Openstellingsbesluit subsidie doorbraakprojecten natuurlijke reststromen Zuid-Holland 2022

Ondertekening

Toelichting behorende bij het Openstellingsbesluit subsidie doorbraakprojecten natuurlijke reststromen Zuid-Holland 2022

• I.

  Algemeen

Er is een Subsidieregeling circulair Zuid-Holland vastgesteld door Gedeputeerde Staten op 28 juni 2022 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/prb-2022-8425.html) om doorbraakprojecten te kunnen subsidiëren omdat zij een cruciale en belangrijke rol spelen in het op gang brengen van de transitie naar een circulaire samenleving. Deze subsidieregeling is gebaseerd op de provinciale beleidsnota ‘Innovaties in circulaire transities’ (https://circulair.zuid-holland.nl/activiteit/subsidieregeling-circulair-zuid-holland/).

Op basis van de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland is dit openstellingsbesluit subsidie doorbraakprojecten natuurlijke reststromen opgesteld als een invulling van het transitiethema Biomassa en Voedsel (artikel 2.1, eerste lid, onder c, van de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland). Hieronder meer informatie over natuurlijke reststromen.

Voor natuurlijke reststromen is een vernieuwersnetwerk opgericht en actief. Om de ambities te verwezenlijken van de provincie en het vernieuwersnetwerk Natuurlijke reststromen zijn doorbraakprojecten nodig. Deze doorbraakprojecten dienen als voorbeeld voor ‘het nieuwe normaal’. In deze projecten werken ondernemende koplopers met elkaar aan het doorbreken van huidige structuren die de circulaire samenleving belemmeren, benutten de kansen voor nieuwe verdienmodellen, zoeken nieuwe (coöperatieve) samenwerkingsverbanden en vereisen daarmee een andere kijk op bestaande praktijken en gedrag.

Hieronder een korte introductie van het Vernieuwersnetwerk Natuurlijke reststromen

• Het openbaar groen in Zuid-Holland brengt veel natuurlijke reststromen voort. Denk aan bermgras, sloot- en rietmaaisel, blad, snoei- en stamhout, slib en sediment, eendenkroos en schapenwol. Van gemeentelijke wegen, N-wegen, vaarwegen, recreatie- en natuurgebieden. Het gaat om grote hoeveelheden: alleen al aan berm- en slootmaaisel uit Zuid-Holland jaarlijks 220 kiloton.

  De deelnemers aan het Vernieuwersnetwerk Natuurlijke Reststromen in en rond de provincie Zuid-Holland beschouwen deze biomassa niet langer als afval, maar als grondstoffen in een nieuwe, circulaire economie die Zuid-Holland kan verrijken. Op weg naar de landelijke en provinciale ambitie: een 100 procent kringloopeconomie in 2050. De inzet is om de natuurlijke reststromen uit de provincie duurzaam, hoogwaardig en dichtbij te verwaarden . En daarmee ook bij te dragen aan een oplossing voor het opraken van grondstoffen, bodemdaling, verzilting, teruggang in biodiversiteit en de CO2-uitstoot.

  Er zijn tal van kansen. Van het toepassen binnen een regio als bodemverbeteraar tot het grootschalig industrieel verwerken tot bijvoorbeeld biobased bouwmateriaal. Van het onbewerkt benutten tot het uitsplitsen in grondstoffen als eiwitten, vezels en mineralen, een gezonde bodem en meer biodiversiteit.

Zie voor meer informatie over Natuurlijke reststromen onderstaande links:

Vernieuwersnetwerk Natuurlijke reststromen: https://natuurlijkereststromen.nl/over-ons/

Ambitiedocument Van groene reststromen naar groene grondstoffen:

https://natuurlijkereststromen.nl/wp-content/uploads/2021/06/Ambitiedocument-natuurlijke-reststromen-ZH-10-juni-2021.pdf

Kennisnotitie Natuurlijke reststromen, februari 2021 ( https://circulair.zuid-holland.nl/wp-content/uploads/2021/12/Kennisnotitie-natuurlijke-reststromen.pdf )

• II.

