Bodemkwaliteitskaart 2024 gemeente Tilburg

1.1 Aanleiding

Het toepassen van grond en gerijpte baggerspecie valt onder de regelgeving van de Omgevingswet [1] en het Besluit bodemkwaliteit [2] (hierna ‘het Besluit’). Hiervoor heeft de gemeente Tilburg een bodemfunctieklassenkaart en bodemkwaliteitskaarten [3] opgesteld. De gemeente heeft een nota bodembeheer [3] opgesteld en maakte tot en 2023 gebruik van het gebiedspecifieke kader van het Besluit bodemkwaliteit (oud). In november 2023 heeft de gemeente een Addendum Nota bodembeheer “Grondstromenbeleid van de gemeente Tilburg onder de Omgevingswet” [4] bestuurlijk vastgesteld. Dit Addendum Nota bodembeheer regelt via een transponeringstabel dat bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet op 1 januari 2024 naast de (beleids)regels in de nota bodembeheer die van rechtswege gelijkgesteld worden aan het tijdelijk deel van het gemeentelijke omgevingsplan, óók de ná 1 januari 2024 te actualiseren beleidsregels in de nota bodembeheer kunnen worden gebruikt.

Om meerdere redenen wil de gemeente de eerder opgestelde gemeentelijke bodemkwaliteitskaarten actualiseren:

• -

  De in 2019 bestuurlijk vastgestelde gemeentelijke bodemkwaliteitskaart [5] verloopt in 2024. De kaart is daarna niet meer geldig en kan niet meer worden gebruikt als milieuverklaring bodemkwaliteit bij grondverzet (extra onderzoekskosten en -tijd).

• -

  In 2020 heeft de gemeente voor haar grondgebied de bodemkwaliteitskaart aangevuld met PFAS-verbindingen [3]. Sinds die tijd zijn veel gegevens over PFAS-verbindingen beschikbaar gekomen. Deze nieuw verkregen gegevens wil de gemeente gebruiken om de bodemkwaliteitskaart voor PFAS-verbindingen te actualiseren en nog beter te onderbouwen. Daarnaast wil de gemeente de geldigheidstermijn van beide bodemkwaliteitskaarten synchroniseren.

• -

  Tot slot is een klein deel van de voormalige gemeente Haaren (Biezenmortel) overgegaan naar de gemeente Tilburg; het gemeentelijke bodembeheergebied van de bodemfunctieklassenkaart en bodemkwaliteitskaart moet hiermee worden uitgebreid.

De eerder opgestelde gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart is meer dan 5 jaar geleden opgesteld. Om de bodemfuncties ‘Industrie’, ‘Wonen’ en ‘Landbouw/natuur’ meer in overeenstemming met de actuele situatie op de kaart weer te geven, wil de gemeente de bodemfunctieklassenkaart actualiseren.

Als gevolg van de uitbreiding van het gemeentelijke grondgebied en de geactualiseerde bodemfunctieklassenkaart wil de gemeente ook de kaart uit de nota bodembeheer met de gebiedsspecifieke toepassingseisen [3] onder het Besluit bodemkwaliteit (oud) (kaartbijlage 5 van de nota bodembeheer) aanpassen.

1.2 Doelstelling

Doel van het actualiseren van de bodemkwaliteitskaarten is om een actueel en dekkend beeld te krijgen van de te verwachten diffuse chemische bodemkwaliteit in de gemeente. Achterliggend doel is om gebruik te kunnen blijven maken van de mogelijkheden die het Besluit en de Omgevingswet bieden:

• -

  Als milieuverklaring bodemkwaliteit voor de chemische kwaliteit van te hergebruiken grond en van de ontvangende bodem (hierdoor hoeven minder partijkeuringen en bodemonderzoeken te worden uitgevoerd wat een kosten- en tijdbesparende factor is bij grondverzet).

• -

  Als milieuverklaring bodemkwaliteit bij grondverzet (bijvoorbeeld bij het graven van sleuven of het aanbieden van grond aan een erkend verwerker).

• -

  Bij het vaststellen van terugsaneerwaarden bij bodemsaneringen.

• -

  Om onder de Omgevingswet te gebruiken bij de interpretatie van een eindsituatie-onderzoek na het beëindigen van een bodembedreigende activiteit als geen nulsituatie-onderzoek is uitgevoerd.

Doel van het actualiseren van de gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart is dat de bodemfuncties ‘Industrie’, ‘Wonen’ en ‘Landbouw/natuur’ meer in overeenstemming met de huidige inrichting en toekomstige ontwikkelplannen op de kaart worden weergegeven.

Doel van het actualiseren van de kaart uit de nota bodembeheer met de gebiedsspecifieke toepassingseisen onder het Besluit bodemkwaliteit (oud) is dat deze na het actualiseren van de bodemfunctieklassenkaart en de bodemkwaliteitskaart weer in lijn is met het gemeentelijke grondgebied en het grondstromenbeleid van de gemeente (zie de nota bodembeheer).

1.3 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 staat beschreven hoe de gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart is aangepast. Vervolgens worden in hoofdstuk 3 de werkwijze en resultaten weergegeven van de actualisatie van de bodemkwaliteitskaart en de gebiedsspecifieke toepassingskaart (onder de Omgevingswet “toepassingskaart op basis van maatwerkregels” genoemd). Deze rapportage wordt afgesloten met een samenvatting en conclusies.

Een toelichting op de in dit rapport gebruikte begrippen is opgenomen in bijlage 1.

1.4 Gebruik bodemfunctieklassenkaart, bodemkwaliteitskaarten en toepassingskaart op basis van maatwerkregels (2024)

Met de geactualiseerde bodemfunctieklassenkaart, bodemkwaliteitskaarten en toepassingskaart op basis van maatwerkregels (voorheen de gebiedsspecifieke toepassingskaart) worden de eerder bestuurlijk vastgestelde bodemfunctieklassenkaart, bodemkwaliteitskaarten en gebiedsspecifieke toepassingskaart van de gemeente Tilburg (hoofdstuk 2, bijlagen 3 en 4 en de kaartbijlagen 1 t/m 5 van de nota bodembeheer) vervangen.

