Beleidskader Participeren onder de Omgevingswet

Op 3 februari 2022 heeft de gemeenteraad van Terneuzen de handreiking participatie bij ruimtelijke initiatieven onder de Omgevingswet vastgesteld. Deze handreiking is specifiek gericht op particuliere initiatieven en is als bijlage 1 bij dit beleidskader gevoegd. Het bevat onder andere een checklist participatie Omgevingswet (bijlage 2) en een quickscan om de impact van een ruimtelijk initiatief te bepalen (bijlage 3) waarbij vervolgens de best passende vorm van participatie kan worden gekozen (bijlage 4).

De Omgevingswet treedt op 1 januari 2024 in werking en schrijft vroegtijdige participatie en een integrale, gebiedsgerichte aanpak voor. Gemeenten zijn verplicht om bij de vaststelling van de kerninstrumenten onder de Omgevingswet (omgevingsvisie, omgevingsplan en programma) te verantwoorden op welke wijze invulling is gegeven aan de eigen vastgestelde regels over participatie onder de Omgevingswet. Dit maakt dat Terneuzen voor 1 januari 2024 een beleidskader over participeren onder de Omgevingswet moet vaststellen.

De manier waarop we onder de Omgevingswet participatie willen invullen beschrijven we in dit beleidskader. Hierin actualiseren en verduidelijken wij ook de reeds vastgestelde handreiking en de daarbij behorende bijlagen.

De Omgevingswet vraagt een nieuwe benadering op o.a. het gebied van participatie bij het maken van ruimtelijk beleid en het faciliteren van ruimtelijke initiatieven. Dit maakt het een constant leerproces, waarbij doorontwikkeling met regelmaat aan de orde kan zijn. De ruimte in Terneuzen vormen we immers samen. Dit document kan daarom worden gezien als dynamisch.

Hoofdstuk 3 gaat over de scope van dit beleidskader.

In hoofdstuk 4 beschrijven wij wat de bedoeling is van participatie onder de Omgevingswet, waar dit formeel is geregeld en wat we aan participatie gaan doen.

In hoofdstuk 5 leest u welk participatieniveau past bij welk soort initiatief en in hoofdstuk 6 wordt uitleg gegeven hoe de gemeente de toegepaste participatie beoordeelt.

In hoofdstuk 7 beschrijven we hoe we omgaan met situaties waarbij geen of te weinig participatie is toegepast en waarin er geen draagvlak voor een initiatief is of er een groep burgers tegen een initiatief is.

Deze nota gaat in op het zorgvuldige proces dat wordt doorlopen voorafgaand aan de formele wettelijke procedure.

De formele wettelijke procedure start met het indienen van een aanvraag voor een omgevingsvergunning of bij het ter inzage leggen van een ontwerp Omgevingsvisie of –plan. Dan gelden de wettelijke regels (onder andere Omgevingswet en Algemene wet bestuursrecht) en termijnen voor zienswijzen, bezwaar en (hoger) beroep.

Onder de Omgevingswet is het van belang om voorafgaand aan de formele procedure bepaalde stappen te doorlopen om informatie, kennis en standpunten te delen, voorstellen, ideeën en meningen van partijen vroegtijdig mee te nemen en te beoordelen en zoveel als mogelijk draagvlak te creëren voor een initiatief. Er dient te worden vastgelegd of en zo ja op welke wijze invulling is gegeven aan participatie en of er sprake is van een zorgvuldig doorlopen proces.

Deze motiveringsplicht is in de Omgevingswet opgenomen naar aanleiding van de motie Nooren. Hierdoor is het college van burgemeester en wethouders of de gemeenteraad verplicht om bij het verlenen van een omgevingsvergunning of bij het vaststellen van een omgevingsplan aan te geven hoe zij aan haar eigen vooraf vastgestelde regels over participatie heeft voldaan. Deze motiveringsplicht moet worden gezien als een voorloper op de nog steeds in voorbereiding zijnde ‘Wet versterking participatie op decentraal niveau’.

