Subsydzjeregeling Dakken Fryske Pleatsen 2023

Ondertekening

TOELICHTING

Aanleiding: Werkplan Takomst Fryske Pleats

Voor de Friese identiteit, geschiedenis en landschap vormt de boerderij een rode draad. Het werkplan heeft als doel om de Fryske Pleats als kernwaarde van het Friese erfgoed en cultuurlandschap ontwikkelen en behouden zodat boerderijen en erven in de toekomst een duurzame plek hebben.

In het Werkplan is aangegeven dat er een opgave ligt voor de herbestemming en restauratieachterstand van boerderijen. Door schaalvergroting in de landbouw verliezen veel boerderijen hun agrarische functie. Verder zijn een fors aantal boerderijen in een slechte onderhoudstoestand. Uit de monumentenmonitor blijkt dat de categorie boerderijen, met name die in agrarisch gebruik, de grootste restauratieachterstand heeft.

Investeren in deze oude boerderijen is relatief duur in vergelijking met nieuwbouw. Voor de agrarische ondernemer heeft het geen prioriteit en bij herbestemming is er vaak een onrendabele top.

Het werkplan valt te downloaden op: Ruimtelijke kwaliteit, Erfgoed en Landschap | Fryslan

Daken van boerderijen

Daken van boerderijen zijn in het onderhoud het meest kwetsbaar en een slecht dak vormt bij herbestemming vaak een financiële drempel. Voor het herstel van daken bij boerderijen is daarom een subsidieregeling opgesteld. Met het herstel wordt omgevingskwaliteit verbeterd en door herbestemming wordt aangesloten op de opgaven voor leefbaarheid en wonen op het platteland en circulaire economie. De aanpak sluit aan op het bestuursakkoord en de beleidsnota Nij Poadium waarin de problematiek van leegstaande en verwaarloosde boerderijen is geagendeerd.

Subsidieregeling

Dit is een speciale regeling toegespitst op herstel van daken van boerderijen. Het doel van deze subsidieregeling is het stimuleren van het behoud van historische boerderijen door middel van een traditionele dakbedekking van riet, dakpannen of een combinatie van beide. Ook het aanbrengen, vervangen of restaureren van uilenborden is een doel. Het is een toegespitste en eenvoudige regeling en daardoor laagdrempelig. Verwacht wordt dat met deze regeling veel boerderijeigenaren zijn geïnteresseerd. Een eerdere dakbedekkingsregeling 2007 voor boerderijen was succesvol. Met de voorliggende regeling wordt teruggegrepen op dit succes.

Relatie met de Subsidieregeling monumenten provincie Fryslân en andere provinciale subsidieregelingen

Deze subsidieregeling is opengesteld naast de reguliere inzet voor monumenten in het kader van de Subsidieregeling Monumenten Fryslân. De laatste regeling is vooral gericht op totaalrestauraties, is complexer van karakter en heeft een focus op rijksmonumenten. Het aantal rijksmonumentale boerderijen is in Fryslân relatief klein. De subsidieregeling daken Fryske Pleatsen heeft niet een focus op rijksmonumenten maar op alle boerderijen met een beschermde status, dus ook gemeentelijke monumenten en boerderijen die in het gemeentelijke bestemmingsplan worden beschermd door een aanwijzing als karakteristiek. Wanneer er voor een dakvlak of uilenbord op het moment van ontvangst van de aanvraag al een andere subsidie is verstrekt of aangevraagd bij de provincie Fryslân, dan kan er geen subsidie vanuit de subsidieregeling daken Fryske Pleats meer worden verleend. Wanneer dat voor een ander dakvlak of uilenbord wordt gedaan, is dat wel mogelijk.

Verdeelmodel en subsidieplafond

Voor deze regeling geldt het zogenoemde molenaarsprincipe. De aanvragen worden op basis van de datum van binnenkomst gehonoreerd. De datum waarop een aanvraag volledig is, is de datum van binnenkomst. Aanvragen mogen worden aangevuld. Bij het bereiken van het subsidieplafond worden de subsidieaanvragen geweigerd die het plafond doen overschrijden. Wanneer er meerdere aanvragen op de zelfde dag dat het plafond overschreden wordt volledig zijn, wordt tussen die aanvragen geloot.

Prioritering naar beschermde boerderijen

Omdat de financiële ruimte voor een subsidieregeling niet groot is (€ 600.000) in vergelijking met de verwachte behoefte en aanvragen, is er in de regeling geprioriteerd. De regeling is selectief voor beschermde boerderijen: rijks- en gemeentelijke monumenten en karakteristieke boerderijen op grond van bestemmings-/omgevingsplan. Naast het argument van het voorkomen van een te grote instroom en overschrijdingen van het subsidieplafond is een argument ook om hiermee voor gemeenten een financiële prikkel te geven voor eigen erfgoedbeleid via een monumentenstatus of bestemmingsplan. Ook past dit bij de vereisten van het staatsteunkader voor erfgoed en landbouwondernemingen.

Subsidiabele activiteiten en subsidiabele kosten

• •

  Subsidiabel zijn het materiaal en de werkzaamheden voor het onderhoud, herstel en aanbrengen van de dakbedekking en een houten uilenbord. Deze werkzaamheden omvatten mede het eventueel verwijderen van niet-traditionele dakbedekking (bijvoorbeeld golfplaten) en rietlagen, alsmede het (tijdelijk) verwijderen van traditionele dakpannen of traditioneel houten uilenbord. De subsidiabele kosten zijn limitatief opgesomd in de regeling, waaronder kosten voor dakpannen, inclusief panhaken, juffers/sporen, nok- en kepervorsten.