  Artikelsgewijs

Artikel 2 Subsidiabele activiteiten en prestaties

De ambitie is om de natuurlijke reststromen uit de provincie Zuid-Holland duurzaam, hoogwaardig en dichtbij te verwaarden. Hieronder een toelichting op deze drie begrippen:

Duurzaam

Er wordt uitgegaan van een natuurlijke aangroei van de reststromen. Zij komen voort uit natuurgebieden en uit beheer van de openbare ruimte: groen en waterwegen. Ecologisch (natuur)beheer draagt bij aan toename van de biodiversiteit, vermindering van de CO2-uitstoot en verbetering van de lucht- en bodemkwaliteit. Er wordt gestreefd naar een zo duurzaam mogelijke verwerking van natuurlijke reststromen tot biobased producten.

Voorbeeld: het huidige ecologische bermbeheer van de provincie kan worden uitgebreid. Gras- en rietmaaisel uit de provincie dient dan als bodemverbetering én als grondstof voor papier, verpakkingsmateriaal, plaatmateriaal of isolatie.

Hoogwaardig

De ambitie is om de reststromen zó in te zetten dat zo min mogelijk nutriënten, energie en grondstoffen verloren gaan en inhoudsstoffen als eiwitten, sap en vezels optimaal dus hoogwaardig worden benut. Daarmee wordt tevens bijgedragen aan herstel van een gezonde bodem in Zuid-Holland. Het doel is om kringlopen te sluiten en nieuwe waardeketens te creëren, die recht doen aan reststromen als grondstof. Er wordt gestreefd naar zo hoog mogelijke en meervoudige verwaarding (cascadering).

Voorbeeld:

Start-up-in-residence Spaak circular solutions berekende dat van de 150.000 ton bermmaaisel van de Provincie Zuid Holland de droge stof gescheiden kan worden van het grassap, dat vervolgens verwerkt kan worden tot cosmetica, bindmiddel voor veevoer of ingrediënt voor waterzuivering. De vezels kunnen o.a. dienstdoen als graskweekpot of meubelplaat.

Dichtbij

Er wordt gestreefd naar verwaarding van natuurlijke reststromen binnen een zo klein mogelijke straal rond de groei- dan wel vindplaats, en zo groot als nodig voor de meeste milieuwinst. Zo worden nutriënten, energie, materialen en inhoudsstoffen waar mogelijk en zinvol binnen een beperkt gebied gehouden en wordt onnodig vervoer voorkomen. Bijkomend voordeel: bewoners en bezoekers van Zuid-Holland kunnen zo zien waar natuurlijke reststromen voor gebruikt kunnen worden. De nieuwe waardeketens zorgen voor regionale innovatie en mogelijk ook voor werkgelegenheid.

Voorbeeld: schoon slib/sediment wordt uitgereden over akkers en in de toekomst samen met maaisel gebruikt als grondstof voor bokashi of andere bodemverbeteringsproducten. Zo wordt bijgedragen aan het vertragen van de inklinking en wordt de bodem in Zuid-Holland gevoed.

Artikel 6 Verdelingswijze

Alle aanvragen die voor subsidie in aanmerking komen worden gerangschikt. Om de rangschikking te bepalen worden de aanvragen getoetst aan de drie criteria, genoemd in artikel 2.5, derde lid, van de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland. Per criterium kan 0 tot en met 5 punten behaald worden. Aan elk criterium is een wegingsfactor toegekend. De totaal behaalde puntenscore op basis van de beoordelingscriteria wordt berekend door per criterium het aantal behaalde punten te vermenigvuldigen met de wegingsfactor. Vervolgens worden alle scores op de criteria bij elkaar opgeteld.

Toelichting beoordelingscriteria (artikel 6, eerste lid, onder a)

In de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland staan in artikel 2.5, derde lid, de volgende beoordelingscriteria:

• •

  Fundamenteel vernieuwend;

• •

  Impact

• •

  Haalbaarheid

Voor een uitgebreidere toelichting op die criteria wordt verwezen naar de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland; ( https://zoek.officielebekendmakingen.nl/prb-2022-8425.html ). Die toelichting is de basis voor de scores per criterium.

Criterium 1: mate van fundamenteel vernieuwend

Bij het beoordelen van fundamenteel vernieuwend wordt gekeken naar de mate waarin het project andere en innovatieve manieren van denken, organiseren en doen nastreeft. Deze fundamentaliteit wordt gezocht in de keten waarop deze betrekking heeft. Daarnaast wordt ook gekeken naar de potentie om bij te dragen aan een doorbraak in aanverwante ketens of waar het zelfs tot complete systeemverandering kan leiden.

