Beleidsplan VTH Vergunningverlening, toezicht en handhaving 2021-2025

Dit beleidsplan VTH bevat het beleid voor de onderdelen vergunningverlening, toezicht en handhaving. Voor vergunningen is het beleidsplan nieuw; wel is vooruitlopend hierop in zowel 2019 als 2020 een uitvoeringsprogramma opgesteld waarin ook het onderdeel vergunningen is opgenomen (de uitvoeringsprogramma’s Vergunningen, toezicht en handhaven 2019 en 2020). Voor het onderdeel toezicht en handhaving is dit de opvolger van het eerdere “Beleidsplan toezicht en handhaven 2016-2019”.

De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) bepaalt dat gemeenten beleid vaststellen voor vergunningverlening en (het uitvoeren van) toezichts- en handhavingstaken binnen de (fysieke) leefomgeving. Dit zijn deze taken met betrekking tot de onderwerpen milieu, bouwen, ruimtelijke ordening en de openbare ruimte. Door het toevoegen van het onderdeel vergunningen aan het eerdere beleid op het gebied van toezicht en handhaving ontstaat een integrale benadering en prioritering van al deze taken. Hierdoor kan de kwaliteit van vergunningverlening, toezicht en handhaving worden geborgd, maar ook wordt gezorgd voor een uniforme aanpak en een goede afstemming binnen deze taakvelden.

Dit plan bevat de (strategische) doelen die de gemeente nastreeft en de prioriteiten die daarbij worden gesteld voor de komende vier jaar. Op basis van dit beleidsplan wordt jaarlijks een uitvoeringsprogramma VTH opgesteld. Hierin zijn per jaar concrete acties en taken opgenomen. Jaarlijks evalueren wij deze programma’s. Op basis hiervan kan het beleid of het komende uitvoeringsprogramma worden bijgesteld.

Voor de onderwerpen milieu en brandveiligheid is afzonderlijk beleid opgesteld door de Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant (verder: ODZOB) en de Veiligheidsregio Brabant Zuidoost (verder: VRBZO). Meer informatie hierover is opgenomen in paragraaf 3.3 (onder de kopjes milieu en brandveiligheid). Dit beleidsplan gaat hier daarom verder niet op in.

In dit hoofdstuk geven we een korte situatieschets van onze gemeente. Om onze taken goed uit te voeren moeten we op de hoogte zijn van alle ontwikkelingen in onze omgeving. We kunnen daar dan vooraf rekening mee houden. Verder worden de prioriteiten en doelen gevormd door een analyse van problemen en risico’s binnen de fysieke leefomgeving. In zijn totaliteit noemen we dit de omgevingsanalyse.

2.1 Situatieschets

De gemeente Best ligt centraal en gunstig ten opzichte van verschillende snelwegen op de splitsing Eindhoven - Tilburg en Eindhoven - 's-Hertogenbosch. De gemeente telt ongeveer 30.000 inwoners en heeft een oppervlakte van 35,35 km². Er liggen binnen de gemeentegrenzen geen andere dorpen. Er zijn wel enkele buurtschappen aanwezig, zoals De Vleut en Aarle. Hier vinden momenteel ontwikkelingen plaats om de woon- en leefkwaliteit te verhogen, zoals het openstellen van het nieuwe natuurgebied De Scheeken.

Hoewel Best oorspronkelijk vooral een agrarische gemeente was heeft het zich mede door haar gunstige ligging aan kanalen (Wilhelminakanaal en later ook Beatrixkanaal), verkeerswegen en een spoorweg ontwikkeld tot een industriegemeente.

Naast het behoorlijke buitengebied en de hier gevestigde agrarische bedrijven, zijn op de 3 industrieterreinen ’t Zand en Heide, Breeven en verspreid over het dorp in totaal ongeveer 1000 bedrijven gevestigd. Ook op de industrieterreinen wordt, middels de Visie bedrijventerreinen die momenteel in voorbereiding is, komende jaren ingezet op een verbeterslag. Voor het buitengebied wordt momenteel een nieuw bestemmingsplan opgesteld.

2.2 Trends en landelijke ontwikkelingen

De ontwikkeling van wet- en regelgeving is een continu proces. Dit VTH beleidsplan is afgestemd op de laatste stand van zaken in deze ontwikkelingen.

Omgevingswet

In 2022 treedt de Omgevingswet in werking. Het is een ingrijpende wetswijziging met gevolgen voor de hele organisatie én vrijwel alle inwoners en bedrijven van Best. Voor de implementatie van de Omgevingswet werken we samen met de gemeenten Veldhoven en Waalre.

De Omgevingswet voegt een groot aantal wetten op het gebied van bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening, monumentenzorg en natuur samen. Dit maakt het wettelijk systeem eenvoudiger, want er zijn minder regels nodig en er ontstaat meer duidelijkheid. Daarnaast maakt de wet kortere procedures mogelijk en krijgt de gemeente meer afwegingsruimte. Het vraagt echter ook om een andere manier van denken. Inwoners en bedrijven kunnen meer zelf regelen en organiseren. Dit vraagt ook een andere houding van ons.

