Toetsingskader provinciale ondersteuningsinstelling openbare bibliotheekvoorzieningen Zuid-Holland

Artikel I

1.Inleiding

Dit document beschrijft het geactualiseerde toetsingskader voor de activiteiten van de provinciale ondersteuningsinstelling als bedoeld in de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) voor Zuid-Holland (Probiblio). Het onderhavige toetsingskader dient als leidraad bij de beoordeling van de te subsidiëren activiteiten bij het beschikken en vaststellen van de boekjaarsubsidie van Probiblio. Ook wordt het gebruikt bij de periodieke provinciale evaluatie van de boekjaarsubsidie. Voor Probiblio biedt dit toetsingskader houvast bij het opstellen van het jaarwerkplan, de uitvoering van de activiteiten en de aanvraag voor subsidievaststelling.

Dit toetsingskader vervangt het toetsingskader van 8 juli 2017 en speelt in op recente landelijke ontwikkelingen en sluit aan bij bibliotheekontwikkelingen in Zuid-Holland. In lijn met het landelijk Bibliotheekconvenant is in dit toetsingskader focus aangebracht op maatschappelijke opgaven waarvan drie inhoudelijke en één randvoorwaardelijke: (1) Robuuste professionele bibliotheek, (2) Geletterdheid, (3) Persoonlijke ontwikkeling, participatie en zelfredzaamheid en (4) Digitale geletterdheid. Wat betreft de provinciale thema’s heeft Probiblio ons de afgelopen jaren ondersteund bij publieksbereik van cultureel erfgoed en archeologie. Daarnaast zien wij ook een rol voor Probiblio weggelegd bij thema’s als immaterieel erfgoed, streekgeschiedenis, streektaal, en cultuureducatie en -participatie. Wij vragen Probiblio deze thema’s in samenwerking met de andere provinciale cultuurinstellingen op te pakken. Ook vragen wij Probiblio om ons meer dan voorheen gevraagd en ongevraagd te adviseren over ontwikkelingen in de sector en deze te duiden. Tot slot wordt met dit nieuwe toetsingskader ruimte voor maatwerk in de ondersteuning van Probiblio gecreëerd zodat er meer oog kan zijn voor de lokale situatie van openbare bibliotheken.

Los van de formele rol en het feit dat de provinciale financiële bijdrage in het netwerk in verhouding tot die van gemeenten relatief beperkt is, wil de provincie serieus bijdragen en daar waar mogelijk het verschil maken voor de Zuid-Hollandse openbare bibliotheken. De provincie verstrekt daarom niet alleen een subsidie aan de provinciale ondersteuningsinstelling, maar signaleert en agendeert ook knelpunten in het netwerk en brengt partijen in het netwerk bij elkaar rondom maatschappelijke opgaven en gedeelde vraagstukken. Daarom is het van belang dat Probiblio bijdraagt aan een goede informatiepositie van de provincie en mede de inspanningen van de provincie in het netwerk ondersteunt.

Probiblio draagt bij aan de oplossing van complexe maatschappelijke vraagstukken. Dit doet Probiblio in een breed netwerk vanuit haar eigen kracht, kennis en deskundigheid. Wij vragen Probiblio om de maatschappelijke opgaven voor ogen te houden, in samenwerking met partners te werken aan een gemeenschappelijk richtpunt en een voortrekkersrol te vervullen binnen het netwerk van openbare bibliotheekvoorzieningen. Wij zien Probiblio als dé verbinder tussen lokaal en landelijk en vinden het van belang dat Probiblio een toekomstbestendige organisatie is, transparant naar bibliotheken en de provincie, dat personeel en middelen effectief en efficiënt worden ingezet en dat activiteiten die Probiblio uitvoert aansluiten bij de vraag van de openbare bibliotheken en ontwikkelingen in de sector.

Probiblio is lid van SPN (Stichting Provinciale ondersteuningsinstellingen Nederland). Dit is de landelijke stichting waarbij alle provinciale ondersteuningsinstellingen voor bibliotheken zijn aangesloten. De SPN ontwikkelt programma’s en innovaties die landelijk doorgevoerd worden, zo ook in Zuid-Holland. De provincie Zuid-Holland onderschrijft het belang van het werk van SPN en de bijdrage die Probiblio daar aan levert.

Het toetsingskader is gebaseerd op provinciaal beleid en de per 1 januari 2015 geldende Wsob. De kaders worden toegelicht in hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 beschrijft de gewenste focus op enkele opgaven.

Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van verwachtingen ten aanzien van de uitvoering van wettelijke taken in Zuid-Holland. De uitvoering van de wettelijke taken dragen bij aan de realisatie van de opgaven in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 5 bevat een bepaling voor evaluatie en herijking.

2.Kaders

Dit hoofdstuk beschrijft de kaders die als uitgangspunt dienen voor het toetsingskader. Achtereenvolgens zijn dit de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen, het landelijk Bibliotheekconvenant, provinciaal beleid en de Algemene Subsidieverordening Zuid-Holland 2013.

Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen

Op 1 januari 2015 is de Wsob in werking getreden. De Wsob gaat uit van een bibliotheekstelsel, waarin de drie overheden nadrukkelijk samen de netwerkverantwoordelijkheid dragen. Dit netwerk wordt gevormd door de openbare bibliotheken, de provinciale ondersteuningsinstellingen en de Koninklijke Bibliotheek. Met de inwerkingtreding van de wet zijn de bestuurlijke rollen en verantwoordlijkheden, ook die van de provincie, formeel vastgelegd en zijn de maatschappelijke functies van de bibliotheek gedefinieerd.

Uit hoofde van de Wsob zijn zogenoemde provinciale ondersteuningsinstellingen verantwoordelijk voor onder andere de distributie van fysieke werken door middel van het interbibliothecair leenverkeer en de ontwikkeling van innovaties voor openbare bibliotheken. De Wsob definieert deze ondersteuningsinstellingen als een ’in overwegende mate door één of meer provincies gesubsidieerde of in standgehouden voorziening die een pakket aan ondersteunende activiteiten biedt voor de lokale bibliotheken in de desbetreffende provincie of provincies’. Gevolg gevend aan de Wsob kent ook de provincie Zuid-Holland een provinciale ondersteuningsinstelling. De instandhoudingsfiguur die de provincie Zuid-Holland gekozen heeft, is die van een, ook in de wet genoemde, subsidierelatie in de vorm van een boekjaarsubsidie aan een private organisatie. Dit is Probiblio, die mede voor de provincie Noord-Holland, door hen apart gefinancierd, de functie van provinciale ondersteuningsinstelling vervult.

De Wsob beschrijft de verantwoordelijkheden en taken van deelnemers aan het netwerk op hoofdlijnen. De vraag wat vanuit de Wsob exact van de provincie wordt verwacht voor wat betreft de invulling van de wettelijke taken is op basis van de wet alleen niet eenduidig te beantwoorden. De wet beschrijft wel waaraan provinciale ondersteuningsinstellingen moeten bijdragen, maar maakt dus niet expliciet wat de verwachte omvang, aard en kwaliteit van die bijdrage zou moeten zijn. Hierin hebben provincies beleidsvrijheid. Dit toetsingskader vult deze ruimte voor wat betreft de provincie Zuid-Holland in en biedt ook kaders voor de aanvullende opgaven waar de provinciale ondersteuningsinstelling op verzoek van de provincie aan bijdraagt.

Landelijk Bibliotheekconvenant

De evaluatie van de Wsob in 2019 laat zien dat de doelen van de wet op hoofdlijnen voldoende worden gerealiseerd. Van een acute aanleiding tot ingrijpende wetswijziging is geen sprake. Toch is er aanleiding voor partijen om samen een aantal afspraken te maken. Het doel daarvan is bibliotheken beter in staat te stellen bij te dragen aan actuele maatschappelijke opgaven. Dat is nodig, omdat alleen een volwaardig en robuust netwerk van openbare bibliotheken de maatschappelijke rol goed kan invullen. Dit netwerk staat onder druk en daarom hebben de partijen een bibliotheekconvenant afgesloten. Deelnemers in het netwerk kunnen hun rol alleen goed vervullen als onderling goede afspraken zijn gemaakt over de rolverdeling. In het convenant zijn deze rollen nader gespecificeerd. Het convenant is uitgewerkt in een netwerkagenda. Deze agenda is een levend document dat aangepast en aangevuld wordt als de situatie daarom vraagt.

Met het convenant is vastgelegd dat het netwerk zich in ieder geval tot en met 2023 richt op drie maatschappelijke opgaven: geletterde samenleving (bevorderen geletterdheid en leesplezier), participatie in de informatiesamenleving (digitale inclusie en digitaal burgerschap) en leven lang ontwikkelen (basisvaardigheden en blijvende inzetbaarheid). Om een bijdrage te kunnen leveren aan de hierboven genoemde drie actuele maatschappelijke opgaven is het van belang dat aan een aantal randvoorwaarden is voldaan. Daarmee wordt een basis gegarandeerd. Het gaat hierbij onder andere om: robuustheid van bibliotheekorganisaties die goed bereikbaar en toegankelijk zijn, de beschikbaarheid van goed gekwalificeerde medewerkers en vrijwilligers en de samenwerking in het netwerk.

Provinciaal beleid

De provincie voert beleid uit om de kwaliteit van de leefomgeving van haar inwoners te verbeteren.

