Groenbeheerplan 2024 – 2028 Gemeente Ridderkerk

Dit groenbeheerplan biedt inzicht in de (wettelijke) beleidskaders, beheerambities en benodigde middelen voor een efficiënt en effectief groenbeheer binnen de gemeente Ridderkerk. Het plan richt zich op al het gemeentelijk openbaar groen exclusief de beplanting op de begraafplaatsen, het gras op de sportvelden en het openbaar groen van andere beheerders als het waterschap, Zuid-Hollands Landschap en Staatsbosbeheer.

Er is geen overkoepelend wettelijk kader met rechten en plichten voor het beheer van de groene buitenruimte. Uiteraard zijn we als gemeente gebonden aan verschillende wetten en regels maar we hebben veel lokale keuzevrijheid bij het beheer en onderhoud van de groene leefomgeving.

In de Groenvisie, ‘Groen is onze toekomst’ is het belang van groen in de leefomgeving al nadrukkelijk beschreven. De ambities uit de Groenvisie richten zich op het belang van het groen aan voor de leefbaarheid, de volksgezondheid en de kansen om met gevarieerd en vitaal openbaar groen om bij te dragen aan het beheersen van de klimaatverandering.

In de uitwerking van de Groenvisie, ‘Werken vanuit ecologie’ zijn maatregelen opgenomen voor het verhogen van de biodiversiteit van het openbaar groen en het betrekken van de inwoners die een belangrijke bijdrage hieraan kunnen leveren.

Zowel de Groenvisie als het ‘Werken vanuit ecologie’ resulteren in wijzigingen in samenstelling, het beheer en het onderhoud van het openbaar groen.

In de Groenvisie en de notitie ‘Werken vanuit ecologie’ zijn budgetten beschikbaar voor de korte termijn om het areaal aan te passen en anders te onderhouden.

Voor de lange termijn is inzicht nodig in budgetten om de ingezette ontwikkelingen voor te zetten en het gewijzigde groenareaal te beheren en te onderhouden.

Naast deze budgetten is inzicht nodig in het huidige groenareaal, de staat van onderhoud en vitaliteit.

Algemeen

Het groenareaal in beheer en onderhoud van de gemeente is groot en divers met meer dan 19.000 bomen verdeeld over zo’n 450 verschillende soorten en ruim 62 hectare beplanting en bijna 137 hectare gras. Dit betekent gemiddeld 94 m² groen per huishouden. Dit is meer dan het richtgetal in de Nota Ruimte (75 m2). Het merendeel van het openbaar groen bevindt zich aan de randen van de woonwijken.

Kwaliteit

Het openbaar groen is gemiddeld van B-kwaliteit. Voor beplanting wordt in de inspecties gemiddeld beeldkwaliteit B gerealiseerd maar de grootste beheergroep bodembedekkende heesters haalt dit kwaliteitsniveau niet. In het onderhoud van bomen, bos en bosplantsoen zijn achterstanden vastgesteld. Oorzaak is onvoldoende financiële middelen voor het vervangen van het groen bij einde levensduur.

Vakkundig, efficiënt en duurzaam groenbeheer bestaat uit twee pijlers: dagelijks en planmatig onderhoud. Dagelijks groenonderhoud zijn alle activiteiten die gericht zijn op het behoud van het groen en het handhaven van de gewenste beeldkwaliteit (bijv. inspecteren/snoeien van bomen, onkruid verwijderen uit beplanting, knippen van hagen, maaien van gras etc.).

Planmatig onderhoud zijn alle activiteiten die gericht zijn op het compleet houden (open plekken in plantvakken en bomenrijen opvullen) en renoveren van plantvakken. Ook het inboeten en vervangen van bomen valt hieronder. Maar dit betekent ook groen vervangen als het niet meer goed is te onderhouden.

Budget dagelijks onderhoud

Het budget voor het dagelijks onderhoud van het openbaar groen is toereikend. Het onderhoud wordt zowel door de eigen dienst als een externe dienst uitgevoerd.

Met name door de inzet van de, in 2023 uitgebreide, wijkploegen is het budget voor de externe werkzaamheden voldoende.

Budget voor planmatig onderhoud

Het budget voor planmatig onderhoud (bomen en groen) is niet voldoende voor het duurzaam in stand houden van het groenareaal.

• •

  In het benodigd budget is rekening gehouden met inboet dat niet is opgenomen in het beschikbare budget.

• •

  In het beschikbare budget is geen rekening gehouden met de hoge kosten voor groeiplaatsverbetering en de aanschaf van andere soorten en de gewenste grootte van bomen. Hiervoor worden de daarvoor in de Groenvisie opgenomen budgetten met ingang van 2020 gebruikt. De looptijd van de Groenvisie is 2020-2024. Met ingang van 2025 zijn deze budgetten (€ 90.000,- per jaar) niet meer beschikbaar. In de benodigde budgetten is hiervoor extra budget opgenomen.

• •

  In het beschikbare budget is te weinig ruimte om invulling te geven aan de structurele vervanging van groen die gedaan moet worden aan het einde van de levensduur.

• •

  Ook om huidige beheerproblemen (bijv. wortelopdruk) en toekomstige vervangingspieken af te vlakken, is structureel meer budget nodig om bomen te vervangen. Rekening is wel gehouden met het omvormen van grasvelden voor kruidenrijk gras vanuit het rapport ‘Werken vanuit ecologie’. In het benodigd budget zijn de kosten voor de vervanging/renovatie van grasvelden aangepast aan de verlaging van dit areaal.

Veel groen is met de ontwikkeling van de woonwijken in de jaren’70 aangelegd. Dit betekent dat een groot deel van het aantal bomen 50 jaar of ouder is. De theoretische vervangingsopgave voor bomen geeft daardoor een aantal jaren een piek in het vervangen. Dit betekent een benodigd structureel budget van € 811.100,-. In de praktijk zijn er ook juist in deze wijken herinrichtingsplannen. Voor het borgen van de ambities uit de Groenvisie in (herinrichtings-) projecten is afgesproken dat de kosten hiervoor ten laste komen van het project. Dit betekent dat noodzakelijke vervanging van het groen in projecten en bij herinrichtingen van speellocaties niet ten laste komt van het budget planmatig onderhoud. Tevens wordt in de praktijk het openbaar groen niet direct vervangen als de theoretische levensduur is beëindigd. Het structureel benodigd budget voor de vervangingsopgave ten laste van planmatig onderhoud wordt hierdoor lager.

Voor het benodigd budget voor structureel planmatig onderhoud wordt zodoende gerekend met 70% van de theoretische vervangingsopgave ( € 811.100) ofwel € 567.800,--. Met een beschikbaar budget van € 296.800,-- betekent dit een structureel tekort van € 271.000,-- per jaar.

Voor het op het gewenste kwaliteit brengen c.q. wegwerken van inmiddels ontstane achterstanden is gemiddeld een incidenteel budget van € 119.700 per jaar nodig voor de jaren 2024-2027. Hierbij is rekening gehouden dat de komende 4 jaar de eigen dienst de achterstanden in het snoeien van bomen, bosplantsoen en de rand snoei van recreatiebos wegwerkt. Het vervangen van bosplantsoen en heesters en het doorzaaien en egaliseren van gazon wordt uitbesteed.

In juli 2020 is de Ridderkerkse Groenvisie “Groen is onze toekomst” door de gemeenteraad vastgesteld. Hierin zijn de ambities voor het openbaar groen beschreven. In de Groenvisie is een meerjarig uitvoeringsprogramma met budget opgenomen om de stap van plan naar aanpak te maken.

