Terugdringen Woonoverlast 2023 Zoetermeer

1.1 Algemeen

Woonoverlast als gevolg van het gedrag van omwonenden kan hardnekkige vormen aannemen en kent verschillende gradaties: van geluidsoverlast tot en met ernstige overlast waar zelfs de veiligheid en leefbaarheid in het geding komen. Aanhoudende woonoverlast kan het woongenot en het veiligheidsgevoel van bewoners ernstig aantasten. In de meest extreme gevallen kan de overlast jarenlang aanhouden.

Bij de aanpak van woonoverlast zijn vaak meer partijen betrokken. Zelfs als er geen sprake is van multiproblematiek. Wie doet dan wat en wanneer om de ervaren overlast terug te dringen of te beëindigen?

Er wordt niet alleen gekeken naar de woonoverlast zelf, maar ook naar de persoonlijke omstandigheden van de veroorzaker én, indien nodig, de melder ervan. Het bieden van hulp en zorg kan noodzakelijk zijn. Het bieden van hulp en zorg kan ook een grote bijdrage leveren aan het structureel oplossen van de woonoverlast. Beide partijen winnen daarbij: zowel de veroorzaker van de woonoverlast als de omwonenden.

Het komt voor dat een overlastveroorzaker zich niet zelf als de veroorzaker ziet. Hij reageert met zijn overlastveroorzakend gedrag op woonoverlast die naar zijn mening door zijn buren wordt veroorzaakt. Dit kan de aanpak complexer maken. In het meest extreme geval kan het nodig zijn de aanpak primair te richten op de eerste melder.

1.2 Afbakening begrip woonoverlast

Van woonoverlast is sprake als een individuele bewoner en/of zijn bezoekers zich regelmatig of structureel zodanig gedragen dat door dat gedrag in ieder geval omwonenden in hun woongenot worden gestoord en/of worden belemmerd in hun vrijheid.

Er zijn twee brongebieden van waaruit woonoverlast kan worden ervaren. Het eerste brongebied is de woning of het erf zelf. Het is al snel duidelijk dat harde muziek vanuit een woning of stank vanaf een erf tot overlast kan leiden bij de buren.

Het tweede brongebied is de onmiddellijke nabijheid van de woning of het erf. In dit geval vindt de overlast buiten de woning of uiten het eigen erf plaats. Bijvoorbeeld iemand die bijna dagelijks op de stoep voor het huis van zijn buurman overlastgevend gedrag vertoont, of van wie overlast wordt ervaren.

Er is doelbewust voor gekozen geen opsomming van woningoverlast veroorzakende feiten in deze beleidsregel op te nemen. Een dergelijke opsomming kent altijd lacunes. Daarnaast kan de ervaring van woonoverlast in het buitengebied een andere zijn dan in het centrum van de stad.

1.3 Leefbaarheidswoonoverlast en Zorgwoonoverlast

In Zoetermeer zijn er twee vormen van woonoverlast. Die noemen we Leefbaarheids-woonoverlast en Zorgwoonoverlast.

Leefbaarheidswoonoverlast

Bij deze vorm van overlast zijn of de openbare orde, of de veiligheid of de leefbaarheid in het geding. Het gaat om de ‘normale’ vormen van woonoverlast.

Het doel van de aanpak van leefbaarheidswoonoverlast is het terugdringen of beëindigen van de woonoverlast, om zo een leefbare en veilige leefomgeving te scheppen.

Zorgwoonoverlast

Bij deze vorm is de oorsprong van de overlast te vinden in de sociaal-maatschappelijke omstandigheden en/of psychische problemen. Ook valt in dit verband te denken aan een persoon met onbegrepen gedrag. Het onbegrepen gedrag heeft vaak een psychische oorzaak. Dit vraagt extra aandacht.

Het doel van de aanpak van Zorgwoonoverlast is, naast het terugdringen of beëindigen van de woonoverlast, het bieden van hulp en zorg aan de overlastveroorzaker, om zo een leefbare en veilige leefomgeving voor omwonenden te scheppen.

