aanwijzing Opiumwet’, welke maatgevend is voor de beoordeling van wel of geen overtreding van artikel 13b Opiumwet.

In geval van een hoeveelheid van meer dan 5 hennepstekjes of planten wordt aangenomen dat er sprake is van beroeps- en bedrijfsmatige hennepteelt. Er is dus geen sprake van een geringe hoeveelheid voor eigen gebruik. Voor softdrugs wordt een hoeveelheid van meer dan 5 gram gezien als handelshoeveelheid. In geval van harddrugs geldt ditzelfde voor hoeveelheden groter dan 0,5 gram. In geval harddrugs zich niet laat uitdrukken in grammen dan gelden de hoeveelheden die een gebruikershoeveelheid overstijgen (bijvoorbeeld hoeveelheden groter dan 1 XTC pil en groter dan 5 ml GHB)3 .

De verboden van de Opiumwet gelden niet alleen voor middelen als genoemd in lijst I en II, maar ook voor middelen die vooruitlopend op plaatsing op lijst I of II, zijn aangewezen bij regeling van Onze Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport krachtens artikel 3a, vijfde lid, van de Opiumwet.

5.1.1. Lachgas

Sinds 1 januari 2023 is Lachgas (distikstofmonoxide) toegevoegd aan lijst II van de Opiumwet. Het is vanaf 1 januari 2023 verboden om lachgas voor recreatief gebruik binnen Nederland te vervoeren, te verkopen, te produceren of in bezit te hebben. Uitzondering op het verbod wordt gemaakt indien betrokkene in het bezit is van een ontheffing voor het verrichten van handelingen met lachgas op grond van artikel 6 en artikel 8 van de Opiumwet. Om te bepalen of er sprake is van een handelsvoorraad lachgas wordt gekeken naar de criteria uit de Nota van Toelichting op het lachgasbesluit. De Nota van Toelichting inzake de wijziging van lijst II van de Opiumwet geeft omstandigheden en criteria weer wanneer lachgas bestemd is voor legale doeleinden. De norm voor legaal thuisgebruik4 is in de Nota van Toelichting gesteld op het bezit van niet meer dan 10 ampullen.

5.2. Voorbereidingshandelingen

Van voorbereidingshandelingen is sprake als in een woning of lokaal of op een erf voorwerpen of stoffen aanwezig zijn die bestemd zijn voor onder meer het telen of bereiden van drugs. Het gaat om voorbereidingshandelingen die strafbaar zijn op grond van artikel 10a of 11 van de Opiumwet.

De bepalingen vereisen dat degene die het voorwerp of de stof in de woning of het lokaal of op het erf voorhanden heeft, weet of ernstige reden heeft om te vermoeden dat het voorwerp of de stof bestemd is voor onder meer het bereiden, bewerken of vervaardigen van harddrugs, respectievelijk voor grootschalige of bedrijfsmatige illegale hennepteelt. Een en ander kan reeds blijken uit de aard en hoeveelheid van de aangetroffen stof (bijvoorbeeld de opslag van 2000 liter zoutzuur in een woonwijk) of uit de aangetroffen voorwerpen en stoffen in onderlinge combinatie (zoals een drugslaboratorium of hennepkwekerij in aanbouw), maar soms ook uit de uit een opsporingsonderzoek verkregen resultaten van tapgesprekken of observaties. Sluiting is aan de orde zodra het pand een schakel vormt in de productie of distributie van drugs.

Niet alle strafbare voorbereidingshandelingen staande in artikel 10 of 11a van de Opiumwet vallen binnen de reikwijdte van deze beleidsregels. Deze beleidsregels gelden niet voor in een pand aangetroffen vervoermiddelen, ruimten, gelden of andere betaalmiddelen als bedoeld in artikel 10a, eerste lid, onder 3, of artikel 11a van de Opiumwet. De relatie van vervoer- of betaalmiddelen met het pand zal op zichzelf in veel gevallen te mager zijn om sluiting van het pand te rechtvaardigen. Uiteraard kunnen in een pand aangetroffen vervoer- of betaalmiddelen of (geheime) ruimten wel bijdragen aan het oordeel dat redelijkerwijs moet worden aangenomen dat het om strafbare voorbereidingshandelingen gaat.

