Permanente link
Naar de actuele versie van de regeling
http://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR696887
Naar de door u bekeken versie
http://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR696887/1
Beleidsplan Mantelzorg gemeente Beekdaelen 2023 - 2026
Geldend van 06-06-2023 t/m heden
Intitulé
Beleidsplan Mantelzorg gemeente Beekdaelen 2023 - 20261. Aanleiding
In Beekdaelen heeft iedere inwoner de regie over zijn eigen leven en doet iedereen mee aan de samenleving. Tevens gaan we er ook van uit dat we in Beekdaelen voor elkaar klaar staan voor elkaar zorgen als dat nodig is.
Mantelzorgers, mensen in het netwerk van de burger die het (even) niet op eigen kracht kan, zorgen voor deze burger. Hierdoor kan de behoefte aan professionele hulp minder worden, is deze minder snel nodig of hoeft minder lang te worden ingezet. Ook kunnen mantelzorgers onze burgers meer in staat stellen om langer in hun eigen vertrouwde omgeving te blijven wonen.
Het is lastig om bovenstaande aannames te onderbouwen, maar dat neemt niet weg dat zorgen voor een naaste absoluut een meerwaarde heeft voor deze zorgvrager, met regelmaat naast andere, professionele, zorg.
Daarom heeft de gemeente Beekdaelen extra aandacht voor hen en onderstreept dit het belang van het hebben van goed beleid ten aanzien van het ondersteunen en waarderen van mantelzorgers.
De Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) geeft gemeenten een verantwoordelijkheid in het bevorderen, ondersteunen en waarderen van mantelzorg(ers). Gemeenten hebben vrijheid bij de invulling van deze wettelijke plicht.
Artikel 2.1.6
Bij verordening wordt bepaald op welke wijze het college zorgdraagt voor een jaarlijkse blijk van waardering voor de mantelzorgers van cliënten in de gemeente.
Artikel 2.2.2
Het college bevordert en treft de algemene maatregelen ter bevordering van mantelzorg en vrijwilligerswerk en ter ondersteuning van mantelzorgers en vrijwilligers, die noodzakelijk zijn ter uitvoering van het plan, bedoeld in artikel 2.1.2, tweede lid: “de verschillende categorieën van mantelzorgers, en vrijwilligers, zoveel mogelijk in staat te stellen hun taken als mantelzorger of vrijwilliger uit te voeren”.
Artikel 2.3.2.
Het college bevordert de mogelijkheden om met mantelzorg of hulp van andere personen uit zijn sociale netwerk te komen tot verbetering van zijn zelfredzaamheid of zijn participatie of te voorzien in zijn behoefte aan beschermd wonen of opvang.
1.1 Mantelzorgbeleid in Beekdaelen 2019 – 2022
Voor de fusie is in de drie voormalige gemeenten ruimschoots aandacht besteed aan de mantelzorgers wat in de gemeente Beekdaelen is voortgezet. Het jaar 2019 heeft in het teken gestaan van harmoniseren. Voor de periode 2020-2022 is er nieuw Mantelzorgbeleid vastgesteld door de Raad en is hier uitvoering aangegeven.
Het Mantelzorgbeleid gemeente Beekdaelen 2020-2022 bestond uit drie belangrijke elementen:
- 1.
Mantelzorgers vinden en bereiken
- 2.
Mantelzorgers ondersteunen
- 3.
Mantelzorgers waarderen
1.2 Corona
Het hoeft geen uitgebreid betoog dat de Coronapandemie ingrijpende gevolgen heeft (gehad) voor onze samenleving, zo ook voor de uitvoering van het Mantelzorgbeleid binnen onze gemeente.
Alle drie de bovengenoemde elementen van het Mantelzorgbeleid zijn niet uitgevoerd zoals vastgesteld en gepland. Vanaf begin 2020, de start van de pandemie, is veel van
de uitvoering van het beleid gestagneerd en zelfs niet mogelijk geweest. Samen met onze ketenpartners is telkens bekeken wat er wel mogelijk was.
Mantelzorgers vinden en bereiken
Alle geplande acties hierin zijn gestagneerd en niet mogelijk geweest; fysieke bijeenkomsten zijn allen afgelast. Aandacht vestigen op mantelzorg bijv. door publicaties) was wel mogelijk, maar daar had niemand oog en oor voor, de pandemie met alle gevolgen beheerste onze samenleving zo ook van onze mantelzorgers.
Mantelzorgers ondersteunen
Onze gesubsidieerde ketenpartners hebben alle fysieke contacten moeten aanpassen aan de, op dat moment, geldende Coronamaatregelen, en zelfs moeten staken. Als alternatief is (waar mogelijk) gekozen voor digitale en telefonische contacten met alle beperkingen van dien. Als het mogelijk was met beschermende maatregelen (en toestemming van de mantelzorger/zorgvrager) is er wel gekozen voor een fysiek contact (huisbezoek). Extra inzet van ondersteuning, naast de basisondersteuning, is ook niet mogelijk geweest.
Mantelzorgers waarderen
Na een goed bezochte waarderingsactiviteit in 2019 zijn de waarderingsactiviteiten in 2020 en 2021 wel voorbereid en gepland maar uiteindelijk, volgens de geldende richtlijnen van dat moment, afgelast. In 2022 zijn er wel weer drie filmbijeenkomsten (documentaire mantelzorg en dementie) doorgegaan, een waardering met een educatieve twist. Ondanks dat de mantelzorgers/zorgvragers nog wat voorzichtig zijn om naar deze bijeenkomsten te gaan zijn ze toch goed bezocht.