Op grond van de Omgevingswet dienen wij dus voor 1 januari 2024 aan te geven wat we gaan doen met participatie bij initiatieven en het opstellen van beleid ten aanzien van de fysieke leefomgeving. Dit zogenaamde zorgvuldige proces, dat wordt doorlopen voorafgaand aan de formele besluitvorming over een omgevingsvergunning, - plan of –visie, beschrijven wij in dit beleidskader.

Relatie met Bestuursakkoord 2022-2026

Burger- en overheidsparticipatie is een belangrijk speerpunt in het Bestuursakkoord 2022-2026.

Tekst uit het Bestuursakkoord

Met participatie en goede communicatie willen we het vertrouwen in de overheid verbeteren en de betrokkenheid vergroten. Dat betekent dat we inwoners en organisaties via participatie meer en vaker actief betrekken, open staan voor ideeën en steeds benaderbaar zijn voor vragen. Wij willen meer ruimte en mogelijkheden creëren voor het ontplooien en uitvoeren van initiatieven en ideeën door inwoners. Daarbij proberen wij nieuwe werkwijzen en participatievormen uit. We betrekken de inwoners bij beleidsvoorbereiding en -uitvoering zodat zij meer invloed hebben op hun leefomgeving. Onze wijkcoördinatoren vervullen hierbij een belangrijke rol. Met de invoering van de Wet Participatie op decentraal niveau wijzigen wij onze inspraakverordening in een participatieverordening en wij gaan invulling geven aan het uitdaagrecht. Deze opgave geven wij samen met inwoners in 2022 verder vorm.

Het beleidskader op grond van de Omgevingswet kan worden aangemerkt als een onderdeel hiervan. Het richt zich specifiek op de participatie van burgers en belanghebbenden in het kader van de nieuwe Omgevingswet. Participatie onder de Omgevingswet moet gericht zijn op het betrekken van burgers en belanghebbenden bij de totstandkoming van omgevingsplannen, omgevingsvisies en concrete projecten op het gebied van de fysieke leefomgeving. Het beoogt participatie te verankeren in het proces van ruimtelijke ordening en besluitvorming, zodat de belangen en inbreng van betrokkenen effectief worden meegenomen.

De Omgevingswet heeft als doel een balans te bereiken tussen:

• Een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit bereiken en in stand houden; en

• De fysieke leefomgeving doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen om te voorzien in maatschappelijke behoeften.

De wet moedigt aan en schrijft voor om meer en eerder aan participatie te gaan doen, voordat er besluiten worden genomen. In de Omgevingswet wordt onder participatie verstaan: het in een vroegtijdig stadium betrekken van belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere overheden) bij het proces van de besluitvorming over een project of activiteit.

Het gaat dus om het proces dat voorafgaat aan besluitvorming. Participatie is geen doel op zich, maar vooral een belangrijk middel om verbetering en versnelling van plan- en besluitvorming te stimuleren. Door mensen vroegtijdig te betrekken bij beleidsvoornemens of initiatieven ontstaat meer betrokkenheid en kunnen verschillende meningen en ideeën worden meegenomen. Hierdoor kan een meer integrale afweging worden gemaakt. Participatie kan leiden tot meer draagvlak voor een initiatief, maar hierbij moeten we onthouden dat ondanks participatie niet iedereen het altijd inhoudelijk met een initiatief eens hoeft te zijn.

Participatie onder de Omgevingswet

De Omgevingswet kent een viertal kerninstrumenten. In de figuur hieronder ziet u de samenhang, de mate van abstractie en wie beslissingsbevoegd is.

Afbeelding 1: bron BRO, 2020

Wettelijke bepalingen op het gebied van participatie m.b.t. besluitvorming

De Omgevingswet kent de volgende verplichtingen ten aanzien van participatie:

Voor de Omgevingsvisie, het programma en het omgevingsplan geldt een motiveringsplicht (art. 10.7 Omgevingsbesluit), waarbij gekeken wordt:

hoe inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties, mede-overheden/bestuursorganen zijn betrokken bij de voorbereiding van de omgevingsvisie/programma/omgevingsplan;

wat de resultaten daarvan zijn en,

wat is gedaan met de opgehaalde informatie.

