Strategisch kader Integraal Veiligheidsplan 2023-2026

Eenmaal in de vier jaar stellen gemeenten een integraal veiligheidsplan (IVP) vast, conform artikel 38b van de Politiewet. Voor ligt het IVP van de gemeente Maasgouw voor de periode 2023-2026. Dit beschrijft de huidige veiligheidssituatie van de gemeente, de prioriteiten en andere belangrijke veiligheidsthema’s voor de komende jaren en de hoofdlijnen van de aanpak. Met dit nieuwe IVP kan Maasgouw de juiste focus blijven geven aan de inzet op het veiligheidsdomein. Kan zij samen met de partners effectieve lijnen in de aanpak voortzetten en waar nodig, vanwege nieuwe opgaven, nieuwe accenten zetten.

Het plan legt op verschillende plekken verbindingen met ander gemeentelijk beleid en met de mogelijkheden van inwoners en ondernemers. En natuurlijk gaat het in op de rol van partners zoals politie en Openbaar Ministerie. Inzet is een effectieve, integrale aanpak, met preventieve en repressieve elementen en zo duurzaam mogelijke veiligheidseffecten.

De preciezere aanpak van de prioriteiten en overige veiligheidsthema’s wordt vastgelegd in het Uitvoeringsplan Integrale Veiligheid. Dit IVP heeft een strategisch karakter, schetst de kaders.

Het uitvoeringsplan benoemt concrete acties en is dynamisch van aard, kan tussentijds bijgesteld worden indien omstandigheden dat vereisen.

Dit IVP is in nauwe afstemming met de partners tot stand gekomen. Ook de gemeenteraad is geconsulteerd over accenten voor de nieuwe beleidsperiode. De uitkomsten daarvan zijn verwerkt in dit beleid en staan ook kort vermeld bij de drie prioriteiten. Gebruik is gemaakt van beschikbare cijfers (onder meer politiecijfers en de uitkomsten van een uitvraag van het Maasgouwpanel) en de kennis en ervaring van professionals. Het traject is als geheel opgezet conform de VNG-methode Kernbeleid Veiligheid.

Hierna, in hoofdstuk 2, wordt eerst het veiligheidsbeeld van Maasgouw belicht. In hoofdstuk 3 worden de prioriteiten uitgewerkt, in hoofdstuk 4 de overige belangrijke veiligheidsthema’s. Hoofdstuk 5 bevat enkele overstijgende doelen voor 2026 en gaat in op de monitoring en verantwoording en andere aspecten van de werkwijze. In hoofdstuk 6 wordt dit IVP in één figuur samengevat. Bijlage 1 geeft een overzicht van de betrokken portefeuilles per veiligheidsthema.

Over de coördinatie van dit beleid

De ambtelijke coördinatie van dit IVP is belegd bij het Taakveld Veiligheid/OOV ofwel de Coördinator Integrale Veiligheid. Deze onderhoudt korte lijnen met de interne en externe partners. De interne partners worden betrokken bij de jaarlijkse rapportage voor de raad. De bestuurlijke coördinatie is belegd bij de portefeuillehouder Integrale Veiligheid (burgemeester). Deze informeert het college en de raad over de voortgang van het beleid. De jaarlijkse rapportage voor de raad wordt geagendeerd voor het college. Ook is er structureel overleg tussen de burgemeester en de wethouder Zorg over de inzet op het snijvlak van Zorg en Veiligheid (een van de prioriteiten van dit IVP). De bestuurlijke coördinatie van de externe veiligheidspartners loopt via de basisteamdriehoek en overleggen zoals het RBO (Regionaal Bestuurlijk Overleg), RBT (Regionaal Beleidsteam) en het bestuur van de veiligheidsregio.

In veel opzichten kent Maasgouw een gunstig veiligheidsbeeld. Beter zelfs dan bij het begin van de vorige beleidsperiode (2018/2019). Dit geldt zowel voor de objectieve veiligheid (dat wil zeggen: op basis van politiecijfers) als voor de veiligheidsbeleving van inwoners. Ook het oordeel van de professionals is bij veel thema’s positief. Geconcludeerd kan worden dat de aanpak van gemeente en partners, samen met inwoners, ondernemers en andere partijen, goed gewerkt heeft. Belangrijke veiligheidspartners zijn politie, Openbaar Ministerie, Veiligheidsregio, Zorg- en Veiligheidshuis, RIEC en verschillende zorg- en welzijnsinstellingen.