Het mantelzorgcompliment is het enige onderdeel wat geen hinder heeft ondervonden van de pandemie en vanaf 2019 elk jaar verstrekt is aan de aanvragers die hebben voldaan aan de gestelde voorwaarden.
1.3 Mantelzorgbeleid in Beekdaelen 2023 – 2026
Als je vooruitkijkt naar mantelzorgbeleid, is het goed terug te kijken naar het beleid wat in 2022 is afgelopen; wat heeft gewerkt en wat niet? Uitgangspunt hierbij moet altijd de mantelzorger en zorgvrager zijn.
Gezien de enorme impact van de Coronapandemie zijn we niet tot uitvoering gekomen zoals beoogd van het afgelopen mantelzorgbeleid (met uitzondering van het mantelzorgcompliment).
Neemt niet weg dat we het vorige beleidsplan als onderlegger kunnen gebruiken omdat de elementen zoals daarin opgenomen zeker nog actueel zijn en vragen om verder op te pakken. Met het vorige beleidsplan is er ook een goed fundament gelegd voor nu en de nabije toekomst.
2. Leeswijzer beleidsplan
In dit document worden de kaders voor het mantelzorgbeleid weergegeven. Het mantelzorgbeleid maakt onderdeel uit van de Wmo 2015 en wordt in deze notitie nader uitgewerkt.
In hoofdstuk 3 en 4 krijgt u een beeld van mantelzorg inclusief nieuwe en actuele feiten en cijfers, zover die voorhanden zijn. In hoofdstuk 5 wordt, met de basisfuncties als leidraad, uiteengezet met welke instrumenten de gemeente de mantelzorger gaat ondersteunen en waarderen. In hoofdstuk 6 wordt het budget en de besteding daarvan nader omschreven.
3. Wat is mantelzorg?
De definitie van mantelzorg in de wettekst Wmo luidt als volgt: “hulp ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen, opvang, jeugdhulp, het opvoeden en opgroeien van jeugdigen en zorg en overige diensten als bedoeld in de Zorgverzekeringswet, die rechtstreeks voortvloeit uit een tussen personen bestaande sociale relatie en die niet wordt verleend in het kader van een hulpverlenend beroep”. 1
Gebruikelijke hulp valt niet onder mantelzorg. Gebruikelijke hulp of zorg is de dagelijkse zorg die huisgenoten elkaar bieden omdat zij samen het huishouden voeren. Daar zijn zij samen verantwoordelijk voor.2
Het onderscheid tussen mantelzorg en gebruikelijke zorg verschilt van geval tot geval en is maatwerk.
Mantelzorgers zijn geen beroepsmatige hulpverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band en sociale relatie hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorg is niet de alledaagse zorg voor een naaste, zoals bijvoorbeeld de zorg voor een gezond kind. Mantelzorg kan allerlei vormen van zorg/hulp omvatten, denk aan huishoudelijke hulp, praktische steun, verzorging, verpleging, begeleiding, emotionele steun en toezicht.
Mantelzorgers onderscheiden zich van professionele werkers en vrijwilligers door hun emotionele (of persoonlijke) verbondenheid met de zorgvrager. Door hun persoonlijke relatie met de zorgvrager dragen zij veel ervaringskennis en vinden ze het vanzelfsprekend dat ze de zorg verlenen. Het is van belang dat mantelzorgers nauw worden betrokken bij de zorg door professionals. Niet om de zorg over te dragen maar om daarin samen te werken. De mantelzorger kent de zorgvrager als geen ander in vooral de dagelijkse gang van zaken. Door de inbreng van mantelzorgers kan de zorg verbeterd worden.
Er is een essentieel verschil tussen mantelzorgers en vrijwilligers: mantelzorg overkomt iemand, terwijl vrijwilligerswerk een bewuste keuze is. Met mantelzorg kun je niet zo maar stoppen. Vrijwilligerswerk kun je op eigen initiatief plannen en stoppen. Het feit dat de hulp van mantelzorgers voortvloeit uit de bestaande sociale relatie onderscheidt mantelzorg van vrijwilligerswerk.
De Nationale Raad voor de Volksgezondheid definieert mantelzorg als volgt: ‘Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie.’
Mantelzorgers zijn dus mensen die langdurig en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, iemand met een beperking of een hulpbehoevende persoon uit hun omgeving. Dit kan een partner, ouder of kind zijn, maar ook een ander familielid, een vriend of kennis.
3.1 Wie zijn onze mantelzorgers?
Mantelzorgers zijn bescheiden en zetten zichzelf niet snel in de schijnwerpers. Ze vinden het gewoon om hun naaste te helpen. Uit gesprekken met mantelzorgers blijkt dat ook niet iedere mantelzorger zichzelf herkent als mantelzorger. Met name bij jonge mantelzorgers is dat het geval. Mantelzorgers zorgen goed voor een ander maar niet altijd goed voor zichzelf. Ze vragen niet snel om hulp als de zorg te zwaar wordt. Dat kan stap voor stap gaan: ongemerkt neemt de belasting toe omdat ze steeds meer taken op zich nemen en de zorg aan degene voor wie ze zorgen verslechtert.
De belasting van de mantelzorger kan in het uiterste geval tot ontspoorde mantelzorg leiden. Met ontspoorde mantelzorg wordt goede zorg bedoeld die sluipenderwijs omslaat in verwaarlozing, verkeerde behandeling of zelfs mishandeling. Ontspoorde mantelzorg kan in alle leeftijdscategorieën voorkomen. Hierbij is geen sprake van opzet maar eerder van onmacht.