Bij het vaststellen van deze stukken moet worden aangegeven in hoeverre aan het eigen participatiebeleid is voldaan (art. 10.2, 10.7, 10.8 Omgevingsbesluit).

Bij het omgevingsplan geldt tevens dat de gemeente aangeeft dat zij voornemens is om een omgevingsplan op te stellen en kennisgeeft van hoe de participatie wordt vormgegeven (art. 10.2).

Bij de omgevingsvergunning is participatie een algemene aanvraagvereiste (art. 7.4 Omgevingsregeling.

Bij de omgevingsvergunning is participatie een verplichte aanvraagvereiste (art. 16.55, lid 7 Omgevingswet)

Participatie voorafgaand aan besluitvorming

Voorafgaand aan deze wettelijke procedures, is het bij het opstellen van de Omgevingsvisie, een programma of het omgevingsplan de bedoeling dat er participatie plaatsvindt. Op die manier komen de meningen en ideeën van inwoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen vroegtijdig in beeld.

De manier waarop wij de participatie inrichten is afhankelijk van onze rol.

Als gemeente zijn we initiatiefnemer bij het opstellen van een Omgevingsvisie, -programma en het omgevingsplan. De gemeenteraad besluit over de Omgevingsvisie en het omgevingsplan. Het college besluit over het eventuele programma. In al deze gevallen zijn wij als initiatiefnemer verantwoordelijk voor het participatieproces. In bijlage 3 staat een voorbeeld van het stappenplan participatie voor initiatieven waarbij wij als gemeente initiatiefnemer zijn,

De gemeenteraad heeft bij het vaststellen van dit beleidskader een kaderstellende rol. Zij stelt met dit beleidskader namelijk uitgangspunten vast voor participatieprocessen bij de totstandkoming van de kerninstrumenten. Met het evalueren van het beleidskader, geeft de gemeenteraad invulling aan haar controlerende rol.

De uitgangspunten voor een zorgvuldig participatieproces wanneer de gemeente zelf initiatiefnemer is, zijn:

- Wij volgen de checklist participatie (bijlage 2);

- Het doel van het participatieproces is duidelijk;

- De kaders en mate van invloed (participatieniveau) zijn duidelijk;

- Wie deelnemen aan het participatieproces is duidelijk;

- De vorm van participatie is passend;

- Wij informeren deelnemers gedurende het proces

- Wij maken een participatieverslag (voor format zie bijlage 5);

- Wij motiveren onze keuzes.

Bij het verlenen van een omgevingsvergunning of het wijzigen van een omgevingsplan om een particulier initiatief mogelijk te maken, treden wij op als toetser. Daarbij maken wij gebruik van dit beleidskader en de door de initiatiefnemer aangeleverde participatiegegevens. In bijlage 7 staat een voorbeeld van een stappenplan participatie bij een omgevingsvergunning of wijziging van het omgevingsplan.

De gemeenteraad heeft met het vaststellen van dit beleidskader een kaderstellende rol. De gemeenteraad heeft een aantal buitenplanse omgevingsplanactiviteiten benoemd, waarbij participatie verplicht is (zie bijlage 6). Daarnaast heeft de gemeenteraad gevallen aangewezen waarbij zij een bindende adviesrol heeft.

Met dit beleidskader schept de raad ook kaders richting de initiatiefnemers. De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het participatieproces ligt bij particuliere initiatieven immers bij de initiatiefnemers. Dit kunnen individuele inwoners zijn, maar ook ondernemers, projectontwikkelaars, woningcorporaties/woningbouwverenigingen, maatschappelijke organisaties, zorg/ onderwijsinstellingen, buurt- en wijkverenigingen etc.. Indien wij meewerken aan een particulier initiatief via een wijziging van het omgevingsplan dan moet zo vroeg mogelijk met de initiatiefnemer gesproken worden over de wijze waarop het participatieproces door hem of haar ingericht wordt. De uitkomst van dat gesprek vormt de basis voor de kennisgeving die wij wettelijk gezien moeten plaatsen voor de start van de procedure voor het wijzigen van omgevingsplan.

