Integraal Veiligheidsplan 2023/2026

I Veilig samenleven

Hoewel het gelukkig goed gaat met de meeste Amersfoorters, zijn er ook zorgen. De tegenstellingen tussen groepen en mensen in de samenleving zijn groot. Heb je echt wel dezelfde kansen op een mooie toekomst als je arm bent of als je een migratieachtergrond hebt? Kun je ook veilig uitgaan als je vrouw bent of als onderdeel van de LHBTIQ+ gemeenschap? Hoe los je als overheid problemen op als veel burgers jou als de boosdoener zien? En wat te denken van de georganiseerde criminaliteit die zaagt aan de stoelpoten van onze samenleving?

Klimaatverandering, woningnood en technologie dragen elk op hun eigen manier bij aan het verscherpen van tegenstellingen. Droogte en oorlog elders zullen naar verwachting in de verdere toekomst leiden tot meer vluchtelingen. Tegelijkertijd is er minder woonruimte te verdelen. Dat levert spanningen op. De manier waarop we ons aanpassen aan klimaatverandering pakt niet voor iedereen hetzelfde uit. Dat zien we terug in spanningen tussen stad en platteland en tussen arm en rijk. Ook in Amersfoort zien we een toename van het aantal demonstraties. De behoefte om gevoelens van onvrede of onrust te uiten is toegenomen. Tot nu wordt daar in Amersfoort vooral constructief invulling aan gegeven. Er is sprake van een terechte en betrokken uitoefening van grondrechten. Helaas zien we elders in het land dat het – onder invloed van social media – soms ook stevig uit de hand kan lopen.

Mensen die werken aan veiligheid hebben vaak te maken met de gevolgen van deze kloven. In hun werk zien ze waar spanningen zijn, hoe die ontstaan en wat er nodig is om de relaties (soms met één inwoner tegelijk) te kunnen herstellen. Deze kennis willen we inzetten in ons eigen werk maar ook beschikbaar maken voor toepassing elders in de organisatie.

Onze toekomstvisie: Amersfoort is een samenleving waarin meningsverschillen mogen bestaan en waarin er ruimte is voor debat en geen ruimte voor het aantasten van de veiligheid en de rechten van anderen.

Onze bijdrage daaraan: We willen investeren in het vertrouwen tussen mensen onderling en tussen mensen en de overheid. We willen bijdragen aan een passende combinatie van hulp en repressieve interventies in situaties waarin dat allebei nodig is en we willen georganiseerde criminaliteit die onze samenleving ondermijnt tegengaan.

II Veilig opgroeien

De jeugd heeft de toekomst, maar de jeugd is ook kwetsbaar. De huidige tijd brengt voor velen van ons stress met zich mee. We worden vrijwel dagelijks in het nieuws of in de praktijk geconfronteerd met hoge prijzen, de gevolgen van klimaatverandering, het gebrek aan passende woningen of spanningen tussen bevolkingsgroepen. Jongeren moeten zich dus een positie verwerven in een samenleving die op punten behoorlijk onder druk staat.

Gelukkig lukt dat de meeste jongeren prima. Toch is er ook een groep die er meer moeite mee heeft. Dat kan bijvoorbeeld komen door een moeilijke thuissituatie. In het beste geval kan een jongere (tijdelijk) terugvallen op bijvoorbeeld familie, school of hulpverlening. Een klein deel kiest helaas rolmodellen met minder goede bedoelingen. Als je jong bent kun je de intenties van anderen wellicht niet altijd op de juiste waarde schatten. Inschattingsfouten zijn snel gemaakt. De gevolgen daarvan kunnen je lange tijd achtervolgen. Dat zien we onder andere bij jongeren die hun pinpas uitlenen om crimineel geld wit te wassen of jongeren die met kleine klusjes beginnen in de georganiseerde drugscriminaliteit. Zowel de samenleving als de jongeren zelf betalen hiervoor uiteindelijk de prijs.

Wij vinden het belangrijk dat het netwerk rondom jongeren dusdanig is ingericht dat we problemen voorkomen, dat we het zo vroeg mogelijk opmerken als het toch mis dreigt te gaan en dat we zo effectief mogelijk te werk gaan om een jongere weer op het goede spoor te krijgen. Dat vergt samenwerking tussen alle betrokken partijen.

Onze toekomstvisie: Jongeren in Amersfoort kunnen veilig en met voldoende steun en begeleiding opgroeien. Als het even niet lukt, hebben we dat op tijd in de gaten en grijpen we snel en efficiënt in.

Onze bijdrage daaraan: Wij willen met onze aanpak voor overlastgevende en criminele jeugd(groepen) bijdragen aan interventies die ervoor zorgen dat jongeren zich positief ontwikkelen en positief aanwezig kunnen zijn in het publieke domein, fysiek en online.

Daar waar toch problemen ontstaan willen we eraan bijdragen dat die problemen zo vroeg mogelijk gesignaleerd worden en dat er maatwerk oplossingen beschikbaar zijn.

Voor jongeren die al geproefd hebben aan de georganiseerde ondermijnende criminaliteit ontwikkelen we een gerichte aanpak met preventieve en repressieve kanten. Voor de jeugd met complexe gecombineerde problemen op meerdere levensgebieden bieden we een intensieve persoonsgerichte aanpak.

III Veilig online zijn

Steeds meer zaken in onze samenleving zijn (deels) gedigitaliseerd. De ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op. Dat levert vragen op rondom veiligheid. Hoe verhouden nieuwe digitale opsporings- en handhavingstechnieken zich tot onze privacy? Hoe kwetsbaar zijn we voor cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit? Kun je dezelfde mate van veiligheid en hulp bieden aan mensen die wat meer moeite hebben met de digitalisering? Hoe bereid je je eigenlijk voor op ongeregeldheden die online ontstaan?

Wij willen bijdragen aan een samenleving waarin inwoners en overheid optimaal en veilig gebruik kunnen maken van de mogelijkheden van technologie. Tegelijkertijd willen we onze ogen niet sluiten voor de risico’s van bepaalde technologie. We willen onze inwoners, ondernemers en onszelf zo goed mogelijk toerusten om hiermee om te gaan.

Onze toekomstvisie: Mensen en organisaties kunnen zo veel mogelijk veilig gebruik maken van de kansen die technologie te bieden heeft.