De groep mantelzorgers is zeer divers en er is geen eenduidig antwoord te geven op de vraag waar zij het meest effectief door ondersteund worden. De aard van de aandoening van de persoon aan wie mantelzorg verleend wordt, de aard van de relatie met deze persoon en de context van de mantelzorger zelf bepaalt de unieke situatie. De situatie en dus ook de behoefte aan ondersteuning is bij iedere mantelzorger specifiek en vraagt maatwerk.
3.2 Feiten en cijfers in de gemeente Beekdaelen
Doordat mantelzorgers vanzelfsprekend hun taak als mantelzorger uitvoeren is het moeilijk om iets te zeggen over het juiste aantal mantelzorgers in onze gemeente.
Met behulp van onderzoeken van MantelzorgNL3 , het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn de verschillende inschattingen beschikbaar. Ook de in gezondheidsmonitor van de GGD-en, CBS en RIVM worden onderzoeksresultaten gepresenteerd.
Tussen de onderzoeken zitten echter significante verschillen, veroorzaakt door o.a. diversiteit in leeftijdscategorieën en het hanteren van verschillende definities. Ook ontbreekt het soms aan heel recente onderzoeksresultaten (Corona?).
Uit onderzoek van SCP in 2019 blijkt dat veel mensen in Nederland mantelzorg verlenen.
- •
Ongeveer 35% van de 16-plussers (circa 5 miljoen mensen) geeft mantelzorg aan bekenden of naasten (Beekdaelen: 10.835).
- •
Ongeveer 825.000 mensen helpen langdurig (langer dan drie maanden) en intensief (meer dan acht uur per week). Dit is ongeveer 16% van de mantelzorgers.
- •
Mantelzorgers bieden gemiddeld 7,4 uur hulp aan naasten.
- •
Mantelzorgers bieden gemiddeld 5,4 jaar hulp aan naasten.
- •
9% van de mantelzorgers geeft aan ernstig belast te zijn. Dit percentage is sinds 2016 niet veranderd (Beekdaelen: 975)
CBS (april 2022)
- •
Ongeveer 12,3 % van personen van 16 jaar en ouder geeft mantelzorg (Beekdaelen: 3.808)
Het SCP hanteert een ruimere definitie dan het CBS waardoor het SCP uitkomt op een hoger percentage dan het CBS, te weten 32% versus 12,3%. Mantelzorg.nl baseert zich op berekeningen van het SPC waardoor er hier ook hogere aantallen uitkomen.
Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2020 – GGD-en, CBS, RIVM4
Hierin is opgenomen dat 17% van de volwassenen in Beekdaelen ouder dan 19 zijnde ±
6.200 personen mantelzorg verleent (september 2022: 5.029) 14% van de mantelzorgers van 18 jaar en ouder is zwaarbelast (september 2022: 4.239)
Mantelzorg.nl: indicatie aantal mantelzorgers:
- •
11.084 mantelzorgers 16 jaar en ouder,
- •
waarvan 9,1 % overbelast (1.009),
- •
en 5,8% hiervan geeft langdurig en intensief, meer dan 8 uur per week, langer dan drie maanden (643)
- •
Naast langdurig en intensief zorgen en (over)belasting genieten ongeveer 5 op de 6 mantelzorgers van de leuke momenten van het zorgen
Berekening aantallen mantelzorgers door Mantelzorg.nl. is gebaseerd op de publicatie “Blijvende bron van zorg”, SCP, 2020. SCP gaat van een ruimere definitie dan het CBS waardoor er sprake is van een hogere aantallen.
Jonge mantelzorgers
Over jeugdige mantelzorgers (jonger dan 18 jaar) lopen de schattingen zeer uiteen en zijn geen redelijke kengetallen beschikbaar. Ook de diverse leeftijdsgroepen in verschillende onderzoeken en schattingen maken het niet overzichtelijker.
SCP
Een op de vier jongeren tussen de 16 en 24 jaar zorgt voor een naaste met gezondheidsproblemen (Beekdaelen: 608). Een op de drie jongeren voelt zich matig of ernstig belast5 (Beekdaelen: 203).
Mantelzorg.nl
1 op de 5 jongeren tussen 12-16 jaar groeit op met een chronisch ziek gezinslid (Beekdaelen: 200).
Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021 (extra meting) – GGD-en en RIVM
Hierin is opgenomen dat 13,5% van de leeftijdsgroep (12-16) jonge mantelzorgers zijn (Beekdaelen: 223).
Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad
Op 1 januari 2023 staan er 876 mantelzorgers geregistreerd bij het Steunpunt. Dit is een kleine toename (97) t.o.v. drie jaar geleden (eind 2019).
3.3 Betekenis feiten en cijfers in onze gemeente Beekdaelen
Het feit dat de bovenstaande onderzoeken van verschillende definities uitgaan en verschillende leeftijdscategorieën hanteren maakt een ‘vertaling’ naar Beekdaelen er niet gemakkelijker op. Dit neemt niet weg dat het aantal ingeschreven mantelzorgers in schril contrast staat met de genoemde aantallen.
Ondanks dat we veel energie steken om zoveel mogelijk mantelzorgers te bereiken blijkt dat dit maar ten dele lukt. Is het zo vanzelfsprekend dat ze mantelzorg verlenen en daarbij verder geen ‘bemoeienis’ van de gemeente wensen?