In 2020 heeft het college het ‘Beheerplan openbare ruimte 2020-2024’ vastgesteld. Dit plan bestaat uit een verzameling factsheets per beheerdiscipline met onder andere informatie over het te beheren areaal, beleidskaders, mogelijke ontwikkelingen, de planning en financiën. Een meerjarig groenbeheerplan waarin de beheertaak en beheerkeuzes in meer detail zijn uitgewerkt is nog niet aanwezig.

Het beheer van het openbaar groen is een kerntaak van de gemeente. Dit groenbeheerplan beschrijft op welke wijze het openbaar groen wordt beheerd, de huidige kwaliteit van het openbaar groen, wat financieel nodig is om de kwaliteit van het groen te versterken en te behouden.

Een kwalitatief goede groenstructuur draagt bij aan het welzijn en de veiligheid van de bevolking. Daarnaast is groen belangrijk voor het tegengaan of opvangen van effecten van klimaatverandering en het behoud van biodiversiteit. Een meerjarig groenbeheerplan geeft inzicht in deze ambities en geeft sturing aan keuzes in het beheer.

2.1 Aanleiding

De gemeente Ridderkerk heeft groenambities. Het nieuwe Coalitieakkoord ‘Hart voor een toekomstbestendig Ridderkerk’ beschrijft de visie op groen als volgt: Groen is een multifunctionele oplossing – denk aan waterberging, verminderen van hittestress, voorkomen van verloedering van de woonomgeving, stimuleren van beweging en dergelijke – en een investering die zich op vele fronten terugverdient’.

Na het vaststellen van de Groenvisie is het opstellen van een groenbeheerplan een logische volgende stap. Het is noodzakelijk om dieper inzicht te krijgen in het beheer van het groen, de knelpunten, de beheerkeuzes en de financiële consequenties om de ambities voor het groen te borgen. Met het opstellen van een meerjarig groenbeheerplan wordt hier invulling aan gegeven.

2.2 Doel

Het doel van dit beheerplan is meerledig. Het plan geeft inzicht in het areaal- zowel in kwantiteit als kwaliteit- en gaat in op de (beleids)kaders & verplichtingen. Dit resulteert in een overzicht van benodigde middelen van zowel regulier onderhoud als vervanging van groen. Tevens geeft het inzicht in de kosten die gemoeid zijn met ambities op het gebied van kwaliteitsverhoging, nieuwbouw en biodiversiteit. Dit beheerplan biedt daarmee een opzet voor helder, gestructureerd en effectief groenbeheer binnen de gemeente Ridderkerk.

2.3 Afbakening

Het groenbeheerplan gaat over het gemeentelijke openbaar groen, zoals bomen, bosplantsoen, heesters, gazon en bermen. Ook bossen, parken en bosplantsoen rondom sportvelden en speeltuinen in beheer en eigendom van de gemeente vallen eronder. Het boombeheer op de sportvelden is in 2022 overgedragen van Sport Service Ridderkerk naar de gemeente en maakt deel uit van dit plan

De beplanting en het gras op de begraafplaatsen, de grasvelden voor sportdoeleinden op de sportvelden en het groen in beheer van particulieren, bedrijven, terrein beherende organisaties en andere overheden vallen buiten de scope van dit beheerplan.

2.4 Leeswijzer

Dit beheerplan is opgebouwd rondom een aantal kernvragen. Achtereenvolgens krijgt u antwoord op de volgende vragen:

• •

  Wat zijn uitgangspunten en kaders? Inzicht in wettelijke kaders en regelgeving & het gemeentelijk beleid (Hoofstuk 3).

• •

  Wat zijn de kenmerken van het te beheren gebied? (Hoofdstuk 4).

• •

  Wat wordt beheerd? Wat is de omvang? Wat is de samenstelling? Wat is de kwaliteit ervan? Zijn er achterstanden? (Hoofdstuk 5)

• •

  Hoe wordt het beheer en onderhoud uitgevoerd? Welke beheerkeuzes zijn er gemaakt? Welke ambities moeten worden nagestreefd? (Hoofdstuk 6)

• •

  Hoe is het beheer en onderhoud in de gemeente georganiseerd? (hoofdstuk 7)

• •

  Hoe verhouden beschikbare en benodigde budgetten zich tot elkaar? (Hoofdstuk 8)

• •

  Welke conclusies kunnen we trekken en welke aanbevelingen worden er gedaan? (Hoofdstuk 9)

In dit hoofdstuk benoemen we de wettelijke kaders en het vastgestelde beleid in Ridderkerk voor het openbaar groen. In bijlage 1 wordt op enkele onderdelen een nadere toelichting gegeven.

3.1 Wettelijke kaders

Er is geen overkoepelend wettelijk kader waarin alle rechten en plichten over het beheer van de leefomgeving zijn vastgelegd. Gemeenten hebben veel lokale keuzevrijheid, maar zijn wel gebonden aan verschillende wetten en regels. Hier volgt een korte opsomming van regelgeving die van invloed is op het beheer en onderhoud van de groene leefomgeving:

• •

  Omgevingswet voor integrale ambities (treed naar verwachting in werking op 1 januari 2024).

• •

  Gemeentewet; kapitaalgoederen en het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV).

• •

  Nieuw Burgerlijk Wetboek; zorgplicht: een veilige openbare ruimte.

• •

  Wet Natuurbescherming; bescherming van natuurgebieden, planten- en diersoorten en houtopstanden buiten de bebouwde kom.

• •

  Omgevingsvergunning op basis van de Wet algemene bepaling omgevingsrecht voor kappen van bomen.

• •

  De Wet publieke gezondheid; gezondheidsaspecten, bijvoorbeeld overlast door eikenprocessierupsen.

• •

  Bestrijden invasieve exoten; maatregelen voor het elimineren en beheersen van invasieve exoten zoals reuzenberenklauw en Japanse duizendknoop.

Naast de bovengenoemde regelgeving zijn ook de volgende wetten en plannen relevant:

• •

  Bouwstoffenbesluit.

• •

  Wet geluidhinder.

• •

  Wet informatie-uitwisseling ondergrondse netten (WION).

• •

  Wet basisregistratie grootschalige topografie (BGT).

• •

  Participatiewet

• •

  Aanbestedingswet.

• •

  ARBO wetgeving (veilige werkomstandigheden)

Diverse normen, richtlijnen en standaarden ( zoals die van NEN of CROW) hebben geen wettelijke status, maar geven wel kaders voor een professionele invulling van beheer en onderhoud.

De provincie Zuid-Holland heeft ook plannen vastgesteld die van belang zijn voor de aanleg en beheer van groen. Dit zijn onder andere de Omgevingsvisie, het Omgevingsprogramma en de Omgevingsverordening (aangenomen augustus 2021), Gebiedsprofielen, Groene Motor en de visie Rijke Groenblauwe Leefomgeving. Meer informatie is te vinden op de website https://www.ruimtelijkeplannenzuidholland.nl/.

Binnen Ridderkerk is het waterschap Zuid-Hollandse Delta ook een beheerder van groen. Zij hebben een Groenbeleidsplan 2022-2027 opgesteld. Met de kernwaarden samenwerken en koppelkansen wil het waterschap samen met andere gebiedsbeheerders werken aan groene waarden.

3.2 Gemeentelijke kaders

Elke gemeente stelt haar eigen beleid vast. Hieronder noemen we de plannen en beleidskaders die toepasselijk zijn voor dit groenbeheerplan.

3.3 Visies en Ambities

De Groenvisie beschrijft de volgende ambities:

• •

  De groenste gemeente van IJsselmonde.

