Preventie- en handhavingsplan (Alcoholwet artikel 43a)

Net als in de rest van Nederland, is in Dijk en Waard het alcoholgebruik onder de jeugd een aandachtspunt. Jongeren beginnen al vroeg met alcohol drinken en drinken regelmatig (te) veel. Naast de acute schadelijke gevolgen van alcohol als alcoholvergiftiging, risicovol seksueel gedrag, agressie, ongevallen en verwondingen, is overmatig alcoholgebruik ook nog eens zeer schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen van jongeren. Daarom probeert de gemeente Dijk en Waard het alcoholgebruik onder de jeugd terug te dringen door een integrale aanpak. Daarbij is afgesproken dit zowel lokaal als in regionaal verband te doen.

De Drank- en Horecawet (hierna: DHW) stamt uit het jaar 1964. De wet schiep randvoorwaarden voor een verantwoorde distributie van alcohol in de samenleving en bevatte speciale regels voor alcoholverstrekkers en overheden. De eerste wijziging van de wet was in 2013.

Op 1 januari 2013 is namelijk de vernieuwde DHW in werking getreden. De belangrijkste wijziging betrof de overdracht van het toezicht op de naleving van de Drank- en Horecawet van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit naar de gemeenten, met het oog op de bescherming van de volksgezondheid (met name van jongeren) en het voorkomen van alcohol gerelateerde ordeverstoring. Gemeenten staan daarin dichter bij de inwoner en hebben hierdoor meer zicht op trends, ontwikkelingen en problematieken. De gemeente heeft bevoegdheden gekregen om het alcoholgebruik terug te dringen door het stellen van regels.

In 2014 heeft de tweede wetswijziging plaatsgevonden. Een belangrijke wijziging is de verhoging van de leeftijdsgrens van zestien naar achttien jaar. Ook moest de gemeente op grond van de gewijzigde wet in een verordening opstellen met regels voor de paracommercie waarin de schenktijden, privé bijeenkomsten en bijeenkomsten van derden werden geregeld in met name gebouwen voor verengingen, stichtingen en kerken. Het doel hiervan was het voorkomen van oneerlijke concurrentie.

Een andere wijziging was ook dat gemeenten voortaan een Preventie- en Handhavingsplan alcohol (hierna: PHP) vaststellen. Dit is bepaald in artikel 43a. Uiterlijk 1 juli 2014 moest elke gemeente een PHP hebben vastgesteld. Dit plan moest, naast de hoofdzaken uit het beleid met betrekking tot preventie van alcoholgebruik (vooral onder jongeren), ook beschrijven op welke manier er invulling zou worden gegeven aan de handhavingstaken op grond van de DHW.

Op 15 augustus 2022 is de Alcoholwet (hierna: Aw) in werking getreden. Deze heeft de voormalige DHW vervangen. Ook hierin is bepaald (in artikel 43a) dat iedere gemeente een PHP dient te hebben, wanneer het aankomt op jongeren en alcohol.

Ook lokaal is er aandacht voor alcoholgebruik onder jongeren. De gevolgen van het nuttigen van alcohol op jonge leeftijd wordt steeds duidelijker. Het college van Dijk en Waard heeft aangegeven in te willen zetten op:

• 1.

  een veilige omgeving met zo min mogelijk overlast, en;

• 2.

  zo veel mogelijk gezondheidskansen en ontwikkelingskansen voor jongeren te willen creëren.

Dit plan zal hier handvatten voor bieden.

Het doel van het PHP is het stimuleren dat gemeenten actief nadenken over en uitvoering geven aan het verbinden van de beleidsterreinen Volksgezondheid (voorlichting en bewustwording) en Openbare Orde en Veiligheid (beleid en handhaving) als het gaat om alcoholgebruik en alcoholpreventie, voornamelijk onder jongeren. Huidig PHP bevat de hoofdzaken van het beleid dat zich richt met name op de preventie van alcoholgebruik - met name onder jongeren – en de handhaving van de wet.

In dit PHP wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op ontwikkelingen en trends, aan de hand van de probleemanalyse. Hoofdstuk 4 omvat vervolgens de doelstellingen voor 2023 en de komende jaren. In hoofdstuk 5 zullen de te nemen acties binnen het PHP uiteen worden gezet. Tenslotte wordt in hoofdstuk 6 de communicatie besproken.

3.1 Probleemanalyse

Alcoholgebruik onder jongeren kan zich op twee manieren ontwikkelen tot een probleem, namelijk Volksgezondheid (1) en Openbare Orde en Veiligheid (2).