6. Noodzakelijkheid en evenredigheid en van de op te leggen maatregel

Uitspraken van de afdeling5 hebben specifiekere kaders gesteld voor sluitingen op basis van artikel 13b van de Opiumwet. Om vast te stellen of een pand moet worden gesloten dienen een aantal stappen doorlopen te worden:

• -

  Is de burgemeester bevoegd?

Er moet bepaald worden of aan de voorwaarden van artikel 13b van de Opiumwet wordt voldaan en de burgemeester dus bevoegd is deze in het concrete geval te gebruiken. De voorwaarden staan beschreven in het juridisch kader (H2) van dit beleidsdocument. Indien er sprake is van aanwezigheid van een middel of voorbereidingshandelingen, zoals uitgelegd in hoofdstuk 5 van dit document, kan de burgemeester bevoegd zijn om artikel 13b van de Opiumwet toe te passen.

In het geval dat vastgesteld wordt dat de burgemeester in principe bevoegd is toepassing te geven aan artikel 13b van de Opiumwet moeten de volgende 3 onderdelen beoordeeld worden:

• -

  Is de maatregel noodzakelijk ter bescherming van het woon- en leefklimaat in de omgeving van de woning en het herstel van de openbare orde?

• -

  Is de maatregel (sluiting) geschikt om het doel/de doelen genoemd in hoofdstuk 3 te realiseren?

• -

  Is de maatregel evenwichtig?

Voor meer informatie over de toepassing van deze genoemde stappen, zie de toelichting bij deze beleidsregels.

6.1. Overige (minder ingrijpende) maatregelen

Uit de beoordelingstoets kan volgen dat sluiting van een pand niet noodzakelijk of niet evenredig is en dat er dient te worden afgezien van deze bestuurlijke maatregel. De gevolgen van de sluiting staan dan niet in redelijke verhouding tot het doel dat met de sluiting wordt beoogd. In dat geval kan de burgemeester een last onder dwangsom inzetten gericht aan de overtreder(s) of een waarschuwing in plaats van dat (een last onder) bestuursdwang wordt opgelegd.

De hoogte van een op te leggen dwangsom moet in redelijke verhouding staan tot de zwaarte van de vermeende geschonden belangen. Dat wil zeggen dat het bedrag een voldoende afschrikwekkend effect moet hebben zodat voorkomen wordt dat wederom een overtreding van artikel 13b van de Opiumwet plaatsvindt.

7. Zorgplicht

Een gemeente heeft zorgplicht voor haar inwoners. Indien inwoners van de gemeente Waalwijk te maken krijgen met een bestuurlijke maatregel dan stelt de gemeente zich als plicht om de situatie van de betreffende inwoners nauwkeurig te bezien.

Uitgangspunt daarbij is dat betrokkenen hierin hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Indien het noodzakelijk wordt geacht, gaat de gemeente in dat kader na welke rol zij kan spelen in een zorgtraject van betrokken inwoners.

Afwijkingsbevoegdheid

Op grond van artikel 4:84 van de Algemene wet bestuursrecht kan van deze beleidsregels worden afgeweken indien toepassing van het beleid voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met deze beleidsregels te dienen doelen.

Er wordt altijd per geval aan de hand van de concrete omstandigheden beoordeeld of een sluiting geboden is of dat een minder vergaande sanctie dient te worden opgelegd.

Inwerkingtreding

Deze beleidsregel treedt in werking op de eerste dag na de datum van bekendmaking onder intrekking van de “Beleidsregels voor de toepassing van een last onder bestuursdwang en/of bestuurlijke waarschuwing ingevolge artikel 13b Opiumwet (Damoclesbeleid 2019)”.

Citeertitel

Deze regeling kan worden aangehaald als de “Damoclesbeleid Waalwijk 2024”.