• •

  De grote variatie aan samenhangende natuur in onze gemeente zorgt voor een rijke biodiversiteit.

• •

  Het groen in onze gemeente beschermt onze gezondheid en stimuleert gezond gedrag.

• •

  In 2050 is onze gemeente water robuust en klimaatbestendig.

• •

  De energietransitie heeft geleid tot een verbetering van ons openbaar groen.

• •

  Wij schatten (potentiële) groene ruimte letterlijk op waarde.

In de groenvisie is in het hoofdstuk Van ambitie naar aanpak geformuleerd hoe de gemeente Ridderkerk haar ambities wil realiseren.

• •

  Een aanpak voor onze grote groengebieden

  • o

    De verbindingen tussen de grote groengebieden verbeteren.

  • o

    De natuurlijke potentie gebruiken voor meer herkenbaarheid en rijke biodiversiteit.

• •

  Een aanpak voor onze groene hoofdstructuur:

  • o

    Zorgen voor een weerbare hoofdgroenstructuur die de wijken met de grote groengebieden verbindt.

  • o

    De hoofdgroenstructuur wijkgericht opwaarderen.

• •

  Een aanpak van onze wijken

  • o

    Beter benutten van de potentie van onze groene parels.

  • o

    Wijkgericht werken aan opwaarderen van groene percelen en bomen.

  • o

    Wijkgericht werken aan meer groen ten kosten van verharding.

  • o

    Bij nieuwbouwprojecten gericht rekening houden met klimaatadaptatie en behoud van de natuur.

• •

  Een aanpak voor de bedrijventerreinen en winkelcentra

  • o

    Mogelijkheden benutten voor vergroening en verduurzaming.

  • o

    Meer groen en water zorgen voor een prettiger winkelklimaat.

In het uitvoeringsprogramma Integrale visie per wijk in de openbare ruimte is voor de periode 2020 – 2024 vastgelegd welke acties vanuit de groenvisie worden uitgevoerd. Aan dit uitvoeringsprogramma is budget gekoppeld voor de aanleg. Bij de volgende actiepunten uit de groenvisie ligt het initiatief bij de groenbeheerder en ecoloog.

• •

  Omvormen groenvakken in woongebieden buiten de geplande projecten.

• •

  Aanpassen soort en grootte van bomen, grotere groeiplaatsen in woongebieden buiten projecten.

• •

  Verbeteren hoofdgroenstructuur.

Naast het verbeteren van het groen in de openbare ruimte is de subsidieregeling Vergroenen Particuliere Tuinen Ridderkerk 2021-2024 open gesteld. Deze regeling is begin 2023 geactualiseerd met een hoger % voor struiken/heesters en bomen die een hoge bijdrage leveren aan de biodiversiteit.

In het Coalitieprogramma 2022-2026 ‘Hart voor een toekomstbestendig Ridderkerk’ zijn de volgende ambities te vinden over groen en buitenruimte.

In het hoofdstuk Buitenruimte worden de volgende specifieke punten genoemd:

• •

  Het behouden en beschermen van onze ‘groene kraag’, met gebieden als het Reijerpark, het Oosterpark, de Gorzen, de Donckse velden en de Crezéepolder.

• •

  Het bieden van goede faciliteiten voor ruiters en hondenbezitters, denk hierbij aan hondenlosloopgebieden.

• •

  Ondanks de investeringen in het onderhoud van de buitenruimte zien we toch ruimte voor verbetering van het onderhoudsniveau. We realiseren dit zoveel mogelijk met eigen medewerkers (uitbreiding wijkteams) in plaats van het in de markt zetten van dit onderhoudswerk.

• •

  Een integrale aanpak bij werkzaamheden in de buitenruimte.

• •

  De pilot onkruidbestrijding in de zomer willen we omzetten in een structurele aanpak.

• •

  Waar mogelijk vervangen we stenen door groen.

• •

  We onderzoeken de mogelijkheden voor natuurlijke begrazing van groengebieden in de gemeente. (Dit is verwerkt in het rapport Werken vanuit ecologie, start uitvoering 2024)

• •

  De vastgestelde Groenvisie wordt de komende jaren verder uitgewerkt.

• De uitwerkingen, het rapport ‘Werken vanuit Ecologie’ en het Programma Stedelijk Water (PSW) zijn begin 2023 vastgesteld.

4.1 Ontstaansgeschiedenis

Ridderkerk is ontstaan uit tien ‘kiemen, als dijkdorpen of linten. Deze kiemen hebben zich in de loop van de tijd allemaal anders ontwikkeld. Het resultaat is een divers stedelijk weefsel met een grote variatie aan wijken en buurten. De grote kwaliteit van Ridderkerk is dat de grote landschappelijke structuren van de dijken, de rivieren de Noord, de Nieuwe Maas en de Waal, maar ook de grote parken en landbouwgebieden vanuit elke wijk voelbaar zijn gebleven. En dat dit op een steeds andere manier tot uitdrukking komt in de (acht) wijken (Bron: Groenvisie 2020).

Het groen in Ridderkerk staat onder druk. De invloed van de groei van de metropoolregio Rotterdam is onmiskenbaar. Een snelle blik op het verschil tussen Ridderkerk in 1975 en Ridderkerk anno nu, laat helder zien hoe zowel woningbouw als bedrijventerrein hun stempel hebben gedrukt op het landschap. Voor de bewoners van Ridderkerk is er de afgelopen decennia steeds minder groene ruimte over gebleven. En er is nog geen einde aan de groei. Vanuit demografisch oogpunt is Ridderkerk een middelgrote gemeente met ruim 46.000 inwoners in 2019. Daarmee is Ridderkerk qua inwoneraantal ongeveer vergelijkbaar met Zwijndrecht en Barendrecht (Bron: Groenvisie 2020).

Figuur 2: Ridderkerk in 1975 en 2021

4.2 Bouwopgave

Ridderkerk heeft voor de komende tien jaar een flinke woningbouwopgave van ongeveer 1.150 woningen. De druk op de groene ruimte neemt nog verder toe maar ook de behoefte groeit om voor meer mensen te zorgen voor groen in de buurt. De toenemende vergrijzing van de inwoners van Ridderkerk maakt dat extra belangrijk. Ouderen zijn minder mobiel en hebben daardoor meer voorzieningen dichter bij huis nodig (Bron: Groenvisie 2020). In dit beheerplan rekenen we de formeel naar de gemeente overgedragen delen van geplande uitbreiding van woningbouw op de volgende nieuwe locaties mee:

• •

  De PC Hoofstraat en omgeving.

• •

  Het Zand

• •

  Polder Geerlaan

• •

  Rijsoord; Oude Boomgaert

De overige nieuwbouw betreft inbreiding op bestaande locaties, daar zijn al groen¬voorzieningen aanwezig.

4.3 Bodem

De bodem in de gemeente Ridderkerk is de eerste twaalf meter voornamelijk opgebouwd uit klei en veen. De bovengrond is over het algemeen schoon tot licht verontreinigd. Zo ook de bovengrond in de nieuwe(re) woonwijken. Deze zijn later gebouwd op gronden die daarvoor vooral in gebruik waren als landbouwgrond. De lintbebouwing en ook de oude kernen zijn van oudsher concentratiepunten geweest van bedrijvigheid en bebouwing. Kleinschalige, vaak ambachtelijke bedrijfjes hebben hier activiteiten ontplooid die kunnen leiden tot matige en sterke bodemverontreiniging (Bron: Nota Bodembeheer).