Wat valt op?

• •

  De traditionele vermogenscriminaliteit, zoals diefstal en inbraak, neemt af. Dit is overeenkomstig landelijke trends. Met name het aantal aangiften van woninginbraak is sterk gedaald sinds 2017. Hierbij spelen de COVID-19-maatregelen waarschijnlijk een rol. Het aantal fietsdiefstallen neemt wel (licht) toe.

• •

  Ook de overlast in de woonomgeving is als geheel afgenomen. Bij burenruzie en jeugdoverlast is een (lichte) stijging zichtbaar in de politiecijfers, echter minder dan verwacht mocht worden tegen de achtergrond van de pandemiemaatregelen – in veel gemeenten is in deze periode sprake geweest van een stevige toename van het aantal overlastmeldingen.

• •

  De veiligheidsbeleving van de inwoners van Maasgouw is verder verbeterd: het rapportcijfer voor de veiligheid van de buurt is gestegen van een 7,5 (2017) naar een 7,9 (2022).

Figuur 2.1: Overlastincidenten in Maasgouw in 2018, 2019, 2020 en 2021 (bron: politieregistratie)

Figuur 2.2: Veelvoorkomende vermogenscriminaliteit in Maasgouw in 2018, 2019, 2020 en 2021 (bron: politieregistratie)

Karakteristiek voor de aanpak:

• •

  Consequente inzet van bevoegdheden en instrumenten Er wordt zo goed mogelijk gebruik gemaakt van de bevoegdheden en de beschikbare instrumenten en voorzieningen. Waar passend en mogelijk worden die ingezet. Denk aan de sluiting van drugspanden en de persoonsgerichte aanpak van veelplegers. Het huisverbod bij huiselijk geweld en groepsaanpak bij jeugdoverlast. Maar ook voorlichting over inbraakpreventie en brandveiligheid en het bevorderen van deelname door inwoners aan WhatsApp-buurtpreventie.

• •

  Intensieve samenwerking Er zijn korte lijnen met de andere beleidsdomeinen (sociaal en fysiek) en met externe partners. Zodat er snel maatwerk geleverd kan worden. Inzet is elkaar optimaal te versterken rond veiligheidsopgaven.

• •

  Sturing op het IVP Het nu aflopende IVP is steevast als kompas gebruikt. Zo is er jaarlijks aan de gemeenteraad gerapporteerd over de voortgang.

Toch zijn er ook aandachts- en verbeterpunten in het veiligheidsbeeld van Maasgouw. Die hebben vooral betrekking op drie grote, relatief nieuwe en zich nog ontwikkelende veiligheidsopgaven. En zowel op de veiligheidsrisico’s rond deze thema’s als onderdelen van de aanpak daarvan. In de figuur op de volgende pagina zijn deze aandachtsgebieden rood-gemarkeerd.

De zes kolommen in de figuur vormen te onderscheiden ‘veiligheidsvelden’ binnen het lokale integrale veiligheidsterrein. In de voorbereidingsfase van dit beleid zijn systematisch de risico’s en verbeterpunten in de aanpak binnen deze zes veiligheidsvelden in de Maasgouwse context geanalyseerd. De drie onderaan de figuur genoemde onderwerpen zijn hieruit naar voren gekomen als de belangrijkste veiligheidsopgaven ofwel prioriteiten voor Maasgouw. Het betreft complexe, samengestelde opgaven: ze omvatten meerdere veiligheidsvelden en -thema’s. Dit is aangegeven door middel van de verbindingslijnen met de rode ovalen. De in die ovalen genoemde thema’s zijn bestanddelen of deelthema’s van de drie hoofdonderwerpen

Over ‘Zorg en Veiligheid’: Dit concentreert zich rond de zogenaamde ‘complexe casus’ ofwel personen/huishoudens waarbij meerdere problemen spelen op het vlak van zorg en veiligheid. Zoals schulden, sociaal-psychische problematiek, ‘onbegrepen gedrag’, verslaving, overlast, geweld en/of andere vormen van criminaliteit. In totaal gaat het niet om grote aantallen casus maar de impact voor de betrokkenen is vaak groot. Te beginnen binnen het huishouden zelf. Maar vaak ook voor de omgeving. Dit blijft een stevige opgave voor gemeente en partners. De samenwerking en procesafspraken, keuzes en doorvoering van interventies, verbinding met de samenleving én met andere gemeentelijke opgaven (op vlakken als wonen en participatie) kunnen op onderdelen beter.