Op de bodemfunctieklassenkaart (zie kaartbijlage 1) wordt conform artikel 5.89p Besluit kwaliteit leefomgeving [6] de ligging van gebieden met de (toekomstige) bodemfuncties 'Industrie', 'Wonen' en ‘Landbouw/natuur’ aangegeven.

De bodemfunctieklassenkaart wordt ook gebruikt voor:

• -

  Het mede bepalen van de eisen waaraan de toe te passen grond op basis van de algemene regels moet voldoen (zie ook § 3.7.4). De kwaliteitseis van de toe te passen grond op basis van de algemene regels wordt bepaald aan de hand van de vastgestelde bodemkwaliteitsklasse én de (toekomstige) functie van de bodem. Op basis van deze dubbele toets, waarbij de strengste toets doorslaggevend is, wordt voor elke bodemkwaliteitszone de toepassingseis vastgesteld (zie bijlage 1 onder het kopje ‘Toepassingseis toe te passen grond op of in de bodem op basis van de algemene regels’).

• -

  Het vaststellen van terugsaneerwaarden bij bodemsaneringen (artikel 4.1242 Besluit Activiteiten leefomgeving [7]).

De eerder vastgestelde gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart (2019) is aangepast. Met de aanpassingen zijn de gebieden met de bodemfuncties ‘Industrie’, ‘Wonen’ en ‘Landbouw/natuur’ meer in overeenstemming met de huidige inrichting en toekomstige ontwikkelplannen weergegeven. Ook is het gebied dat onderdeel uitmaakte van de voormalige gemeente Haaren (Biezenmortel), maar nu onder de gemeente Tilburg valt op de kaart aangegeven. In tabel 2.1 is de indeling van gebruiksvormen gegeven die in de bodemfunctieklassen ‘Industrie’, ‘Wonen’ en ‘Landbouw/natuur’ vallen. Opgemerkt wordt dat kleinere/dynamische elementen zoals bijvoorbeeld bermen en individueel aangewezen percelen uit bestemmingsplannen niet volledig op de kaart zijn afgebeeld.

Tabel 2.1 Indeling gebruiksvormen in bodemfunctieklassen

De bodemkwaliteitskaart is geactualiseerd volgens de Handreiking bodemkwaliteitskaarten [8]. Er is gewerkt volgens het in de Handreiking bodemkwaliteitskaarten opgenomen stappenplan. Hieronder zijn de verschillende stappen weergegeven, die in de volgende paragrafen nader worden toegelicht. In de Handreiking bodemkwaliteitskaarten is aangegeven dat de stappen niet chronologisch gevolgd hoeven te worden. Wel is het noodzakelijk dat alle stappen terugkomen in de werkwijze bij het vervaardigen van de bodemkwaliteitskaart.

Stap 1: Opstellen programma van eisen (§ 3.1).

Stap 2: Vaststellen onderscheidende gebiedskenmerken (§ 3.2).

Stap 3: Gegevensverzameling en gegevensbewerking (§ 3.3).

Stap 4: Indelen bodembeheergebied in deelgebieden (§ 3.2).

Stap 5: Controle indeling van het bodembeheergebied (§ 3.4).

Stap 6: Verzamelen aanvullende informatie (§ 3.5).

Stap 7: Vaststellen bodemkwaliteitszones. (§ 3.6).

Stap 8: Bodemkwaliteitskaart (kaart uitgesloten locaties/gebieden, ontgravingskaart en toepassingskaart; § 3.7).

3.1 Stap 1: Programma van eisen

Voor deze bodemkwaliteitskaart zijn de volgende definities vastgesteld:

• -

  Het bodembeheergebied van de bodemkwaliteitskaart omvat het gehele grondgebied van de gemeente Tilburg.

• -

  De bodemkwaliteitskaart wordt opgesteld voor de landbodem voor de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 3 meter diepte.

• -

  De volgende locaties en gebieden worden uitgesloten van de bodemkwaliteitskaart:

  • •

    Rijkswegen, provinciale wegen, spoorgebonden gronden inclusief de onverharde bermen # (andere beheerorganisatie); specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

  • •

    Aangewezen grotere en doorgaande gemeentelijke wegen inclusief de onverharde bermen # (verdacht voor bodemverontreiniging gerelateerd aan wegverkeer); specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

  • •

    Wegen in het buitengebied inclusief de onverharde bermen # ; specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

  • •

    De grond direct onder de funderingslaag van wegen # ; specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

  • •

    (Voormalige) stortplaatsen; zie ook de website van de provincie Noord-Brabant https://www.brabant.nl/onderwerpen/milieu/bodem-en-stortplaatsen/stortplaatsen/stortplaatsen-op-kaart. Voor de onderstaande stortplaatsen heeft de gemeente regels opgesteld om grond te mogen toepassen:

    • o

      Stortplaats De Spinder.

    • o

      Voormalige stortplaats Kempenbaan (Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

  • •

    Het terrein van het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis ‘ETZ Elisabeth’ omdat een groot deel van dit terrein is gelegen op de voormalige stortplaats Kempenbaan en er diverse gebruiksbeperkingen zijn geregistreerd bij het kadaster vanwege de aanwezigheid van stortmateriaal en daarmee samenhangende grondverontreiniging.

  • •

    Het Noorderbos (voormalige vloeivelden; Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

  • •

    Rioolwaterzuiveringsinstallatie Tilburg Noord (Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

  • •

    Gesaneerde locaties in het kader van de Wet bodembescherming # (specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart).