In fase 1 heeft de organisatie kennisgemaakt met het idee van de nieuwe wet. Fase 2 noemen we een programma; dit is gestart in 2020 en loopt door in 2021. Dit bestaat uit heel veel verschillende stappen om klaar te zijn voor de nieuwe wet. We zijn bezig met het opstellen van een omgevingsvisie. Daarin bepalen we de koers voor de ontwikkeling van de ruimtelijke leefomgeving.

Verder zorgen we er uiteindelijk voor (waarschijnlijk nog na fase 2) dat er 1 omgevingsplan voor de gehele gemeente komt. Hiervoor maken we alvast een eerste stap in het opschonen van de gemeentelijke regels en verordeningen. We passen onze werkprocessen en systemen aan.

Daar waar mogelijk houden we in dit VTH beleidsplan al rekening met de uitkomsten van fase 1 en de verdere implementatie van de Omgevingswet voor onze gemeente.

Wet kwaliteitsborging voor het bouwen

Op 1 januari 2022, tegelijkertijd met de Omgevingswet, treedt de nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (verder: Wkb) in werking. De Wkb heeft als doel om de bouwkwaliteit en het bouwtoezicht te verbeteren door inschakeling van private kwaliteitsborgers. Daarnaast wordt de aansprakelijkheid van aannemers ten opzichte van particuliere en professionele opdrachtgevers uitgebreid. De wet gaat gefaseerd in. Er wordt gestart met de eenvoudigere bouwprojecten; daarna volgen eventueel de meer complexere.

Hoewel onder deze Wet de bouwbesluittoets volledig door de opdrachtgever wordt uitgevoerd (gecontroleerd door de kwaliteitsborger) blijft de gemeente wel bevoegd gezag en bevoegd om toezicht uit te voeren en handhavend op te treden bij misstanden. Ook blijft de gemeente verantwoordelijk voor het toezicht op de bestaande bouw en de omgevingsveiligheid. De vergunninghouder legt inhoudelijk verantwoordelijkheid af aan het bevoegd gezag. Hoe dit gaat gebeuren, wat dit gaat betekenen en op welke manier wij hier als gemeente invulling aan gaan geven is nog niet bekend. In 2021 zal gestart worden met proeftrajecten op dit gebied.

Ondermijnende criminaliteit

Georganiseerde criminaliteit ondermijnt het lokale gezag, verslechtert veiligheid en leefbaarheid en levert schade op voor burgers en ondernemers. Voorbeelden van georganiseerde criminaliteit zijn drugsproductie en -handel, mensenhandel, witwassen en vastgoedfraude. Dergelijke fenomenen concentreren zich niet alleen op bedrijventerreinen en het buitengebied maar ook in ‘doorsnee’ winkelstraten, woonwijken en recreatieparken in onze gemeenten. Georganiseerde criminaliteit leidt steeds vaker tot ondermijning. De ‘onderwereld’ is voor illegale activiteiten afhankelijk van diensten van de ‘bovenwereld’. Voor hennepteelt en drugsproductie maakt men gebruik van huurwoningen van woningcorporaties, leegstaande stallen en loodsen in het buitengebied en zolders en achterkamers van woningen. Veelal wordt misbruik gemaakt van kwetsbaren uit de samenleving.

Ook zijn criminelen vaak op zoek naar status en manieren om illegaal verkregen vermogen wit te wassen, bijvoorbeeld door te investeren in vastgoed of door sponsoring van lokale verenigingen. We hebben het hier over ‘de achterkant van Nederland’: een wereld die crimineel van aard is, maar sociaal is ingebed in wijken en die buiten de greep en vaak buiten het zicht van overheden valt. Kwetsbare doelgroepen en sociaal zwakkeren lopen een groot risico; zowel om opgenomen te worden in deze netwerken als om slachtoffer te worden van georganiseerde criminaliteit en ondermijning. Het probleem van ondermijning is dat de samenleving wordt ondergraven. “Normaal werken” loont niet meer, jongeren komen in aanraking met verkeerde rolmodellen en ambtenaren en bestuurders lopen het risico om te worden geïntimideerd en bedreigd.

Om ondermijning tegen te gaan vindt bij vergunningverlening voor onder meer horeca een BIBOB-toets plaats. Ook heeft veiligheid een rol binnen de prioritering in dit beleidsplan.

Het doel van de probleemanalyse is om inzichtelijk te maken waar zich welke risico’s voordoen om op basis daarvan sturing te geven aan de inspanningen van vergunningverlening, toezicht en handhaving. De probleemanalyse is daarmee de basis voor het stellen van prioriteiten, het formuleren van doelstellingen en het jaarlijks uitvoeringsprogramma. De probleem-/risicoanalyse is opgenomen in bijlage 1.

3.1 Samenspel omgeving en probleem/-risicoanalyse

Om goed sturing te kunnen geven aan de inzet van middelen en capaciteit is het van belang om inzicht te hebben in zowel de risico’s verbonden aan bepaalde activiteiten als de omgevingsfactoren die hierop van invloed kunnen zijn. Hierbij is het belangrijk dat een balans gevonden wordt tussen aandacht voor risico’s en bestuurlijke ambities. Om dit helder te krijgen heeft op 28 september 2020 met de gemeenteraad een “prioriteitensessie” plaatsgevonden waarbij ingegaan is op de bestuurlijke ambities ten aanzien van het VTH-beleidsveld in relatie tot capaciteit en middelen. De uitkomsten hiervan zijn in de probleemanalyse meegenomen.