De gemeente Ridderkerk heeft te maken met bodemdaling als gevolg van zetting. Door verlagingen van het grondwaterpeil daalt de bovenste veenhoudende bodemlaag. De relatief zeer warme droge zomers van de afgelopen jaren versterken dit effect. Wat er in die gemeentes zakt zijn de straten en de tuinen, maar niet de huizen. Vooral de gemeentes in de regio Drechtsteden en directe omgeving zijn sterk vertegenwoordigd in de ranglijst gemeentes met de meeste verzakkingen. Ridderkerk staat in deze lijst op de 13e plaats (Bron: SkyGeo). De meest kwetsbare plekken zijn opgenomen op de kwetsbaarhedenkaart (zie H3.4). Vanuit oogpunt van groenbeheer speelt verzakking een rol voor bomen, deze kunnen niet tegen een ophoging met aarde. Ook speelt verzakking een rol bij het onderhoud van gazons (Zie H4).

4.4 Kwetsbaarhedenkaart

De gemeente Ridderkerk brengt continu de kwetsbaarheden in kaart. Aparte klimaatstress¬testen worden uitgevoerd en gedocumenteerd in een klimaateffectatlas (www.bar.klimaatatlas.net). Deze atlas toont de gevolgen van het veranderende klimaat en brengt de kwetsbaarheden in kaart op het gebied van overstromingen, wateroverlast, droogte en hitte in de gemeente.

De gemeente Ridderkerk gaat deze kwetsbaarheden integraal aanpakken. Water, wegen en groen zullen gelijktijdig worden aangepast om de kwetsbaarheden het hoofd te bieden. Een uitvoeringsprogramma hiervoor is in ontwikkeling.

Dit hoofdstuk geeft inzicht in de omvang, kwaliteit en samenstelling van het groenareaal dat eigendom en/of in beheer is van gemeente Ridderkerk. Het hoofdstuk begint met een algemeen overzicht en geeft vervolgens, gedetailleerde informatie over de verschillende beheergroepen en kwaliteit (zie bijlage 2 voor een overzichtskaart van het groenareaaal dat in beheer is bij de gemeente Ridderkerk).

Voor een planmatig, effectief en structureel beheer en onderhoud van het openbaar groen is inzicht nodig in het te beheren areaal. Wettelijk gezien is de gemeente verplicht om de essentiële areaalgegevens via de BGT (basisregistratie grootschalige topografie) actueel te houden en via een landelijke voorziening te ontsluiten. In het gemeentelijk beheersysteem GeoVisia worden deze beheergegevens opgenomen. Een Actueel, Betrouwbaar en Compleet (ABC) inzicht in het beheerareaal is de basis om het openbaar groen data gedreven te beheren.

5.1 Groenareaal op hoofdlijnen

De gemeente Ridderkerk heeft een totale oppervlakte van 2.526 hectare, waarvan 2.348 hectare land en 179 hectare water (bron: allecijfers.nl- gegevens van juni 2023).

Binnen dit gebied beheert de gemeente meer dan 19.000 bomen, ruim 137 hectare gras- en kruidenvegetatie en 62 hectare beplanting.

Het grootste deel van de beplanting, circa 69%, bestaat uit gras- en kruidachtigen. Daarnaast bestaat ongeveer 13% van de beplanting uit heesters, 8% uit bosplantsoen en 9% uit recreatiebos.

Vaste planten, hagen en klimplanten zijn minder dan 1 % onderdeel van het groenareaal.

Het areaal bomen is inclusief de bomen op de begraafplaatsen terwijl de arealen van beplanting en gras exclusief de beide begraafplaatsen zijn.

Tabel 1: Gegevens groenareaal (Geovisia juni 2023)

Figuur 3:.Overzicht areaal openbaar groen

Ridderkerk telt 21.169 huishoudens (Bron: allecijfers.nl, april 2023). Gemiddeld is zo’n 94 m2 gemeentelijk openbaar groen beschikbaar per huishouden. Dit is meer in vergelijking met de nabije gemeente Hendrik-Ido-Ambacht (83 m2 per huishouden) en aanzienlijk minder dan in Barendrecht (134 m2 per huishouden). Het richtgetal in de Nota Ruimte (Ministerie VROM 2006) is 75 m2 groen per woning. Hierbij wordt het openbaar groen binnen de woonwijken dichtbij de woningen bedoeld en niet het groen in de buitengebieden dat vaak wordt beheerd door andere terreinbeheerders.

In Ridderkerk is binnen de bebouwde kom gemiddeld 61 m2 openbaar groen per woning beschikbaar (Bron: Groenvisie 2020).

Een deel van het groenareaal in Ridderkerk ligt in verschillende parken en natuurgebieden (niet allen in beheer en onderhoud van de gemeente) waaronder het Reijerpark, het Donckse Bos en de Donckse velden, de Grienden, de Crezéepolder, het Waalbos en De Gorzen. De Gorzen is een voormalige vuilstort locatie. Dit gebied is ten gevolge van allerlei activiteiten en omstandigheden in een periode van een halve eeuw gegroeid. Het resultaat is een oppervlakte van een slechts 40 hectare met een gevarieerd landschapsbeeld. Voor De Gorzen wordt een apart beheerplan opgesteld.

Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor het onderhoud van openbaar groen op bedrijventerreinen. Dit zijn:

• •

  bestaande bedrijventerreinen, Donkersloot, Veren Ambacht en de Boelewerf

• •

  nieuwe bedrijventerreinen, Cornelisland en Nieuw-Reijerwaard.

5.2 Kwaliteit van het groen

5.3 Omvang en kwaliteit per type groen

Voor dit hoofdstuk is gebruik gemaakt van gegevens uit Geovisia. Het gaat om groen dat in beheer is bij de gemeente Ridderkerk, inclusief de bomen op de begraafplaatsen, maar exclusief het groen op begraafplaatsen. Om de huidige kwaliteit van het groen vast te stellen ten behoeve van dit beheerplan is een quickscan uitgevoerd. Doel van deze inspectie was een globaal beeld te verkrijgen van de technische staat van het groen in Ridderkerk.

In totaal zijn 324 waarnemingen op 8 beeldmeetlatten uitgevoerd. Niet alle beheergroepen (bomen, bosplantsoen, recreatiebos en gazon/gras) waren onderdeel van de inspectie. Voor die groepen is alleen het oordeel van de toezichthouders opgenomen. Voor de rapportage van de inspecties verwijzen we naar Bijlage 3.

Uit een analyse van de inspectiegegevens van de externen en het oordeel van de groenbeheerder/ toezichthouders blijkt dat de gemiddelde kwaliteit van de geïnspecteerde beheergroepen als voldoende wordt beoordeeld met een B- niveau. Dit komt overeen met de gewenste ambitie. Wanneer wordt ingezoomd op de beheergroepen, is te zien dat niet alle beheergroepen op het gewenste niveau zijn.

Figuur 5: Kwaliteit algemeen (Bron: gecombineerde resultaten van schouw Cyber en quick scan DG groep)

In dit hoofdstuk beschrijven we hoe de gemeente Ridderkerk het onderhoud van het openbaar groen aanpakt. De ambities van de gemeente vertalen we naar fysieke maatregelen. Per beheerelement zijn de maatregelen beschreven die leiden tot het gewenste doel. Daarnaast wordt uitleg gegeven over hoe de inventarisatie en wijzigingen in het areaal worden behandeld, en hoe inspectie en monitoring worden toegepast.