Over ‘Ondermijning’: Ondermijnende criminaliteit is een landelijke, regionale en lokale veiligheidsprioriteit. Het gaat hierbij om georganiseerde vormen van criminaliteit die verbindingen hebben met/misbruik maken van legale onderdelen van de samenleving zoals bedrijven, overheden, instellingen en voorzieningen. Sprake is van criminele inmenging, van verweving van onderwereld en bovenwereld. De precieze opgaven rond dit thema verschillen per gemeente maar vast staat dat met name drugscriminaliteit maar ook witwassen, uitbuiting en andere fraudevormen stevig verweven zijn met de bovenwereld. En dat het zicht daarop pas langzaam aan het ontstaan is. De instrumenten en werkvormen worden effectiever maar er is nog een lange weg te gaan. Ook voor Maasgouw blijft dit een belangrijke veiligheidsopgave. Recente fenomeenanalyses van vormen van ondermijning en de concrete ondermijningssignalen en –casuïstiek van de afgelopen jaren onderstrepen dit.

Over ‘Digitale veiligheid’: Met de voortschrijdende digitalisering van de samenleving worden de risico’s op het vlak van digitale veiligheid alleen maar groter. Het gaat daarbij om vormen van internetcriminaliteit (fishing mails bijvoorbeeld), kwetsbaarheid van systemen (ook van gemeenten), kwetsbaarheid van informatie (risico van datalekken) en online aangejaagde onrust en ordeverstoring (ook jegens bestuurders bijvoorbeeld). Elk van deze deelfenomenen vormt een groeiend risico voor overheden, bedrijfsleven en burgers. Ook Maasgouw staat hiervoor aan de lat, voor de veiligheid van de eigen systemen en informatie maar ook voor de ordeverstoring door digitale ontwrichting bij andere partijen. Ook heeft Maasgouw mogelijkheden om de weerbaarheid van burgers en bedrijven tegen cybercriminaliteit te versterken. En moet zij alert zijn en reageren op via het internet aangejaagde onrust.

Naast deze drie grote, complexe onderwerpen – de prioriteiten van dit nieuwe IVP (zie onderdeel 3) – zijn er ook aandachtspunten bij andere thema’s. Enkele belangrijke:

• •

  Hoogwater, droogte: Door klimaatverandering neemt de kans op zowel hoogwater als langdurige droogte toe. En daarmee het risico van overstroming en natuurbrand. Dit vraagt aan veel fronten om anticipatie, onder meer op het vlak van crisisbeheersing.

• •

  Verkeersveiligheid: Middelengebruik ‘achter het stuur’ wordt steeds gewoner, lijkt het. Dit brengt echter forse veiligheidsrisco’s met zich mee. Een opgave op het snijvlak van verkeersveiligheid en drugspreventie.

• •

  Jeugdoverlast: In 2020 en 2021 waren er meer meldingen van jeugdoverlast. Dit hangt waarschijnlijk samen met de maatregelen rond de COVID-19-pandemie. Consequente inzet hierop, zowel preventief als via interventies, blijft echter nodig.

• •

  Veilige vakantieparken: Ook in Maasgouw is er structureel woonruimtetekort, zeker voor de laagste inkomenscategorieën maar ook voor arbeidsmigranten. Aan de andere kant werken en wonen er wel veel arbeidsmigranten in Maasgouw en omgeving. Deze combinatie van factoren leidt onder meer in vakantieparken soms tot schrijnende situaties rond zowel huishoudens die elders geen woning (meer) hebben als arbeidsmigranten. Het traject Vitale vakantieparken is erop gericht dit aan te pakken.

• •

  Veiligheid op en rond de Maasplassen: Er doen zich regelmatig incidenten voor op en rond de Maasplassen. Zoals vaarovertredingen en geluidsoverlast. En illegaal kamperen en stroperij. Verschillende partijen hebben hier taken en bevoegdheden. Maar de gezamenlijke effectiviteit is nog onvoldoende, mede door onduidelijkheid over de rolverdeling. Hierin zijn stappen nodig.