3.2 Probleemanalyse vergunningverlening

De essentie van vergunningverlening is toetsen aan de wetgeving en het vastleggen van kaderstellende voorwaarden voor de uitvoering. Zowel de strategie als de risicoanalyse houdt in dat bij vergunningverlening aandacht wordt besteed aan die onderwerpen die belangrijk zijn en bijdragen aan de te behalen doelen. Uitgangspunt bij het stellen van prioriteiten is dat vergunningaanvragen worden afgehandeld op basis van de risico-inschatting. De toetsing van de technische aspecten gebeurt in die zin dat het voldoende aannemelijk is dat aan de eisen (uit het bouwbesluit) wordt voldaan. Verder geldt dat bij een hoog risico van de aangevraagde activiteiten, dan wel van onderdelen hiervan, word(en)t die aanvraag/die aspecten met meer diepgang beoordeeld en vastgelegd dan onderdelen die minder risico met zich meebrengen.

Dit hoeft overigens niet altijd een fysiek (veiligheids)risico te zijn: ook rechtszekerheid en bestuurlijk risico worden hierin meegewogen. Uiteindelijk resulteert vergunningverlening in een goed afgewogen besluit dat handhaafbaar is en waarbij alle relevante aspecten in de besluitvorming zijn betrokken.

Daarnaast zijn we ons ook bewust van de mogelijkheid die we krijgen om naast de wettelijke kaders van de aanvraag extra dienstverlening te verstrekken en op deze manier de samenleving te versterken. Deze extra dienstverlening is altijd maatwerk. Hierbij valt te denken aan vergunningsvrij bouwen, het verwijzen naar subsidiemogelijkheden en het wijzen op eventuele benodigde vergunningen bij een ander bevoegd gezag.

3.3 Probleemanalyse toezicht en handhaving

De analyse van toezicht en handhaving is zowel probleem- als risicogericht ingestoken. De probleemanalyse geeft inzicht in de problemen die inwoners in Best binnen het VTH-werkveld ervaren. Er wordt inzicht gegeven in de problemen die vanuit het toezicht en de handhaving naar voren komen. Naast de analyse van actuele problemen die in het kader van de probleemgerichte benadering is gemaakt, is in het kader van de risicogerichte benadering voor het toezicht en handhaving een analyse gemaakt van de risico's die de in Best voorkomende activiteiten met zich meebrengen.

Hierbij wordt ook inzicht gegeven in de taakuitvoering met betrekking tot de landelijke Wabo-risico’s. In de risicoanalyse wordt inzichtelijk gemaakt welke problemen zich kunnen gaan voordoen, hoe ernstig deze problemen zijn en hoe groot het risico is dat deze problemen zich zullen voordoen. Het gaat dan ook om zaken die niet direct waarneembaar zijn, maar wel waarneembaar kunnen worden, zoals brand- en/of explosiegevaar, instortingsgevaar, veiligheid en bodemverontreiniging.

Voor het uitvoeren van de risicoanalyse is gebruik gemaakt van een landelijk veel gebruikt risicomodel van het voormalige ministerie van Justitie. Dit model gaat uit van de definitie:

Risico = (negatief effect) x (de kans dat dit effect voorkomt)

Anders gezegd houdt het model in dat van alle te onderscheiden activiteiten (feitelijk de overtredingen) de kans wordt bepaald dat er iets gebeurt en wordt afgezet tegen de ernst van de gevolgen daarvan (het effect). De risicoanalyse resulteert in een lijst, waarin de omvang van het risico van de verschillende activiteiten inzichtelijk is gemaakt.

Milieu

Milieubeleid, advisering en uitvoering van taken inzake bodem, geluid, geur, luchtkwaliteit, geluidsanering en agrofood zijn input voor omgevingsvergunningen, en toezicht- en handhavingszaken. Ook betrekken we deze aspecten bij infrastructurele- en ruimtelijk plannen.

Jaarlijks maken we een Milieu Uitvoeringsprogramma (MUP). Dit is een overzicht van alle milieutaken en -activiteiten met bijbehorende toelichting. Specialistische vraagstukken pakken we op in samenwerking met de ODZOB/VRBZO of besteden we uit aan een marktpartij.

De ODZOB heeft, samen met een aantal deelnemende gemeenten (waaronder Best), voor zowel het milieutoezicht als milieuvergunningverlening (inclusief milieumeldingen) een Regionaal uitvoeringskader (hierna: ROK) opgesteld. Beide kaders zijn vastgesteld door het college en gelden als beleidsuitgangspunt voor het opstellen van de jaarlijkse uitvoeringsprogramma’s voor zowel de ODZOB zelf als de deelnemende gemeenten. Het zorgt voor een gelijke behandeling van gelijke gevallen en daarnaast voor efficiënt, risicogericht milieutoezicht en -vergunningverlening. In het ROK zijn de prioriteiten, doelstellingen en werkwijze opgenomen met betrekking tot milieuvergunningverlening, -toezicht, -handhaving en samenwerking. Met de ODZOB wordt zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau intensief samengewerkt. Het afsprakenkader wordt periodiek geëvalueerd en waar nodig geactualiseerd. Hierbij is veel aandacht voor het borgen van de integraliteit van/via uitgebrachte adviezen, concept vergunningen en uitgevoerd toezicht.