6.1 Uitgangspunten groenbeheer

Bomen, heesters, vaste planten, kruiden en grassen komen gevarieerd voor in alle wijken. Het groen zorgt voor sfeer, kleur en geur gedurende alle seizoenen en draagt bij aan het gevoel van veiligheid en geluk in de woonomgeving. Naast het positieve effect op bewoners, dient het groen ook als een veilige leef- en doortrekplek voor dieren.

In elke wijk moeten dieren voldoende vocht, voedsel, nest- en slaapgelegenheid kunnen vinden en ze moeten zich gemakkelijk kunnen verplaatsen tussen verschillende groenstructuren. Om dit te realiseren is het cruciaal om diversiteit te waarborgen in de omvang van groengebieden, de aanwezigheid van boomkronen, struiklagen, kruiden en gras, evenals de variatie in boom- en plantsoorten.

Met de Groenvisie “Groen is onze toekomst” en “Werken vanuit Ecologie” zijn al stappen gezet door ambities te definiëren en acties om de ambities te kunnen bereiken vast te leggen.

Veelal gaat het hier om meer en kwalitatief beter en gevarieerder groen.

Van belang is om het huidige openbaar groen te versterken, om te vormen en het huidige beheer en onderhoud daarop in te richten.

6.2 Dagelijks onderhoud

Dagelijks onderhoud omvat verschillende activiteiten die gericht zijn op het behoud van het groen en het handhaven van de gewenste beeldkwaliteit in de openbare ruimte. Inspecteren en snoeien van bomen borgen een veilige woon- en leefomgeving en duurzame instandhouding. Schoffelen en snoeien van beplanting zorgen ervoor dat onkruid wordt verwijderd en de beplanting goed kan groeien. Het maaien van het gras draagt bij aan een verzorgde uitstraling van de groene gebieden, maar ook van het in stand houden van biovriendelijke bermen. Daarnaast is het knippen van hagen belangrijk om deze in goede vorm te houden. Het dagelijks onderhoud speelt dus een cruciale rol bij het waarborgen van de groenkwaliteit en het bevorderen van een aantrekkelijke en verzorgde openbare ruimte.

6.3 Planmatig onderhoud

Planmatig onderhoud richt zich op het compleet houden en renoveren of reconstrueren van plantvakken. Ook het vervangen van bomen valt hieronder. Planmatig onderhoud heeft als doel de functionaliteit, esthetiek en duurzaamheid van de groenvoorzieningen in stand te houden. Zorgvuldige analyse van bodemconditie en rekening houdend met beplantingskeuze en beeldkwaliteit zijn essentieel onderdeel van het planmatig onderhoud.

6.4 Onderhoud per beheertype

De beheerstrategie is voor ieder beheertype vastgelegd. Voor ieder type is beschreven wat de beheeruitgangspunten en de beeldbepalende beheer-maatregelen zijn. De concrete beheermaatregelen kunnen worden vertaald naar een frequentie- of beeldbestek. De streefbeelden zijn uitgewerkt en zijn als bijlage 6 aan dit beheerplan toegevoegd.

6.5 Kabels en leidingen

In begroting staat een aparte post voor 'degeneratie groen'. Hierop ontvangen we inkomsten van nutsbedrijven voor graafwerkzaamheden in het gemeentelijk groen. Nutsbedrijven betalen een landelijk vastgestelde prijs per vierkante meter voor de schade die zij veroorzaken. Deze inkomsten zijn echter niet voldoende om alle herstelwerkzaamheden te bekostigen.

Daarom hebben we voor grote projecten van de nutsbedrijven een nieuwe werkwijze met ze afgesproken. De factuur voor de herstelwerkzaamheden –uitgevoerd door de huisaannemer van de gemeente– wordt rechtstreeks naar de nutsbedrijven gestuurd. Op deze manier dragen zij de kosten voor het herstellen van schades, worden de herstelwerkzaamheden goed uitgevoerd en is de gemeente niet langer afhankelijk is van de inkomsten uit de landelijk gehanteerde vierkante meterprijs.

6.6 Ziekte en plagenbestrijding

Veel boomstructuren zijn aangeplant als monocultuur (bestaan uit dezelfde soort) wat kan leiden tot snelle verspreiding van ziekten & plagen en grootschalige uitval. Verschillende boomsoorten worden bedreigd door ongeneeslijke ziekten, wat resulteert in verzwakte bomen die meer zorg en inspectie vereisen. In sommige gevallen is vervanging van de bomen de enige oplossing. Door klimaatverandering zal de komende jaren de aanwezigheid en overlast van boomziekten en exoten naar verwachting nog verder toenemen. Effectieve en adequate bestrijding en monitoring is daarom noodzakelijk.

6.7 Klimaatadaptatie en ecologie

Er is in de begroting nog geen budget opgenomen voor het invoeren van klimaat adaptieve maatregelen en de daar uit voortvloeiende beheerkosten. Aanpassingen die nodig zijn in de openbare ruimte om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, worden in de gemeente integraal aangepakt vanuit het uitvoeringsprogramma Klimaatadaptatie. Dit is nog in ontwikkeling. De volgende concrete maatregelen zijn al in gang gezet:

Groenvisie

• •

  Binnen de Groenvisie is budget beschikbaar voor het vergroenen van tuinen, vergroeningsinitiatieven van bedrijven/ woningcorporatie, VVE’s. Er is een subsidieregeling. Subsidie Vergroenen particuliere tuinen Ridderkerk 2021-2024 is vastgesteld en in uitvoering sinds maart 2021. De regeling is ter bevordering aanplant bomen en struiken begin 2023 gewijzigd en opnieuw vastgesteld.

• •

  De motie ‘Overbodige verharding in kaart’ is 27 januari 2023 aangenomen. Er komt een QuickScan van overbodige verharding in de openbare ruimte waarbij wordt aangeven waar en wanneer deze te verwijderen.

Werken vanuit ecologie

• •

  Omvorming van intensief beheerd gras naar extensief beheer met als doel tot meer kruidenrijke vegetatie te komen.

• •

  Omvorming van cultuurlijke beplanting langs wegen en gebouwen. Deze bestaat nu uit sierplantsoen en bodembedekkers. De veelal monotone vakken worden de komende jaren vervangen worden door inheemse beplanting.

• •

  Start met schapenbegrazing in 2024.

• •

  Aandachtspunt: Onderzoeken of groenbeheer dat nu uitbesteed is, kan worden uitgevoerd met het label KleurKeur. Een kwaliteitskeurmerk ontwikkeld door De Vlinderstichting dat er op gericht is om de bermen en ander stedelijk groen zoveel mogelijk te laten bloeien door ecologisch (maai) beheer.

6.8 Uitbreiding groenbeheerareaal

Het bouwen van nieuwe woningen vergroot doorgaans ook het door de gemeente te beheren groenareaal. Het eerste jaar na aanleg zijn de kosten voor inboet voor de ontwikkelaar, maar na overdracht ligt het dagelijks onderhoud bij de gemeente. In 4.2 is het overzicht van bouwlocaties al aangegeven:

• •

  De PC Hoofstraat en omgeving.

• •

  Het Zand

• •

  Polder Geerlaan

• •

  Rijsoord; Oude Boomgaert

Wanneer wij nieuw gebied in beheer nemen, moet de beheerbegroting voorzien in de benodigde middelen. Om een inschatting te maken van de benodigde middelen voor het groenonderhoud gebruiken we een voordeurnorm. Een vast bedrag voor beheerkosten voor elke gebouwde woning op een nieuwbouwlocatie. In Ridderkerk zijn de groenkosten in 2022 circa € 109 per woning. In het eerste jaar na de oplevering van nieuwbouw zijn de beheerkosten van het groen nog voor rekening van de projectontwikkelaar. De beheerkosten worden voor 50% meegenomen in het jaar opvolgend aan de aanleg. In het jaar daarna voor 100%.