Onze bijdrage daaraan: We investeren in de digitale weerbaarheid van onze eigen organisatie en van de inwoners en bedrijven in Amersfoort. Daarbij focussen we vooral op het bewuster maken van de veiligheidsrisico’s van de digitale wereld en het bieden van eenhandelingsperspectief. We hebben oog voor zowel daders als slachtoffers. Aspecten als privacy, gelijkwaardigheid en toegankelijkheid worden zorgvuldig afgewogen bij het inzetten van technische middelen.

IV Veilig in de fysieke ruimte

Veilig wonen en veilig over straat kunnen is belangrijk. Dat begint bij je eigen huis. Wat als je gaat scheiden maar je toch samen moet blijven wonen omdat er door woningnood geen alternatief is? Dan kunnen de spanningen flink oplopen met soms geweld tot gevolg. Ook het vinden van woonruimte voor bijzondere doelgroepen is moeilijker als de druk op de

woningmarkt hoog is. Wat betekent dat voor de opvang van bijvoorbeeld dak- en thuislozen? Ook buiten je huis moet je je veilig kunnen voelen. De inrichting van de openbare ruimte heeft een grote invloed. De komende jaren gaan we veel woningen bouwen. Hoe richten

we de ruimte rondom die woningen zo in dat mensen zich veilig voelen en veilig zijn? Hoe passen we onze klimaatmaatregelen daar veilig in? Afdaken met zonnepanelen kunnen onbedoeld een hangplek worden en de nieuwe energiebronnen vragen ook aanpassingen in de brandweerzorg.

Minder parkeerplaatsen en meer elektrisch rijden kan gemakkelijk leiden tot een toename van het aantal burenruzies. Dat geldt zeker nu we vaker en langer buiten zitten en we door de hitte een korter lontje hebben. Ook als we recreëren merken we de effecten van maatschappelijke ontwikkelingen. Evenementen krijgen vaker te maken met extreem weer. Het terrassenseizoen duurt langer.

Het is duidelijk dat er de komende jaren veel moet gebeuren om woningnood en klimaatverandering op te kunnen vangen. Het is belangrijk om de veiligheid en leefbaarheid van de stad daarbij goed in het oog te houden.

Onze toekomstvisie is een stad waarin iedereen een huis heeft of kan vinden, zich thuis voelt en meedoet. Een stad met ruimte voor ontmoeten, bewegen en natuur. Een stad waarin de menselijke maat belangrijk is. Een stad waarin we gezond samenleven. De omgevingsvisie geeft richting aan het gebruik en de inrichting van de stad. Hoe we wonen, ons verplaatsen, ontmoeten, onze vrije tijd invullen en onze veiligheid, veel wordt beïnvloed door de fysieke omgeving en de openbare ruimte (bron: ontwerp Omgevingsvisie Amersfoort).

Onze toekomstvisie: Iedereen in Amersfoort woont veilig en kan veilig gebruik maken van de openbare ruimte om daar te spelen, leven en recreëren.

Onze bijdrage daaraan: We willen er met kennis en advies aan bijdragen dat potentiële negatieve veiligheidseffecten van woningnood, klimaatverandering en klimaatadaptatie zo goed mogelijk opgevangen worden en dat nieuw te ontwikkelen woningen en openbare ruimten zo veilig mogelijk zijn voor iedereen.

V De basis

In elk vakgebied zijn er onderwerpen die er bij horen en die niet per se 1 op 1 samenhangen met de grote ambities en maatschappelijke ontwikkelingen. Dat geldt ook voor veiligheid. Er zijn in de afgelopen jaren samenwerkingen opgebouwd die we willen onderhouden. Er zijn systemen die beheerd moeten worden en wettelijke taken die moeten worden uitgevoerd. Enkele voorbeelden zijn het bestaande cameratoezicht of plannen voor het ruimen van ontplofbare oorlogsresten uit de Tweede Wereldoorlog die moeten worden beoordeeld. We hebben een bestaande aanpak op woonoverlast, op radicalisering, voor mensen die uit de gevangenis komen en voor veelplegers. We schrijven coffeeshop- en sekswerkersbeleid en zien toe op de uitvoering. Deze zaken kosten tijd en aandacht. Daarom is er in het IVP ook aandacht voor deze basis onderwerpen. Hoewel ze niet geheel samenvallen met onze hoofdpunten, kunnen we er wel voor kiezen om ze te doen op een manier die ondersteunend is aan wat we willen bereiken. Dat kan bijvoorbeeld door raadsleden, inwoners en bedrijven te betrekken, bureaucratie te minimaliseren en extra aandacht te besteden aan communicatie.

Onze toekomstvisie samengevat:

• 1.

  Veilig samenleven: Amersfoort is een samenleving waarin meningsverschillen mogen bestaan en waarin er ruimte is voor debat, maar geen ruimte voor het aantasten van de veiligheid en de rechten van anderen.

• 2.

  Veilig opgroeien: Jongeren in Amersfoort kunnen veilig en met voldoende steun enbegeleiding opgroeien. Als het even niet lukt, hebben we dat op tijd in de gaten en grijpen we snel en efficiënt in.

• 3.

  Veilig online: Mensen en organisaties kunnen zo veel mogelijk veilig gebruik maken van dekansen die technologie te bieden heeft.

• 4.

  Veilig in de fysieke ruimte: Iedereen in Amersfoort woont veilig en kan veilig gebruik maken van de openbare ruimte om daar te spelen, te leven en te recreëren.

1 De basis behouden & versterken | primair

In dit focusgebied - veilig samenleven - wordt afzonderlijk aandacht besteedt aan het tegengaan van georganiseerde ondermijnende criminaliteit, de zorg voor mensen op het grensvlak van zorg en veiligheid en de omgang met maatschappelijke onrust. Gelet op de ontwikkelingen in de samenleving hebben deze onderwerpen nu onze bijzondere aandacht. We doen op die gebieden al veel en gaan dat de komende jaren verder uitbouwen. Er zijn echter ook onderwerpen rondom “veilig samenleven” die tot de basis van ons werk behoren en die niet (volledig) in één van die categorieën passen. Die krijgen de komende jaren niet meer, maar zeker ook niet minder aandacht. Wij zullen ze voortzetten op zo’n manier dat ze ondersteunend zijn aan onze toekomst- visie voor Amersfoort. Binnen het focusgebied Veilig Samenleven gaat het dan bijvoorbeeld om het coffeeshopbeleid en het sekswerkersbeleid, Veilig Uitgaan (waaronder seksuele intimidatie in het uitgaansleven) en het afhandelen van vragen rondom veilig ondernemen.

