Afwegingskader compensatie inflatiekosten maatschappelijke organisaties en instellingen 2023

De bestaanszekerheid staat onder druk. Niet alleen voor huishoudens, maar ook voor instellingen en organisaties. Deze instellingen en organisaties hebben te maken met gestegen kosten voor energie, maar ook bijvoorbeeld met huren of servicekosten die stijgen of een prijsverhoging van diensten of materialen die moeten worden ingekocht.

Net als in de coronaperiode komt het Rijk over de brug met compensatieregelingen en is daarvan de impact nog niet volledig duidelijk. Het uitgangspunt is dat instellingen en organisaties gebruikmaken van deze rijksregelingen en de gemeente dat ook stimuleert en daar naar verwijst. Het gaat om de volgende regelingen:

Het standpunt in Capelle is dat wij onze sociale infrastructuur overeind willen houden; het cement van onze Capelse samenleving. Maatschappelijke instellingen en organisaties die daarin een vitale rol spelen moeten hulp kunnen krijgen, om door deze moeilijke periode heen te komen als dat nodig is. Ook tijdens de bijeenkomst met raadsleden op 28 november jl. over de aanpak van financiële bestaanszekerheid en de commissie SLE van 7 december jl. is op het belang gewezen om in Capelle hierop organisaties te ondersteunen en daar waar nodig maatwerk te leveren. In het BBV Aanpak en bestedingsvoorstel financiële bestaanszekerheid 2022 en eerste helft 2023 (collegebesluit 15 november 2022) is aangegeven dat hiervoor een afwegingskader wordt opgesteld. Deze notitie schetst dit kader.

In de raad van 19 december 2022 is aangegeven dat de structurele compensatie van het Rijk via het gemeentefonds wordt meegenomen bij de afwegingen van de VJN 2023. Op dit moment is nog niet duidelijk op welk bedrag Capelle exact kan rekenen en onder welke voorwaarden dit aan de gemeente zal worden verstrekt. Zeker is wel dat in dit bedrag ook rekening gehouden wordt met het compenseren van structurele kostenstijgingen van de gemeente zelf.

Afwegingskader voor lokale maatschappelijke organisaties; van rijksregeling naar maatwerk.

Wij stellen ons voor om als gemeente zorg te dragen voor mogelijkheden tot compensatie aanvullend daar waar nodig op regelingen van het Rijk. We kiezen ervoor als het kan en passend is voor een aanvullende algemene oplossing vanuit de gemeente wanneer de regelingen vanuit het Rijk niet toe te passen zijn of ontoereikend zijn.

Daarnaast bieden we de mogelijkheid voor eenmalige (gedeeltelijke) compensatie voor lokale

(of lokaal-opererende) maatschappelijke organisaties die van vitaal belang zijn voor de Capelse samenleving die hun activiteiten niet meer uit kunnen voeren of in hun voortbestaan worden bedreigd, door de hoge inflatie en géén of onvoldoende compensatie ontvangen vanuit het Rijk of geen aanspraak kunnen maken op andere regelingen of compensatie.

Leeswijzer

Hierna volgt eerst een toelichting op het Capelse afwegingskader voor compensatie van maatschappelijke organisaties tijdens de coronaperiode. Mede op basis daarvan is het Afwegingskader compensatie bestaanszekerheid lokale maatschappelijke organisaties opgesteld, dat daarna aan bod komt.

Maatschappelijke organisaties en compensatie in coronatijd

Net als nu, waren er in coronatijd compensatieregelingen vanuit het Rijk. Uitgangspunt was dat maatschappelijke organisaties waar nodig gebruik maakten van deze regelingen De gemeente heeft hier actief op ingezet. Veel adviseurs hebben vragen beantwoord en doorgeleid naar het juiste loket en meegedacht over andere creatieve oplossingen. Door voortdurend de vinger aan de pols te houden en een luisterend oor te bieden, kon steeds tijdig en snel worden ingesprongen op wat speelde.

Er zijn tal van organisaties (groot en klein) binnen het sociaal domein in Capelle die een bijdrage leveren, waar wij vaak een directe financiële relatie mee hebben die het fundament voor ons sociaal domein zijn en daarmee van vitaal belang.