Ad 1. Alcoholgebruik kan ongunstig zijn voor de ontwikkeling van de hersenstructuren. Veel landelijke antialcoholcampagnes richten zich hier ook op (e.g. reclames van de Hersenstichting). Juist als hersendelen in ontwikkeling zijn, zijn ze erg kwetsbaar voor alcohol en andere giftige stoffen. Als er in de puberjaren veel wordt gedronken, ontwikkelt het brein zich minder goed. Wordt er gekeken naar het brein van personen die erg veel hebben gedronken in hun puberteit dan blijkt dat bepaalde functies bij hen minder goed ontwikkeld zijn. Pubers met alcoholproblemen scoren lager dan andere jongeren op taalvaardigheid, intelligentie, aandacht en ruimtelijk inzicht. Overmatig alcoholgebruik kan dus gevolgen hebben voor het brein, maar vergroot ook de kans op verkeersongevallen, letselschade, geweld (waaronder ook seksueel geweld) en onveilig vrijen. Als jongeren in hun puberjaren veel drinken, neemt de kans toe dat ze later problemen met hun drankgebruik krijgen. Eén op de drie mannen in de leeftijdsgroep van 16 tot 24 jaar valt onder de noemer ‘probleemdrinker’. Iemand wordt zo genoemd als hij of zij problemen heeft door regelmatig of stevig drinken’. Regelmatig drinken is daarbij minstens 21 dagen per maand vier of meer glazen drank. Stevig drinken is minstens vier keer per maand zes of meer glazen drank. De problemen lopen uiteen van black-outs door drankgebruik tot alcoholongevallen, regelmatige dronkenschap en problemen met vrienden en familie (Van Dijkck e.a. 2005). De GGD hanteert in de GGD-monitors de term “binge drinken”. Dit wil zeggen dat iemand in de afgelopen vier weken bij minstens één gelegenheid 5 of meer glazen alcohol heeft gedronken. Ook blijkt uit cijfers van het Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid dat jongeren meer drinken dan voor de Coronacrisis (STAP, 23 juli 2022).

Ad 2. Ook kan overmatig alcoholgebruik zorgen voor wangedrag met overlast als gevolg. Vooral jongeren die veel drinken zijn vaker bij deze vormen van riskant gedrag betrokken. Uit de Landelijke Veiligheidsmonitor (2021) blijkt dat inwoners van een stad hun leefbaarheid met een 7,6 beoordelen. Minder dan de helft van de ondervraagden (44%) is daarin tevreden over het functioneren van de eigen gemeente met betrekking tot de aanpak van de leefbaarheid en de veiligheid in de buurt. De grootste overlast in de buurt komt hierin door rondhangende jongeren, gepaard met alcohol- en/of drugsgebruik. Dit kan voor de gemeente een aanknopingspunt zijn voor het terugdringen van alcoholgebruik in de openbare ruimte, onder anderen onder jongeren.

3.2 Trends in Dijk en Waard

Onder de Dijk en Waardse jongeren worden door verschillende maatschappelijke instanties (welzijnswerk, jongerenwerk, jongerencentra, scholen) een aantal trends opgemerkt:

• -

  Veel jongeren komen op vroege leeftijd al met alcohol in aanraking. Ouders gedogen dit onder het mom van ‘’zolang ze het onder mijn toeziend oog doen, is het oké’’;

• -

  De leeftijd waarop jongeren beginnen met (veel) drinken is verlegd naar achter. Dit lijkt het resultaat te zijn van de wetswijziging in 2014;

• -

  Jongeren die hun rijbewijs gaan halen zijn steeds bewuster over de mogelijke gevolgen van rijden onder invloed.

4.1. Ambitie en vaststellen prioriteiten

In het verlengde van de Aw richten de ambitie en doelen zich op twee aspecten:

• -

  Gezondheid en welzijn (Volksgezondheid): de negatieve gevolgen van alcoholgebruik op de gezondheid vermijden en beperken. Dit richt zich voornamelijk op de schadelijke effecten bij jongeren en hun ontwikkeling.

• -

  Openbare orde en veiligheid: het voorkomen en beperken van schade en overlast als gevolg van alcoholverstrekking en -gebruik.

4.2. Relatie met andere beleidsterreinen

Voornamelijk in het Sociaal Domein van de gemeente kan een PHP zorgen voor vermindering van problemen. Overmatig alcoholgebruik kan op latere leeftijd zorgen voor meer aanspraak op de participatie- en WMO-voorzieningen. Het PHP past daarom ook binnen de visie Sociaal Domein en ligt in lijn met het in mei vastgestelde integraal beleidskader Sociaal Domein. Daarnaast is er een directe lijn met Openbare Orde en Veiligheid. Dit betreft voornamelijk de veiligheidskwesties. Verder is een koppeling te maken naar Vergunningen, Toezicht en Handhaving (VTH) en met artikel 35 van de Alcoholwet, die zich richt op het ontheffingsbeleid. Het ontheffingsbeleid zal gezamenlijk met dit PHP worden vastgesteld en vormt de basis voor de ontheffingen voor bijvoorbeeld evenementen.