Regie bij de verschillende vormen van woonoverlast

De aanpak van Leefbaarheidswoonoverlast vindt in principe plaats onder leiding van de coördinator woonoverlast (kortweg: de coördinator). De aanpak van Zorgwoonoverlast vindt in principe plaats onder leiding van Meldpunt Bezorgd. Op reguliere basis vindt overleg plaats tussen de partijen die zich met de aanpak van woonoverlast bezighouden. Er is immers vaak sprake van (enige mate van) overlap. De coördinator of Meldpunt Bezorgd roept ketenpartners bijeen. Op basis van gedeelde informatie wordt indien nodig een gezamenlijke aanpak uitgewerkt. Dat wordt per casus bekeken.

De praktijk moet overigens uitwijzen of een onderscheid tussen Leefbaarheidswoonoverlast en Zorgwoonoverlast zo eenvoudig is te maken. Belangrijker dan dit onderscheid is immers het proberen terug te dringen of het beëindigen van de overlast. Met die kanttekening dat het soms niet mogelijk is de overlast te beëindigen als de problematiek van de zorgbehoevende woonoverlastveroorzaker te groot en/of te complex is.

1.4 Doelstellingen aanpak woonoverlast

Het eerste doel van de aanpak woonoverlast is om het woongenot en/of het veiligheids-gevoel van de omwonenden zo snel mogelijk te verbeteren. Iedereen heeft recht op een leefbare en veilige woonomgeving. Het tweede doel is tweeledig. Subdoel één is om een gedragsverandering bij de overlastveroorzaker te bewerkstelligen. Zodat de overlast ophoudt of, als dat echt niet anders kan, tot een acceptabel niveau terug is gebracht. De gedrags-verandering is bijvoorbeeld dat de woononverlastveroorzaker niet meer stampend door zijn huiskamer loopt. Wat een acceptabel niveau is kan in overleg met de personen die de overlast ervaren worden afgestemd. Het is maatwerk.

Niet mag worden vergeten dat vaak óók de medewerking van diegene die overlast ervaart noodzakelijk is. Bijvoorbeeld als er afspraken worden gemaakt over samen leven en het respecteren van elkaars woongenot.

Subdoel twee komt alleen in beeld komt als er en hulp- en zorgvraagstuk is. Het betreft het bieden van hulp en zorg aan de overlast-veroorzaker om hem of haar weer perspectief op een prettig leven te geven. Ook kan diegene die overlast ervaart hulp en zorg krijgen.

Het streven is om een woonoverlastcasus binnen drie maanden na de eerste melding terug te dringen of te beëindigen. Er zijn en worden met betrekking tot de casus geen meldingen over overlast meer gedaan. Een uitzondering wordt gemaakt voor de meest complexe gevallen. Daarvoor wordt geen termijn vastgesteld.

1.5 Bestuurlijke sturing

De aanpak van woonoverlast vindt onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de burgemeester plaats. Omdat vaak een hulp- en zorgcomponent aanwezig is, is ook de wethouder zorg en welzijn betrokken.

De burgemeester en wethouder zorg en welzijn worden twee keer per jaar op de hoogte gebracht van de complexe casussen.

1.6 De ketenpartners

Bij de aanpak van woonoverlast zijn onder andere de volgende ketenpartners betrokken:

• •

  Gemeente Zoetermeer (veiligheid, handhaving, toezicht, wonen, WZI, SD, Jeugd en Onderwijs);

• •

  Corporaties: met name Vidomes, Stedelink en de Goede Woning;

• •

  Kwadraad;

• •

  Inzet

• •

  Middin/Impegno

• •

  GGD;

• •

  GGZ;

• •

  Buurtbemiddeling en Mediation;

• •

  Politie-eenheid Den Haag, team Zoetermeer;

• •

  Brandweer.

Elke overlastsituatie vereist andere ketenpartners. Dat wordt per casus bepaald. Elke keten-partner heeft zijn eigen verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Uitgangspunt daarbij is dat iedere partner de eigen verantwoordelijkheid neemt in het oplossen van de woonoverlast. Iedere partner gebruikt het eigen ter beschikking staande instrumentarium.