Jaarlijks wordt een Milieu Uitvoeringsprogramma (MUP) opgesteld. Dit is een overzicht van alle milieuactiviteiten met bijbehorende toelichting. Specialistische taken worden uitgevoerd in samenwerking met de ODZOB/VRBZO of uitbesteed aan marktpartij.

Brandveiligheid

De taken met betrekking tot de advisering op het gebied van brandveiligheid bij omgevingsvergunningen en het toezicht op het gebied van brandveilig gebruik van bouwwerken zijn ondergebracht bij VRBZO. De gemeente blijft echter het bevoegd gezag voor deze onderdelen van de Wabo. Zowel advisering als toezicht worden door de VRBZO uitgevoerd op basis van de Werkwijzer Risicobeheersing, waar onder meer de doelstellingen en prioritering in is aangegeven. Jaarlijks worden de taken opnieuw bezien en besproken en wordt een jaarplanning opgesteld.

4.1 Algemeen

Voor het op een goede en adequate manier uitvoeren van de taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving is het van belang dat duidelijk is wat het doel is van de organisatie op dit punt. Wat wil onze gemeente op deze gebieden of met de invulling van deze taken bereiken?

De missie van de nieuwe afdeling Omgevingszaken, waar vergunningverlening, toezicht en handhaving en veiligheid zijn ondergebracht is: “Bouwen en ontwikkelen aan ruimte en samenleving”

Hierbij is het van belang dat duidelijk is met welke uitgangspunten vergunningverlening, toezicht en handhaving wordt uitgevoerd én dat dit inhoudelijk op elkaar is afgestemd. Voor een duidelijk, consistent en meer doeltreffend optreden, is het formuleren van heldere beleidsregels essentieel. Het schept duidelijkheid en eenduidigheid op het gebied van de wettelijke taken op het gebied van zowel vergunningverlening als toezicht en handhaving. Met een vastgesteld beleid wordt ook de rechtszekerheid bevorderd: gelijke gevallen worden gelijk behandeld.

4.2 Visie

Bij het uitvoeren van vergunningverlening, toezicht en handhaving ontkomen we niet aan het maken van keuzes. Dit doen we bewust, gebaseerd op zorgvuldig geïnventariseerde risico’s. We kunnen het niet allemaal en we kunnen het niet alleen. Samenwerken binnen de gemeente (tussen de vakgroepen en afdelingen), de regio en het bevorderen van de betrokkenheid en de eigen verantwoordelijkheid van onze inwoners en bedrijven zijn hierbij essentieel. Wij hebben als gemeente een faciliterende rol en vangnetfunctie voor het constateren en oplossen van risicovolle situaties. Het voorkomen van gevaarlijke situaties, hinder en overlast zijn hierbij het hogere doel.

4.3 Algemene uitgangspunten

Het geformuleerde beleid is gebaseerd op de volgende uitgangspunten:

• •

  Het is onmogelijk om wet- en regelgeving 100% te controleren. De primaire verantwoordelijkheid ligt bij de burgers, bedrijven en instanties dan wel de partijen die namens hen optreden.

• •

  De gemeente ziet toe of de verantwoordelijkheid voldoende wordt genomen en onderneemt acties op basis van ingeschat risico en wettelijke voorschriften. Hierbij benadert de gemeente bovenstaande partijen vanuit een oplossingsmodus om ze te bewegen naar een gedragsverandering. Waar nodig wordt handhavend opgetreden. Op basis van een heldere risicoanalyse wordt bepaald waar zich de grootste risico’s bevinden.

• •

  Onze dienstverlening stemmen we af op de digitale dienstverleningsvisie van Best: “Digitaal waar het kan en persoonlijk waar het helpt”.

• •

  Consequent en doelmatig handelen: wij voeren vergunningverlening, toezicht en handhaving eenduidig en programmatisch uit op basis van de risicoanalyse, prioritering en strategieën uit dit beleidsplan.

• •

  Transparantie: voor burgers, bedrijven en instellingen is het mogelijk om kennis te nemen van de wijze waarop wij invulling geven aan onze vergunningverlenings-, toezicht- en handhavingstaken.

• •

  Wij werken nauw samen met onze handhavingspartners, middels een integrale aanpak, om criminaliteit en overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

4.4 Doelstellingen en prestatie-indicatoren vergunningverlening en meldingen

Als in dit beleidsplan gesproken wordt over vergunningverlening, dan wordt hieronder verstaan: het behandelen van omgevingsvergunningaanvragen voor de activiteiten bouwen, (tijdelijke) planologische afwijkingen, aanleggen, brandveiligheid, slopen en monumenten. Ook vergunningen (en meldingen/ontheffingen) voor evenementen, exploitatie, drank- en horecawet, terrassen, kappen, inritten en opslag openbare ruimte horen hier toe. Voor de activiteiten milieu en slopen (inclusief asbestverwijdering) houdt dit in dat deze vergunningen en meldingen door de ODZOB worden afgehandeld conform het vastgestelde ROK (Regionaal Operationeel Kader).