4.3. Regionale alcoholpreventie

Na de recente invoering van de Aw is regionaal afgesproken om samen op te trekken als het gaat om preventie. Hiermee willen de gemeenten het beleid op elkaar afstemmen en ervoor zorgen dat er geen onderscheid is tussen jongeren die aan de ene of de andere kant van een grens wonen. Binnen de regionale aanpak is als hoofdthema gekozen om de preventie te richten op het terugdringen van alcoholgebruik onder jongeren tot 18 jaar. Hierbij wordt niet gestreefd naar nieuwe interventies of activiteiten maar vooral naar het benutten van bestaande instrumenten en organisaties. In het kader van een gezamenlijke preventieaanpak zijn de volgende drie richtingen uitgezet: aansluiting bij het project ‘In Control of Alcohol & Drugs’, regionaal preventieprogramma en regionale aanpak als uitgangspunt met ruimte voor couleur locale, uitgevoerd door de GGD.

Aansluiting bij project “In Control of Alcohol & Drugs”

Campagnes met betrekking tot alcohol en de consequenties hiervan, worden in de regio Alkmaar voornamelijk uitgevoerd door In Control of Alcohol & Drugs (hierna: In Control). In Control zal vanaf 2023 een onderdeel zijn van de GGD. Door middel van verschillende interventies probeert de organisatie zich in de leefwereld van de jongeren te begeven en op deze manier met hen het gesprek aan te gaan. De interventies verschillen van theatervoorstellingen voor jongeren, adviesgesprekken met ouders en voorlichtingen in de klas, tot voorlichtingen op festivals en kleinere feesten. Daarnaast verzorgt de GGD ook de nalevingsonderzoeken, waarvan 29 november 2022 de laatste rapportage verscheen. In dit onderzoek is er gekeken naar de naleving van sportkantines, horeca en supermarkten op de controle naar de leeftijd van de zogenaamde mysterykids (17-jarige testpersonen). De gemeente Dijk en Waard scoorde op de naleving van leeftijdscontrole respectievelijk 15,8%, 66,7% en 70,8%. Ook is er in het nalevingsonderzoek gekeken naar thuisbezorgingswebsites, die zeer slecht scoorden. Op deze ontwikkeling wordt vanaf 2023 door de GGD ingezet. De gemeente zal in lijn hiervan ook meer willen inzetten op handhaving en bewustwording.

In samenwerking met verschillende ketenpartners en gemeente brengt de organisatie elk jaar een zomerprogramma uit. Het programma richt zich op verschillende feesten, festivals en bijeenkomsten die gericht zijn op jongeren. Met het zomerprogramma probeert de organisatie zo veel mogelijk met jongeren in gesprek te komen en voorlichting te geven over de gevolgen van het gebruiken van alcohol en drugs. Daarbij geven ze ook kleine quizjes af, waarin jongeren hun kennis over alcohol en drugs, en de gevolgen hiervan, kunnen testen. Deze zomercampagne is voor de coronapandemie begonnen (2019) en bleek toen zeer succesvol. Het programma is daarom voortgezet in samenwerking met de gemeenten vanaf zomer 2022 en verder.

Regionaal preventieprogramma

Regionaal is momenteel de organisatie Brijder, in samenwerking met de GGD, de voornaamste uitvoerder van het preventieprogramma. De Brijder is een stichting die zich richt op verslavingszorg, maar ook haar preventieve rol daarin pakt. Dit zal vanaf 2023 volledig worden overgenomen door de GGD. De organisatie Brijder verzorgt op dit moment naast het zomerprogramma ook het reguliere regionaal programma. Voor dit programma zijn de volgende pijlers van belang:

• ➢

  Bewustwording van ouders, jongeren en drankverstrekkers van de risico’s van (overmatig) drankgebruik voor jongeren;

• ➢

  Betrekken van ouders;

• ➢

  Aansluiting zoeken tussen preventie en handhaving. Bijvoorbeeld door een convenant af te sluiten tussen gemeenten en alcoholverstrekkers met betrekking tot preventie-afspraken. Notoire overtreders zonder eigen preventieaanpak worden gericht gecontroleerd. Op deze wijze kan de beperkte handhavingscapaciteit efficiënt worden ingezet;

• ➢

  Kennisuitwisseling en afstemming tussen gemeenten die is gericht op toepassing en uitvoering (regionale werkgroep alcoholmatiging);

• ➢

  Aansluiting zoeken bij jongeren en door middel van gesprekken bewustwording creëren.