Nieuwe manier van denken

Bij de nieuwe manieren van denken wordt vooral gekeken naar de R-Ladder. Bij natuurlijke reststromen gaat om biotische grondstoffen of producten, waarbij de R-ladder beperkt of niet relevant zijn 1 . Een eenvoudig voorbeeld om dit punt te illustreren: een tomaat is niet meer te repareren nadat deze is opgegeten of vergaan. De hoogste treden van de R-ladder zijn voor natuurlijke reststromen dus niet direct van toepassing. Per onderdeel wordt hieronder aangegeven wat de specifieke punten zijn voor deze stromen. Bij natuurlijke reststromen zullen de projecten zich vooral richten op recyclen (R5) door materialen/grondstoffen te verwerken tot dezelfde (hoogwaardige) of mindere (laagwaardige) kwaliteit. Hieronder lichten we eerst de specifieke volgorde toe voor natuurlijke reststromen.

• 1.

  gebruik van reststromen voor voedsel en veevoer, 2. gebruik van reststromen voor materiaal, 3. gebruik van reststromen om meststof te produceren en 4. gebruik van reststromen als compost.

Projecten die zich primair richten op ‘Recover’ (R6) komen niet in aanmerking. Recover staat in deze context voor het gebruik van reststromen voor energieterugwinning (recover). Deze toepassing strookt niet bij de ambities voor hoogwaardige toepassing, en komt alleen in beeld als bijproduct van meervoudige verwaarding. Vergisters produceren ook meststoffen (recycling), maar omdat ze ontworpen zijn voor energieproductie zijn deze ingedeeld bij recover.

Hier verder de algemene toelichting op de R-ladder:

Het project richt zich op refuse, rethink en/of reduce doordat:

• •

  De producten overbodig worden door van de functie af te zien, of die met een ander fundamenteel vernieuwend product te zien (refuse);

• •

  Productgebruik wordt geïntensiveerd, bijvoorbeeld door het delen of het maken van multifunctionele producten (rethink);

• •

  Producten efficiënter gefabriceerd worden door minder grondstoffen en materialen in het product of tijdens het gebruik ervan (reduce).

• •

  Het project richt zicht op re-use door hergebruik van afgedankt, nog goede producten die dezelfde functie kunnen vervullen voor andere gebruikers.

• •

  Het project richt zich op repair, refurbish, remanufacture en/of repurpose door:

  • •

    Reparatie en onderhoud van kapotte producten voor gebruik in de oude functie(s) (repair);

  • •

    Het opknappen of moderniseren van oude producten (refurbish);

  • •

    Onderdelen van afgedankte producten te gebruiken in nieuwe producten met dezelfde functie (remanufacture);

  • •

    Afgedankte producten of onderdelen daarvan te gebruiken in nieuwe producten met een andere functie (repurpose).

• •

  Het project richt zich op recyclen, door materialen te verwerken tot dezelfde (hoogwaardige) of mindere (laagwaardige) kwaliteit.

Nieuwe manier van organiseren en ketensamenwerking

Bij fundamenteel vernieuwend wordt verondersteld dat voor circulaire projecten vaste verhoudingen en patronen in de bestaande keten veranderen. Actoren gaan zich op een andere manier tot elkaar verhouden, bijvoorbeeld door een nieuw organisatiemodel of verdienmodel. In deze nieuwe ketensamenwerking ontstaat een nieuwe ordening waarbij partijen tot nieuwe afspraken komen. Ook kunnen de actoren veranderen: nieuwe partijen doen mee, andere partijen haken af. Belangrijk is dat de cruciale partijen die de doorbraak kunnen helpen te bereiken meedoen of mee gaan doen en op welke wijze.

In samenhang wordt gekeken naar de volgende aspecten:

• Welke partners zijn betrokken:

• •

  Minimaal één partij is in belangrijke mate betrokken bij de productie (en materiaalkeuze hierbij) van het product waarop de doorbraak van toepassing is.

• •

  Minimaal één partij is in belangrijke mate betrokken bij de afzet (en gebruik) van het product.

• •

  Minimaal één partij is in belangrijke mate betrokken bij de inzameling en/of verwerking van het product na afdanking.