4.5 Doelstellingen en prestatie-indicatoren toezicht en handhaving

Evenals bij vergunningverlening geldt dat dit onderdeel betrekking heeft op (controles en handhaving op het gebied van) omgevingsvergunningen, -meldingen en vergunningsvrije activiteiten voor de activiteiten bouwen, planologisch afwijken, aanleggen, brandveiligheid, slopen, monumenten, milieu, kappen, inritten en overige aspecten van de openbare ruimte. Het aspect milieu (inclusief de verwijdering van asbest) wordt door de ODZOB gecontroleerd op basis van het ROK (Regionaal Operationeel Kader).

5.1 Vergunningverlening

5.2 Toezicht en handhaven

5.3 Meldingen van inwoners en bedrijven

Na een jaarlijkse toename van het aantal meldingen en een kleine vermindering van het aantal meldingen in 2019 worden in 2020 weer veel meer meldingen ingediend. Wij zien hierbij een trend dat melders niet per definitie starten met het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid, maar juist de gemeente (en de regel) “misbruiken” om hun gelijk te krijgen in een burenruzie. Hierbij gaat het vaak niet eens om het aangekaarte probleem, maar om een onderliggende onenigheid waardoor het probleem wordt uitvergroot.

Deze beweging staat haaks op het idee dat inwoners op basis van eigen kracht hun verantwoordelijkheid nemen. Hier ligt in eerste instantie dus een taak voor het in behandeling nemen van de melding; met het oog op onze doelen en strategie gaan we het gesprek aan met de melder om hem of haar te bewegen zijn/haar eigen verantwoordelijkheid te nemen en, met name, het onderliggende probleem op te lossen.

In navolging hierop stellen wij dan ook dat anonieme meldingen niet in behandeling worden genomen; in dit geval kunnen wij namelijk niet het gesprek aan gaan met de melder. De uitzondering hierop geldt vanzelfsprekend wanneer de melding betrekking heeft op een activiteit waarbij mogelijk de veiligheid in het geding is.

Meldingen worden getoetst aan onze doelstellingen en aan de uitkomsten van de risicoanalyse. Afhankelijk van de activiteit wordt de melding geprioriteerd.

Klachten met een hoge prioriteit worden proactief opgepakt en afgehandeld. Van klachten met een gemiddelde prioriteit wordt geprobeerd om ze te bundelen en op die manier af te handelen.

Wanneer uit de risicoanalyse blijkt dat de klacht een lage prioriteit heeft, wordt deze dus niet of in een veel later stadium opgepakt. Naast het advies om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen bij het oplossen van het probleem zetten wij dan geen regulier toezicht in. Wel kunnen wij ondersteunen door middel van buurtbemiddeling en/of maatschappelijke ondersteuning. Hiermee voorkomen we ook dat de gemeente wordt “misbruikt” voor het oplossen van burenruzies.

Wanneer over een bepaalde activiteit een officieel verzoek om handhaving wordt ingediend is het niet mogelijk om deze af te doen zonder het verzoek te onderzoeken. Een verzoek om handhaving wordt daarom altijd in behandeling genomen en binnen de termijn afgehandeld middels het nemen van een besluit.

5.4 Bereikbaarheid buiten kantoortijden

Er geldt in onze gemeente een bereikbaarheidsregeling buiten kantoortijden. Inwoners kunnen 24 uur per dag een melding indienen via Fixi (website of app). Er is voor storingen (buitendienst) een telefoonnummer beschikbaar. Ook kunnen meldingen buiten kantoortijden worden ingediend via de milieuklachtencentrale van de Provincie Noord-Brabant. Verder bekijken we modernere manieren om het contact met inwoners makkelijker te maken (zoals door middel van social media).

Met de omgevingsdienst zijn afspraken gemaakt in welke gevallen directe inzet noodzakelijk is en wordt uitgevoerd. Door degene die de melding telefonisch in ontvangst neemt wordt indien nodig de consignatiedienst ingeschakeld.

Als het niet bij een incident blijft maar sprake is van een ramp, wordt dit opgepakt volgens het gemeentelijk proces voor rampenbestrijding.

5.5 (Landelijke) Handhavingstrategie (LHS)

De gemeente houdt toezicht op voorschriften, vergunningen of algemene regels en treedt vervolgens handhavend op bij overtredingen. De handhavingsstrategie is primair gericht op het herstellen van de situatie, op het ontmoedigen van de overtreder en/of om herhalingen te voorkomen. De Landelijke Handhavingsstrategie (hierna: LHS) is het uitgangspunt voor de werkwijze.