• A)

  Verbonden partijen, gemeenschappelijke regelingen en overige gerelateerde partijen

Lokaal en regionaal hebben wij verbonden partijen die in belangrijke mate bijdragen aan het publiek belang en daarmee ook in het hart van ons sociaal domein staan. We hebben lokaal twee stichtingen die belangrijke taken in het kader van hulp en welzijn vervullen: het CJG en SWC. Daarnaast zijn er vennootschappen die een verbonden partij zijn: Sportief Capelle, het Isala Theater en het Rijksmonument Dorpsstraat 164. In coronatijd zijn wij in gesprek gebleven met deze partijen via onze accounthouders en is de vraag om compensatie betrokken bij de P&C-cyclus. Ook kennen we een aantal overig gerelateerde partijen waaronder de Bibliotheek.

Ook voor sommige gemeenschappelijke regelingen stegen in coronatijd de kosten. Voor de gemeenschappelijke regelingen gold en geldt dat de raad over wijzigingen van een lopende begroting en nieuwe begrotingen apart wordt geïnformeerd en dat een zienswijze kan worden ingediend en mogelijke bezwaren kunnen worden gedeeld met de gemeenschappelijke regeling.

Maatschappelijke organisaties met en zonder een subsidierelatie

Voor maatschappelijke organisaties waar wij een subsidierelatie mee hebben of die zonder steun van de gemeente een vitale rol of ondersteunend daaraan hun taken vervullen, hebben wij gekeken welke maatregelen we zelf als gemeente aanvullend op de rijksregelingen met betrekking tot compensatie konden treffen. Uitgangspunt hierbij was dat wanneer meerdere organisaties eenzelfde signaal afgaven een aanvullende regeling de oplossing kon zijn in plaats van het bieden van maatwerk. Daartoe is toen bijvoorbeeld een regeling huurkwijtschelding gemeentelijke panden in het leven geroepen.

Afwegingskader compensatie maatschappelijke organisaties; maatwerk.

Maatschappelijke organisaties die buiten de regelingen vielen of waar de compensatie onvoldoende bleek, of die bijzondere problemen gerelateerd aan de crisis ervoeren, konden alsnog een beroep op eenmalige compensatie doen. De afdelingen Samenleving en Financiën en de unit Vastgoed hebben daarvoor het afwegingskader compensatie maatschappelijke organisaties opgesteld, mede naar voorbeeld van de regiogemeenten, om zo maatwerk te kunnen leveren. Wanneer alles was geprobeerd en een organisatie tussen wal en schip dreigde te vallen, kon een beroep gedaan worden op deze gemeentelijke compensatiemogelijkheid. Bij de afweging werd goed gecheckt of de compensatie echt noodzakelijk was en of er nog aanspraak gemaakt kon worden op een regeling of compensatie vanuit het Rijk. Ook werd een financiële toets uitgevoerd op basis van recente cijfers zoals liquiditeit en eigen vermogen. Inspanningen om tot andere oplossingen te komen werden ook betrokken bij de afweging. Voor de verbonden partijen zijn dezelfde uitgangspunten toegepast om de gevraagde compensatie te beoordelen.

In coronatijd bleken de rijksregelingen in combinatie met andere regelingen zoals de lokale huurkwijtschelding en intensief overleg met de maatschappelijke organisaties over oplossingen vaak toereikend: er is (slechts) vijf keer een beroep gedaan op de compensatieregeling in deze periode.

Corona-actieplan

Daarnaast stelde het rijk in deze periode ook geld beschikbaar om extra inzet te financieren of extra activiteiten en programma’s te ontwikkelen om de effecten van de pandemie op het terrein van sport, welzijn en zorg en preventie te bestrijden en de bestrijding van het virus mogelijke te maken. Deze plannen hebben hun beslag gekregen in het Corona-actieplan en zijn er beleidsinhoudelijke afwegingen gemaakt en subsidies of opdrachten verstrekt om de plannen te realiseren.

Voor de huidige inflatiecrisis kunnen we de ervaringen met het afwegingskader vanuit de coronatijd meenemen. Daarbij is/wordt ook gebruik gemaakt van goede voorbeelden van andere (omliggende) gemeenten. Een belangrijk verschil met de coronacrisis is dat wij nu nog minder zicht hebben op de duur van de crisis en de daaruit voorvloeiende permanente consequenties. De ontwikkeling van de inflatie is grillig en het verloop van de energiecrisis nog onzeker. Ook zijn er nog onzekerheden rondom de rijksregelingen: is deze compensatie voldoende en in hoeverre meerjarig? De vraag dringt zich op in hoeverre de gemeente in de toekomst structurele kosten kan en wil opvangen en hoe we ervoor kunnen zorgen dat organisaties zich zoveel als mogelijk inzetten voor kostenvermindering en zelf andere oplossingen bedenken.