We moeten er vooral voor zorgen dat de mantelzorgers op de hoogte zijn van de mogelijkheden aan ondersteuning/waardering als ze het wel nodig hebben. Valkuil is dat mantelzorgers vaak vinden dat ze het (nog) niet nodig hebben en daardoor vaak niet of te laat aan de bel trekken. Inzet om mantelzorgers te vinden en te bereiken blijft daarom van groot belang.
Het aantal complimenten wat in Beekdaelen is versterkt blijft stabiel (rond de 600), zo ook het bezoekersaantal aan de waarderingsactiviteiten met meestal dezelfde mantelzorgers/zorgvragers.
4. Toekomstverkenning mantelzorg aan ouderen 2018 – 2040
Sociaal en Cultureel Planbureau-SCP i.s.m. het Planbureau voor Leefomgeving-PBL, Den Haag, 08 november 2019
Ouderen blijven steeds langer thuis wonen. Omdat dit hun wens is, maar ook omdat de toegang tot verzorgings- en verpleeghuizen steeds meer beperkt wordt. Mantelzorg wordt daarmee een steeds belangrijker fundament van de zorgverlening. Maar blijven mantelzorgers in de toekomst voldoende in staat en bereid om die zorg ook werkelijk te verlenen? Met andere woorden: Hoe zal de mantelzorg aan zelfstandig wonende ouderen (75 +) zich ontwikkelen in de periode 2018-2040 rekening houdend met demografische en epidemiologische ontwikkelingen? Dat was de centrale vraag in dit onderzoek.
De verwachting is dat tussen 2018 en 2040 de groep ouderen die mantelzorg nodig heeft met bijna 70% stijgt: van 230.000 in 2018 naar bijna 390.000 in 2040. De groep mensen die mantelzorg geeft neemt in diezelfde periode veel minder toe, namelijk met nog geen 7% (van 1,11 miljoen naar 1,18 miljoen). Het aantal mantelzorgers per zelfstandig wonende 75-plusser neemt af van bijna 5 in 2018 naar 3 in 2040. Die daling wordt vooral verwacht bij mantelzorgers jonger dan 75 jaar, het aantal mantelzorgers van 75 jaar en ouder neemt verhoudingsgewijs toe. In de krimpgebieden speelt deze daling en verschuiving meer dan op andere plekken.
Kort samengevat: Het gemiddelde aantal mensen dat mantelzorg kan verlenen aan 75- plussers die zelfstandig wonen, neemt af. En diegenen die mantelzorg kunnen verlenen, zijn ook steeds ouder. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een onderzoek over mantelzorg in 2040 van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).
In het onderzoek is een aantal kanttekeningen te plaatsen:
- •
In de raming wordt het geven en het ontvangen van mantelzorg losgekoppeld en separaat van elkaar met de bevolkingsaantallen uit de (regionale) bevolkingsprognoses vermenigvuldigd. Mantelzorg is een vorm van onderlinge zorg die berust op een persoonlijke band en deze verwevenheid is veel sterker dan hier gemodelleerd is; het is bijvoorbeeld mogelijk dat een groeiende vraag naar mantelzorg ook een groeiend aanbod ervan uitlokt.
- •
Veranderingen in de behoefte aan mantelzorg in de toekomst is afhankelijk van tal van factoren die in dit rapport niet meegenomen konden worden. Mentale gezondheid (ontvangers), fysieke gezondheid (ontvangers en gevers), arbeidsparticipatie (gevers).
- •
Al met al wel trends die invloed hebben op de behoefte van mantelzorg. Het is bijna onmogelijk om alle trends die hier wel invloed op hebben mee te nemen. Bijvoorbeeld: een betere gezondheid zorgt voor een grotere (langere) arbeidsdeelname. Een betere gezondheid zorgt ervoor om beter/langer mantelzorg te geven, waarbij het langer werken dit weer moeilijker maakt.
- •
In de berekeningen is ook geen rekening gehouden met technologische ontwikkelingen die enerzijds positieve effecten zouden kunnen hebben op de zelfredzaamheid van ouderen, maar anderzijds ook tot meer druk bij mantelzorgers zouden kunnen leiden vanwege een toegenomen verantwoordelijkheid op afstand.
- •
De ramingen zijn verder beleidsarm, wat wil zeggen dat de te verwachten effecten van recent ingezet beleid niet zijn meegenomen. Het is plausibel dat de behoefte aan mantelzorg in 2040 anders zal zijn dan hier is verondersteld indien bijvoorbeeld het aanbod aan professionele zorg tegen die tijd sterk veranderd is. Om het aantal banen in de ouderenzorg evenredig met het aantal 75-plussers te laten meegroeien, zijn in 2040 bijna 350.000 extra voltijd- en deeltijdbanen nodig ten opzichte van 2016, zo hebben Daalhuizen en collega’s berekend (Daalhuizen 2018). Of dat haalbaar zal zijn, is mede gezien de nu al aanzienlijke tekorten op de arbeidsmarkt een groot vraagteken. Ook eventuele veranderingen in de toegangscriteria van de (verpleeghuis)zorg kunnen gevolgen hebben voor het beroep dat op de mantelzorg wordt gedaan. Als ouderen langer thuis blijven wonen, ook wanneer hun gezondheidsproblematiek complexer wordt, is daar intensievere zorg nodig.