2 De aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit | primair

De samenhang in onze samenleving staat her en der onder druk. In veel gevallen komt dat niet door slechte intenties, maar eerder door onbegrip of vooroordelen. Ondermijnende criminaliteit gaat een stap verder. Grootschalige netwerken richten zich opzettelijk op het ondermijnen

van onze rechtsstaat. Ze willen zo meer ruimte creëren voor de illegale activiteiten waarmee ze zichzelf verrijken. De grens tussen daders en slachtoffers is vooral aan de onderkant van dit soort organisaties soms moeilijk te trekken. Jongeren worden meegezogen in een wereld van snel geld. Ondernemers worden verleid om met een “kleine tegenprestatie” hun bedrijf door

een moeilijke periode heen te helpen. Als ze zich bewust worden van de consequenties van hun keuzes, is het vaak te laat. De gevolgen van ondermijnende criminaliteit zijn groot, niet alleen voor het individu, maar ook voor het milieu en de leefbaarheid en veiligheid in wijken. Daarom is de aanpak van georganiseerde ondermijnende criminaliteit ook in de komende jaren een belangrijk focuspunt. We gaan ons daarbij in het bijzonder richten op:

• •

  De preventie van criminele aanwas. We voorkomen dat jeugd in de drugscriminaliteit belandt door het inzetten van preventieve, verhelpende en repressieve interventies

• •

  Het verstoren / frustreren van het verdienmodel achter drugscriminaliteit. Dat doen we in individuele gevallen, maar dat kan ook in een specifieke branche, rondom een specifiek fenomeen of in een specifiek gebied als daar voldoende aanleiding toe is.

• •

  Het vergroten van de weerbaarheid van organisatie, bestuur en stad. Daar valt onder het opwerpen van barrières tegen zorgfraude en het verbinden van de aanpak mensenhandel met de ondermijningsaanpak.

3 Voorbereid zijn op onrust, maar bouwen aan vertrouwen | primair

Maatschappelijke onrust is een veelbesproken onderwerp. Dat is terecht want de gevolgen kunnen ingrijpend zijn. Snelwegen worden geblokkeerd en demonstraties ontaarden in rellen. Mensen komen tegenover elkaar te staan. Wij willen hierop voorbereid zijn. Tegelijkertijd is het belangrijk om waar mogelijk iets te doen aan de oorzaak van die onrust. Symptoombestrijding alleen is niet voldoende. Daarom willen we voorbereid zijn op onrust, terwijl we bouwen aan vertrouwen

Voorbereid zijn op onrust

Gelukkig zijn we grotendeels al voorbereid. Openbare-orde-vraagstukken doen zich al sinds jaar en dag voor. We hebben de kennis, kunde en capaciteit in huis om daarmee om te gaan. Toch zien we ook nieuwe kanten. Met name de online aspecten van ordeverstoringen brengen een nieuwe dynamiek met zich mee. Wanneer is iets dat op het internet is geplaatst strafrechtelijk verboden en wanneer is het alleen onwenselijk? Welke vormen van ingrijpen zijn dan toegestaan en proportioneel? Bureau Regionale Veiligheidsstrategie heeft die nieuwe uitdagingen ook gesignaleerd en heeft als prioriteiten voor heel Midden-Nederland opgenomen:

• •

  Vergroten kennis bestuurlijke bevoegdheden op het gebied van digitale veiligheid

• •

  Het ontwikkelen van duidings- en handelingsperspectieven voor (deels online) ordeverstoringen

Ook elders in het land volgen de ontwikkelingen op dit gebied elkaar snel op. Er ontstaat jurisprudentie, er worden handelingskaders ontwikkeld en oefeningen gehouden. Wij willen nauw betrokken zijn bij deze ontwikkelingen zodat we optimaal voorbereid zijn op de nieuwe en/of toegenomen onrust die op ons afkomt.

Bouwen aan vertrouwen

Er zijn heel veel manieren en momenten waarop draagvlak verloren kan gaan en onrust kan ontstaan. Inwoners kunnen afhaken als er een besluit genomen wordt waar ze het niet mee eens zijn. Ze kunnen een procedure te ingewikkeld vinden of hebben het gevoel dat ze niet gelijkwaardig behandeld worden. Aan al die ervaringen zit op hun beurt ook een andere kant. Een lokale overheid moet nu eenmaal soms besluiten nemen die niet voor iedereen leuk zijn. Soms is een lokale overheid wettelijk gebonden aan bepaalde ingewikkelde procedures en het is erg moeilijk om goed met mensen te communiceren als ze er op voorhand van uitgaan dat je intenties niet oprecht zijn.

Hoewel het gelijk soms een beetje meer bij de inwoner en soms een beetje meer bij de overheid zal liggen, is er niet voor niets een gezegde dat zegt dat de waarheid meestal ergens in het midden ligt. Om dat midden te vinden moet je met elkaar in gesprek, ook als dat moeilijk of tijdrovend is of je geconfronteerd wordt met je eigen gebreken. Het faciliteren van dat gesprek en investeren in goede open communicatie zal dan ook de kern zijn van onze aanpak. Dat zal niet altijd lukken. Werken in het veiligheidsveld vergt soms ook gewoon onpopulaire besluiten om de samenleving te beschermen tegen criminaliteit en onveiligheid. Daar waar mogelijk zoeken we echter oplossingen gebaseerd op vertrouwen en contact.

Als er sprake is van spanning tussen bevolkingsgroepen onderling dan kijken we niet alleen naar de wettelijke kaders, maar onderzoeken we actief de mogelijkheden om gesprekken tot stand te brengen en te faciliteren. We hebben regelmatig overleg met vertegenwoordigers van diverse groepen uit de samenleving die ons daarbij willen helpen, het bondgenotenoverleg.