  • •

    Locaties met, of die verdacht zijn voor, een sterke bodemverontreiniging als gevolg van een lokale bron, zoals bijvoorbeeld locaties met een duidelijk aanwijsbare bron voor een eventuele bodemverontreiniging zoals bijvoorbeeld een ondergrondse tank voor de opslag van olie, een chemische wasserij, een ontvettingsbad of een afleverzuil voor brandstof(fen) etc.. #

  • •

    Locaties met, of die verdacht zijn voor, een sterke bodemverontreiniging als gevolg van een lokale bron voor PFAS-verbindingen, zoals bijvoorbeeld PFAS producerende1 en verwerkende bedrijven2, inzet blusschuim3 en secundaire bronnen4.

  • •

    De bodemlaag dieper dan 3 meter onder het maaiveld (de gemeente heeft voor deze bodemlaag een beleidsregel opgesteld; zie § 4.9 van de nota bodembeheer en regel 21 van de transponeringstabel in het Addendum Nota bodembeheer).

  • •

    Waterbodems (ander bevoegd gezag).

  • •

    Het grondwater.

  • #

    Voor PFAS-verbindingen maken deze locaties/gebieden wél onderdeel uit van de bodemkwaliteitskaart.

• -

  De bodemkwaliteitskaart is geactualiseerd voor:

  • •

    Het standaard NEN5740 stoffenpakket: barium (zie bijlage 1 kopje ‘Barium’), cadmium, kobalt, koper, kwik, molybdeen, lood, nikkel, zink, minerale olie en de stofgroepen polychloorbifenylen (PCB) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK). Hierbij zijn de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte en de bodemlaag vanaf 0,5 tot en met 3 meter onderscheiden.

  • •

    De PFAS-verbindingen5. Vanwege het Handelingskader hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie [9] moet in de te hergebruiken grond of baggerspecie de kwaliteit voor PFAS-verbindingen bekend zijn. Voor de PFAS-verbindingen in de bodemkwaliteitskaart zijn de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte, de bodemlaag vanaf 0,5 tot en met 1 meter diepte (tussenlaag) én de bodemlaag vanaf 1 tot en met 3 meter diepte onderscheiden. Deze lagen zijn verdacht voor verhoogde gehalten aan PFAS-verbindingen als gevolg van atmosferische depositie, uitspoeling van PFAS uit de bovenlaag naar de onderliggende bodemlaag en grondroering.

• -

  De bodemkwaliteitskaart wordt gebaseerd op basis van de beschikbare gegevens uit het gemeentelijke bodeminformatiesysteem.

3.2 Stappen 2 en 4: Onderscheidende gebiedskenmerken en indelen bodembeheergebied in deelgebieden

De basis van de bodemkwaliteitskaart is het identificeren van onderscheidende gebiedskenmerken. Op basis van de bodemopbouw, de gebruikshistorie, de ontwikkeling van wijken of gebieden, de geomorfologie en het huidig gebruik wordt een deelgebiedenkaart gedefinieerd. Binnen een deelgebied wordt de bodemkwaliteit homogeen verondersteld (vergelijkbare kwaliteit). In overleg met de gemeente is voor deze bodemkwaliteitskaart uitgegaan van de bodemkwaliteitszones van de bodemkwaliteitskaarten 2019 en 2020 [3] [5], uitgezonderd de onderstaande gebieden:

• -

  Het voorheen geplande bedrijventerrein “Zwaluwenbunders” ten noordoosten en grenzend aan de N261 valt nu in het deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  Het terrein van de voormalige Willem II kazerne valt nu in het deelgebied B (Binnenstad) (bodemlaag 0-0,5 m-mv) en deelgebied G (Binnenstad) (bodemlaag 0,5-3 m-mv).

• -

  De woonblokken/-wijken ten oosten en westen van Goirlseweg vallen nu in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  Het gebied ten noorden van afslag 10 van de A58 en begrensd door de Kempenbaan, Meierijbaan en de Hoevense Kanaaldijk valt nu deels in deelgebied D (Oude Industriegebieden) en deels in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

De gebieden in Biezenmortel die in de bodemfunctieklasse ‘Wonen’ vallen, vallen in het deelgebied C (Dorpskernen). De gebieden met de bodemfunctieklasse ‘Landbouw/natuur’ in Biezenmortel vallen in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

Voor deze bodemkwaliteitskaart is in overleg met de gemeente een indeling gemaakt voor de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte en de bodemlaag vanaf 0,5 meter diepte tot en met 3 meter diepte en uitgegaan van de deelgebieden van de eerder opgestelde bodemkwaliteitskaarten [3]. Voor PFAS verbindingen zijn afwijkende bodemlagen gedefinieerd (zie tabel 3.1 en de kaartbijlagen 2).

Tabel 3.1 Deelgebieden

3.3 Stap 3: Gegevensverzameling en gegevensbewerking

3.4 Stap 5: Controle indeling van het bodembeheergebied

3.5 Stap 6: Verzamelen aanvullende informatie en vaststellen definitieve deelgebieden en bodemkwaliteitszones

Stap 6 ‘verzamelen aanvullende informatie’ is niet uitgevoerd. Zoals in § 3.4.1 is gesteld, alle onderscheiden deelgebieden voldoen aan de minimumeisen van de Handreiking bodemkwaliteitskaarten en het Model Beleid toepassen PFAS houdende grond. De deelgebieden worden daarom definitief vastgesteld. De definitieve deelgebieden worden de bodemkwaliteitszones van de gemeente. De volgende bodemkwaliteitszones zijn onderscheiden (zie ook de kaartbijlagen 2):

Bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte

A Buitengebied en recente uitbreidingen.

B Binnenstad.

C Dorpskernen.

D Oude industriegebieden.

E Nieuwe Industriegebieden.

F Kanaalzone.

PFAS bovengrond Gemeente Tilburg.

Bodemlagen vanaf 0,5 tot en met 3 meter diepte

G Binnenstad.

H Ondergrond Tilburg.