• •

  Bij ontbrekende partijen: er is een (plausibele) onderbouwing voor het ontbreken van de partij(en)

• Samenwerking tussen de partners:

• •

  De partijen hebben een andere financiële samenwerking opgezet dan in een lineaire samenwerking

• •

  De partijen hebben een andere verantwoordelijkheid tot elkaar dan in een lineaire samenwerking

• •

  De partijen hebben op een andere manier de samenwerking tussen de ketenpartners veranderd

Nieuwe manier van doen

Nieuw denken en organiseren moet ook leiden tot nieuw doen (nieuwe praktijken). Verandert het routines en handelingen? Lokt het ander gedrag van burgers en consumenten uit? Voor het doorbreken van routines of het aanpassen van gedrag weegt mee welke voordelen dit alternatieve gedrag met zich meebrengt.

In samenhang wordt gekeken naar de volgende aspecten:

• •

  Het project breekt dagelijkse routines en handelingen en/of het lokt ander gedrag uit bij de consument, burger of gebruiker.

• •

  Dit gedrag wordt aannemelijk geprikkeld, door middel van een ‘benefit’ in de zin van

  • •

    Een economische opbrengst (c.q. minder kosten)

  • •

    Transactiekosten (‘kosten’ niet in letterlijke financiële zin, maar breder: moeite doen of tijd besteden valt hier ook onder)

  • •

    Niet-materiele opbrengsten/voordelen (bijv. ideologisch, status, zelfontplooiing, natuurwaarden).

• •

  Het is aannemelijk dat deze benefits sterk genoeg zijn zodat de eindgebruiker het gedrag daarop aanpast.

• •

  Het nieuwe gedrag is niet eenmalig maar heeft de potentie om de standaard gang van zaken te worden.

Op basis van bovenstaande aspecten (nieuwe manieren van denken, doen en organiseren) en in samenhang met elkaar wordt de mate van fundamenteel vernieuwend zeer slecht, slecht, matig, voldoende, goed of zeer goed gekwalificeerd:

0 punten bij kwalificatie zeer slecht

1 punt bij kwalificatie slecht

2 punten bij kwalificatie matig

3 punten bij kwalificatie voldoende

4 punten bij kwalificatie goed

5 punten bij kwalificatie zeer goed

Ter informatie

Criterium 2: mate van impact

Hoeveel impact een project maakt, is in feite wat het project gaat bereiken. Impact gaat om materiële, iconische en maatschappelijke impact. Deze impact betreft de impact van het project zelf en de impact op de keten waar het project betrekking op heeft.

Materiële impact

Bij materiële impact betreft het de directe resultaten, zoals de vermindering van CO₂-uitstoot of de afname van materiaal- en grondstoffengebruik in de totale keten c.q. over de totale levensduur. Het nader onderzoeken kan in dat geval onderdeel worden van het project, na indiening, indien aannemelijk is gemaakt dat de potentie tot reductie op materieel gebied bestaat.

In samenhang wordt gekeken naar de volgende aspecten:

• •

  Het project heeft direct materieel resultaat in de vorm van CO2-reductie

• •

  Het project heeft direct materieel resultaat in de vorm van verminderd materiaal- of grondstoffenverbruik

• •

  Het project heeft direct materieel resultaat in een andere vorm dan bovenstaande op het gebied van milieu (bijvoorbeeld bodemkwaliteit, biodiversiteit, leefomgeving)

• •

  De materiële claim is (plausibel) onderbouwd door onderzoek(en) of is aannemelijk gemaakt

Iconische impact

Bij iconische impact wordt gekeken naar een verandering in gangbare ideeën, de dominante maatschappelijke discussie en onderliggende dominante modellen of theorieën.

In samenhang wordt gekeken naar de volgende aspecten:

• •

  Het project heeft de potentie om een breed publiek te bereiken

• •

  Het project fungeert als icoon voor de (achterliggende) visie en zet aan tot nieuw denken

• •

  Het project brengt een discussie op gang op maatschappelijk gebied of op gebied van beleid

Maatschappelijke impact

Groepen worden beïnvloed door de transitie, wat vragen oproept over inclusiviteit, rechtvaardigheid, betaalbaarheid en meer. De mate waarin groepen kunnen participeren en waarin de noden van specifieke groepen worden meegenomen bepaalt de maatschappelijke impact.

In samenhang wordt gekeken naar de volgende aspecten:

• •

  De maatschappelijke impact (zowel positief als negatief) is omschreven meegenomen in het project

• •

  Met de maatschappelijke impact (zowel positief als negatief) wordt rekening gehouden in het project (verkleinen negatief en vergroten positief)

• •

  De aanvrager heeft in kaart gebracht of, en welke, groep(en) worden benadeeld door de beoogde transitie

• •

  Met deze mogelijk negatieve invloed op specifieke groepen wordt rekening gehouden bij de uitvoering van het project en waar mogelijk gecompenseerd.