Dit overleg is daarbij een belangrijk instrument. We willen extra aandacht besteden aan onze manier van communiceren en de manier waarop we participatie organiseren (zie ook actiepunt 17). We willen onze verbinding met de wijken verbeteren (zie ook actiepunt 14). Verder willen we ook binnen het veiligheidsveld aandacht besteden aan vraagstukken rondom inclusiviteit, waaronder bijvoorbeeld seksuele (straat-)intimidatie en etnisch profileren. In Amersfoort wonen mensen met achtergronden uit 200 verschillende landen. Soms schuurt dat. In 2021 heeft de gemeente, met betrokkenheid van burgers en samenwerkende partners in de stad, een nieuw beleidskader ontwikkeld ter bevordering van inclusie in brede zin. Het doel van het beleidskader is om gelijke kansen te creëren, tweedeling tegen te gaan en de weerbaarheid van inwoners te vergroten. In hetzelfde jaar is de anti-discriminatieagenda vastgesteld. Met deze agenda bouwt de gemeente (en dus ook de veiligheidsprofessionals die daarbinnen werkzaam zijn) aan een inclusieve(re) stad. Ook binnen de politie is inclusiviteit een belangrijk thema.

De politie haalt haar legitimiteit immers uit het vertrouwen van de samenleving. De politie wil verankerd zijn in de samenleving en legitimiteit behouden door professioneel optreden. Daartoe hebben ze het meersporen programma Politie voor Iedereen. Daarmee focussen zij zich de komende jaren op:

• •

  Veilige en inclusieve politieteams;

• •

  Een diverse instroom van nieuwe politiecollega’s;

• •

  De aanpak van discriminatie (zowel intern als extern);

• •

  Professioneel controleren;

• •

  Het Netwerk Divers Vakmanschap & Bondgenoten.

4 Persoons Gerichte Aanpak voor mensen op het grensvlak veiligheid/zorg | primair

Helaas zijn er in elke samenleving mensen met wie het minder goed gaat. Er zijn jongeren die door hun situatie het risico lopen af te glijden richting criminaliteit. Er zijn langdurig verslaafde mensen die al een hele justitiële carrière achter de rug hebben. Er zijn mensen die veel woonoverlast veroorzaken en mensen met verward gedrag die een gevaar voor zichzelf of hun omgeving kunnen gaan vormen. Deze mensen hebben het moeilijk, maar ze maken het op hun beurt soms ook de samenleving moeilijk. Deze mensen verdienen allemaal een aanpak die aandacht heeft voor hun problemen en die hen hulp biedt, maar die ook grenzen kan trekken en die de samenleving kan beschermen. De afgelopen jaren is er veel geïnvesteerd in werkwijzen die daaraan voldoen. Er is een intensieve samenwerking opgebouwd met zowel hulpverlenende organisaties als de strafrechtketen. We maken steeds betere integrale afwegingen en sturen bij waar nodig. Daar willen we mee doorgaan en die aanpak willen we verbeteren en actualiseren waar nodig.

Dit betekent voor de Persoons Gerichte Aanpak (PGA) vooral dat we ons de komende jaren richten op het behouden van de goede samenwerking met onze partners en het optimaliseren en concreter maken van onze werkprocessen en afspraken rondom al deze kwetsbare groepen. Op die manier willen we nog beter zicht krijgen op de bereikte resultaten en nog eerder bijsturen als dat nodig is. Ook op het gebied van jeugd willen we deze aanpak doorontwikkelen. Deze werkzaamheden zijn opgenomen onder “veilig opgroeien” actiepunt 7.

5 Maatwerkmogelijkheden blijvend onder de aandacht houden | secundair

Bij het besteden van overheidsgeld is verantwoording afleggen belangrijk. We willen iedereen eerlijk en gelijk behandelen. Daarom maken gemeenten regels en procedures die daarbij helpen. Meestal werkt dat prima. Helaas hebben regels soms ongewild een keerzijde. Dan komt er een zaak voorbij waarin de regels het onbedoeld moeilijker maken om te doen wat nodig is. De Gemeente Amersfoort heeft daarom al enige tijd een Maatwerk Vangnet regeling. Die regeling geeft professionals de mogelijkheid om maatwerk te leveren. Een fictief voorbeeld waarbij zoiets nuttig kan zijn:

• Een vrouw met kinderen zit in een vrouwenopvang vanwege bedreigingen door haar ex-man. Hulpverleners zijn van mening dat het onverantwoord is dat ze weer naar huis terugkeert, zolang ze de sloten van de woning niet heeft vervangen en diverse andereveiligheidsmaatregelen rondom de woning heeft getroffen. Die kan ze niet betalen dus moet ze noodgedwongen in de opvang blijven. De kinderen kunnen daar niet naar school. Er zijn geen standaard voorzieningen voor woningbeveiliging. Met een maatwerk vangnet budget kunnen de benodigde voorzieningen toch snel getroffen worden.

De meeste hulpverleners weten de Maatwerk Vangnet voorziening gelukkig prima te vinden. Dat draagt er aan bij dat problemen snel en passend opgelost worden en vermindert in sommige gevallen ook veiligheidsrisico’s. Toch komt het soms voor dat een professional er (nog) geen gebruik van maakt of niet zo snel als wenselijk. Dat kan bijvoorbeeld komen door personeelsverloop, afwijkende beelden over hoe de regeling werkt of door een onnodige terughoudendheid om zomaar zelfstandig publiek geld in te zetten. Daarom is het goed om er in te blijven investeren dat professionals goed bekend zijn met de regelingen die er zijn en dat ze de ruimte voelen om deze regelingen te gebruiken. Daarbij kan ook blijvend onder de aandacht worden gebracht dat ze waar nodig door kunnen verwijzen naar team complexe casuïstiek. Dit team pakt zaken op door middel van de Doorbraakmethodiek zodat maatwerk ook in de meest complexe zaken mogelijk is. Dit sluit eveneens aan op de doelen van de organisatieagenda van de Gemeente Amersfoort. Standaard wat kan, maar met behoud van de menselijke maat.

6 Korte actiepunten veilig samenleven | secundair

• •

  Overweeg in welzijnsbeleid / wijkwerk (extra) te investeren in buurtbemiddeling en/of andere vormen van ondersteuning bij het oplossen van conflicten en behoud voorzieningen die er al zijn. Hitte maakt dat mensen een korter lontje kunnen hebben en minder van elkaar verdragen. Daar komt bij dat men meer buiten leeft en dat mensen het steeds moeilijker vinden om elkaar op een goede manier aan te spreken.