PFAS tussenlaag Gemeente Tilburg (bodemlaag vanaf 0,5 meter tot en met 1 meter diepte).

PFAS ondergrond Gemeente Tilburg (bodemlaag vanaf 1 meter tot en met 3 meter diepte).

3.6 Stap 7: Karakteriseren bodemkwaliteitszones

De gemiddelde gehalten van de bodemkwaliteitszones (zie bijlage 4A en bijlage 4B, kolom 'Gem') zijn getoetst aan de normen uit de Regeling bodemkwaliteit 2022 [12] (hierna ‘de Regeling 2022’) en de normen uit het Handelingskader hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie [9]. De bodemkwaliteitszones kunnen vallen in de bodemkwaliteitsklasse Landbouw/natuur, Wonen of Industrie. De toetsingsmethodiek voor het bepalen van de bodemkwaliteitsklasse is opgenomen in bijlage 1 onder het kopje ‘Bodemkwaliteitsklasse’. De toetsingsmethodiek voor het bepalen van de kwaliteitsklasse ‘Wonen’ is voor de bodemkwaliteitsklasse minder streng dan de toetsingsmethodiek voor het bepalen van de ontgravingsklasse (zie ook § 3.7.3 en bijlage 1 onder het kopje ‘Ontgravingskaart’). Met de minder strenge toets wordt voorkomen dat de bodemkwaliteit van een gebied op basis van één of twee stoffen wordt ingedeeld in de bodemkwaliteitsklasse ‘Industrie’. Dit zou in de praktijk de ongewenste situatie kunnen opleveren dat ook voor alle overige stoffen minder strenge regels gelden en de concentraties kunnen toenemen tot de maximale waarden voor de functie Industrie. Hierdoor verslechtert de kwaliteit van het gebied. Dit kan zich met name voordoen bij licht verontreinigde industriegebieden. In de gemeente komt deze situatie voor in de bodemkwaliteitszone “B (Binnenstad)”.

In tabel 3.2 is aangegeven in welke bodemkwaliteitsklasse iedere bodemkwaliteitszone valt. In bijlage 4A en bijlage 4B zijn de gespecificeerde beoordelingen weergegeven. De bodemkwaliteitsklasse wordt samen met de bodemfunctieklasse gebruikt voor het bepalen van de toepassingseis (zie § 3.7.4).

Controle saneringscriterium

In de Handreiking bodemkwaliteitskaarten staat vermeld, dat voor elke bodemkwaliteitszone met een

95-percentielwaarde boven de interventiewaarde bodemkwaliteit (zie bijlage IIa Besluit Activiteiten Leefomgeving) een controle op het saneringscriterium nodig is. Voor PFAS-verbindingen zijn geen interventiewaarden bodemkwaliteit beschikbaar maar zijn Indicatieve Niveaus voor Ernstige Verontreiniging (INEV’s) voor PFOS, PFOA en GenX gedefinieerd6. Bij een overschrijding van een interventiewaarde bodemkwaliteit is het niet verantwoord om zonder partijkeuring grondverzet vanuit de betreffende zone te laten plaatsvinden. In de gemeente komt deze situatie voor in de bodemkwaliteitszone “B (Binnenstad)” (zie tabel 3.3). De nu vastgestelde 95-percentielwaarde is lager vastgesteld dan in de eerder bodemkwaliteitskaart 2019 [5]. De 95-percentielwaarde (260,8 mg/kg ds, omgerekende meetwaarde 137 mg/kg ds) is vergelijkbaar met de 95-percentielwaarde uit de eerder bestuurlijk vastgestelde bodemkwaliteitskaarten (2019: 281,6 mg/kg ds, omgerekende meetwaarde 150 mg/kg ds; en 2013: 228,0 mg/kg ds, omgerekende meetwaarde 120 mg/kg ds). In 2013 is met het rekenmodel Sanscrit van de website RisicotoolboxBodem.nl de 95-percentielwaarde doorgerekend op onaanvaardbare risico’s (zie bijlage 5 van de nota bodembeheer). Met het rekenmodel worden met de gehalten van stoffen, bodemgebruik en ecologische beschermingsniveaus Risico-indexen berekend. Bij een overschrijding van een Risico-Index gelijk aan ‘1’ bestaat er een kans op onaanvaardbare risico’s. Uit bijlage 5 van de nota bodembeheer blijkt dat er voor humane risico’s een zeer lage Risico-Index (0,01) is berekend. Met de vastgestelde 95-percentielwaarde zijn er geen onaanvaardbare humane risico’s aangetoond. Afhankelijk van het toepassingsoppervlak en de ecologische gevoeligheid van de toepassingslocatie, kunnen ecologische risico’s optreden (zie tabel 3 van bijlage 5 van de nota bodembeheer).

Ten aanzien van de bijlagen 5A en 5B van de nota bodembeheer moet nog het volgende worden opgemerkt. In de eindconclusie van de uitgevoerde risicobeoordelingen staat aangegeven: “Er is een geval van ernstige bodemverontreiniging, maar er hoeft niet met spoed te worden gesaneerd. Dit zijn standaardzinnen in de rapportage omdat gebruik wordt gemaakt van het rekenmodel Sanscrit. Sanscrit wordt gebruikt om de spoedeisendheid van een geval van ernstige bodemverontreiniging te berekenen. Als dit model wordt gebruikt in het kader van bodemkwaliteitskaarten voor de controle van het saneringscriterium, zijn deze conclusies niet relevant.

Heterogeniteit

Naast de percentielwaarden en variatiecoëfficiënt is ook de heterogeniteit van de meetgegevens berekend, volgens de methodiek zoals beschreven onder het kopje ‘Heterogeniteit’ in bijlage 1. In de gemeente is in meerdere bodemkwaliteitszones in de bodemlaag 0-3 m-mv sprake van sterke heterogeniteit voor koper, nikkel, PAK, minerale olie en/of PFOS (som, lineair) (zie tabel 3.2). De overzichten van de heterogeniteitsindex per stof en per bodemkwaliteitszone staan in bijlage 4A en bijlage 4B (kolom 'Heterogeniteit').