In de eerste plaats ligt de verantwoordelijkheid voor naleving van regels bij inwoners en bedrijven. In de tweede plaats wordt zoveel mogelijk per geval beoordeeld (menselijke maat) welke acties effectief zijn om het gewenste naleefgedrag te bewerkstelligen. Dit kan verschillend zijn omdat doelgroepen, de achterliggende motieven van het gedrag en de handhavingsproblemen per context verschillen. Uit het oogpunt van rechtsgelijkheid wordt vervolgens in vergelijkbare gevallen een vergelijkbare keuze gemaakt en worden interventies waar mogelijk op eenduidige wijze gekozen en toegepast.

Slechts in uitzonderlijke gevallen kan worden afgezien van handhavend optreden. In de overige gevallen wordt handhavend opgetreden, zoals de beginselplicht tot handhavend optreden de gemeente ook verplicht.

Handhaving bij overtredingen door de eigen organisatie of andere overheden

Bij het uitvoeren van toezicht en handhaving bij andere overheden maken wij géén onderscheid met derden. In dergelijke gevallen wordt de LHS toegepast. Bij overtredingen door de eigen gemeentelijke organisatie geldt een enigszins ander proces, dat afwijkt van de LHS. Omdat de omgang met collega’s anders is dan met externen, zal eerder gekozen worden voor aanspreken of informeren dan voor waarschuwen. Daar komt bij dat het opleggen van een last onder dwangsom aan de eigen organisatie geen reële herstelsanctie is, aangezien die door de organisatie zelf wordt verbeurd. Uitgangspunt is een snel en effectief herstel van overtredingen met het oog op de eigen voorbeeldfunctie van de gemeente. Indien nodig kunnen alsnog sancties worden ingezet.

Handreiking bestuurlijke sanctiemiddelen

Om praktische handvatten te geven ten aanzien van de toepassing van bestuurlijke sanctiemiddelen, met name de last onder dwangsom, is door de provincie Noord-Brabant een handreiking opgesteld (meest recente versie is van april 2017). Bij het bepalen van de hoogte van dwangsommen en het maximaal te verbeuren bedrag heeft het bestuursorgaan een ruime mate van beleidsvrijheid. De handreiking biedt houvast, aan de hand van richtinggevende voorbeelden, bij het bepalen van de hoogte van de dwangsom en de te hanteren begunstigingstermijn. Aangezien het gaat om een handreiking (richtlijnen) mag er gemotiveerd van af worden geweken. Handhaving, waaronder het bepalen van de hoogte van een dwangsom, blijft immers maatwerk.

Handhaving drank- en horecawet

Het toezicht op naleving van vrijwel alle bepalingen van de Drank- en Horecawet (DHW) ligt per 1 januari 2013 bij de gemeente. Het is belangrijk dat bij niet naleving van de Drank- en Horecawet of de Algemene plaatselijke verordening (APV) sancties kunnen worden ingezet, om naleving af te dwingen. Gezien het specifieke karakter en doel van de DHW wordt het sanctioneren van overtredingen uitgewerkt in apart beleid, dat is sowieso nodig omdat deze wet binnenkort wordt gewijzigd en onder de naam Alcoholwet, naar verwachting, per 1 juli 2021, in werking treedt.

5.6 Gedoogstrategie/niet handhavend optreden

Gedogen

Regels zijn er niet voor niets en dienen tot bescherming van onze burgers en het milieu. Uitgangspunt is daarom dat deze regels nageleefd moeten worden. Het gedogen van overtredingen is alleen in uitzonderingssituaties acceptabel, omdat het toelaten dat regels worden overtreden afbreuk doet aan de geloofwaardigheid en effectiviteit van ons als overheid.

Er is sprake van een uitzonderingssituatie wanneer er een overmacht- of overgangssituatie is. In deze gevallen kan het college besluiten om een gedoogbeschikking te nemen.

De Landelijke Handhavingstrategie (LHS) is gestoeld op de beginselplicht tot handhaven. Dit betekent dat iedere tijdens toezicht gedane bevinding met een passende interventie moet worden beantwoord. Er kunnen echter omstandigheden zijn om van (bestuursrechtelijk) handhaven af te zien. Afzien van (bestuursrechtelijk) handhaven laat eventuele strafvervolging door het Openbaar Ministerie onverlet.

Van handhaven afzien kan alleen op basis van een vastgestelde gedoogstrategie, waarbij het landelijke kader zoals vastgelegd in de nota ‘Gedogen in Nederland' (1996) onverkort dient te worden gevolgd.

Besluiten om niet handhavend op te treden

De beginselplicht tot handhaven vindt haar grondslag in een vaste lijn in de jurisprudentie: Gelet op het algemene belang dat gediend is met handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om met bestuursdwang of een last onder dwangsom op te treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden mag van het bestuursorgaan worden gevergd dit niet te doen. Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de daarmee te dienen belangen dat van optreden in die concrete situatie behoort te worden afgezien.

6.1 De uitvoeringscycli (de Big-8)

De wettelijk voorgeschreven beheersing van de VTH-taken (procescriteria) volgen een sluitende (beleids)cyclus, vaak de Big-8 genoemd. Deze naam komt voort uit de in elkaar grijpende strategische cyclus en operationele cyclus. Visueel gemaakt vormt zich de Big-8 (zie figuur). Als essentieel kruispunt van de cycli staat planning en control. Beide cycli passeren dit ‘station’. Door dit model in de praktijk te brengen bij het plannen, uitvoeren en evalueren van het beleid en de uitvoeringstaken op het gebied van toezicht en handhaving wordt geborgd dat op een goede wijze uitvoering en vervolg gegeven wordt aan datgene wat in dit beleidsplan is weergegeven. Daarnaast wordt het beleidsplan ter kennisname aangeboden aan de gemeenteraad.