• •

  De stijgende prijzen van vastgoed hebben ook invloed op de kosten van maatschappelijk vastgoed. Daardoor wordt het belangrijker om opvangcentra zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Het is begrijpelijk dat er dan in sommige gevallen situaties ontstaan waarbij bepaalde doelgroepen samen gehuisvest worden (verslaafden, licht verstandelijk beperkt, GGZ, jong/oud) Het komt voor dat mensen elkaar daar negatief beïnvloeden. Efficiënt omgaan met ruimte is in de huidige markt onvermijdelijk, maar het is wenselijk om daarbij mensen wel zoveel mogelijk een eigen kamer te bieden en aandacht te houden voor de risico’s van wederzijdse negatieve beïnvloeding

7 Investeren op jeugd | primair

Voor de jeugdgroepenaanpak is een update nodig. Er zijn vele betrokken mensen die nauw samenwerken om jeugd veilig te laten opgroeien. Dat levert mooie resultaten op. Toch is het nodig om die aanpak beter te borgen en aan te sluiten op de doelen in dit IVP. Dat willen we doen door in de komende jaren te focussen op:

• •

  Maatwerk, zowel voor individuele jongeren als per wijk

• •

  Onze informatiepositie vergroten over hoe het met jongeren gaat (ook online)

• •

  De preventie van criminele aanwas. We voorkomen dat jeugd in de drugscriminaliteit belandt door het inzetten van preventieve, verhelpende en repressieve interventies.

• •

  De nazorg voor ex-gedetineerde jongeren verder ontwikkelen

• •

  Betere aansluiting tussen de verschillende op jeugd gerichte overlegvormen / interventies

• •

  Investeren in jeugd als dader/ slachtoffer van cybercrime (zie ook veilig online)

8 Korte actiepunten veilig opgroeien | secundair

In gesprekken met het onderwijs is het wenselijk om alert te zijn op mogelijkheden om de lokale democratie en/of handhavers te betrekken bij bestaande lessen, bijvoorbeeld rondom maatschappijleer of maatschappelijke stages. Op die manier vergroot je bekendheid en verklein je kans op onterechte vooroordelen en wantrouwen. In verkeerslessen verdient het daarnaast de overweging om extra aandacht te besteden aan veilig elektrisch fietsen. (veilig opgroeien, veilige fysieke ruimte)

9 De aanpak van digitale weerbaarheid | primair

De afgelopen jaren heeft Amersfoort een voortvarende start gemaakt met de aanpak van digitale weerbaarheid. Gemeente Amersfoort was één van de eerste gemeenten die een eigen aanpak op dit thema heeft ontwikkeld. Inmiddels is er landelijk toenemende aandacht voor het thema en komt het bij meer en meer gemeenten op de agenda. De verschuiving van klassieke criminaliteit naar (deels) digitale criminaliteit zet door. Inmiddels is online oplichting het meest voorkomende delict waar men slachtoffer van wordt. Het belang van deze aanpak is dus blijvend groot.

Wij willen onze aanpak dan ook onverminderd voortzetten, waarbij we ons vooral richten op:

• •

  Inzicht in aard en omvang van slachtofferschap

• •

  Weerbaarheid van onze eigen organisatie

• •

  Preventie en bewustwording bij kwetsbare groepen en daders

• •

  De voorbereiding op cyberincidenten, rampen en crises

Daarbij is het goed om op te merken dat we de afgelopen jaren een deel van de aanpak hebben gefinancierd met externe subsidies. Nu het onderwerp landelijk meer en meer opgepakt wordt, is de vraag of die mogelijkheid er ook de komende jaren nog zal zijn. We verwachten dat we het wegvallen van subsidiemogelijkheden kunnen opvangen met verschuivingen binnen de bestaande budgetten. Mocht dat niet afdoende zijn dan zullen we extra middelen aanvragen via de kadernota om de bestaande aanpak te kunnen continueren.

10 De basis behouden & versterken fysieke ruimte | primair

In het focusgebied Veilige Fysieke Ruimte wordt afzonderlijk aandacht besteedt aan het inrichten van nieuwe openbare ruimte en aan ruimtelijke oplossingen voor sociale problematiek. Deze onderwerpen hebben onze bijzondere aandacht omdat er de komende jaren veel huizen bijgebouwd moeten worden. Er zijn ook veel taken die te maken hebben met veiligheid in de fysieke ruimte die tot de basis van ons werk behoren. Die blijven we uiteraard ook doen. Het gaat dan bijvoorbeeld om:

• •

  De voorbereiding op rampen en crises en het binnen het verband van de Veiligheidsregio Utrecht investeren in goede en tijdige brandweerzorg en brandpreventie

• •

  De communicatie over de risico’s die inwoners kunnen treffen en wat zij en wij daartegen kunnen doen

• •

  Het beoordelen van plannen voor het opsporen van ontplofbare oorlogsresten uit WO II

• •

  De voorbereiding op de jaarwisseling

• •

  De regievoering op cameratoezicht en het actualiseren van het beleid cameratoezicht

• •

  Het acteren op actualiteiten zoals plotselinge onvoorziene toenames van bepaalde vormen van criminaliteit

11 Kennis bevorderen ruimtelijke aspecten van veiligheid | primair

De komende jaren zal er door nieuwbouw, vergroening en de komst van alternatieve energiebronnen veel openbare ruimte bijkomen of veranderen. Voor de aanleg van die openbare ruimte zijn normen. Die normen hebben met name betrekking op fysieke aspecten zoals bijvoorbeeld de hoogte van verkeersdrempels of de breedte van de weg. Er zijn ook sociale aspecten die minstens net zo belangrijk zijn. Een pannakooi ingeklemd tussen hoogbouw verhoogt het risico dat omwonenden overlast ervaren. De hoogte van een heg kan bepalen of er in een speeltuin gehangen of gedeald wordt en of ouders en handhavers er goed toezicht kunnen houden.

Daarnaast brengt klimaatverandering bepaalde risico’s met zich mee die je kunt verminderen door een goede ruimtelijke inrichting. Denk aan het tegengaan van oververhitting van mensen door het plaatsen van drinkwaterpunten en schaduwgevende begroeiing.