Regionale aanpak als uitgangspunt met ruimte voor couleur locale

Naast de regionale aanpak en afstemming blijft de behoefte en de ruimte bestaan om ‘couleur locale’ aan te brengen en acties uit te voeren die aansluiten bij de lokale behoefte en structuur. Zelfs binnen de gemeente Dijk en Waard kunnen er in verschillende kernen en dorpen verschillende problemen leven. Dit zorgt ervoor dat sommige kernen en dorpen meer aandacht en/of handhaving vragen dan andere.

4.4. Lokale alcoholpreventie

4.5. Lokaal toezicht en handhaving

Met de gewijzigde DHW en de daaropvolgende Aw, is de gemeente verantwoordelijk voor het toezicht en de handhaving van de wet. De burgemeester is in de Aw aangewezen als het tot handhaving bevoegde bestuursorgaan. De bevoegdheden tot bestuursrechtelijk handhaven met betrekking tot horeca gerelateerde onderwerpen vinden hun wettelijke grondslag in de Algemene wet bestuursrecht, de Gemeentewet en de Algemene plaatselijke verordening.

5.1. Alcoholpreventie

Regionale uitvoering

Om regionale doelen en streefpercentages voor het terugdringen van alcoholverkoop en -consumptie te behalen focust In Control zich in fase 2 op het:

• •

  Ondersteunen van gemeenten bij lokale implementatie van de beschikbare interventies en activiteiten;

• •

  Volgen van en inspelen op nieuwe en landelijke ontwikkelingen. De implementatie van de Aw is een ontwikkeling die veel mogelijkheid schept om integraal te werken aan het onderwerp alcohol en jongeren binnen een gemeente of de wijziging van de verkoopleeftijd van 16 naar 18 jaar;

• •

  Up-to-date houden van de interventiekoffer;

• •

  Nalevingsonderzoeken naar de controle op leeftijd van minderjarigen.

Lokale uitvoering

De lokale preventieactiviteiten zullen zich voornamelijk richten op (toekomstige) ouders, onderwijs en de sportverenigingen. Naast de huidige preventieactiviteiten zullen er ook nieuwe preventie-activiteiten worden opgezet waarbij verschillende interventies worden gebruikt. Er wordt bij de keuze van de activiteiten vraaggericht gewerkt; er wordt aangesloten bij de leefwereld van inwoners. Daarnaast zijn er ook activiteiten die zich richten op toekomstige jongeren, zoals Veilig Puberen – waarbij de Bibliotheek voorlichting geeft aan groepen 7 en 8 over groepsdruk, mogelijke problemen op de middelbare school en verschillende andere vraagstukken – en voorlichtingen door HALT of jongerenwerkers.

5.2. Handhaving uitvoering

Hieronder volgt de wijze waarop de handhaving wordt uitgevoerd en welke handhavingsacties worden ondernomen. De toezichtstrategie richt zich op de volgende aandachtsgebieden:

• ➢

  grote evenementen;

• ➢

  uitgaansgelegenheden;

• ➢

  cafés;

• ➢

  sportkantines;

• ➢

  supermarkten en slijterijen.

Controles

Voordat de controle op leeftijdsgrenzen worden uitgevoerd is het zaak de vergunningen actueel te hebben. Met een basiscontrole wordt vastgesteld of de vergunning nog op orde is en of de leidinggevende ook echt aanwezig is.

Evaluatie/jaarlijks verslag

Jaarlijks zal verslag worden gedaan van de activiteiten die zijn ondernomen en de bereikte resultaten. Als daartoe aanleiding is zal dit beleid worden aangepast. De uitkomsten van het hotspotonderzoek GGD kunnen hiervoor als uitgangspunt dienen. Daarnaast wordt er gezocht naar goed contact met verenigingen en uitgaansgelegenheden.

Goed alcoholbeleid is niet zomaar populair bij inwoners en ondernemers. Zeker bij een verhoogde leeftijdgrens (t.o.v. 2014) is het goed om het draagvlak voor regels en handhaving te vergroten. Dat kan door te informeren over onder andere de gevolgen voor de gezondheid van alcoholgebruik en door te wijzen op te behalen winst qua veiligheid en openbare orde.

De landelijke overheid voert de komende jaren campagne onder de slogan ‘NIX onder de 18’ via NIX18 (www.nix18.nl) en IKpas. Evenals de afgelopen jaren worden ook vanuit In Control regelmatig publiekscampagnes uitgezet, online en op fysieke locaties, om de sociale norm te versterken dat niet drinken onder de achttien jaar normaal is. Materiaal uit de landelijke campagne wordt zoveel mogelijk lokaal ingezet. Als gemeente Dijk en Waard zullen wij bij de verschillende interventies aansluiten en deze ook communiceren met de inwoners van de gemeente.