Wanneer de diffuse bodemkwaliteit in een bodemkwaliteitszone sterk heterogeen is verdeeld, is de betrouwbaarheid van het gemiddelde gehalte in de zone kleiner. Voor de bodemkwaliteitszones waar een sterke heterogeniteit voor één of meerdere stoffen is vastgesteld zijn ruim voldoende meetgegevens aanwezig om het gemiddelde gehalte (en dus de kwaliteit) goed te beschrijven. Hierdoor is de heterogeniteit voor de gemeente geen aanleiding om aanvullend onderzoek voorafgaand aan het grondverzet te eisen.

Tabel 3.2 Bodemkwaliteitsklasse en heterogeniteit per bodemkwaliteitszone en bodemlaag

3.7 Stap 8: Bodemkwaliteit

3.8 Evaluatie bodemkwaliteitskaarten 2019 en 2020

Als de bodemkwaliteit van deze bodemkwaliteitskaart wordt vergeleken met de bodemkwaliteitskaarten 2019 (stoffen NEN5740) en 2020 (PFAS) zijn er de volgende verschillen op te merken:

• -

  Biezenmortel, tot 2021 onderdeel van de gemeente Haren maakt nu onderdeel uit van de gemeente Tilburg.

• -

  De gebieden in Biezenmortel die in de bodemfunctieklasse ‘Wonen’ vallen, vallen in het deelgebied C (Dorpskernen). De gebieden met de bodemfunctieklasse ‘Landbouw/natuur’ in Biezenmortel vallen in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  Het voorheen geplande bedrijventerrein “Zwaluwenbunders” ten noordoosten en grenzend aan de N261 valt nu in het deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  Het terrein van de voormalige Willem II kazerne valt nu in het deelgebied B (Binnenstad) (bodemlaag 0-0,5 m-mv) en deelgebied G (Binnenstad) (bodemlaag 0,5-3 m-mv).

• -

  De woonblokken/-wijken ten oosten en westen van Goirlseweg vallen nu in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  Het gebied ten noorden van afslag 10 van de A58 en begrensd door de Kempenbaan, Meierijbaan en de Hoevense Kanaaldijk valt nu deels in deelgebied D (Oude Industriegebieden) en deels in deelgebied A (Buitengebied en recente uitbreidingen).

• -

  De kwaliteit van de bodemlaag 1-3 m-mv is nu ook voor PFAS-verbindingen vastgesteld.

• -

  In de bodemkwaliteitszone “F. Kanaalzone” is er een verschil in zowel de (verwachte) ontgravingsklasse als de toepassingseis op basis van algemene regels (zie de rode markeringen in tabel 3.5).

  Reden voor de verschillen in de bodemkwaliteitszone “F. Kanaalzone” is dat in de nieuwe data relatief minder analyseresultaten in de bovenkant van de verdeling zitten. Hierdoor zijn in plaats zeer lichte overschrijdingen van de norm Landbouw/natuur voor 3 stoffen in de bodemkwaliteitskaart 2019 (daarom geclassificeerd in de kwaliteitsklasse Wonen) het nu maar 2 stoffen. Doordat het nu 2 stoffen betreft die die de norm Landbouw/natuur beperkt overschrijden valt de kwaliteit nu in de klasse “Landbouw/natuur” (zie bijlage 1 onder de kopjes ‘Bodemkwaliteitsklasse’ en ‘Ontgravingskaart op basis van algemene regels’). Dit heeft ook effect op de toepassingseis op basis van algemene regels. De toepassingseis kwaliteitsklasse Wonen voor de bodemfuncties Industrie en Wonen wordt nu toepassingseis kwaliteitsklasse Landbouw/natuur. De gemiddelden worden nu met meer gegevens onderbouwd, daardoor is de classificering van de verwachte kwaliteit betrouwbaarder.

• -

  Vanwege aanpassingen op de bodemfunctieklassenkaart zijn er plaatselijk ook wijzigingen in de toepassingskaart op basis van algemene regels opgetreden.

Tabel 3.5 Verschil bodemkwaliteit bodemkwaliteitskaart 2019 en deze bodemkwaliteitskaart

3.9 Bijzondere omstandigheden

De bodemkwaliteitskaart doet geen uitspraak over de kwaliteit van de bodem ter plaatse van voor bodemverontreiniging verdachte locaties, locaties met lokale verontreinigingen, gesaneerde locaties of locaties met onvoorziene visuele waarnemingen (bodemvreemde materialen, kleur, geur). Op deze locaties wordt een afwijkende (slechtere) bodemkwaliteit dan in de omgeving verwacht. Daarom moet voorafgaand aan het grondverzet altijd informatie worden achterhaald waaruit blijkt of de locatie onderdeel uitmaakt van de bodemkwaliteitskaart. In hoofdstuk 4 van deze rapportage wordt nader ingegaan op de informatiebronnen om de uitgesloten locaties van de bodemkwaliteitskaart te achterhalen.

Ook door de provincie of de gemeente aangewezen beschermingsgebieden vallen onder locaties met bijzondere omstandigheden voor grondverzet. Voorafgaand aan grondverzet moet zowel voor de ontgravingslocatie als op de toepassingslocatie worden nagegaan of er naar aanleiding van de ligging in één of meerdere beschermingsgebieden restricties zijn ten aanzien van het grond- en baggerverzet. Voorbeelden hiervan zijn gebieden met archeologie/cultuurhistorie en aardkundige monumenten en waardevolle gebieden, waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden, habitatgebieden en gebieden in het Natuur Netwerk Nederland. De ligging van door de provincie aangewezen beschermingsgebieden kan worden achterhaald via de volgende website: https://kaartbank.brabant.nl/viewer/app/Kaartbank; of zoek via de homepage van de provincie Noord-Brabant (https://www.brabant.nl/) op het trefwoord “Kaartbank”.