Om de kosten voor de areaaluitbreiding in te schatten gaan we uit van de volgende aantallen:

• •

  De PC Hoofstraat en omgeving. Circa 500 woningen van 2023 – 2027

• •

  Het Zand – 51 woningen in 2022 en 167 woningen in 2023.

• •

  Polder Geerlaan –76 woningen in 2023

Tabel 6: woningen in nieuw gebied. Op basis van prognose 2022 - 06

Bedrijventerreinen:

• •

  Cornelisland, vanaf 2024 in beheer van de gemeente

• •

  Nieuw Reijerwaard blijft tot december 2027 in beheer bij de Gemeenschappelijke Regeling Nieuw Reijerwaard GRNR)

Uit oogpunt van duurzaam groenbeheer is het van cruciaal belang om de beheergegevens (o.a. areaal, aanlegjaar, boomveiligheidscontroles) goed bij te houden en voldoende financiële middelen op te nemen in de beheerbegroting. Bijlage 8 bevat de routekaart voor het verwerken van areaalwijzigingen in de begroting.

6.9 Monitoring en inspectie

We bewaken de kwaliteit van het groen en de bomen op de volgende manier:

• •

  Boomspecialisten van externe boomtechnisch advies- en ingenieursbureaus inspecteren minimaal 1x per 3 jaar onze bomen qua veiligheid en onderhoud (visuele inspectie);

• •

  Geadviseerde nader boomveiligheidsonderzoek wordt door een ander boomtechnisch adviesbureau uitgevoerd;

• •

  Boomziekten monitoren we in samenwerking met gespecialiseerde bureaus;

• •

  De toezichthouder(s) voeren dagelijks controles uit op de uitvoering van het onderhoud. 10 x per jaar wordt getoetst of de werkzaamheden van de aannemer voldoen aan de afgesproken kwaliteit.

• •

  De gemeente Ridderkerk laat ieder kwartaal een inspectie van de openbare ruimte uitvoeren door bureau Cyber. Hierbij worden alle assets geschouwd, ook het groen. Er wordt geschouwd op kwaliteit verzorging en technische staat. De uitkomsten van de schouw worden gerapporteerd via het platform Apptimize.

• •

  Meldingen van bewoners (meldingssysteem, telefoon, brief etc.) worden gebruikt als input voor eventueel bijsturen op onderhoud en planning vervangingen.

De verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van het openbaar groen ligt binnen de gemeentelijke organisatie voornamelijk bij Cluster Voorbereiding en Beheer en Cluster Uitvoering. Hieronder een korte beschrijving van de functies en rollen van de medewerkers die werken met dit groenbeheerplan.

Groenbeheerder: overziet de kwaliteit en levensduur van het openbaar groen, toetst nieuwe ontwerpen aan de kaders van het groenbeheerplan, lost ingewikkelde klachten/meldingen van bewoners op en beheert de budgetten planmatig groenonderhoud.

Beleidsadviseur groen: ontwikkelt, implementeert en evalueert duurzaam en effectief groenbeleid inclusief bestuurlijke afstemming en bereidt besluitvorming voor.

Databeheerder groen: optimaliseert & actualiseert het groenbeheersysteem en levert input voor het uitzetten van de boominspecties en opstellen van de onderhoudsbestekken.

Werkvoorbereider civiel: maakt bestekken en verzorgt calculaties.

Toezichthouder groen/bomen: controleert de uitvoerende aannemer, verzorgt de besteksadministratie, beheert de budgetten dagelijks onderhoud, handelt klachten/meldingen van bewoners af en stemt werkzaamheden af met collega’s Eigen Dienst.

Medewerker wijkploeg: onderhoudt de hotspots en inzet bij calamiteiten.

Naast bovengenoemde medewerkers is er ook een belangrijk rol weggelegd voor de communicatiemedewerkers. Tijdig en zo zorgvuldig mogelijk informeren van inwoners is belangrijk om groenwerkzaamheden goed te kunnen uitvoeren en zorgt voor draagvlak en begrip.

Vanaf 1 januari 2024 heeft de gemeente Ridderkerk weer een eigen ambtelijke organisatie voor beleid en uitvoering. Dit om slagvaardiger te kunnen zijn, meer maatwerk te kunnen geven en een betere dienstverlening aan inwoners te kunnen leveren.

De nieuwe organisatie voorziet in één cluster Buitenruimte met daarin 6 teams (naast het management) die betrokken zijn bij het Groenbeheerplan.

Figuur 16:. cluster Buitenruimte gemeente Ridderkerk (bron: Organisatie- & Formatieplan 11 mei 2023)

De gemeente Ridderkerk heeft in het coalitieakkoord de volgende ambitie uitgesproken:

Het is op moment van schrijven nog niet bekend wat de precieze consequenties zijn voor de wijkteams. De wijkteams bestaan uit ca. 11 fte waarvan ca. 70% bijdraagt aan het onderhoud van het openbaar groen.

In het nieuwe onderhoudsbestek worden taken opgenomen, die voorheen door de wijkteams werden gedaan, zoals inboeten en zwerfvuil verwijderen. Hoe het nieuwe takenpakket van de wijkteams eruit gaat zien is nog niet bekend. Daarnaast heeft de gemeente Ridderkerk het voornemen om een eigen bomenploeg aan te stellen, ook van deze ploeg is nog niet precies bekend hoe het takenpakket er uit komt te zien. Het is daarom nog niet mogelijk om de benodigde capaciteit voor de teams vast te stellen.

De ambitie is met de inzet van de eigen dienst en de nieuwe onderhoudsbestekken het dagelijks onderhoud openbaar groen binnen het daarvoor totaal beschikbare budget uit te voeren.

Dit hoofdstuk gaat in op de financiële aspecten van het Ridderkerkse groenbeheer in de periode 2024-2028. Beschikbare budgetten vergelijken we met de (berekende) benodigde budgetten. Ook brengen we de kosten in beeld voor het wegwerken van achterstanden/het op gewenst kwaliteitsniveau brengen. Tot slot geven we inzicht in de (theoretische) vervangingsopgave met bijbehorende kosten.

Bij het ramen van de kosten voor dagelijks- en planmatig onderhoud van bomen, beplanting en gras, is gebruik gemaakt van het normkostenmodel van de DG Groep (gebaseerd op landelijke benchmark) aangepast naar de Ridderkerkse werkpakketten (zie ook bijlage 6 en 7). Gerekend is met eenheidsprijzen 2023 verhoogd met de indexering van 3,2%.

In dit groenbeheerplan is geen rekening gehouden met toekomstige areaaluitbreidingen en uitvoeringsprogramma’s Groenvisie en Klimaatadaptatie. Langs het ‘proces areaalwijziging en begroting’ (bijlage 8) komen de financiële consequenties van toekomstige areaalmutaties in de begroting. Het niet structureel verwerken van areaalwijzigingen en/of –uitbreidingen in de begroting, leidt tot kwaliteitsverlies omdat de beheerbudgetten niet meer overeen komen met het te beheren areaal.

8.1 Dagelijks onderhoud groen

Beschikbare budgetten

In de Ridderkerkse meerjarenbegroting zijn voor dagelijks groenonderhoud de volgende budgetten beschikbaar.