De uitgangspunten voor een zorgvuldig participatieproces bij een particulier initiatief zijn:

- Initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het participatieproces

- De checklist participatie wordt gevolgd;

- Bij strijdigheid met het omgevingsplan wordt vooroverleg gevoerd

- Het doel van het van het participatieproces is duidelijk;

- De kaders en mate van invloed (participatieniveau) zijn duidelijk;

- Wie deelnemen aan het participatieproces is duidelijk;

- De vorm van participatie is passend;

- Initiatiefnemer informeert deelnemers gedurende het proces.

- Initiatiefnemer maakt een participatieverslag

- Initiatiefnemer motiveert keuzes.

Nadat de aanvraag is ingediend start de formele procedure

Zodra de aanvraag om omgevingsvergunning is ingediend, start het formele besluitvormingsproces door de gemeente. De aanvraag wordt inhoudelijk getoetst en er wordt beoordeeld of de participatieaanpak volledig en juist is doorlopen. Afhankelijk van de toetsing of participatie zorgvuldig heeft plaatsgevonden, kan de gemeente besluiten om de aanvraag verder in behandeling te nemen.

Betrokkenen

Tijdens de raadsinformatiebijeenkomst van 22 november 2022 bleek dat raadsleden waarde hechten aan het benoemen van de cirkel van betrokkenen bij initiatieven.

Het vraagstuk over wie precies betrokken moet worden bij welk instrument is zeer divers. De Omgevingswet noemt als mogelijke betrokkenen: burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen. Dit kan een bredere en minder afgebakende doelgroep zijn dan de strikte kring van belanghebbenden die de Algemene wet bestuursrecht juridisch benoemd.

Het is bijna onmogelijk om vooraf van iedereen die participeert na te gaan of die persoon in een latere fase eventueel belanghebbende is. Juridisch is het belanghebbende begrip niet altijd eenduidig af te bakenen en vooraf volledig in te schatten. Dat verschilt per casus.

Bij het opstellen van de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan zal de gemeente voorafgaand aan het in procedure brengen van de visie of het plan moeten aangeven hoe participatie gaat plaatsvinden en wie zij daarin betrekken.

Bij ruimtelijke initiatieven waaraan kan worden meegewerkt met een omgevingsvergunning danwel middels een gebiedsontwikkeling (wijzigen van het omgevingsplan) moeten initiatiefnemers zelf afwegen wie zij in het participatieproces moeten uitnodigen. De gemeente kan hierin adviseren. In hoofdstuk 5 van deze nota beschrijven wij welke partijen naar ons idee door initiatiefnemers zouden moeten worden betrokken, afhankelijk van de impact van het initiatief.

In Terneuzen heb je verschillende soorten initiatieven. Deze variëren van aard en impact. Als bevoegd gezag verleent de gemeente Terneuzen een omgevingsvergunning waarvan het effect op de omgeving soms nauwelijks merkbaar en dan weer heel groot is. Wil iemand een nieuwe garage bouwen, dan heeft dat natuurlijk minder impact dan wanneer een projectontwikkelaar een nieuwe wijk wil bouwen. In sommige gevallen kan ook de gemeente de aanvrager zijn voor omgevingsvergunning, bijvoorbeeld bij aanpassingen in de openbare ruimte.

Op alle soorten initiatieven is de checklist uit bijlage 2 van toepassing. Deze checklist dient als basis voor de voorbereiding van elk nieuw ruimtelijk initiatief in de gemeente Terneuzen.

De checklist is het stappenplan dat een initiatiefnemer dient te doorlopen om:

a. De impact van het initiatief te bepalen

b. Het bijbehorende participatieniveau te weten te komen

c. Te kunnen bepalen wie er betrokken moeten worden

d. Inzichtelijk te maken wat er aan participatie is gedaan, wie zijn betrokken en wat de resultaten zijn.