6.2 Planning & control

De benodigde capaciteit en financiële middelen om de gestelde doelen te behalen staan centraal in dit planning & control element. Hier hoort ook een stuk evaluatie van de behaalde resultaten bij. Op deze wijze komen de strategische en operationele cyclus bij elkaar. Beide cycli leveren aan deze ‘achterkant’ van het proces de input ter verwerking in de planning & control. Het resultaat van de planning & control is de input voor de weer uit elkaar gaande strategische en operationele cyclus.

6.3 Samenwerking met partners

Een uitdaging voor het goed inzetten van het proces van de Big-8 is de afstemming met de partners. Deze is herkenbaar in zowel de operationele cyclus als de strategische cyclus. Bij de strategische cyclus gaat het om het gezamenlijk benoemen van de gelijke of op onderdelen toch andere doelen en hetzelfde voor de gewenste outcome. Hoe ver rijkt de autonomie van de individuele gemeente, welke insteek heeft de partner? En hoe sluiten de verschillende delen uiteindelijk op elkaar aan. Bij de operationele inzet is het van belang om het voorbereiden en het uitvoeren goed op elkaar te laten aansluiten daarbij is het ook van belang om samen te monitoren.

Zowel bestuurlijk als ambtelijk vraagt dit om een goede samenwerking waarbij op alle onderdelen van de Big-8 bewust omgegaan moet worden met ieders rol binnen de doelstellingen, outcome en uitgangspunten.

7.1 Inleiding

Vergunningverlening, toezicht en handhaving draait om het beheersen van risico's voor de samenleving. De inwoners van Best moeten gerust kunnen leven in de wetenschap dat de gemeente de belangrijkste risico's goed onder controle heeft. Om dit vertrouwen waar te kunnen maken is het belangrijk dat de gemeentelijke organisatie de kwaliteit van de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving kan garanderen. Dit is niet alleen van belang voor de gemeente en haar inwoners zelf. Ook externe instanties zoals de provincie, als toezichthouder op de gemeente, eisen een vorm van kwaliteitsbewaking waarmee de beheersing van de risico's kan worden geborgd. Het VTH-beleidsplan geeft daarvoor een beschrijving over hoe de gemeente denkt de risico’s van niet-naleving van regels in de fysieke leefomgeving te kunnen beheersen. Dit hoofdstuk beschrijft hoe de gemeente zelf zorgt dat ze dit voorgenomen beleid kan uitvoeren en hoe ze daar verantwoording over aflegt, ofwel hoe de gemeente haar eigen uitvoeringskwaliteit denkt te borgen.

7.2 Organisatorische condities

Kwaliteitszorg en kwaliteitsborging

De samenleving verwacht van de overheid dat deze de VTH-taken op een professionele wijze en op een kwalitatief hoog niveau uitvoert. Om dit te realiseren heeft de overheid kwaliteitscriteria ontwikkeld die zich richten op de kwaliteit van de medewerkers en het borgen van de organisatorische processen. Om ervoor te zorgen dat de kwaliteitscriteria worden geborgd in de organisatie, is de Brabantbrede verordening ‘Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht’ vastgesteld door de raad. In de verordening is opgenomen dat burgemeester en wethouders de kwaliteitscriteria voor de kwaliteit van vergunningverlening en handhaving, alsmede de daaruit voorvloeiende uitvoeringskaders, vaststellen. De kwaliteitscriteria behelzen op 26 deskundigheidsgebieden criteria voor de organisatie en haar medewerkers (kritieke massa) op het gebied van: benodigde opleiding, ervaring, kennis en het onderhouden en borgen daarvan. Organisaties en medewerkers die aan de criteria op basis van deze verordening voldoen, moeten in staat zijn producten af te leveren met de gewenste kwaliteit.

De gemeente Best heeft er voor gekozen om naast het basistakenpakket ook aanvullende verzoektaken onder te brengen bij de ODZOB. De ODZOB moet voldoen aan de kwaliteitscriteria. Het voorgaande geldt ook voor de VRBZO waar de taken met betrekking tot brandveiligheid zijn neergelegd.

Begroting

Ontwikkelingen als bezuinigingen, deregulering, minder administratieve lasten, uitbreiding van het vergunningsvrij bouwen en een andere manier van werken hebben hun weerslag op de begroting. De zekerheden van vroeger voor wat betreft inkomsten zijn verdwenen. De economische crisis plaatste de gemeente voor minder legesinkomsten, doordat wet- en regelgeving veranderen waardoor meer vergunningsvrij mag zonder dat er hiervoor leges in rekening gebracht kunnen worden en werkzaamheden verschuiven richting de vrije markt (o.a. private kwaliteitsborging). Kortom het financieringsmodel moet mogelijk veranderen.