Een nauwe samenwerking en afstemming tussen de ketenpartners heeft een grote meer-waarde. Dat heeft een multidisciplinaire aanpak tot gevolg en kan tot snelle oplossingen leiden. De partners weten elkaar snel te vinden en versterken elkaar.

Bij huurwoningen is de verhuurder het eerste aanspreekpunt voor overlast en de partij die als eerste met de aanpak van de overlast aan de slag gaat. Een woningcorporatie kan bijvoor-beeld via het huurcontract druk uitoefenen op de overlastgever en overgaan tot het opleggen van gedragsaanwijzingen.

1.7 Preventie

Het voorkomen van woonoverlast is lastig, eigenlijk zo goed als onmogelijk. Als de woon-overlast bij de gemeente wordt gemeld, wordt de woonoverlast immers al ervaren. Preven-tieve maatregelen zijn dan niet meer te nemen. Dat neemt niet weg dat ernaar wordt gestreefd om de woonoverlast zoveel mogelijk met de inzet van preventieve maatregelen op te lossen. Voorbeelden zijn mediation, buurtbemiddeling, inzet van de wijkagent en Opbouw-werk. Helpen die niet, dan komen repressieve maatregelen in beeld.

Er wordt altijd eerst getracht de overlastveroorzaker ertoe te bewegen de overlast vrijwillig te beëindigen. Met de overlastveroorzaker wordt gesproken om te achterhalen wat er aan de hand is en, indien van toepassing, hoe hij of zij geholpen kan worden. Pas als na herhaalde-lijk aandringen de overlast niet wordt beëindigd, start de formele aanpak.

2.1 Aan de slag met de meldingen

De meldingen van woonoverlast kunnen via diverse kanalen binnenkomen. De eerste ingang voor een melder is Meldpunt Bezorgd. Inwoners die zich zorgen maken over mede-inwoners, melden dit bij Meldpunt Bezorgd. Alles wat een zorg- en hulpverleningscomponent heeft, wordt door dit meldpunt opgepakt. De meldingen kunnen via een online formulier, een email of per telefoon worden gedaan. Betreft de melding alleen woonoverlast, dan wordt de melding aan de coördinator overgedragen.

De tweede ingang voor een melder is het gemeentelijke meldpunt ‘Overlast buren’. In principe komen via dit meldpunt alleen die meldingen binnen die betrekking hebben op woonoverlast. Er is dus geen zorg- en hulpverleningscomponent. Dit meldpunt is digitaal, via de website en de gemeentelijke app, te gebruiken. Ook kunnen inwoners hun klachten telefonisch melden.

Soms komt het voor dat, nadat de melding bij ‘Overlast buren’ is gedaan en de coördinator een eerste onderzoek heeft uitgevoerd, naast woonoverlast ook sprake is van een zorg- en hulpverleningscomponent. Dan vindt afstemming met Meldpunt Bezorgd plaats. Is al onmiddellijk duidelijk (dus zonder dat de coördinator eerst een onderzoek heeft uitgevoerd) dat de melding alleen een hulp- en zorgverleningscomponent betreft, dan wordt de melding direct aan Meldpunt Bezorgd overgedragen.

Nadat de melding door de coördinator is ontvangen, vindt een weegmoment plaats. Is er sprake van eenvoudige of van complexe woonoverlast?

Eenvoudige woonoverlast

Bij “eenvoudige woonoverlast” is sprake van monoproblematiek bij de veroorzaker van overlast. Er is één partij of er zijn maar een paar partijen betrokken bij de aanpak. De regie ligt bij de direct/de meest betrokken partij. In de regel is dit de woningcorporatie.

De instrumenten die de meest betrokken partijen ter beschikking hebben zijn toereikend voor deze vorm en mate van overlast. Een dossier wordt aangelegd. De aanpak wordt geïnven-tariseerd en zo nodig opgestart.

Complexe woonoverlast

Bij “complexe woonoverlast” is sprake van multiproblematiek. De overlastgever heeft bijvoorbeeld schulden, kampt met een verslaving en is werkeloos. Er zijn per definitie meer partijen betrokken bij de aanpak. De centrale regie ligt in dat geval bij de coördinator of Meldpunt Bezorgd. Op basis van de beschikbare instrumenten bepalen alle betrokken ketenpartners samen de aanpak en de te nemen maatregelen.