Voorafgaand aan grondverzet moet zowel voor de ontgravingslocatie als op de toepassingslocatie worden nagegaan of er naar aanleiding van de ligging in één of meerdere beschermingsgebieden restricties zijn ten aanzien van het grond- en/of baggerverzet.

3.10 Geactualiseerde toepassingskaart op basis van maatwerkregels

Als gevolg van de uitbreiding van het gemeentelijke grondgebied met Biezenmortel en de geactualiseerde bodemfunctieklassenkaart is ook de kaart met de gebiedsspecifieke toepassingskaart geactualiseerd (onder de Omgevingswet “toepassingskaart op basis van maatwerkregels” genoemd) op basis van de mogelijkheden binnen het Besluit bodemkwaliteit (oud) (kaartbijlage 5 van de nota bodembeheer) [3]. Deze kaart is geactualiseerd als toepassingskaart op basis van maatwerkregels (onder de Omgevingswet) en als kaartbijlage 5 in deze rapportage opgenomen.

Met de actualisatie van de toepassingskaart op basis van maatwerkregels is de kaart weer in lijn met zowel het gemeentelijke grondgebied als ook het gemeentelijke grondstromenbeleid (zie de nota bodembeheer).

Voor de gemeente Tilburg zijn de eerder opgestelde bodemkwaliteitskaarten (2019 en 2020) geactualiseerd. De eerder vastgestelde gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart (2019) is ook geactualiseerd. Met de aanpassingen zijn de gebieden met de bodemfuncties ‘Industrie’, ‘Wonen’ en ‘Landbouw/natuur’ meer in overeenstemming met de huidige inrichting en toekomstige ontwikkelplannen weergegeven.

Met de geactualiseerde bodemfunctieklassenkaart, de bodemkwaliteitskaarten én de gebiedsspecifieke toepassingskaart (2023) worden de eerder bestuurlijk vastgestelde bodemfunctieklassenkaart, bodemkwaliteitskaarten en de gebiedsspecifieke toepassingskaart van de gemeente Tilburg (hoofdstuk 2, bijlagen 3 en 4 en de kaartbijlagen 1 t/m 5 van de nota bodembeheer) vervangen.

In de bodemkwaliteitskaart van de gemeente is het gemeentelijke grondgebied op basis van gebruik(shistorie), bodemfunctie en bodemkwaliteit onderverdeeld in:

• -

  8 bodemkwaliteitszones in de bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 3 meter diepte.

• -

  3 bodemkwaliteitszones voor de PFAS-verbindingen (bodemlagen 0-0,5 m-mv, 0,5-1 m-mv [tussenlaag] en 1-3 m-mv).

De bodemkwaliteitszones zijn weergegeven op de kaartbijlagen 2).

De volgende uitgesloten locaties en gebieden zijn afgebeeld op de kaartbijlagen:

• -

  Rijkswegen, provinciale wegen, spoorgebonden gronden inclusief de onverharde bermen # (andere beheerorganisatie); specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

• -

  Aangewezen grotere en doorgaande gemeentelijke wegen inclusief de onverharde bermen # (verdacht voor bodemverontreiniging gerelateerd aan wegverkeer); specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

• -

  De onderstaande (voormalige) stortplaatsen waarvoor de gemeente regels heeft opgesteld om grond te mogen toepassen:

  • •

    De Spinder.

  • •

    Kempenbaan (Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

• -

  Het terrein van het Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis ‘ETZ Elisabeth’ omdat een groot deel van dit terrein is gelegen op de voormalige stortplaats Kempenbaan en er diverse gebruiksbeperkingen zijn geregistreerd bij het kadaster vanwege de aanwezigheid van stortmateriaal en daarmee samenhangende grondverontreiniging.

• -

  Het Noorderbos (voormalige vloeivelden; Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

• -

  Rioolwaterzuiveringsinstallatie Tilburg Noord (Wbb-locatie; de kwaliteitseis voor de toe te passen grond moet worden overlegd met de gemeente).

• -

  Waterbodems (ander bevoegd gezag).

De ligging van de volgende uitgesloten locaties en gebieden zijn, soms vanwege het dynamische karakter of het relatief kleine oppervlak, niet op de kaarten aangegeven:

• -

  Wegen in het buitengebied inclusief de onverharde bermen # ; specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

• -

  De grond direct onder de funderingslaag van wegen # ; specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart.

• -

  Overige (voormalige) stortplaatsen (specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart); zie ook de website van de provincie Noord-Brabant https://www.brabant.nl/onderwerpen/milieu/bodem-en-stortplaatsen/stortplaatsen/stortplaatsen-op-kaart

• -

  Gesaneerde locaties in het kader van de Wet bodembescherming # (specifiek voor wat betreft de ontgravingskaart).

• -

  Locaties met, of die verdacht zijn voor, een sterke bodemverontreiniging als gevolg van een lokale bron, zoals bijvoorbeeld locaties met een duidelijk aanwijsbare bron voor een eventuele bodemverontreiniging zoals bijvoorbeeld een ondergrondse tank voor de opslag van olie, een chemische wasserij, een ontvettingsbad of een afleverzuil voor brandstof(fen) etc.. #

• -

  Locaties met, of die verdacht zijn voor, een sterke bodemverontreiniging als gevolg van een lokale bron voor PFAS-verbindingen, zoals bijvoorbeeld PFAS producerende7 en verwerkende bedrijven8, inzet blusschuim9 en secundaire bronnen10.

• -

  De bodemlaag dieper dan 3 meter onder het maaiveld (de gemeente heeft voor deze bodemlaag een beleidsregel opgesteld; zie § 4.9 van de nota bodembeheer en regel 21 van de transponeringstabel in het Addendum Nota bodembeheer)

• -

  Het grondwater.