Binnen de bestaande formatie kan niet alles 100% worden uitgevoerd. De beschikbare ruimte wordt benoemd in het VTH-uitvoeringsprogramma. Voor specifieke handhavingsprojecten buiten het uitvoeringsprogramma om of die voortvloeien uit nieuw beleid/ nieuwe regelgeving zullen extra financiële middelen beschikbaar gesteld moeten worden. In de begroting 2021 is budget opgenomen voor extra structurele capaciteit bij toezicht het handhaving. Het gaat dan om 2 juristen en een toezichthouder bouwen/RO. Daarnaast is tijdelijk €500.000,- beschikbaar gesteld (voor de duur van 1 of 2 jaar) voor het wegwerken van achterstanden en het oppakken van extra prioriteiten (zoals opgenomen in dit beleidsplan). Naar verwachting kunnen deze prioriteiten na deze eerste slag tijdens de komende 2 jaar binnen de reguliere werkvoorraad (en capaciteit) worden ingebed; dit wordt in de evaluaties van de uitvoeringsprogramma’s inzichtelijk gemaakt.

ICT

Met de inwerkingtreding van de Wabo, de ontwikkelingen in de samenleving en straks de toenemende integraliteit van de Omgevingswet neemt de noodzaak van beschikbare informatie en informatie-uitwisseling tussen de actoren toe. De actoren zijn hier de burgers en bedrijven, maar ook de overheden die betrokken zijn bij de uitvoering van de Omgevingswet. Niemand werkt standalone, maar werkt binnen de initiatief- en de uitvoeringsketen samen met adviseurs binnen en buiten de eigen organisatie. Deze ontwikkelingen laten zich clusteren in drie informatiebehoeften:

• •

  Burgers, bedrijven en overheden willen begrijpelijke en betrouwbare digitale informatie op maat. Hoe gerichter de informatie (over regels, voorschriften enz.), des te beter zij deze kunnen begrijpen, passende besluiten kunnen nemen en kunnen toetsen en handhaven.

• •

  Burgers, bedrijven en overheden willen hun zaken vooral via internet regelen met elkaar, waar en wanneer het hen uitkomt. Het gaat daarbij niet alleen om het aanvragen van een omgevingsvergunning, wat nu al mogelijk is, maar ook om het indienen van zienswijzen, bezwaar, beroep, voortgangsinformatie en ontvangen van attenderingen, bijvoorbeeld op wijzigingen van regels.

• •

  Overheden hebben behoefte aan een beter afgestemde digitale ondersteuning van de overheidsprocessen, in het bijzonder voor de informatievoorziening binnen het VTH-proces (vergunningverlening, toezicht en handhaving).

De Omgevingswet brengt niet alleen een andere manier van werken en inhoudelijke uitdagingen met zich mee; ook op automatiseringsgebied moet er een slag gemaakt worden om aan de veranderende vraag, zoals ook hierboven beschreven, en eisen te voldoen. SquitXO, zoals wij nu gebruiken, voldoet niet meer aan de eisen die de Omgevingswet aan digitalisering stelt.

In 2020 is de ODZOB, in samenwerking de meeste deelnemende gemeenten gestart met een aanbesteding voor nieuwe software op het gebied van Initiatieven en Vergunningen, Toezicht en Handhaving (VTH). De door Best gekozen variant (er waren 3 varianten opgenomen) kon slechts op papier worden waargemaakt. Best heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid om uit de aanbesteding te stappen. De gevolgen en risico’s voor de organisatie leken te groot. Bovendien volgen we het principe ‘Eerst organiseren, dan automatiseren’. Met organiseren waren we nog niet klaar. Besloten is om vooralsnog verder te gaan met de huidige leverancier Roxit. De samenwerkfunctionaliteit DSO, het platform van de rijksoverheid, gaan we gebruiken als communicatiemiddel met andere overheden en organisaties (bijv. ODZOB, GGD). Best is sinds half oktober met het Omgevingsdossier van Roxit aangesloten op dit landelijke platform. Daarmee kunnen we vergunningaanvragen en meldingen ontvangen. De ODZOB en de andere deelnemers aan de gezamenlijke aanbesteding door ODZOB hebben een contract getekend met leverancier Genetics. Naast Best waren ook de gemeenten Waalre en Eindhoven geen deelnemer.

2021 wordt naar verwachting het jaar van de implementatie. Zowel voor ons als Best met het programma Rx.Mission van Roxit als voor de ODZOB en de deelnemende gemeenten met het programma PowerBrowser van Genetics.

Behouden van regie

Met het onderbrengen van VTH-taken bij specialistische instanties wordt beoogd de kwaliteit van de betreffende taken te verbeteren en efficiënter uit te voeren. Een bijkomend effect van deze keuze kan zijn dat we de binding en het zicht op bedrijven in onze gemeente verliezen of dat de oog en oor functie verdwijnt. Door tijd te steken in een goede regie en afstemming worden deze nadelen naar verwachting geminimaliseerd.

7.3 Het netwerk

Bij het uitvoeren van de VTH-taken wordt er zowel structureel als op ad hoc basis met verschillende interne en externe partners samengewerkt. Met een aantal partners zijn DVO’s gesloten. Hieronder worden de belangrijkste externe partners beschreven.