Tabel 7 . Overzicht begroting dagelijks onderhoud groen gemeente Ridderkerk

Benodigde budgetten

Tabel 8. Berekende kosten benodigd budget dagelijks onderhoud groen gemeente Ridderkerk

• -

  Voor dagelijks onderhoud bomen is het beschikbare budget niet voldoende voor het gewenste onderhoud. Momenteel wordt de inboet en vervanging van bomen nog vanuit dit budget bekostigd. Mede daardoor zijn er snoeiachterstanden ontstaan. Bij het benodigde budget is deze vervanging ondergebracht bij planmatig onderhoud bomen. Kosten van inboet vallen vrij bij het budget dagelijks onderhoud bomen waardoor er meer budgetruimte vrijkomt voor het noodzakelijk dagelijks onderhoud bomen.

• -

  In het benodigd budget is rekening gehouden met een budget voor het verwijderen van zwerfafval. Dit budget is niet opgenomen in het beschikbare budget. In 2024 en volgende jaren ontvangt de gemeente een vergoeding voor de aanpak van zwerfafval.

• -

  In het beschikbare budget is de inzet/ capaciteit van de wijkploegen/ bomenploeg van de gemeente die onderhoud uitvoeren aan het openbaar groen inclusief de bomen niet opgenomen.

• De eigen dienst verricht o.a. de volgende werkzaamheden:

• In de hotspots: Schoffelen en uitruimen schoffelvuil, hagen knippen, graskanten/boomspiegels steken, knippen overhangend groen langs wandel/fietspaden en snoeien van bomen.

• Daarnaast wordt o.a. gemeentebreed wortel- en stamopschot bij bomen geknipt/ gesnoeid, boompalen en boombanden verwijderd/ vervangen, bosplantsoen gesnoeid, blad geruimd, snoeien van bomen op basis van de boomveiligheidscontrole uitgevoerd en takken en omgewaaide bomen (stormschade) verwijderd.

In 2023 is de capaciteit van de wijkploegen vergroot. De verwachting is dat door de inzet van de wijkploeg en de boomploeg de beschikbare budgetten voor externe uitvoerende werkzaamheden voldoende is. De verwachting is dat de kosten voor dagelijks groenonderhoud verder oplopen. Daarbij is met name de prijsontwikkeling bij aanbestedingen een belangrijke factor. In tussenrapportages wordt hierover gerapporteerd.

8.2 Planmatig onderhoud groen

Beschikbare budgetten

Voor planmatig onderhoud groen staan de volgende budgetten in de meerjarenbegroting:

Tabel 10. Overzicht begroting planmatig onderhoud groen gemeente Ridderkerk

(*) Naast deze exploitatiebudgetten bevat het Meerjarenprogramma Ridderkerk vanuit het uitvoeringsprogramma van de Groenvisie een exploitatiebudget waarvoor een bestemmingsreserve is gevormd. Voor de jaren 2021 tot en met 2024 is budget beschikbaar voor:

• -

  wijkgericht opwaarderen groenstructuur;

• -

  verbeteren groeiplaatsen bomen ;

• -

  omvormen groenvakken in woongebieden.

In 2024 is hiervoor € 95.500,-- beschikbaar.

Benodigde budgetten

Gewenste kwaliteit/ onderhoudsachterstand

Uit de quickscan DG, inspectie Cyber en het oordeel van de toezichthouders/groenbeheerder blijkt dat het groen in Ridderkerk niet overal de gewenste kwaliteit heeft. Enerzijds is er achterstand in het snoeien van bomen en bosplantsoen en anderzijds in het renoveren/inboeten van plantvakken en het vervangen van bosplantsoen. Ook is een inhaalslag te maken op de gazons (doorzaaien kale plekken en egaliseren/opnieuw inzaaien ongelijke grasvelden). Op basis van de normkosten DG zijn de financiële consequenties hiervan doorgerekend.

Tabel 11. Berekende kosten voor groen op gewenste kwaliteit brengen/wegwerken achterstanden gemeente Ridderkerk

(*) Het achterstallig snoeiwerk, bomen, bosplantsoen en randsnoei recreatiebos wordt door de eigen dienst uitgevoerd. De inhaalslag wordt in de jaren 2024-2027 uitgevoerd.

Inboeten of vervangen van openbaar groen en bomen

Zoals in paragraaf 6.3 beschreven richt het planmatig onderhoud zich op het compleet houden en renoveren van plantvakken. Ook het inboeten en vervangen van bomen valt hieronder.

Inboet en vervanging komt voort uit de boomveiligheidscontrole, ziekten en plagen, meldingen, controle toezichthouders, herinrichting buitenruimte en beheerstrategie groenbeheerder.

Met behulp van een berekende vervangingswaarde gekoppeld aan de theoretische levensduur (6.3.2 uit tabel 5) is de jaarlijkse vervangingsopgave voor Ridderkerk berekend (zie tabel 12).

Tabel 12. Berekende (theoretische) kosten planmatig onderhoud groen gemeente Ridderkerk

Beschikbaar versus benodigde budgetten

De theoretische vervanging wijkt in de praktijk af van de realistische vervanging. De voorbereidingstijd (inventariseren vervangingsopgave, uitwerken plannen/maken tekeningen, communiceren bewoners etc.) en beschikbare formatie, maakt het praktisch niet mogelijk om ieder jaar 260 bomen te vervangen en bijna 16.500 m² beplanting en ruim 42.000 m² gras te renoveren. Tevens wordt in de praktijk het openbaar groen niet direct vervangen als de theoretische levensduur is beëindigd.

Veel groen is met de ontwikkeling van de woonwijken in de jaren’70 aangelegd. Dit betekent dat een groot deel van het aantal bomen 50 jaar of ouder is. De theoretische vervangingsopgave voor bomen geeft daardoor een aantal jaren een piek in het vervangen. In de praktijk zijn er ook juist in deze wijken herinrichtingsplannen. Voor het borgen van de ambities uit de Groenvisie in (herinrichtings-) projecten is afgesproken dat de kosten hiervoor ten laste komen van het project. Dit betekent dat noodzakelijke vervanging van het groen in projecten niet ten laste komt van het budget planmatig onderhoud.

Tevens is jaarlijks een budget voor het vergroenen beschikbaar bij rehabilitaties ( € 80.000,--) en herinrichten speelplekken ( € 55.000,--). Het structureel benodigd budget voor de vervangingsopgave ten laste van planmatig onderhoud wordt hierdoor lager.

Voor het benodigd budget voor structureel planmatig onderhoud wordt zodoende gerekend met 70% van de theoretische vervangingsopgave ( € 811.100) ofwel € 567.800,--. Met een beschikbaar budget van € 296.800,-- betekent dit een structureel tekort van € 271.000,-- per jaar.

In het benodigd budget is rekening gehouden met de hoge kosten voor groeiplaatsverbetering en aanschaf andere soort en grootte van bomen. Deze kosten worden tot en met 2024 ten laste gebracht van het daarvoor beschikbare budget, in 2024 € 95.500,--.

Hierdoor is het tekort in 2024 € 175.500,-- in plaats van € 271.000,--

8.3 Budgetten Samengevat

Dagelijks onderhoud:

Tabel 13. Beschikbaar budget dagelijks onderhoud groen

Tabel 14. Benodigd budget dagelijks onderhoud groen

Tabel 15. Tekort budget dagelijks onderhoud groen

De inzet van de eigen dienst, de jaarlijkse bijdrage aanpak zwerfafval en het uitvoeren van inboet ten laste van het budget planmatig onderhoud dekken het totale jaarlijkse tekort.