• #

  Voor PFAS-verbindingen maken deze locaties/gebieden wél onderdeel uit van de bodemkwaliteitskaart.

Om te achterhalen of een locatie of gebied onderdeel uitmaakt van de bodemkwaliteitskaart, moet bodeminformatie worden verzameld via de website van de gemeente Tilburg. Deze informatie moet worden getoetst aan de criteria in dit hoofdstuk.

In tabel 4.1 staat voor de onderscheiden bodemkwaliteitszones en dieptetrajecten een totaaloverzicht van de voorkomende bodemfunctieklassen, verwachte ontgravingsklassen en toepassingseisen (op basis van algemene regels en maatwerkregels).

Alle bodemkwaliteitszones zijn vastgesteld voor de stoffen barium (zie bijlage 1 kopje ‘Barium’), cadmium, kobalt, koper, kwik, molybdeen, lood, nikkel, zink, minerale olie en de stofgroepen polychloorbifenylen (PCB), polycyclische aromatische koolwaterstoffen en PFAS-verbindingen.

Op de ontgravingskaart op basis van algemene regels (zie de kaartbijlagen 3) zijn de te verwachten kwaliteitsklassen weergegeven van de onderscheiden bodemkwaliteitszones. Op de toepassingskaart (zie de kaartbijlagen 4) zijn de eisen weergegeven voor de kwaliteit van de toe te passen grond als gebruik wordt gemaakt van het algemene regels van de Omgevingswet en het Handelingskader hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie.

In tabel 4.2 is de grondstromenmatrix weergegeven waarin de mogelijkheden voor vrij grondverzet inzichtelijk zijn gemaakt.

Om de ontgravingskaarten te kunnen gebruiken voor het (indicatief) vaststellen van een veiligheidsklasse bij graafwerkzaamheden, is in bijlage 4C een overzicht opgenomen van de statistische parameters voor zware metalen PCB, PAK en minerale olie die zijn gebaseerd op de gemeten gehalten in de dataset van de bodemkwaliteitskaart.

EVALUATIE EERDER VASTGESTELDE BODEMKWALITEITSKAARTEN (2019 EN 2020)

In vergelijking met de eerder vastgestelde bodemkwaliteitskaarten zijn wijzigingen opgetreden in het beheergebied van de gemeente, enkele bodemkwaliteitszones en de bodemfunctieklassenkaart. Ook is de (verwachte) bodemkwaliteit en toepassingseis op basis van algemene regels voor bodemkwaliteitszone “F. Kanaalzone” gewijzigd. De verschillen zijn in § 3.8 gespecificeerd of onderbouwd.

TOEPASSEN GROND IN WATERWIN- EN GRONDWATERBESCHERMINGSGEBIEDEN

Voor het toepassen van (PFAS-houdende) grond en baggerspecie in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden geldt de Omgevingsverordening Noord-Brabant. In de Omgevingsverordening wordt ingegaan aan welke kwaliteit de (PFAS-houdende) grond en baggerspecie moet voldoen. Voor waterwingebieden is specifiek aangegeven dat de kwaliteit moet zijn aangetoond met een partijkeuring en dat gecontroleerd moet zijn op de PFAS-verbindingen die onderdeel uitmaken van de advieslijst van RIVM/Bodem+ d.d. 12 juli 2019: https://www.bodemplus.nl/publish/pages/164708/1907012-pfas_-_advieslijst_tbv_tijdelijk_handelingskader_v4.pdf.

VASTSTELLEN GEACTUALISEERDE BODEMKWALITEITSKAART EN BODEMFUNCTIEKLASSENKAART

De gemeente is voor haar eigen gemeentelijke grondgebied het bevoegd gezag voor het toepassen van grond en gerijpte baggerspecie op de landbodem.

Met de bodemkwaliteitskaart en de bodemfunctieklassenkaart heeft de gemeente Tilburg goede instrumenten in handen voor het toepassen van grond.

De bodemkwaliteitskaart en de bodemfunctieklassenkaart moeten bestuurlijk worden vastgesteld door de gemeenteraad. De gemeenteraad van de gemeente Tilburg heeft eerder het college van burgemeester en wethouders al gemandateerd om een geactualiseerde of een gewijzigde bodemkwaliteitskaart dan wel bodemfunctieklassenkaart bestuurlijk vast te stellen [3].

Bij het overgaan van Biezenmortel naar de gemeente Tilburg is in 2021 door de gemeente een Harmonisatiebesluit [15] genomen waardoor het gemeentelijke gebiedsspecifieke grondstromenbeleid (de Lokale Maximale Waarden in de nota bodembeheer) ook voor Biezenmortel van toepassing is. De geactualiseerde toepassingskaart op basis van maatwerkregels onder de Omgevingswet (zie kaartbijlage 5) is daarom een verbeelding van het in 2021 genomen Harmonisatiebesluit.

Tabel 4.1 Totaaloverzicht bodemkwaliteitszones, verwachte ontgravingsklassen, toepassingseisen (op basis van algemene regels en maatwerkregels en het Handelingskader hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie.

LMW1: Zie § 4.3.3 van de Nota bodembeheer.

LMW2: Zie § 4.3.3 van de Nota bodembeheer.

LMW3: Zie § 4.3.2 van de Nota bodembeheer.

@ Zie § 4.5 van de nota bodembeheer

@@ Gebaseerd op het in 2015 beschikte bodembeheer- en nazorgplan

# 95-percentielwaarde voor koper overschrijdt de interventiewaarde bodemkwaliteit.

* De gemiddelde waarden van de PFAS-verbindingen zijn lager dan de landelijke achtergrondwaarden vastgesteld, maar voor een aantal PFAS-verbindingen boven de bepalingsgrens/detectiegrens.