- •
Een andere factor die van belang kan zijn voor de mantelzorg in de toekomst betreft de combinatie van wonen en zorg. In het recente verleden zijn tal van proef- en voorbeeldprojecten tot stand gekomen die laten zien dat kleinschalige, gemeenschappelijke woonvormen in de wijk de onderlinge hulpverlening kunnen vergemakkelijken. Cruciaal is de vraag of het lukt om dergelijke woonvormen op grotere schaal te realiseren. De kans daarop lijkt nu klein, maar mocht dat inderdaad lukken, dan is het plausibel dat in 2040 veel zorgafhankelijke ouderen in een dergelijke woonvorm wonen, waardoor de druk op de zorgverlening waarschijnlijk geringer zal zijn dan uit de berekeningen naar voren is gekomen.
- •
Het spreekt vanzelf dat onzekerheid altijd een rol speelt bij toekomstramingen. Wat betreft de bevolkingsontwikkelingen komt deze voort uit geboorte, sterfte en buitenlandse migratie. Vooral de onzekerheid wat betreft sterfte is in deze studie relevant. Een sterkere stijging van de levensverwachting dan in de huidige prognose is verondersteld, zou betekenen dat er over enkele decennia meer ouderen zijn; bij een tragere stijging zal juist sprake zijn van minder ouderen. Daarnaast is de ontwikkeling van de zorgbehoefte onder ouderen niet met zekerheid vast te stellen.
In de toekomst zullen 50-74-jarigen een aanzienlijk deel van de mantelzorg voor hun rekening nemen. De grootste verandering voor de toekomst zien we in de geraamde groei van de zorg van oudere ouderen voor elkaar. Wat zijn de te verwachten gevolgen als in de loop van de komende twee decennia een groeiende groep ook heel oude ouderen voor steun steeds meer van leeftijdsgenoten afhankelijk zal zijn?
Gemeente als regisseur van de zorg
Tot nu was de discussie in beleid en maatschappij vooral gericht op de vraag hoeveel mantelzorgers aankunnen en welke ondersteuning daarbij nodig is – anders gezegd: op het in evenwicht houden van de balans tussen vraag en aanbod. Afgaande op de resultaten van dit onderzoek zal in de toekomst meer dan nu sprake zijn van een verschil tussen vraag en aanbod, met het risico dat de aanbieders van hulp ‘overvraagd’ worden en dat zorgvragers vaker dan voorheen op zoek moeten naar nieuwe oplossingen voor hun zorgproblemen.
Immers: de toename van het aantal (hoogbejaarde) ouderen dat (mantel)zorg nodig heeft, is veel groter dan die van het aantal mantelzorgers, terwijl ook de druk op de professionele zorg groter wordt. Dit rapport is een signaal om hierover nu al de discussie te gaan voeren.
Wat betekent dit lokaal? Welke taken zouden volgens ons, als samenleving, moeten worden georganiseerd door de overheid en voor welke burgers en wat kunnen mensen zelf organiseren, in hun eigen netwerk of in hun buurt? Welke ondersteuning kunnen mantelzorgers van de gemeente verwachten wanneer zij de zorg niet volhouden? En met welke consequenties? Hoe zorg je er als (lokale) overheid voor dat je basiszorg garandeert waar dat nodig is, wetende dat de zorgvraag zal toenemen en het informele zorgaanbod afneemt? Dat kan opschalen naar samenwerking in de regio nodig maken, maar ook leiden tot een veranderend inzicht in wat die basiszorg inhoudt. Allemaal vragen die nu al spelen, maar in de toekomst nog nadrukkelijker gesteld zullen worden.
5. Mantelzorgbeleid
Niet alle mantelzorgers weten dat zij mantelzorger zijn of vinden hun zorg verlenen zo vanzelfsprekend dat ze het geen etiket (mantelzorg) geven. Vaak zijn ze niet allemaal op de hoogte van de ondersteuningsmogelijkheden in de gemeente. Hoewel de mantelzorger in een groot aantal gevallen geen grote hinder ondervindt van de mantelzorgtaken is het goed om mantelzorgers in een vroeg stadium ervan bewust te laten worden dat zij als mantelzorger ondersteuning kunnen krijgen. Ondanks de inzet op bewustwording lijkt het er sterk op dat mantelzorg vanzelfsprekend is, dat doe je toch gewoon en daar hoef je geen geld (compliment) en/of ondersteuning voor (‘bemoeienis’ gemeente).
Deze bewustwording blijft toch van belang om te voorkomen dat ze wel belast of zelfs overbelast raken als de zorg geleidelijk toeneemt. Maar ook ten behoeve van een snelle en adequate vervanging (respijtzorg) als de mantelzorger plots uitvalt. Omdat de gemeente Beekdaelen actief werk maakt van mantelzorgbeleid staan er mantelzorgers bij het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad ingeschreven, ook al neemt dat maar mondjesmaat toe. Hierdoor is er wel een korte lijn om informatie en ondersteuning te krijgen. Verder worden mantelzorgers waar mogelijk betrokken bij de aanvraag voor ondersteuning door onze consulenten. De consulenten stemmen met de burger en de mantelzorger af wat deze zelf kunnen doen en waar aanvullende ondersteuning bij nodig is.
Bij de mantelzorgondersteuning gaan we als gemeente uit van maatwerk. Geen enkel persoon heeft precies dezelfde combinatie van ondersteuningsvragen en mogelijkheden bij de inzet van zijn netwerk. De gemeente heeft een zekere verantwoordelijkheid voor de mantelzorgers van zorgvragers die in onze gemeente wonen. Dat laat onverlet dat alle mantelzorgers, dus ook mantelzorgers die ondersteuning bieden aan niet-inwoners, gebruik kunnen maken van de collectieve voorzieningen waaronder het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad maar ook onze meedenkers (onafhankelijke cliëntondersteuning). Een zorgvrager kan meerdere mantelzorgers hebben die allen even belangrijk zijn. De gemeente wil hen allemaal ondersteunen, indien noodzakelijk. Om deze ondersteuning goed tot zijn recht te laten komen, is het van belang dat de gemeente de mantelzorgers weet te bereiken en weet helder te krijgen aan welke ondersteuning behoefte is.