Natuurlijk is veiligheid niet altijd doorslaggevend bij het maken van keuzes over de openbare ruimte. Dat neemt niet weg dat het wel verstandig is om goed in beeld te brengen wat de consequenties kunnen zijn van bepaalde keuzes. Er is veel kennis aanwezig over deze onderwerpen maar deze kennis is versnipperd en zit soms bij individuele medewerkers. Nu we in de komende jaren relatief veel openbare ruimte zullen moeten inrichten, lijkt het de moeite waard om dit soort kennis beter te borgen en te ontsluiten. Daarom willen we ervoor zorgen dat sociale veiligheidsthema’s beter worden ingebed in de procedures / handleidingen die nu worden gebruikt voor het inrichten van de openbare ruimte.

12 Ruimtelijke oplossingen voor sociale problematiek | secundair

Woonoverlast door onbegrepen of sociaal onwenselijk gedrag is van alle tijden. Toch zijn er in deze tijd omstandigheden die voor meer woonoverlast zorgen dan vroeger. Door de individualisering hebben mensen minder hulp van vrienden en familie en de drempel om elkaar ergens op aan te spreken is hoger.

De afgelopen decennia zijn we ook tot het inzicht gekomen dat het niet goed is om mensen langdurig in een voorziening op te nemen. Als gevolg hiervan wonen er meer mensen in woonwijken die daar niet altijd alle vaardigheden voor hebben, hetgeen tot overlastsituaties kan leiden.

Op dit moment wordt woonoverlast meestal opgelost met een persoonsgerichte aanpak. Die bestaat uit een combinatie van meerdere interventies zoals hulpverlening, bemiddeling, inzet van het huurrecht of in extreme gevallen het strafrecht. Dit zijn oplossingen die gericht zijn op de persoon. Er is landelijk beperkt ervaring met oplossingen of preventiemaatregelen die te maken hebben met het gebouw waar mensen in wonen. Deze oplossing is alleen duur en lastig te implementeren.

Het is aannemelijk dat kijken naar oplossingen in het fysieke domein kansen biedt. Er valt dan bijvoorbeeld te denken aan prikkelarme woningen, huizen met een bepaalde afstand of oriëntatie tot andere woningen of woningen met extra geluidsisolatie.

Deze alternatieve mogelijkheden zijn niet even snel in bestaande projecten in te passen. De financieringsstromen van bouw en hulpverlening bijvoorbeeld zijn strikt gescheiden. Een besparing aan de ene kant is dus niet meteen dekkend voor de extra kosten aan de andere kant. Er zit grote tijdsdruk op de snelle realisatie van nieuwe woningen en er is nog weinig kennis over wat wel en niet werkt. Omdat Amersfoort over een langere periode veel huizen bouwt, is het goed om de mogelijkheden op dit gebied nu te gaan te verkennen. Dat kan door ervaringen in de rest van het land in kaart te brengen of verkennend onderzoek te doen naar casuïstiek.

13 Korte actiepunten Veilig in de Fysieke Ruimte | secundair

• •

  Klimaatverandering gaat verandering veroorzaken in gedrag en dat heeft invloed op de onderwerpen en plaatsen waarop gehandhaafd moet worden. Besteed daarom in nieuw op te stellen handhavingsbeleid / uitvoeringsplannen aandacht aan bijvoorbeeld verschuiving van recreatie van stad naar natuur- en zwemgebieden, voor een langer terrassenseizoen en voor de risico’s die mogelijk gepaard gaan met meer en snellere elektrische fietsen.

• •

  Besteed in nieuw horeca- en terrassenbeleid aandacht aan een verlenging en intensivering van het seizoen en (voor zover dat nog niet het geval is) aan de veiligheid van bijvoorbeeld parasols en afzettingen tijdens extreem weer (storm)

• •

  Besteed in evenementenbeleid waar nodig extra aandacht aan de gevolgen van extreem weer. Denk daarbij aan de stormbestendigheid van objecten maar ook aan drinkwatervoorzieningen en schaduw voor bezoekers.

• •

  Klimaatverandering maakt zwemmen steeds aantrekkelijker. De komende jaren gaat er geïnvesteerd worden in het realiseren van meer zwemgelegenheid en tegelijkertijd groeit de groep volwassenen die niet kan zwemmen (o.a. door de komst van vluchtelingen). Het kan dus de moeite waard zijn om te onderzoeken in sportbeleid of gesubsidieerde zwemles ook toegankelijk moet zijn voor volwassen minima. Bij het zoeken naar nieuwe zwemplekken is het verstandig goed te kijken naar preventie van jeugdoverlast omdat zwemwater relatief veel jeugd trekt.

• •

  Nu er steeds meer elektrische voertuigen en zonnepanelen komen, is het aannemelijk dat er ook meer behoefte ontstaat aan de opslag van elektriciteit in grote accu’s. Op dit moment is het gebruikelijk dat brandstof en verwarmingsmateriaal vooral centraal (in tankstations en bij nutsbedrijven) wordt opgeslagen. Daar zijn goede externe veiligheidsregels voor. In de toekomst gaat energieopslag hoogstwaarschijnlijk meer versnipperen en plaatsvinden bij particulieren en komen er ook andere vormen van energie bij zoals waterstof. Dat brengt andere vragen met zich mee. Het is verstandig daar in een vroeg stadium bij stil te staan.

14 Meer aansluiting creëren tussen gebiedsgericht en beleidsinhoudelijk werken | primair

Een van de wensen van de raad en het college is om meer wijkgericht te werken en dichter bij de inwoners te staan. Dat dient ook de veiligheid.

Om een veiligheidsprobleem, zoals bijvoorbeeld ondermijnende drugscriminaliteit, goed aan te pakken, is het belangrijk om de wijk goed te kennen en om een uitgebreid lokaal netwerk te hebben. Aan de andere kant is dat netwerk op zichzelf niet voldoende. Je hebt ook specialistische kennis en regionale samenwerking nodig. Welke aanpak werkt in andere gemeenten? Wat is de juridische context? Hoe verdeel je je capaciteit over verschillende wijken?

Al deze taken kunnen niet bij één persoon liggen. Daarom zijn de taken gesplitst. De gebiedsmanagers, wijkagenten en wijkteams van de stad vervullen een onmisbare rol in het opbouwen en onderhouden van netwerken. Het team veiligheid bezit de specialistische kennis en een uitgebreid bestuurlijk en regionaal netwerk.

Er wordt vanzelfsprekend nu al veel samengewerkt. Gebiedsmanagers profiteren van de kennis van vakspecialisten en andersom hebben de specialisten de gebiedsmanagers nodig om ingangen in de wijk te vinden of om achtergronden te geven bij een probleem. Toch is er ook ruimte voor verbetering.