De mate van participatie moet in verhouding staan tot het effect dat een initiatief heeft op de omgeving. Over het algemeen geldt: hoe groter en uitgebreider het plan of de ontwikkeling, hoe belangrijker participatie is.

De Omgevingswet legt de verantwoordelijkheid voor participatie bij de initiatiefnemer

De Omgevingswet gaat er vanuit dat de initiatiefnemer zelf verantwoordelijk is en blijft voor participatie. Een initiatiefnemer dient de stappen uit de checklist toe te passen voor nieuwe initiatieven waarvoor een omgevingsvergunning nodig is of waarvoor het omgevingsplan moet worden aangepast (gebiedsontwikkeling).

De resultaten en acties verwerkt de initiatiefnemer in het participatieverslag, dat samen met een principeverzoek of (ontwerp)aanvraag om een omgevingsvergunning moet worden ingediend.

Intake- en omgevingstafel dragen bij aan de haalbaarheid van een voor de gemeente wenselijk initiatief

Ondanks dat de Omgevingswet de verantwoordelijkheid voor participatie bij de initiatiefnemer legt, zien wij het als een taak van de gemeente om in een zo vroeg mogelijk stadium initiatieven die niet passen in het omgevingsplan op wenselijkheid en haalbaarheid te toetsen. Daarbij brengen wij de mogelijke gevolgen en betrokken partijen in beeld. Zeker voor initiatieven die ook nog zijn aangewezen voor bindend adviesrecht en verplichte participatie is dit een must.

De intaketafel heeft hierin een belangrijke rol. Aan de intaketafel zitten vakspecialisten op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en gezondheid. Zij beoordelen een principeverzoek en adviseren het college. Wanneer het college aangeeft dat het initiatief in principe wenselijk is, volgt een bericht richting initiatiefnemer met informatie over o.a. aanvullende informatie, participatie en mogelijke behandeling aan de omgevingstafel. Tegen een beslissing op een principeverzoek kan geen bezwaar worden ingediend.

Aan de omgevingstafel zitten wettelijke adviseurs/ketenpartners zoals o.a. de Provincie, Waterschap, Regionale uitvoeringsdienst Zeeland, GGD, Rijkswaterstaat, Veiligheidsregio Zeeland, leidingbeheerders en eventuele belangenvereniging. Samen met initiatiefnemer wordt gekeken hoe het plan haalbaar kan worden gemaakt. Het is wenselijk dat de initiatiefnemer aan de omgevingstafel verslag doet van het door hem gevoerde of nog te voeren participatietraject.

Hulpmiddelen initiatiefnemer

Op de website van de gemeente willen we initiatiefnemers goed informeren over participatie onder de Omgevingswet.

Eerder stemde de gemeenteraad in met de quickscan voor de bepaling van de impact van een initiatief op de omgeving. Wij hebben deze geactualiseerd door een extra vraag toe te voegen en aan de antwoorden op de vragen punten toe te kennen.

Aan de hand van de score wordt duidelijk welk participatieniveau past bij een bepaald initiatief. Op die manier wordt het voor een initiatiefnemer inzichtelijker om te bepalen welk soort participatieproces hij of zij moet toepassen. Voor initiatieven die de gemeenteraad heeft aangewezen voor verplichte participatie én bindend adviesrecht geldt zondermeer participatieniveau 3.

De quickscan om te komen tot inzicht in het participatieniveau plaatsen wij op onze website. Evenals handvatten voor het organiseren van het participatieproces. Welke tevens zijn aan te merken als criteria om te kunnen beoordelen of de participatie voldoende zorgvuldig heeft plaatsgevonden.

Afbeelding 2: Score voortvloeiend uit de quickscan bepalen ruimtelijke impact met bijbehorend participatieniveau

Deze quickscan willen wij in de vorm van een vragenboom op onze website plaatsen. Hierdoor voorkomen wij dat initiatiefnemers zelf een berekening moeten maken om te komen tot een passend participatieniveau.