• •

  Veerkracht crisisorganisatie: De COVID-19-pandemie heeft veel gevraagd van de gemeentelijke crisisorganisatie – en doet dat, hoewel in mindere mate, nog steeds. Momenteel is er veel inzet nodig voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Deze opgaven zijn op zichzelf complex en veeleisend maar hebben ook effect op de ruimte om andere veiligheidsopgaven aan te pakken. Extra aandacht voor de inzetten van de crisisorganisatie is noodzakelijk.

In dit onderdeel worden de drie prioriteiten van dit IVP uitgewerkt: Zorg en Veiligheid, Ondermijning en Digitale veiligheid. Deze thema’s zijn geprioriteerd omdat het veiligheidsniveau ervan nog onvoldoende is (en mogelijk nog verslechtert) én de aanpak duidelijke ontwikkelopgaven kent. Het betreft ‘intensiveringsthema’s’.

De prioriteiten worden hier schematisch en op hoofdlijn uitgewerkt. Het Uitvoeringsplan Integrale Veiligheid bij dit IVP bevat een nadere detaillering van de te volgen aanpak.

Per prioriteit worden behandeld:

• •

  Het probleem: Enkele kernkarakteristieken op een rij.

• •

  De aanpak:

  • >

    De basis: Lijnen in de aanpak die al lopen en worden voortgezet. Deze vloeien mede voort uit regelgeving en bovenlokale afspraken.

  • >

    De focus: Dit betreft de intensiveringsaspecten van de aanpak. Deze hebben bijzondere aandacht binnen de aanpak in komende tijd – worden daaraan toegevoegd/concreet geëffectueerd.

  • >

    Gerelateerd beleid/trajecten: Beleids- en uitvoeringsprocessen binnen andere domeinen die belangrijke verbindingen hebben met de hier beschreven aanpak.

• •

  Doel: Wat moet de aanpak opleveren? Welke resultaten worden beoogd?

• •

  Input van de raad: Accenten die zijn benoemd door de raad tijdens de consultatie op 21 juni 2022.

Prioriteit 1: Zorg en Veiligheid

Prioriteit 2: Ondermijning

Prioriteit 3: Digitale veiligheid

In dit onderdeel worden de overige belangrijke veiligheidsthema’s van dit IVP behandeld. Deze thema’s hebben een voortgezet beleid-karakter: de huidige aanpak ervan wordt in hoofdlijn voortgezet. Er is geen bijzondere intensivering nodig. Ook voor deze thema’s geldt dat de preciezere aanpak wordt beschreven in het Uitvoeringsplan Integrale Veiligheid.

● Doelen en monitoring

Aan de hand van onderstaande indicatoren worden de effecten van het beleid gevolgd. Bij de drie indicatoren waarvoor een doelstelling voor 20206 is geformuleerd, wordt daarbij geëvalueerd of de trend conform verwachting is of dat aanscherping van de aanpak nodig is om de doelen te behalen.

● Verantwoording

Jaarlijks wordt aan de raad gerapporteerd over de voortgang van het beleid, het tussenbeeld op bovengenoemde indicatoren en eventuele aanscherpingen van de aanpak. De rapportage wordt toegelicht tijdens de Themabijeenkomst Veiligheid in het tweede kwartaal. Onderdeel van deze bijeenkomst is een verdiepende presentatie en uitwisseling over een actueel veiligheidsthema. Het betreffende thema wordt in afstemming met de raad bepaald.

● Integraal werken

Bij elk thema worden passende combinaties van preventieve en repressieve maatregelen gekozen. Met waar mogelijk het accent op preventie. Daartoe wordt intensief afgestemd en samengewerkt met andere beleidsdomeinen. Worden slimme verbindingen gelegd met onder meer sociaal beleid, ruimtelijk beleid en economisch beleid. Ook de maatschappelijke partners – inwoners, ondernemers, verenigingen – worden zo goed mogelijk in positie gebracht. Dit is bij veel thema’s van belang, onder meer woninginbraak, overlast, ondermijning, digitale veiligheid, verkeersveiligheid, brandveiligheid. Juist de maatschappelijke partners kunnen immers veel betekenen voor het voorkomen en ‘beheersbaar houden’ van veiligheidsvraagstukken. Als geheel leidt deze integrale benadering tot duurzamere oplossingen – de veiligheidsrisico’s worden blijvend kleiner.