In de drie voormalige gemeenten is er voor 1 januari 2019 ruimschoots aandacht besteed aan de mantelzorgers. Binnen de gemeente Beekdaelen hebben we dat voortgezet. Vanaf hoofdstuk 5.1 is aangegeven hoe wij de komende jaren dat willen blijven uitvoeren en verder ontwikkelen. Elk jaar zal de vertaling hiervan zo concreet mogelijk worden uitgevoerd, inspelend op de behoeft van onze mantelzorgers en ontwikkelingen (trends) die zich voordoen. Dit in samenspraak met het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad wat wordt vastgelegd in een uitvoeringdocument.
5.1 Bereiken
De gemeente Beekdaelen wil, zoals al gezegd, ruim aandacht geven aan de inzet van mantelzorgers door ze te ondersteunen en te waarderen.
Dit vraagt om proactief en blijvend op zoek te gaan naar mantelzorgers in onze gemeente. Hierbij zijn korte lijnen tussen diverse beroepsgroepen van belang; consulenten informele zorg (Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad), de consulenten van de gemeente zo ook met de huisartsen/eerstelijns zorg. Ook in de diverse laagdrempelige initiatieven (bijv. hoeskamers, inkoopactiviteiten) in de kernen van Beekdaelen kunnen signalen snel opgevangen worden. Verder moeten ook onze meedenkers (onafhankelijke cliëntondersteuners) bekend zijn met het actuele beleid. Dit maakt het mogelijk dat dicht bij de mantelzorger activiteiten ontwikkeld kunnen worden die bijdragen aan het ontlasten en ondersteunen van mantelzorgers.
Vrijwilligers die met elkaar samenwerken zijn betrokken bij de sociale cohesie in een kern. Zij zijn bij uitstek in de positie om naast het verbinden van signalen ook in te spelen op het verbinden van behoefte en het geven van informatie.
Pas als we de mantelzorger bereiken kunnen we, in contact met de mantelzorger zelf, erachter komen hoe we deze het best kunnen ondersteunen en waarderen.
Ondanks de inzet om alle mantelzorgers te willen bereiken, zal dit niet altijd lukken. Niet omdat we dit niet goed doen, maar er zijn ook veel mantelzorgers die hun inzet zo vanzelfsprekend vinden en daar geen hulp/ondersteuning en/of waardering bij nodig hebben, dat laten ze graag voor de andere mantelzorgers die wel hier behoefte aan hebben.
Het is van belang om die mantelzorgers te bereiken waar ondersteuning wel nodig is en dat ze weten waar ze terecht kunnen hiervoor. We mogen niet de ambitie (en illusie!) hebben dat we alle mantelzorgers bereiken. Naast het feit dat dit niet lukt zullen ook een aantal mantelzorgers niet willen. Ook dat moeten we respecteren.
5.2 Ondersteunen
Het doel van mantelzorgondersteuning is om het de mantelzorger mogelijk te maken zijn zorg zo goed mogelijk te blijven geven, waardoor de zorgvrager o.a. zo lang mogelijk in zijn eigen huis kan blijven wonen. Bovendien kan door de ondersteuning worden voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken en daardoor afhaken. In dat geval kan de zorgvrager in veel gevallen niet langer thuis blijven wonen en heeft dan (meer) professionele zorg nodig. De ondersteuning, via onder andere zorgvrijwilligers, biedt allerlei mogelijkheden voor de mantelzorger om zelf ook te blijven deelnemen aan de samenleving en zo overbelasting te voorkomen. Om dit doel te bereiken zal de gemeente zich inspannen om mantelzorgers zo optimaal mogelijk te ondersteunen.
Het Centrum voor Informele Zorg Ondersteuning in Parkstad (CIZOP) is een samenwerkingsverband van het Steunpunt voor Mantelzorgers en Ruggesteun. Met de samenwerking kunnen de partijen beter tegemoetkomen aan de steeds grotere vraag naar ondersteuning op het gebied van mantelzorg en vrijwillige thuishulp voor zieken, mensen met een beperking, eenzame ouderen en mantelzorgers. Door samen te werken kunnen meer kwaliteit, efficiëntie en continuïteit geboden worden in de ondersteuning van informele zorgvragers.
Het Steunpunt verzorgt ondersteuning aan de mantelzorgers die hier behoefte aan hebben. Het steunpunt biedt op diverse manieren ondersteuning, naar behoefte en op maat, aan de mantelzorgers. Vanuit Ruggesteun kunnen hierbij vrijwilligers worden ingezet.
Deze ondersteuning bestaat uit een aantal basisfuncties:
- 1.
Informatie
- 2.
Advies en begeleiding
- 3.
Emotionele steun
- 4.
Educatie
- 5.
Praktische hulp
- 6.
Respijtzorg (‘vervangende mantelzorg’)
Door een nauwe samenwerking tussen de gemeente en het Steunpunt is het steeds meer mogelijk om de ondersteuning meer op maat te kunnen geven. Preventief werken en ‘er op tijd bij zijn’ heeft hierbij een hoge prioriteit.