In dit hoofdstuk leggen we vast hoe we vanaf 1 januari 2024 de participatie bij ruimtelijke initiatieven zullen gaan beoordelen. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat participatie niet hetzelfde is als draagvlak. Want het doorlopen van een zorgvuldig participatieproces wil niet zeggen dat dit resulteert in ‘voldoende draagvlak’. Wij denken wel dat de kans hierop uiteindelijk groter zal zijn als gevolg van het doorlopen zorgvuldig participatieproces. In die zin biedt het belang dat de Omgevingswet hecht aan participatie, een kans om het nodige draagvlak te creëren dan wel om inzichtelijk te hebben welke belangen er bij ruimtelijke initiatieven een rol kunnen spelen. Dit biedt naar onze mening een betere en zorgvuldigere basis voor besluitvorming, ongeacht de uitkomst daarvan.

Door vroegtijdige participatie en het toepassen van de stappen uit de checklist kan tijdig worden aangegeven wanneer participatie verplicht is. Bovendien worden adviezen over participatie al in een zo vroeg mogelijk stadium meegegeven door de intaketafel.

Bij de toetsing van de participatie kijken we naar:

a. Wie zijn betrokken?

b. Hoe is de omgeving betrokken?

c. Wat heeft initiatiefnemer gedaan met de resultaten van de participatie.

Het antwoord op deze vragen kan verschillen omdat dit afhankelijk is van het soort initiatief.

In onderstaande tabel geven we mee waaraan een initiatiefnemer moet denken en waar wij het participatieplan aan toetsen.

In bijlage 4 treft u voorbeelden van de verschillende soorten participatievormen die bij een bepaald niveau horen.

Het college of de raad betrekt de informatie die de initiatiefnemer geeft over de participatie bij de integrale belangenafweging in haar besluitvorming. In de besluitvorming wordt rekening gehouden met de vraag of, en zo ja op welke wijze aan participatie is gedaan. De initiatiefnemer vermeld welk participatieproces is doorlopen, welke stappen hierin zijn gezet en levert hiervoor de benodigde gegevens aan.

Bij een positieve uitkomst kan de gemeente een inschatting maken of het participatieproces zorgvuldig is doorlopen en of het draagvlak voor het initiatief in algemene zin voldoende is. In dat geval kan de gemeente bij de besluitvorming en de belangenafweging volstaan met een verwijzing naar de uitkomsten van het participatieproces zoals dat is doorlopen.

Let hierbij op dat de uitkomsten van het participatieproces nog wel onderdeel zijn bij de integrale besluitvorming op de aanvraag om omgevingsvergunning of de wijziging van het omgevingsplan. Participatie en het creëren van draagvlak betekent dus zeker niet dat de vergunning ook automatisch kan worden verleend.

Twijfel over, of geen participatie?

De kans dat er twijfel bestaat over de vraag of de participatie voldoende is uitgevoerd blijft tot de mogelijkheden behoren. Dit kan met name aan de orde zijn als een initiatiefnemer een plan heeft dat niet past in het omgevingsplan en het vooroverleg overslaat en bij de formele aanvraag ook geen participatie toe wil passen. Participatie is niet verplicht, tenzij het een initiatief betreft dat door de raad voor verplichte participatie is aangewezen.

Formeel voldoet een initiatiefnemer aan de aanvraagvereisten voor een omgevingsvergunning als hij ‘nee’ invult bij de vraag of participatie is toegepast. De aanvraag kan dan niet simpel buiten behandeling worden gesteld. Om die reden leggen wij in deze handleiding uit hoe wij met bepaalde situaties omgaan.

Uitgangspunten zijn:

1. De verantwoordelijkheid ligt bij de initiatiefnemer.

Wij kiezen ervoor om als gemeente in het formele traject niet de rol van de initiatiefnemer over te nemen en niet zelf draagvlak te gaan peilen als wij als gemeente niet de ontwikkelende partij zijn. Onze rol is die van toetser en adviseur. Als wij zelf participatie gaan vormgeven gaan rollen en verantwoordelijkheden door elkaar lopen. Onze rol in participatie zal puur faciliterend zijn. Zo houdt een initiatiefnemer zijn/haar rol en voorkomen we precedentwerking.