Dit leidt niet tot beperkingen bij het toepassen van grond in grondwaterbeschermingsgebieden. Conform de Omgevingsverordening Noord-Brabant mag een bodemkwaliteitskaart niet worden gebruikt als milieuverklaring bodemkwaliteit voor de kwaliteit van de toe te passen grond in een waterwingebied. De kwaliteit moet met een partijkeuring worden aangetoond.

$ De toepassingseisen voor PFAS-houdende grond zijn:

• -

  Toepassingseis Landbouw/natuur: Landelijke achtergrondwaarden.

• -

  Toepassingseis Industrie en Wonen: PFOA: 7,0 µg/kg ds, en andere PFAS-verbindingen: 3,0 µg/kg ds.

Tabel 4.2 Mogelijkheden vrij grondverzet gemeente Tilburg met toepassingseisen op basis van maatwerkregels en het handelingskader hergebruik PFAS-houdende grond en baggerspecie

BELANGRIJK: Voorafgaand aan het grondverzet moet een vooronderzoek volgens de NEN5725 worden uitgevoerd of het vragenformulier historische gegeven (bijlage 7 nota bodembeheer) volledig worden ingevuld.

Codering ‘B’: bodemlaag vanaf het maaiveld tot en met 0,5 meter diepte.

Codering ‘O’: bodemlaag vanaf 0,5 meter diepte tot en met 2 meter diepte.

LMW1: Zie § 4.3.3 van de Nota bodembeheer.

LMW2: Zie § 4.3.3 van de Nota bodembeheer.

LMW3: Zie § 4.3.2 van de Nota bodembeheer.

@ Zie § 4.5 van de nota bodembeheer

@@ Gebaseerd op het in 2015 beschikte bodembeheer- en nazorgplan

# 95-percentielwaarde voor koper overschrijdt de interventiewaarde bodemkwaliteit.

* De gemiddelde waarden van de PFAS-verbindingen zijn lager dan de landelijke achtergrondwaarden vastgesteld, maar voor een aantal PFAS-verbindingen boven de bepalingsgrens/detectiegrens.

Dit leidt niet tot beperkingen bij het toepassen van grond in grondwaterbeschermingsgebieden. Conform de Omgevingsverordening Noord-Brabant mag een bodemkwaliteitskaart niet worden gebruikt als milieuverklaring bodemkwaliteit voor de kwaliteit van de toe te passen grond in een waterwingebied. De kwaliteit moet met een partijkeuring worden aangetoond.

$ De toepassingseisen voor PFAS-houdende grond zijn:

• -

  Toepassingseis Landbouw/natuur: Landelijke achtergrondwaarden.

• -

  Toepassingseis Industrie en Wonen: PFOA: 7,0 µg/kg ds, en andere PFAS-verbindingen: 3,0 µg/kg ds.

Bronvermeldingen

[1] Omgevingswet, publicatie Staatsblad 2023.

[2] Besluit bodemkwaliteit, publicatie Staatsblad 2023, nr. 298, 15 september 2023.

[3] De gemeentelijke bodemfunctieklassenkaart en bodemkwaliteitskaart gemeente Tilburg maken onderdeel uit van de nota bodembeheer gemeente Tilburg (hoofdstuk 2, bijlagen 3 en 4 en de kaartbijlagen 1 t/m 4), documentcode: SOB006623.RAP002, status Herzien definitief, LievenseCSO Milieu B.V., 10 januari 2020.

[4] Addendum Nota bodembeheer “Grondstromenbeleid van de gemeente Tilburg onder de Omgevingswet”, publicatie Gemeenteblad van Tilburg 2023, nr. 506770, 28 november 2023.

[5] Bodemkwaliteitskaart gemeente Tilburg, documentcode: SOB004004.RAP001, LievenseCSO Milieu B.V., 7 augustus 2018, en als bijlage 3 opgenomen in de nota bodembeheer gemeente Tilburg, documentcode: SOB006623.RAP001, LievenseCSO Milieu B.V., status: Definitief, 2 januari 2019, bestuurlijk vastgesteld in 2019.

[6] Besluit kwaliteit leefomgeving, publicatie 2023.

[7] Besluit activiteiten leefomgeving, publicatie 2023.

[8] Handreiking bodemkwaliteitskaarten, definitief, 1 november 2022, versie 1.

[9] Handelingskader voor hergebruik van PFAS-houdende grond en baggerspecie, kenmerk IENW/BSK-2019/131399, 8 juli 2019; aangepast op 29 november 2019, op 1 juli 2020 en op 13 december 2021.

[10] Handreiking Achtergrondgehalten. Begeleidingscommissie actief bodembeheer, TNO MEP-R98/283.IPO/TNO, 1998.

[11] Model Beleid toepassen PFAS-houdende grond, opgesteld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, kenmerk: 1248710-044 C04, TAUW, 10 januari 2020.

[12] Regeling bodemkwaliteit 2022, publicatie Staatscourant 2023, nr. 1338, 19 januari 2023.

[13] Memo Risicogrenzen ten behoeve van de vaststelling van Interventiewaarden voor PFOS, PFOA en GenX, RIVM, 20 juli 2021.

[14] Omgevingsverordening Noord-Brabant, Publicatie Provinciaal blad 2023, nummer 14671, 11 december 2023.

[15] Harmonisatie gemeentelijke voorschriften in verband met toevoeging Biezenmortel aan Tilburg, Publicatie Gemeenteblad van Tilburg 2023, nr. 10692, 13 januari 2021.

Overzicht bijlagen

Bijlage 1

— Begrippenlijst

Bijlage 2

— Selectiewijze dataset bodemkwaliteits-kaart

Bijlage 3

— Specificatie uitbijters

Bijlage 4A

— Statistische parameters NEN5740 bodemkwaliteits-zones (waarden standaardbodem)

Bijlage 4B

— Statistische parameters PFAS-verbindingen bodemkwaliteits-zones (gemeten waarden)

Bijlage 4C

— Statistische parameters NEN5740 bodemkwaliteits-zones (gemeten waarden)