Naast de bovengenoemde basisfuncties waar het Steunpunt ondersteuning in biedt, zien we nu ontwikkelingen (en in de toekomst) in datgene waar mantelzorgers meer en meer mee te maken krijgen, hetgeen vraagt om een adequate reactie. Zo zien we de volgende ontwikkelingen die aandacht vragen.
- 1.
Overbelaste (ontspoorde zorg) mantelzorgers
- 2.
Mantelzorg en onbegrepen gedrag (dementie, psychische problemen/GGZ problematiek)
- 3.
Jonge mantelzorgers
- 4.
Werkende mantelzorgers
Elk jaar willen we inspelen op de ontwikkelingen die zich voordoen en zo de ondersteuning nog meer op maat te maken, daar waar behoefte aan is.
Elk jaar kunnen we hierin keuzes maken. We zien veel (meer) vragen rondom de mantelzorg van een naaste waarbij sprake is van onbegrepen gedrag (dementie en psychische problemen/GGZ problematiek). Hier zullen we, samen met de ondersteunende partijen, dan een passend ondersteuningsaanbod op moeten realiseren, zonder de andere aandachtspunten uit het oog te verliezen.
We stimuleren de mantelzorgers in onze gemeente zich allemaal te registreren bij het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad. Als de mantelzorgers geregistreerd zijn kunnen we als gemeente hun altijd rechtstreeks, via het Steunpunt, bereiken en informeren over de mogelijkheid van ondersteuning. Verder worden zo de mantelzorgers op de hoogte gehouden van wat de gemeente voor hun doet, naast ondersteuning ook de waardering. Hierdoor missen ze geen informatie en besluiten ze zelf of ze gebruik maken van de mogelijkheden die er zijn.
Niet onvermeld mag blijven de ontwikkeling die we zien bij de Zorgverzekeraars die mantelzorg ook serieuzer nemen en een vergoeding opnemen in hun aanvullende verzekering voor verschillende onderdelen zoals o.a. respijtzorg, hulp bij mantelzorg, trainingen en cursussen.
Een goede zaak waarbij de mantelzorger/zorgvrager zelf een keuze kan maken en waar we hun attent op moeten maken als ze het al niet weten.
5.3 Waarderen
De gemeente Beekdaelen hecht veel waarde aan de inzet van de mantelzorgers. Deze waardering willen we dan ook overbrengen aan de mantelzorgers. Dat doen we natuurlijk al door de twee bovengenoemde onderdelen: bereiken en vooral de mogelijkheid van ondersteunen. Een goed georganiseerde ondersteuning is al een waardering op zich.
Met de ondersteuning erkennen we de rol en positie van de mantelzorger en bieden hulp, als daar behoefte of zelfs soms noodzaak aan is. Dit mag dan ook zeker gezien worden als waardering voor hun inzet. Waardering is meer dan het aanbieden van een leuke middag of avond en een geldbedrag.
De waardering blijven we ook doen via het mantelzorgcompliment en een waarderingsactiviteit.
Alle ingeschreven mantelzorgers worden persoonlijk per brief door het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad persoonlijk geïnformeerd over zowel het mantelzorgcompliment als de waarderingsbijeenkomst. Daarnaast maken we dit ook bekend via de weekbladen en digitale media (website, FB).
Mantelzorgcompliment
De gemeente Beekdaelen waardeert mantelzorgers met het mantelzorgcompliment. Van 2023 t/m 2026 kunnen mantelzorgers hiervoor wederom in aanmerking komen. We willen de mantelzorger waarderen met een geldelijke bijdrage. Hierbij is geen sprake van een verworven recht, maar van een vorm van erkenning en waardering. Het is zeker geen vergoeding voor datgene wat ze allemaal doen; dat zou onbetaalbaar zijn.
De hoogte van het compliment is in principe maximaal € 200 doch hangt af van het aantal mantelzorgers dat een aanvraag indient in relatie tot het beschikbare budget (plafond van € 120.000) voor het mantelzorgcompliment.
Werkwijze
In het vorige beleidsplan 2020-2022 is al bepaald om de afhandeling van het mantelzorgcompliment te vereenvoudigen en het verstrekken zo regelarm als mogelijk te maken.
We gaan de mantelzorgers die in het voorgaande jaar het compliment gekregen hebben, dit automatisch ook in het daaropvolgende jaar verstrekken, tenzij er iets aan de mantelzorgsituatie veranderd is (zoals verhuizen buiten gemeente, overlijden). Is er geen sprake meer van een mantelzorgsituatie dan krijgt de desbetreffende persoon geen mantelzorgcompliment meer. Van deze werkwijze worden jaarlijks de ingeschreven mantelzorgers per brief op de hoogte gesteld en waarin ook gevraagd wordt om wijzigingen in de mantelzorgsituatie door te geven.
Nieuwe mantelzorgers die nog niet bekend zijn kunnen op dezelfde manier het mantelzorgcompliment aanvragen zoals dat in de gemeente Beekdaelen al vier jaar is uitgevoerd.
Deze werkwijze geldt voor alle mantelzorgers ook de jonge mantelzorgers (< 18 jaar) die ook aanspraak kunnen maken op het mantelzorgcompliment van maximaal € 200 (afhankelijk van het aantal verstrekkingen)
Voor alle aanvragen en bovengenoemde ‘automatische’ verstrekkingen blijven dezelfde vijf voorwaarden gelden:
- 1.
De mantelzorger verleent langer dan 3 maanden en meer dan 8 uur per week onbetaalde zorg aan een naaste (degene die mantelzorg ontvangt)
- 2.
De mantelzorger staat geregistreerd (vóór einde aanvraagdatum) bij het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad.
- 3.