De afgelopen jaren begint de samenwerking vaak met een veiligheidsvraagstuk in een bepaalde wijk. Er is dan dus al iets aan de hand. We willen daar graag verandering in brengen. We willen een meer structurele samenwerking tussen gebiedsgerichte netwerkers en thematisch deskundigen organiseren. Zo kunnen we beter en sneller inspelen op wat er leeft onder inwoners en ondernemers en kunnen we de kennis uit de samenleving gebruiken voor het effectiever maken van beleid. Meer participatie en het vergroten van de heterdaadkracht zijn voor ons daarbij belangrijk.

Er zijn diverse manieren om invulling te geven aan een nauwere samenwerking tussen gebiedsgericht en thematisch. We gaan onderzoeken welke het meest passend is en nemen de implementatie daarvan op in onze jaarlijkse uitvoeringsplannen.

15 Domeinoverstijgende afstemming | secundair

Binnen gemeenten houden veel overlegorganen, teams en afdelingen zich bezig met casuïstiek. Zo kan het zijn dat er door een persoon een traplift en een bouwvergunning wordt aangevraagd, terwijl er op dat adres ook jeugdzorg wordt ingezet en onderzocht wordt of er sprake is van een schijnhuwelijk. En dat is nog maar een klein deel van de talloze onderwerpen die kunnen spelen rondom een inwoner of adres. Elk van onze afdelingen / teams heeft zijn eigen informatiebehoefte en zijn eigen systemen. Die systemen zijn over het algemeen niet gekoppeld. Gelet op de privacy van de betrokkenen is dat ook niet altijd wenselijk. Als je een bouwvergunning aanvraagt hoeft niemand te weten dat je ook met opvoedvragen bij het wijkteam bekend bent. Toch heeft het in de praktijk ook nadelen dat deze systemen niet gekoppeld zijn.

Op het moment dat je aan de slag bent met een vraag van of zorg over een inwoner, is er maar één mogelijkheid om te achterhalen wie in de gemeente nog meer bij dit adres / deze inwoner betrokken is. Je moet alle afdelingen en teams die mogelijk betrokken zijn persoonlijk vragen of dat zo is. Dat is tijdrovend en het risico is groot dat je iets mist. In sommige gevallen heeft dat vervelende consequenties. Een voorbeeld uit de praktijk (niet uit Amersfoort):

• Een arbeidsmigrante die werd uitgebuit door een werkgever is voor haar eigen welzijn halsoverkop vertrokken uit de veel te dure gedwongen huisvesting waar haar werkgever haar in had geplaatst. Ze heeft hulp gevraagd bij het wijkteam en heeft zelf snel een kamertje gevonden op het industrieterrein. Daar zit echter geen woonbestemming op en het industriële pand voldoet niet aan de brandveiligheidseisen voor woningen. Drie dagen later komt er toevallig een controleur van bouw- en woningtoezicht langs. Hij start een procedure om mevrouw uit het pand te zetten. Hij staat toevallig op hetzelfde moment aan de deur als de hulpverlener van het wijkteam. beiden komen van de gemeente.

Wanneer er een eenvoudige mogelijkheid had bestaan om van te voren te checken of er bijzonderheden waren, dan had dat een hoop kunnen schelen. Er hadden afspraken gemaakt kunnen worden. De hulpverlening had mevrouw kunnen helpen een urgentie aan te vragen. De controle had op een later tijdstip uitgevoerd kunnen worden onder voorwaarde dat er wat extra brandveiligheids-maatregelen zouden worden doorgevoerd.

Dit type problemen komt helaas nogal eens voor en is er onder andere de oorzaak van dat het zo moeilijk is om integraal te werken. Er zijn systemen denkbaar om dit soort problemen binnen de grenzen van de privacywetgeving te ondervangen. Die kunnen ons helpen inwoners beter en passender te helpen.

16 Versterken samenwerking rond juridisch advies | secundair

Hoewel Gemeente Amersfoort een eenvoudig systeem met minder regels nastreeft, is dat niet altijd haalbaar. Nederland is een land van regels. Die regels zijn er niet voor niets. Toch zijn ze soms ook beperkend en hebben ze ongewenste gevolgen voor de dienst- en hulpverlening aan inwoners. In de brainstormsessies kwam naar voren dat professionals soms het gevoel hebben dat ze niet kunnen doen wat ze nodig vinden omdat er specifieke regels zijn die dat verbieden. Dat speelt bijvoorbeeld op het gebied van privacy, maar komt ook bij bouwvergunningen en andere thema’s voor. Een voorbeeld:

• Personen met psychische aandoeningen vertonen helaas soms overlastgevend of aanstootgevend gedrag. In veel gevallen weten omwonenden niet dat de oorzaak van het gedrag ligt in een psychische aandoening. Ze weten ook niet of er al aan een oplossing wordt gewerkt. Vanuit privacy oogpunt mogen omwonenden niet geïnformeerd worden. Het gaat immers om medische informatie. Dat heeft soms wel ernstige gevolgen. Als buren het gedrag van een psychiatrisch patiënt als gevaarlijk of asociaal interpreteren en denken dat er niets gedaan wordt, bestaat het risico dat ze het recht in eigen hand nemen.

Er is breed begrip voor het feit dat regels nodig zijn. Elke professional die we hebben gesproken respecteert de wet en wil het goede voorbeeld geven. Ook is er veel waardering voor de expertise van juristen. Tegelijk is er ook frustratie als het ene belang het andere bijt.

Tijdens de brainstormsessies bleek dat er verschillende oorzaken zijn voor dit probleem. Veel niet-juristen denken onterecht dat het recht zwart-wit is. Ook denken ze dat het recht erg ingewikkeld is en daardoor eng om erover in gesprek te gaan. Daar komt bij dat juridisch advies vaak pas laat wordt aangevraagd. Die combinatie van factoren heeft een paar vervelende gevolgen; als je laat om advies vraagt, is er weinig tijd om een compleet advies, voorzien van alternatieven op te stellen en te bespreken. In die gevallen zul je het dus vaak moeten doen met de hoofdlijn. Wanneer professionals die hoofdlijn als definitieve uitkomst zien en een drempel ervaren om erover door te praten, ontstaan ongewenste situaties.