● Partners in de aanpak

Interne partners zijn met name de domeinen Zorg en Welzijn, Jeugd en Onderwijs, Participatie, Omgeving, Economie, Communicatie, Bedrijfsvoering, Vergunning en Handhaving. Bijlage 1 bevat een overzicht van de betrokken bestuurlijke portefeuilles per veiligheidsthema.

Belangrijke externe partners zijn:

• ○

  Politie (Basisteam Echt, Eenheid Limburg): Is in de breedte actief op integrale veiligheid, zowel initiërend en uitvoerend als schakel met en tussen andere partijen. Taakaccenten zijn onder meer wijkgerichte politiezorg en recherche/opsporing. Via de Driehoek wordt hier, samen met de gezagspartner Openbaar Ministerie, op gestuurd. Belangrijk kader voor de verdeling en inzet van politiecapaciteit is het beleidsplan van de politie-eenheid Limburg.

• ○

  Openbaar Ministerie (arrondissement Limburg): Is verantwoordelijk voor de opsporing en vervolging van strafbare feiten. Ofwel het sluitstuk van de integrale aanpak rond groepen en individuen. Het Openbaar Ministerie voert mede het gezag over de politie.

• ○

  Veiligheidsregio Limburg-Noord: Bevordert veiligheid en gezondheid en bestrijdt rampen en crises. Deelthema’s van brandveiligheid zijn risicobeheersing (ruimtelijke-, industriële- en bouwveiligheid, brandveilig gebruik en brandveilig leven) en incidentbestrijding. De veiligheidsregio treedt op als adviseur bij fysieke veiligheidsvraagstukken en complexe vergunningen. Belangrijke kaders zijn het regionaal beleidsplan van de veiligheidsregio, het risicoprofiel en het crisisplan. De veiligheidsregio bundelt de krachten van brandweer, GHOR (Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio), GGD (Gemeentelijke Gezondheidsdienst) en vijftien gemeenten. De veiligheidsregio richt zich op duurzame verbindingen met inwoners, organisaties, bedrijven en overheden om de veiligheidsdoelen te realiseren.

Naast deze kernpartners in het veiligheidsdomein dragen veel andere partijen direct of indirect aan de veiligheid van Maasgouw bij. Dit zijn onder meer het Zorg en Veiligheidshuis Midden-Limburg, RIEC Limburg, Bureau Halt, zorg- en welzijnsinstellingen, onderwijsinstellingen, woningcorporaties.

Servicecentrum MER

Het Servicecentrum MER heeft een belangrijke rol bij de uitvoering van dit IVP. Dit geldt zowel voor de Omgevingsdienst als de afdeling Wmo. Accenten binnen de Omgevingsdienst zijn toezicht openbare ruimte, APV-vergunningen, parkeerhandhaving, Drank- en Horecawet, hennepaanpak (Damocles), flexteam, helingaanpak, onrechtmatige bewoning, toezicht bedrijven, brandveiligheid (preventie), constructieve veiligheid (gebouwen) en externe veiligheid. Accenten binnen Wmo zijn onder meer sociaal team, casusregie eerste lijn en toezicht sociaal domein.

• Begroting

Voor veel maatregelen en activiteiten die onder dit IVP vallen, is voor komende jaren al voorzien in financiële dekking via de programmabegroting. Dit geldt onder meer voor brandweerzorg, crisisbeheersing, veiligheidsregio, bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit en verkeersveiligheid. Het betreft in hoofdzaak doorlopende inzet.

Daarnaast vloeien er nieuwe maatregelen en activiteiten uit dit IVP voort, met een nieuw financieel beslag. Dit doet zich met name voor bij de prioritaire thema’s. In 2023 worden deze kosten gedekt met het reguliere OOV-budget. Niet uit te sluiten valt dat in 2023 en later extra middelen nodig zijn. In het eerste kwartaal van 2023 wordt dit bepaald. Mochten extra middelen nodig zijn, dan wordt hiervoor een onderbouwd verzoek ingediend.

Onderstaande figuur vat dit IVP samen. Benoemd worden de prioritaire thema’s, kernpunten van de aanpak, belangrijke partners en de overstijgende doelen voor 2026.