In de bijeenkomst met raadsleden op 28 november 2022 is aangegeven dat ook in deze crisis ruimte moet zijn om lokaal oplossingen te kunnen bieden. Daarom stellen wij opnieuw een afwegingskader op, om ervoor te zorgen dat maatschappelijke organisaties in ons sociaal domein op ons kunnen rekenen.

Uitgangspunten Afwegingskader compensatie inflatiekosten maatschappelijke organisaties en instellingen

• -

  zij hun activiteiten niet meer kunnen uitvoeren of in hun bestaan worden bedreigd door de hoge kostenstijgingen voor energie, huur, servicekosten en overige kostenstijgingen die direct gerelateerd kunnen worden aan de inflatie;

• -

  en geen of onvoldoende compensatie ontvangen vanuit het Rijk;

• -

  en geen aanspraak kunnen maken op andere regelingen of deze kosten kunnen opvangen;

• -

  maar zich wel maximaal hebben ingespannen om te besparen of andere oplossingen te vinden.

Deze (gedeeltelijke) compensatie wordt eenmalig verstrekt.

Extra activiteiten en inzet van organisaties met betrekking tot financiële bestaanszekerheid

In de aanpak met betrekking tot financiële bestaanszekerheid staan de extra activiteiten benoemd en de extra inzet die nodig is In het BBV Aanpak en bestedingsvoorstel financiële bestaanszekerheid 2022 en eerste helft 2023, staan de eerste acties benoemd. In januari komt daarop een vervolg. De financiering hiervan is in het BBV opgenomen. Omdat dit geen reguliere inzet betreft, worden de keuzes die hierin worden gemaakt niet betrokken bij het afwegingskader.

• 1)

  Kosten dekken via de rijksregelingen

In de eerste plaats is het van belang om organisaties en instellingen goed gebruik te laten maken van de regelingen die het Rijk heeft opgesteld. Daar kunnen wij bij helpen door organisaties daar naartoe te verwijzen.

Het rijk biedt een aantal structurele oplossingen, bijvoorbeeld de maatwerkregeling tegemoetkoming zorgaanbieders WLZ, ZVW WMO en jeugdzorg. Voor partijen die structureel vanuit deze rijksregelingen compensatie zullen ontvangen geldt in principe dat zij geen aanspraak kunnen maken op verdere compensatie vanuit de gemeente.

Mocht dit niet van toepassing zijn of niet toereikend zijn bieden we maatwerk. Dat doen we op twee manieren:

• 2)

  Aanvullende gemeentelijke regeling

We zullen blijven inspelen op actuele vraagstukken en daar proactief in zijn. Kortom, het gaat om wendbaarheid in de crisis en de mogelijkheid om te kunnen anticiperen. Die ruimte is noodzakelijk. Wanneer een specifieke groep tussen wal en schip dreigt te vallen overwegen we eerst een algemene oplossing. Daarin wordt meegewogen of de organisaties voldoende profijt hebben van de compensatie en dat deze niet overwegend terechtkomt bij organisaties die de compensatie niet nodig hebben. De inhoudelijke uitgangspunten van het afwegingskader worden bij het opstellen van een regeling gehanteerd.

We kunnen nu nog niet volledig overzien en inschatten hoe vaak we een algemene oplossing zullen moeten gaan bieden. Het college zal, als dat nodig is, gericht met voorstellen komen en doorpakken.

Voor twee groepen is/wordt er reeds ingezet op een algemene maatregel:

• •

  Verhuur Sportief Capelle

Voor gebruikers van accommodaties van Sportief Capelle wordt een lager huurtarief toegepast dan de indexering van 14,5%. Voor sport en verenigingsgebruik zal een verhoging van 6,5% worden toegepast. Voor gebruikers uit het onderwijs zal een tariefsverhoging van 11,7% worden toegepast conform de maatregel vanuit het Rijk.

• •

  Huurders van gemeentelijk vastgoed

Voor het gemeentelijk vastgoed geldt dat de voorgenomen huurstijging van 14,5% is uitgesteld tot april. Er zijn verschillende huurders die wij tot een maatschappelijke organisatie kunnen rekenen. Voor de verbonden partijen en gemeenschappelijke regelingen zal deze stijging betrokken worden bij de afwegingen in de PenC Cyclus. Voor de overige instellingen kijkt de gemeente actief voor deze organisaties naar een mogelijke algemene oplossing zodat zij niet in de knel komen door deze huurstijging.

Voor compensatie van andere kosten zal het ook voor huurders van gemeentelijk vastgoed mogelijk zijn om deze aan te vragen, maar zullen de consequenties van de maatregelen die de gemeente neemt ten behoeve van haar huurders worden betrokken bij de afweging of verdere compensatie toegekend dient te worden .