Planmatig onderhoud:

Tabel 16. Beschikbaar budget planmatig onderhoud groen

Tabel 17. Benodigd budget planmatig onderhoud groen

Tabel 18. Beschikbaar versus benodigd budget planmatig onderhoud groen

Algemeen

Groenbeheer is een kerntaak van de gemeente. Om deze taak goed uit te voeren, is het belangrijk dat –naast goed zicht op de kwantiteit en kwaliteit van het beheerareaal– voldoende middelen beschikbaar zijn om onze bomen en ons groenareaal op het vastgestelde kwaliteitsniveau te beheren. Wat betekent dit voor de gemeente Ridderkerk? In het laatste hoofdstuk van dit plan trekken we conclusies en doen we aanbevelingen.

9.1 Conclusies

Het te beheren gemeentelijk groenareaal is groot en divers

De gemeente Ridderkerk beheert meer dan 19.000 bomen verdeeld over zo’n 450 verschillende soorten. De meest voorkomende soort is de esdoorn (Acer). In de top 10 komen veel inheemse soorten voor, deze dragen positief bij aan de biodiversiteit. Daarnaast beheert de gemeente ruim 62 hectare beplanting en bijna 137 hectare gras (is exclusief de beplanting en het gras op de begraafplaatsen en sportvelden). Het grasareaal is onderverdeeld in frequent gemaaid gazon (55%) en extensief gemaaid kruidenrijk gras (34%). De rest is ruw gras dat 1-6x per jaar wordt geklepeld.

Beheerdata is op orde

De afgelopen jaren nam de hoeveelheid data over de bomen en het groen enorm toe. Voor de groenbeheerdata maken we gebruik van het beheersysteem GeoVisia waarin we de bomen/het groen zowel grafisch (op kaart) als administratief (alle kenmerken) bijhouden. De grafische component is gekoppeld met de Basiskaart Grootschalige Topografie (BGT). Het boombeheerbestand is de basis voor de boomveiligheidscontrole. Een extern adviesbureau inspecteert daarbij de bomen op veiligheid en beheer en controleert het bestand op correctheid (zowel administratief als grafisch). Die inspectiedata is vervolgens uitgangspunt voor goed en betrouwbaar boombeheer.

De gegevens uit het beheersysteem zijn ook van groot belang bij het maken van de onderhoudsbestekken/bestekstekeningen en het uitvoeren van de kwaliteitsschouwen in de openbare ruimte.

Afgelopen jaren zijn grote stappen gezet om de groenbeheerdatabase te vullen met actuele en betrouwbare data. Ook de komende jaren hebben we hiervoor blijvende aandacht

Het Ridderkerkse openbaar groen is gemiddeld van B-kwaliteit

Voor beplanting wordt in de inspecties gemiddeld beeldkwaliteit B gerealiseerd maar de grootste beheergroep bodembedekkende heesters haalt dit kwaliteitsniveau niet. In het onderhoud van bomen, bos en bosplantsoen zijn achterstanden vastgesteld. Het advies is om onderhoud op het juiste tijdstip uit te voeren zodat het minste functieverlies optreed en grote en dure ingrepen op lange termijn niet noodzakelijk zijn. Als het groen niet juist wordt beheerd, leidt dat tot duurzame waardevermindering en kapitaalvernietiging.

Op gewenste kwaliteit brengen/wegwerken achterstand kost incidenteel € 119.700

Uit de quickscan DG, inspectie Cyber en het oordeel van de toezichthouders/groenbeheerder blijkt dat het groen in Ridderkerk niet overal de gewenste kwaliteit heeft. Enerzijds is er achterstand in het snoeien van bomen en bosplantsoen en anderzijds in het renoveren/inboeten van plantvakken en het vervangen van bosplantsoen. Ook is een inhaalslag te maken op de gazons (doorzaaien kale plekken en egaliseren/opnieuw inzaaien ongelijke grasvelden). Op basis van de normkosten DG zijn de financiële consequenties hiervan doorgerekend.

Er is voldoende budget voor dagelijks onderhoud

Met de inzet van de wijkploegen in het openbaargroen en specifiek de inzet van de bomenploeg kan het totale dagelijks onderhoud openbaar groen binnen de beschikbare budgetten worden uitgevoerd. In de raming is een tekort te zien voor het totaalbudget dagelijks onderhoud (groen en bomen).

Er is niet voldoende budget voor planmatig onderhoud

Zoals in paragraaf 6.3 beschreven richt het planmatig onderhoud zich op het compleet houden en renoveren van plantvakken. Ook het inboeten en vervangen van bomen valt hieronder.

Het budget voor planmatig onderhoud (bomen en groen) is niet voldoende voor het duurzaam in stand houden van het groenareaal. In het budget is te weinig ruimte om invulling te geven aan de structurele vervanging van groen die gedaan moet worden aan het einde van de levensduur.

Het inventariseren van de nodige groenvervanging, het maken van plannen en het communiceren daarover met bewoners vraagt veel tijd van de groenbeheerder. En dat naast het beantwoorden van bewonersvragen en ‘inbreng groenkennis’ bij bouw- en integrale herinrichtingsplannen. In de praktijk is het uitvoeren van de theoretische vervangingsopgave dan ook onmogelijk. Inschatting is dat qua uitvoering 70% van de theoretische vervangingsopgave (€785.930,-) realistisch en behapbaar is.

De Inschatting is dat de verhouding realistisch versus theoretisch vervangingsbudget ongeveer 70% is (dus € 567.800,- versus € 811.100,-).

Dit betekent een praktisch vervangingsopgave van € 567.800,-, ofwel een tekort van € 271.000,-. Bovendien leidt een lager vervangingsbudget tot het zoeken naar innovatieve en creatieve oplossingen voor planmatig onderhoud groen.

In Ridderkerk hebben verschillende wijken te maken met oude beplanting en bomen die tegen het eind van haar theoretische levensduur zijn. Zodat structureel meer budget nodig is om de bomen en het groen te kunnen vervangen.

Ook om huidige beheerproblemen (bijv. wortelopdruk) en toekomstige vervangingspieken af te vlakken, is structureel meer budget nodig om bomen te vervangen. Wel beheren we resultaatgericht, we vervangen alleen wat daadwerkelijk nodig is!

Samenvattend hebben we voor de vervangingsopgave een structureel tekort van € 271.000,- en voor het op de gewenste kwaliteit brengen een tekort van € 119.700 per jaar (voor de jaren 2024 t/m 2027).

9.2 Aanbevelingen

• •

  Houd blijvend aandacht voor het databeheer. Dit vormt namelijk een belangrijke basis voor het gemeentelijk boom- en groenbeheer.

• •

  Borg het proces voor overdracht groenbeheerareaal goed in de organisatie. Toename van groenareaal betekent immers meer beheerkosten en benodigd beheerbudget. Als dit niet gebeurt, leidt dit op termijn tot achteruitgang in de kwaliteit van het te beheren openbaar groen.

• •

  Inspecteer het openbaar groen op noodzaak van vervanging en stel vervolgens een meerjarig vervangingsplan op. Leg voor ieder bosplantsoenperceel het gewenste eindbeeld (struweel, bossingel of recreatiebos) vast voor een gestructureerd ‘bosbeheer’ dat rekening houdt met ecologische, sociale en economische aspecten.

Bijlage 1: Wettelijk kader

Bijlage 2: Overzichtskaart groen

Bijlage 3: Inspectie huidige kwaliteit groen

Bijlage 4: Toelichting onderhoudsactiviteiten

Bijlage 5: Streefbeelden en eindbeelden

Bijlage 6: Toelichting normkosten

Bijlage 7: Werkpakketten

Bijlage 8: Proces areaalveranderingen