Op basis van bovenstaande aspecten van impact en in samenhang met elkaar wordt de mate van impact zeer slecht, slecht, matig, voldoende, goed of zeer goed gekwalificeerd:

0 punten bij kwalificatie zeer slecht

1 punt bij kwalificatie slecht

2 punten bij kwalificatie matig

3 punten bij kwalificatie voldoende

4 punten bij kwalificatie goed

5 punten bij kwalificatie zeer goed

Ter informatie

Criterium 3: mate van haalbaarheid

Bij de score op haalbaarheid wordt in samenhang gekeken naar de volgende aspecten:

• •

  De kwaliteit van het plan van aanpak:

  • °

    De kwaliteit van de uitwerking van het plan

  • °

    De mate van volledigheid van het plan

  • °

    De inschatting van de uitvoering van het plan

  • °

    Het plan wekt vertrouwen voor de uitvoering

• •

  De kwaliteit en samenstelling van het samenwerkingsverband en het team. Het gaat hierom de samenstelling, de competenties van de individuen of partijen en de ervaring met veranderprojecten.

  • °

    Het team heeft een diverse samenstelling van verschillende kwaliteiten en achtergronden

  • °

    Alle benodigde kwaliteiten en achtergronden zijn aanwezig in het team

  • °

    Indien kwaliteiten of achtergronden ontbreken wordt (plausibel) onderbouwd hoe dit wordt opgevangen gedurende het project

  • °

    Het team wekt vertrouwen over de uitvoer van het project door eerder bewezen kwaliteiten, ofwel in de voorbereiding op dit project ofwel in eerdere projecten.

• •

  De oriëntatie op de uitvoerbaarheid van de innovatie in de praktijk;

  • °

    De context waarin het project zich bevindt is omschreven

  • °

    Het project bevindt zich in een omgeving waar de haalbaarheid wordt gestimuleerd, doordat er steun, betrokkenheid, enthousiasme en eigenaarschap vanuit diverse netwerken voor het initiatief is

  • °

    Het project sluit aan bij urgenties en noden van betrokkenen, of speelt slim in op de kansen en crises in de omgeving

  • °

    Niet alleen als doorbraakproject maar later ook te realiseren in de gewone praktijk.

Op basis van bovenstaande aspecten en in samenhang met elkaar wordt de mate van haalbaarheid zeer slecht, slecht, matig, voldoende, goed of zeer goed gekwalificeerd:

0 punten bij kwalificatie zeer slecht

1 punt bij kwalificatie slecht

2 punten bij kwalificatie matig

3 punten bij kwalificatie voldoende

4 punten bij kwalificatie goed

5 punten bij kwalificatie zeer goed

Ter informatie

Toelichting wegingsfactoren (artikel 6, eerste lid, onder b)

Het doel van de Subsidieregeling circulair Zuid-Holland en deze openstelling is om doorbraakprojecten te stimuleren en te ondersteunen.

De puntenscore per criterium wordt vermenigvuldigd met een wegingsfactor. De volgende wegingsfactoren zijn van toepassing

• •

  3 voor het criterium, genoemd onder a, mate van fundamenteel vernieuwend;

• •

  2 voor het criterium, genoemd onder b, mate van impact;

• •

  1 voor het criterium, genoemd onder c, mate van haalbaarheid van het project.

De rangschikking wordt gemaakt op de scores op deze criteria in combinatie met de wegingsfactor.

Fundamenteel vernieuwend heeft als wegingsfactor 3, omdat dit criterium voor de innovatie en een systeemverandering het meest belangrijke aspect is. Het gaat hierbij om de nieuwe manieren van denken, doen en organiseren die daartoe moeten leiden. Hoe fundamenteler gewerkt wordt aan de vernieuwing en daarmee aan de transitie van een circulaire economie hoe beter het is. Door hier hoog op te scoren wordt gewerkt aan die systeemverandering en aan het zijn van een doorbraakproject.

Impact heeft als wegingsfactor 2, omdat de verschillende vormen van impact belangrijk zijn om een bijdrage te leveren aan de systeemverandering en het zijn van een doorbraakproject.

Haalbaarheid van het project heeft als wegingsfactor 1, omdat dit aspect op orde moet zijn voor een goede uitvoering in de praktijk. De randvoorwaarden moeten in beeld zijn en indien nodig de beheersmaatregelen.