• •

  Ook subsidiabel is het terugbrengen van de dakbedekking naar de oorspronkelijke toestand (bijvoorbeeld lichtplaten verwijderen, zodat weer een gesloten dakvlak ontstaat; het verwijderen van golfplaten op riet naar een rieten dakbedekking; het verwijderen van golfplaten op daken waar oorspronkelijk dakpannen op lagen naar een traditioneel pannendak).

• •

  Het vervangen van niet-traditionele onderdelen door niet-traditionele onderdelen (bijvoorbeeld het vervangen van lichtplaten door lichtplaten of glasramen, het vervangen van golfplaten door golfplaten met een dakpanprofiel, of het toepassen van kunstriet of niet traditionele pannen) is niet subsidiabel.

• •

  De subsidieregeling is uitsluitend van toepassing op de daken en houten uilenborden van het karakteristieke hoofdgebouw. Hiermee wordt het karakteristieke gebouw bedoeld dat op een erf door zijn constructie of afmetingen, dan wel gelet op de bestemming als het belangrijkste bouwwerk valt aan te merken. Bij kop-hals-romp boerderijen worden alle drie de onderdelen gerekend onder het hoofdgebouw. Bijgebouwen, dat wil zeggen vrijstaande of (later) aangebouwde bouwwerken, zoals koetshuis, stookhut, bijschuur komen niet in aanmerking voor subsidieverstrekking.

• •

  Bij de restauratie, herstel of aanbrengen van een rieten dakbedekking wordt gebruik ge­ maakt van natuurriet op een laag spreidriet het gehele dak(vlak) overdekken is ook subsidiabel. Bij het onderhoud, herstel of aanbrengen van een traditioneel pannendak wordt gebruik gemaakt van dakpannen die wat betreft het type, de dikte, het formaat en de kleur met de (eventueel nog aanwezige,) oorspronkelijke dakpannen (van vóór 1940) van de boerderij, overeenkomen. Daarom zijn uitgesloten pantypen die na de Tweede Wereldoorlog zijn ontwikkeld, zoals de (niet keramische) groot formaat of sneldekpannen en de Opnieuw Verbeterde Hollandse (OVH-)pan. Uiteraard verdient hergebruik de voorkeur, maar ook het gebruik van tweedehandse pannen van pantypen van vóór 1940 is toegestaan.

• •

  Het onderhoud, herstel of aanbrengen van uitsluitend een massief houten uilenbord (dus geen gelamineerd plaatmateriaal en ook geen kunststof) komt voor subsidie in aanmerking. Het verdient de voorkeur de maatvoering van nog aanwezige, oorspronkelijke onderdelen over te nemen.

• •

  Het gebruik van de vereiste materialen en noodzakelijke werkzaamheden dient te blijken uit de ingediende uitgewerkte offerte of uit de eindafrekening. De tekst werkelijk gemaakt en betaald kan dus achteraf worden gecontroleerd. De subsidie wordt verstrekt met zogenoemde doorlopende verplichtingen. Na het bezoek en akkoord van de provinciale medewerker zal de subsidie worden vastgesteld. De opdrachtverlening en betaalbewijzen dienen vijf jaar bewaard te worden, zo wordt bepaald in de verlening. Bij een controle op Misbruik en Oneigenlijk gebruikt of elke andere controle achteraf kan het uiteindelijk niet conform de verlening alsnog resulteren in het intrekken van de gehele subsidie.

Vergunningen

Subsidie wordt verleend onder de opschortende voorwaarde dat alle van overheidswege vereiste vergunningen voor de activiteit zijn verkregen.

Startgesprek toelichting

Op de subsidieverlening rust de verplichting om voorafgaand aan de start van de werkzaamheden een afstemmingsoverleg te voeren met een medewerker van de provincie. Van dat overleg dient een bewijs te worden overlegd. Pas daarna zal de subsidie ambtshalve worden vastgesteld, waarbij ook de betaling van de subsidie volgt.

In het afstemmingsoverleg komen de werkzaamheden aan bod en wordt beoordeeld of de activiteiten zo worden uitgevoerd als ook bedoeld wordt op grond van deze regeling. Als activiteiten niet in overeenstemming met het doel van de regeling zullen worden gerealiseerd, kan de subsidieverlening worden ingetrokken omdat niet aan de verplichtingen wordt voldaan.

Weigeringsgrond technische urgentie

De criteria om de staat van het casco, zelfstandige bouwkundige eenheid of een zelfstandig onderdeel van het monument te kunnen bepalen staan in het Inspectie Handboek van de Monumentenwacht. In het handboek zijn er kwaliteitsomschrijvingen per onderdeel van het monument, beelden uit alle paragrafen 2.2 die per onderdeel van het monument zijn omschreven. Deze zijn ingedeeld in “goed”, “redelijk”, “matig” of “slecht” en richten zich op zowel onderhoud als restauratie. Aan de hand van deze kwaliteitsomschrijvingen kan vervolgens, op grond van de onderstaande criteria een kwalificatie worden gegeven of de staat van het casco onder goed, redelijk, matig of slecht valt. Wij volgend bij de indeling van de staat van het casco in paragraaf 0.6.6. de volgende richtlijnen:

Goed: als met normaal onderhoud het monument bijgehouden kan worden.

Redelijk: als op een beperkt aantal onderdelen zoals vensters/serres/goten/grote vlakken voegwerk grootonderhoud uitgevoerd moet worden.

Matig: als een partiële restauratie noodzakelijk is, zoals balklagen/vloeren/kappen/daken en dakbedekking zoals leien/pannen.

Slecht: als een totale restauratie binnen en buiten noodzakelijk is.

Voor meer informatie kan het Inspectie Handboek gedownload worden. Hiervoor zijn inloggegevens nodig, welke opvraagbaar zijn bij de provincie Fryslân of bij de Monumentenwacht, zie voor de laatste: www.monumentenwacht.nl