Hoe verlenen we compensatie aan verbonden partijen, gemeenschappelijke regelingen en overige gerelateerde partijen?

Voor de verbonden partijen verloopt de eventuele compensatie langs bestaande structuren

(P&C-cyclus. De uitgangspunten van het afwegingskader worden hierbij gehanteerd. Het gaat om:

• •

  CJG

• •

  SWC

• •

  Sportief Capelle

• •

  Isala Theater

• •

  Rijksmonument Dorpsstraat 164

Ook overige gerelateerde partijen zoals De Bibliotheek scharen wij hieronder.

Voor Sportief Capelle is reeds een gewijzigde begroting goedgekeurd en is een maatregel opgenomen voor de verhuur aan gebruikers, waarbij het tarief is gesteld op 6,5% voor sport en maatschappelijk gebruik en voor gebruikers uit het onderwijs (conform rijksregeling) op 11,7%. (i.p.v. de voorgestelde 14,5%). Voor Sportief Capelle geldt wel een indexatie van 14,5%. Eventuele noodzakelijke compensatie verloopt zoals aangegeven via de bestaande structuren.

Voor de gemeenschappelijke regelingen die ook worden geschaard onder verbonden partijen gold en geldt dat de raad over ingediende wijzigingen met betrekking tot een lopende begroting of nieuwe begrotingen apart wordt geïnformeerd en dat een zienswijze kan worden ingediend en mogelijke bezwaren kunnen worden gedeeld. De uitgangspunten van dit afwegingskader kunnen als leidraad dienen voor het indienen van een zienswijze

Het kan natuurlijk zo zijn dat de hier bedoelde partijen ook kunnen profiteren van een algemene maatregel.

• 3)

  Eenmalige compensatie; het afwegingskader als leidraad met ruimte voor maatwerk

Wanneer alle mogelijkheden zijn uitgeput en een maatschappelijke organisatie of instelling toch steun nodig heeft om activiteiten uit te kunnen blijven voeren en deze organisatie geen verbonden partij of overige gerelateerde partij is waarvoor de compensatie via de bestaande structuren verloopt, bieden we de mogelijkheid om eenmalig aanspraak te kunnen maken op compensatie vanuit de gemeente Het college is bevoegd om deze compensatie toe te kennen, indien het college daar aanleiding voor ziet na een afweging aan de hand van dit afwegingskader en daartoe – ter uitwerking van dit afwegingskader - nog een door het college vast te stellen werkwijze/regeling

Hierin zullen onderwerpen worden afgebakend als: wie helpen we, wanneer helpen we en hoe. Daarnaast wordt opgenomen hoe we met elkaar deze afweging maken en welke stappen we doorlopen met de verschillende experts van de verschillende afdelingen. Hierbij wordt gedacht aan de volgende aandachtspunten:

Uitgangspunten gestegen huurkosten

Voor een aanvraag voor compensatie van gestegen huurkosten bij andere verhuurders dan de gemeente geldt dat wij kosten voor de periode van 1 januari 2023 (vaak de datum van huurverhoging 2023) tot 1 augustus 2023 (ingeschatte kosten) betrekken. De hoogte van het bedrag wordt bepaald aan de hand van de stijging die ten opzichte van 2022 is toegepast.

Uitgangspunten gestegen energiekosten

Voor energiekosten betrekken wij de stijgende kosten vanaf 1 augustus 2022 tot 1 augustus 2023. De aanvrager moet een variabel contract hebben. De hoogte van compensatie wordt gemaximeerd op het verschil van de energiekosten 2022/2023 ten opzichte van 2021 over de periode van 1 augustus 2022 tot 1 augustus 2023 of de ingangsdatum van het variabele contract. We zetten daar waar mogelijk in op verduurzaming en wijzen op regelingen waar de aanvrager gebruik van zou kunnen maken.

Uitgansgpunten overige gestegen inflatiegerelateerde kosten

Voor overige kosten, niet zijnde energie of huur betrekken wij de gestegen kosten vanaf 1 augustus 2022 tot 1 augustus 2023. Er wordt compensatie verleend over de gestegen kosten in de periode augustus 2022 tot en met augustus 2023 ten opzichte van het prijspeil van 2021.

De gemeente compenseert in alle voorliggende gevallen tot maximaal het bedrag om op € 0 uit te komen. We voorkomen daarmee dat er mogelijke winst van een organisatie wordt gefinancierd.