De coördinator of Meldpunt Bezorgd heeft de rol van procesbewaker. Beiden kunnen ketenpartners op hun verantwoordelijkheid wijzen en hen aansporen maatregelen te nemen.

Als een melding van eenvoudige woonoverlast via het gemeentelijk meldpunt binnenkomt, draagt de coördinator deze melding over aan de betrokken ketenpartner. In geval van complexe woonoverlast, neemt Meldpunt Bezorgd of de coördinator de melding direct in behandeling.

2.2 Periodiek casusoverleg

Er is sprake van een “incidentgestuurde aanpak”. Onder leiding van de coördinator is een casusoverleg ingericht, waar de complexe overlastcasussen maandelijks worden besproken. Indien nodig, worden ook de eenvoudige overlastcasussen besproken. Voor de samen-werking tussen de ketenpartners is het cruciaal dat de informatie- en gegevensuitwisseling geregeld is.

Daarom vindt de aanpak van woonoverlast plaats binnen de kaders van het convenant Uitvoeringsoverleg Veiligheid en Zorg. Hierin staan afspraken over hoe er wordt omgegaan met persoonsgegevens en het delen van informatie tussen ketenpartners. Dit convenant is privacyproof. Belangrijke ketenpartners als Kwadraad, de corporaties en de politie hebben dit convenant ondertekend. Uiteraard zijn daarnaast de wettelijke kaders van toepassing: bijvoorbeeld de Avg en de Wpg. Er wordt niet méér informatie gedeeld dan strikt noodzakelijk.

Van het overleg wordt een actielijst bijgehouden. De beoogde einddatum van de casus en eventueel te behalen tussendoelen, worden vastgelegd.

De coördinator onderhoudt op reguliere basis de contacten met zowel de melder als de overlastveroorzaker. Laatstgenoemde wordt gemeld dat hij wordt besproken op het casusoverleg.

2.3 Dossieropbouw

Eén van de essentiële voorwaarden voor een effectieve aanpak van woonoverlast is een goede dossiervorming. Dat geldt voor alle gevallen van woonoverlast. Naarmate de overlast ernstiger is en de sancties mogelijk zwaarder worden, is het belang van een uitgebreid en compleet dossier groter.

Zorgvuldige dossiervorming betekent dat de contacten met de melder(s), de overlastgever en de omwonenden zo snel en zorgvuldig mogelijk worden geregistreerd.

Iedere ketenpartner heeft een eigen verantwoordelijkheid om een dossier op te bouwen. Tot de fase van complexe woonoverlast, waarbij een integrale aanpak nodig is, blijft eenieder verantwoordelijk voor zijn eigen dossier. Bij de start van een integrale aanpak worden de verschillende dossiers gebundeld. In dat geval leveren alle ketenpartners de (meest) relevante informatie aan bij de coördinator.

2.4 Het instrumentarium

De zwaarte van het instrument dat wordt ingezet om een overlastsituatie te bestrijden, wordt afgestemd op de ernst en de duur van de overlast. De aanpak is erop gericht om in een zo vroeg mogelijk stadium aan te sturen op een gedragsverandering bij de overlastgever. Dit om verdere escalatie te voorkomen.

De handhavings- en hulpverleningsinstrumenten van de verschillende ketenpartners worden zo veel mogelijk gebundeld waardoor er sprake is van één integrale aanpak van de woonoverlast.

Voorbeelden van instrumenten zijn:

• •

  Preventiegesprek;

• •

  Mediation;

• •

  Buurtbemiddeling;

• •

  Maatregelen VvE;

• •

  Vrijwillige gedragsaanwijzing (huurwoningen);

• •

  Stopgesprek;

• •

  Laatste kans-contract;

• •

  Huurrechterlijke gedragsaanwijzing (door rechtbank);

• •

  Ontbinding huurovereenkomst (door rechtbank);

• •

  Inzet instrument woonoverlast (door burgemeester). Klik daarvoor hier.

2.5 Rolomschrijving van de ketenpartners