2. Herstelmogelijkheid

Als een initiatiefnemer aangeeft dat er geen participatie is toegepast en ‘nee’ heeft ingevuld op het aanvraagformulier, controleren we of de initiatiefnemer weet of er een complete aanvraag is ingediend. We gaan met hem/haar in gesprek over de mogelijke gevolgen van het niet toepassen van participatie. Soms kan (beginnen aan) participatie lastig zijn. We bieden hiervoor zoveel mogelijk informatie aan op de website, maar we gaan ook met initiatiefnemer in gesprek. We sturen een verzoek om aanvullende gegevens en schorten de behandelingstermijn op (artikel 4:5 Awb). Uitgangspunt is dat wij die ondersteuning en informatie geven waardoor de aanvrager is staat wordt gesteld om de participatie alsnog uit te voeren.

Als niets is aangegeven bij participatie, is de vergunningsaanvraag niet compleet. De initiatiefnemer kan door de gemeente in de gelegenheid worden gesteld om dit te herstellen. Indien hier geen gevolg aan wordt gegeven, kan het college besluiten de aanvraag niet in behandeling te nemen omdat niet is voldaan aan de vereisten voor de aanvraag.

3. Weigering participatie

Wanneer initiatiefnemer bij een aanvraag die niet past in het omgevingsplan aangeeft geen participatie te hebben toegepast en dit ook na overleg niet van plan is, dan moet de gemeente afwegen of zonder participatie een besluit genomen kan worden. Als de gemeente van mening is dat participatie wenselijk is dan zijn er de volgende opties:

Wanneer alleen wordt aangegeven dat er geen participatie is toegepast wordt formeel wel voldaan aan het aanvraagvereiste. Er kan dan in sommige gevallen echter geen zorgvuldige belangenafweging plaatvinden. In dat geval kan de gemeente besluiten op grond van artikel 3:10, lid 1 Awb om de openbare voorbereidingsprocedure toe te passen, waarin een ontwerpbesluit ter inzage wordt gelegd.

Wanneer ook na de uitgebreide procedure de gemeente niet in staat is om te komen tot het maken van een goede belangenafweging zouden we in voorkomende gevallen de aanvraag kunnen weigeren. Dit moet uiterst gemotiveerd zijn, omdat de uitgebreide voorbereidingsprocedure wel inhoudt dat zienswijzen kunnen worden ingediend.

Wanneer er sprake is van een situatie waarbij een initiatief niet past in het omgevingsplan en waarvan de gemeenteraad bovendien heeft besloten dat daarvoor participatie verplicht is en deze heeft niet plaatsgevonden, dan kan de aanvraag buitenbehandeling worden gelaten, omdat niet is voldaan aan het aanvraagvereiste.

Beperkt of ontbrekend draagvlak? Grote groep omwonenden is tegen?

Indien blijkt dat na een zorgvuldig doorlopen participatieproces, het draagvlak voor het initiatief zeer beperkt is of ontbreekt, bijvoorbeeld als er een grote groep omwonenden tegen het initiatief is dan geldt een verzwaarde motiveringsplicht als de gemeente toch wil overgaan tot het verlenen van de omgevingsvergunning of de wijziging van het omgevingsplan.

In de algemene belangenafweging moet dan worden gemotiveerd waarom dit initiatief toch moet worden gerealiseerd, bijvoorbeeld vanwege andere zwaarwegende belangen. In de besluitvorming moet dan worden afgewogen:

1. Of een zorgvuldig participatieproces is doorlopen;

2. Welke belangen het zwaarst wegen (bijvoorbeeld maatschappelijke, economische, natuur, milieu, klimaatbelangen). De Omgevingsvisie moet hierin leidend zijn;

3. Of er alternatieven zijn onderzocht door initiatiefnemer.

4. Of er voor een initiatiefnemer aanpassingen mogelijk zijn die aan bepaalde bezwaren tegemoet komen.