Met veel partijen staan wij als gemeente in contact en daarmee hebben we snel zicht op mogelijke problemen die zich voor zouden kunnen gaan doen door inflatiekosten. We streven er dan ook naar wanneer er een hulpvraag komt zo snel mogelijk met een oplossing te komen en organisaties snel ondersteund kunnen worden.

Looptijd Afwegingskader en werkwijze/regeling eenmalige compensatie

De mogelijkheid om compensatie te vragen zal ingaan op de dag nadat het afwegingskader en de door het college op basis daarvan vast te stellen werkwijze/regeling bekend zijn gemaakt en terugwerkende kracht hebben tot 14 februari 2023 (raadsbesluit). Het afwegingskader en de werkwijze/regeling hebben een looptijd tot 1 augustus 2023. Het afwegingskader heeft betrekking op kosten die vanaf 1 augustus 2022 tot 1 augustus 2023 zijn gemaakt (voor huurkosten: de periode 1 januari 2023 - 1 augustus 2023) en moeten gerelateerd zijn aan de gestegen kosten; waaronder energie, huurstijgingen en servicekosten en mogelijk andere inflatiegerelateerde kosten ten gevolge van de crisis.

Financiering

Op dit moment kunnen wij nog geen inschatting geven van de kosten die we in het kader van deze compensatie zullen maken. Het Rijk komt bij de Voorjaarsnota 2023 met de eerste vaststelling van de bijdrage per gemeente in het kader van structurele compensatie (zie ook in de inleiding). Het exacte bedrag wordt nog bepaald en de voorwaarden waaronder deze bijdrage zal worden verstrekt zijn nog niet duidelijk.

Voor de uitvoering van het afwegingskader is een budget beschikbaar van maximaal € 2 miljoen vooruitlopend op de Voorjaarsnota 2023 van de gemeente. Dit bedrag zal ten laste worden gebracht van de lopende exploitatie van de begroting 2023. De gemaakte kosten worden meegenomen bij de Voorjaarsnota 2023 en Najaarsnota 2023 waarbij de eerdergenoemde compensatie van het Rijk zal worden betrokken.

De ervaring in de komende periode kan helpen om voor de Begroting 2024 de afweging te maken welke structurele kosten voortvloeien uit deze crisis. De structurele compensatie van het Rijk zal bij deze afwegingen worden betrokken.

Het voorstel is daarom om het aanbieden van incidentele compensatie kort te laten duren en de looptijd van het afwegingskader te beperken. In het eerste voortgangsoverzicht financiële bestaanszekerheid 2023 nemen we de eerste bevindingen op in de opmaat naar de Voorjaarsnota 2023. De daaropvolgende momenten zijn de aanloop naar de Begroting 2024 en de Najaarsnota 2023. In dit kader zij ook opgemerkt dat de gemeente niet alles kan oplossen en dat ook voor de gemeente de middelen beperkt zijn. Een compensatie die, als dat aan de orde is, nu wordt geboden op basis van het afwegingskader en de werkwijze/regeling zal daarom in de toekomst wellicht niet meer mogelijk zijn.

Personele consequenties

In de aanpak van de crisis staat er hogere druk op het reguliere werk. Er zijn vaker contacten met partijen en er wordt uitvraag gedaan naar meer gegevens en gesprekken worden geïntensiveerd met organisaties. Wanneer er nieuwe werkwijzen/regelingen moeten worden opgetuigd vraagt dit extra ambtelijke capaciteit en inzet, ook in de uitvoering. De uitvoeringscapaciteit voor het afwegingskader bestaat vooralsnog uit reguliere ambtelijke capaciteit. Om dit voorrang te blijven geven zullen er keuzes gemaakt moeten worden in de prioritering van werkzaamheden. Dat kan betekenen dat er werkzaamheden of dossiers niet opgepakt worden of geen voortgang daarop plaats kan vinden. We kunnen nog geen inschatting maken van de extra capaciteit die nodig is om aanvragen voor eenmalige compensatie (afhankelijk van de toeloop) te beoordelen en collegeadviezen op te stellen indien nodig. Dit geldt zowel voor de afdeling Samenleving als Financiën en de unit Vastgoed. We monitoren de inzet en zetten indien nodig extra capaciteit in voor de uitvoering.

Communicatie

De betreffende maatschappelijke organisaties en instellingen zullen geïnformeerd worden over de gemeentelijke mogelijkheid tot compensatie.

Op 9 januari 2023 is het voorlopige concept-afwegingskader besproken in het BOT met de raad. Besluitvorming over het concept afwegingskader in het college van B&W is op 24 januari 2023, gevolgd door bespreking in de reguliere commissievergadering van 30 januari 2023 en besluitvorming door de raad op 13 februari 2023.