De hulpvrager vraagt het compliment aan. Het compliment kan eenmaal per adres verstrekt worden.
- 4.
De hulpvrager woont in de gemeente Beekdaelen (de mantelzorger hoeft niet in de gemeente Beekdaelen te wonen).
- 5.
Mantelzorgers van intramurale zorgvragers vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. Dit houdt in dat wanneer u in een instelling verblijft kan de zorgvrager geen mantelzorgcompliment aanvragen.
Waarderingsbijeenkomst
Jaarlijks zal er in de gemeente Beekdaelen een waarderingsbijeenkomst worden georganiseerd voor alle mantelzorgers in onze gemeente. De invulling van deze avond zal worden gemaakt in samenwerking met het Steunpunt voor Mantelzorgers Parkstad. Deze bijeenkomst vindt meestal plaats rond de jaarlijkse Dag van de Mantelzorg (10 november). Het jaarlijkse thema van de Dag van de Mantelzorg wordt meegenomen bij de invulling van deze bijeenkomst. Gezien de drukte op het einde van het jaar wordt ook gekken of het mogelijk niet beter is dit op een ander moment van het jaar te doen.
In het beginjaren van Beekdaelen heeft er een werkgroep meegedaan met de uitvoering van de waarderingsbijeenkomst. Door Corona is er twee jaar geen waarderingsactiviteit geweest en zijn er ook diverse veranderingen binnen de werkgroep.
Voornemens is het opnieuw formeren van een werkgroep waarin mantelzorgers (ervaringsdeskundigen) deelnemen en meehelpen bij de uitvoering van de waarderingsbijeenkomsten. Hiermee willen we ook binding en gedragenheid creëren bij datgene wat we doen voor onze mantelzorgers.
Uitgangspunt is wel om een werkgroep samen te stellen met een goede doorsnee van mantelzorgers uit de verschillende kernen van onze gemeente.
Consulenten van het Steunpunt van de Mantelzorgers zullen we mantelzorgers laten benaderen met de vraag om hierin mee te doen. Daarnaast zullen we ook een algemene oproep doen (weekbladen, digitale media) zodat alle mantelzorgers in de gelegenheid zijn om hierin deel te nemen. Ook een van de leden van het Adviesorgaan Sociaal Domein (ASD Beekdaelen) zal hierin, net zoals voorheen, in deelnemen.
Het doel is een informele gezellige bijeenkomst waarin er ruimte is om met elkaar in gesprek te komen, maar vooral ook informeel en gezellig te laten zijn. De bijeenkomst is geslaagd als ze naar huis gaan en zich ook gewaardeerd voelen voor hun inzet als mantelzorger.
Bij het opsporen van jonge mantelzorgers zal ook hen gevraagd worden met welke waarderingsbijeenkomst wij hun een plezier kunnen doen.
6. Financiën
Doordat de Raad in 2020 het budget met € 40.000 structureel heeft verhoogd kunnen we de reguliere ondersteuning handhaven, kunnen we de waardering (compliment en de waarderingsbijeenkomst) op een respectabel niveau houden en hebben we de noodzakelijke ruimte om in te spelen op de komende ontwikkelingen en behoeften van onze mantelzorgers
Ondersteuning
Door de voornoemde ophoging van het budget hebben we de mogelijkheid om de mantelzorgers te ondersteunen met de basisfuncties die we afnemen bij de gesubsidieerde instellingen, maar is er ook nog ruimte om in te spelen op behoefte en ontwikkelingen.
Helaas hebben we door de Coronapandemie geen gebruik kunnen maken van de extra middelen om in te spelen op de behoeften van onze mantelzorgers.
Wel zien we bij de subsidies een structurele verhoging (o.a. indexering) waardoor het budget in de komende jaren mogelijk opnieuw onder druk komt te staan.
Waardering
Door het bedrag van het Mantelzorgcompliment vast te zetten op € 120.000 per jaar is het, tot aan nu, altijd mogelijk gebleken om € 200 per compliment te verstrekken.
Krijgen we in de toekomst meer aanvragen dan zal het bedrag per toekenning dalen, maar blijft het nog altijd een mooie waardering. Zeker als we dit afzetten tegen andere gemeenten die minder in geld/waarde doen of zelfs helemaal niets doen.
Het vastzetten van het bedrag heeft ook als voordeel dat we hier geen kostenoverschrijding krijgen.
Voor de waarderingsbijeenkomst is er door de ophoging destijds ruimte om deze bijeenkomsten voor onze mantelzorgers te organiseren. We verwachten, na de doorstart in 2022 door Corona, deze bijeenkomsten de komende jaren te kunnen blijven continueren.
Ondertekening
Noot
2Bron: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/mantelzorg/vraag-en-antwoord/wanneer-ben-ik-mantelzorger
Noot
3MantelzorgNL is de landelijke vereniging die opkomt voor iedereen die belangeloos zorgt voor een naaste. Zij zetten zich met hart en hoofd in voor alle mantelzorgers in Nederland en behartigen hun belangen. https://mantelzorg.nl/
Ziet u een fout in deze regeling?
Bent u van mening dat de inhoud niet juist is? Neem dan contact op met de organisatie die de regelgeving heeft gepubliceerd. Deze organisatie is namelijk zelf verantwoordelijk voor de inhoud van de regelgeving. De naam van de organisatie ziet u bovenaan de regelgeving. De contactgegevens van de organisatie kunt u hier opzoeken: organisaties.overheid.nl.
Werkt de website of een link niet goed? Stuur dan een e-mail naar regelgeving@overheid.nl