Er zijn meer belangen dan alleen het recht en in veel gevallen is er ook een juridische onderbouwing mogelijk voor alternatieve standpunten. De expertise om hierover mee te denken is aanwezig bij team juridische zaken. Om dat te kunnen doen moet er alleen wel tijdig een gesprek tot stand komen waarin de adviesvrager voldoende kennis heeft om gericht door te kunnen vragen.

Voor een kwalitatief hoogwaardig juridisch proces is het goed als er nagedacht zou worden over manieren om te bevorderen dat advies eerder wordt gevraagd. Dat kan bijvoorbeeld door als jurist periodiek mee te kijken met de planning van teams of door veel voorkomende onderwerpen zoals privacyconvenanten in concept klaar te leggen of je tijdig voor te bereiden op de implicaties van nieuwe technieken. Verder kan de drempel om (aanvullend) advies te vragen worden verlaagd. Dat kan bijvoorbeeld door een duidelijke handleiding juridisch advies voor leken en door te zorgen dat die ook regelmatig onder de aandacht wordt gebracht. Er kan in zo’n stuk bijvoorbeeld aandacht worden besteed aan het feit dat het recht niet zwart-wit is, dat je mag vragen naar juridische onderbouwing van tegengestelde standpunten en dat het soms mogelijk is om van juridisch advies af te wijken, zolang je in de besluitvorming maar transparant bent over je redenen en de risico’s.

17 Communicatie en participatie | secundair

In de brainstormsessie over sociale samenhang was veel aandacht voor de (emotionele ) draagkracht van inwoners en voor de behoeften die ze hebben als ze contact zoeken met de overheid. Ook kwam naar voren dat mensen vaak te drukbezet zijn om deel te nemen aan participatie in de vorm waarin wij die aanbieden. We hebben als overheid verwachtingen van inwoners en ondernemers. Dat zijn verwachtingen die vanuit ons bezien eenvoudig lijken, maar die voor de individuele inwoner of ondernemer te tijdrovend, te emotioneel belastend of te moeilijk kunnen zijn.

Op het moment dat je zit met schulden, opvoedproblemen, huiselijk geweld of andere vormen van stress, dan neemt je vermogen om problemen op te lossen sterk af. Ook voor iemand met normale of bovengemiddelde verstandelijke vermogens kan het dan een hele opgave zijn om een formulier in te vullen, een telefoontje te plegen of een informatieavond bij te wonen.

Dit wordt nog lastiger als je te maken hebt met een verstandelijke beperking, psychische- of taalproblemen.

Als drukbezette professional of ondernemer ontbreekt het je soms simpelweg aan de tijd om veel te investeren in uitgebreide participatietrajecten. In sommige gevallen verwacht je dat de overheid de dingen gewoon snel en efficiënt doet, zoals je zelf ook je werkzame leven en/of bedrijf inricht. Voor professionals die veel één op één met inwoners en ondernemers werken

zijn deze verschillende belevingswerelden een bekend fenomeen. Voor professionals die iets meer op afstand staan, kortere contacten hebben en zelf een ander referentiekader hebben, ligt het soms lastiger. Zo kan het voorkomen dat je als gemeente in jouw beleving laagdrempelig bent en veel participatiemogelijkheden biedt, maar dat je bepaalde groepen toch niet of nauwelijks bereikt.

Een ander fenomeen dat werd benoemd en dat hiermee samenhangt, is de emotionele component van communicatie. Als twee inwoners beiden dezelfde vraag stellen aan de overheid, dan krijgen ze vaak hetzelfde antwoord. Dat lijkt logisch, maar dat is het niet altijd. Je kunt kapotte lantaarnpalen melden uit burgerzin, maar ook omdat je een keer een nare ervaring had op die plek en er nu niet meer langs durft. Iemand die heel moeilijk kan schrijven en geen vertrouwen heeft in instanties, heeft een hele drempel overwonnen als hij een e-mail stuurt, terwijl dat voor een ander misschien niet geldt.

De wijze waarop wij aandacht hebben voor de vermogens, leefwereld en emoties van inwoners heeft gevolgen voor hoe zij tegen de overheid aankijken. Een betere aansluiting op de

leefwereld van inwoners, juist als die verschilt van de onze, draagt er aan bij dat de kloof tussen burger en overheid niet verder groeit. Voor de groep mensen met problemen of beperkingen geldt dat in het bijzonder. Zij hebben, mede door bovenstaande fenomenen, soms het idee dat de overheid er niet voor hen is. Dat heeft uiteindelijk op grotere schaal ook gevolgen voor de veiligheid en bestuurbaarheid van Nederland. Vandaar dat deze aanbeveling is opgenomen in het IVP.

In het rapport Gezag herwinnen van de Raad voor Openbaar Bestuur zegt een geïnterviewde politieagent hierover het volgende:

• ‘Wanneer de overheid bij een meerderheid van de burgers geen commitment meer heeft, doordat de normen en waarden van de overheid niet meer hetzelfde zijn als die van de meerderheid van burgers, is het gedaan met het gezag en de macht van de overheid. Kortom bij een massaal overtreden van de wetten is de politie machteloos, alleen al door gebrek aan menskracht om op te treden.’

Er is overigens al heel veel geïnvesteerd in begrijpelijk en passend communiceren. Gemeenten hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om begrijpelijker te schrijven, websites te vereenvoudigen en handelingen gemakkelijker te maken. Dat helpt. Toch is er nog winst te behalen.

Amersfoort kan dit probleem niet in haar eentje oplossen. De gemeente is maar één instelling en mensen vormen hun mening over de overheid op basis van vele ervaringen. Toch kun je lokaal een verschil maken door in je participatiebeleid, in opleidingstrajecten voor ambtenaren en/of bij het ontwikkelen van procedures nog meer stil te staan bij de psychologische component van contact met inwoners. Hoe simpel je formulier ook is, het blijft een formulier. Op het moment dat iemand er behoefte aan heeft om even persoonlijk gehoord te worden dan is een formulier, hoe simpel ook, niet effectief. We kunnen wat vaker gewoon bellen of op de fiets stappen en mensen op straat bevragen. Door anders te werken, in opleidingen aandacht te besteden aan dit onderwerp en door niet bang te zijn om onderscheid te maken, kunnen we meer mensen beter bereiken.