Toegang tot culturele voorzieningen en toegang tot informatie spelen een belangrijke rol binnen een

kwalitatief hoogwaardige leefomgeving. Culturele voorzieningen en informatie hebben niet alleen een waarde op zichzelf. Ze zijn ook belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling van mensen. Daarnaast leveren ze, in de vorm van kennis en sociale contacten, intellectueel en sociaal kapitaal op. Het provinciaal cultuurbeleid, zoals opgenomen in de omgevingsvisie, richt zich op a) waarborging van de basisvoorziening cultuurparticipatie en b) ondersteuning van de openbare bibliotheken in Zuid-Holland. Hiertoe verstrekt de provincie boekjaarsubsidies aan enkele ondersteuningsinstellingen. De ondersteuning van de openbare bibliotheken in Zuid-Holland wordt ingevuld door middel van een boekjaarsubsidie voor de provinciale ondersteuningsinstelling Probiblio. Probiblio voert de ondersteuningsactiviteiten voor de openbare bibliotheken uit. Het doel is dat iedereen in Zuid-Holland recht heeft op toegang tot informatie en cultuur, en dat op een laagdrempelige wijze. Daarnaast stimuleren Gedeputeerde Staten de samenwerking tussen de provinciale cultuurinstellingen.

Algemene Subsidieverordening Zuid-Holland 2013

Probiblio wordt gesubsidieerd met publieke middelen. Daarom is het van belang dat daar doelmatig mee wordt omgegaan. Wij verwachten van Probiblio dat zij zich op transparante wijze over (de kwaliteit van) haar functioneren en de besteding van middelen verantwoordt. Kaders hiervoor worden onder meer gevonden in de Algemene subsidieverordening Zuid-Holland 2013. Deze verordening is van toepassing op het verstrekken van een begroting-boekjaarsubsidie aan Probiblio. Probiblio is gehouden aan de subsidieverplichtingen die aan de subsidie zijn verbonden en zijn opgenomen in de beschikking.

3.Focus op opgaven

In de kern gaat het er bij de ondersteuning van Probiblio om dat de openbare bibliotheken bijgestaan en geholpen worden, zodat zij de inwoners van Zuid-Holland zo goed mogelijk kunnen bedienen. De huidige maatschappij is continu aan verandering onderhevig. Om van meerwaarde te blijven, is het van belang om flexibel een bijdrage te kunnen leveren. We vragen Probiblio rekening te houden met deze veranderingen en flexibel te zijn in haar uitvoering in afstemming met haar omgeving.

Binnen Zuid-Holland bestaan verschillen tussen gemeenten voor wat betreft openbare bibliotheekvoorzieningen, de beschikbare middelen en de mate van urgentie bij de maatschappelijke opgaven. Wij vragen Probiblio om hier in de uitvoering daar waar mogelijk rekening mee te houden. Maatwerk in de gesubsidieerde ondersteuning is mogelijk en draagt ertoe bij dat de bibliotheken nog beter bediend worden. Uitgangspunten bij dit maatwerk zijn:

• -

  de ondersteuning heeft een tijdelijk karakter;

• -

  de ondersteuning past binnen de beschreven focus in dit hoofdstuk;

• -

  de ondersteuning bestaat uit kennis, kunde of begeleiding;

• -

  verantwoordelijkheden van gemeenten of taken van bibliotheken worden niet overgenomen en

• -

  de extra ondersteuning begint bij de ambitie van een bibliotheek en een gemeente.

Wij vragen Probiblio de opgaven uit dit hoofdstuk centraal te stellen in haar handelen en bij de keuzes die gemaakt moeten worden en dat in iedere situatie bezien wordt welke waarde toegevoegd kan worden aan werkelijke oplossingen.

3.1Robuuste professionele bibliotheek

De betrokkenheid van de bibliotheek bij maatschappelijke opgaven neemt toe. Een voorwaarde daarbij is dat de bibliotheken professionele organisaties zijn. Van groot belang daarbij is dat de bibliotheekvoorzieningen zowel goed bereikbaar als goed toegankelijk zijn voor alle lagen van de bevolking.

Werkzaamheden die voor subsidie in aanmerking komen om de basis op orde te brengen en te houden zijn:

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om de kwaliteit, het bereik en de toegankelijkheid van bibliotheken te verhogen.

• •

  Ondersteunen van bibliotheken bij het afstemmen van beleid en strategie op de opgaven in hun werkgebied;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken bij hun positionering en marketingstrategie;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken bij het optimaliseren van bestaande verdienmodellen en het ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen;

• •

  Adviseren van bibliotheken over hrm-beleid inclusief vrijwilligersbeleid;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om hun werkprocessen slimmer en effectiever uit te voeren;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om hun bedrijfsvoering te optimaliseren met behulp van effectieve informatiediensten en actuele informatie.

3.2 Geletterdheid

Geletterd zijn is voor mensen een voorwaarde om volwaardig mee te kunnen doen in de samenleving. Laaggeletterden hebben vaak te maken met een stapeling van problemen rondom opleiding, werk, inkomen, gezondheid, wonen en veiligheid. Naar schatting zijn er in Zuid-Holland ongeveer 700.000 laaggeletterden van 16 jaar en ouder. De openbare bibliotheek kan de basisvaardigheden van inwoners (lezen, schrijven, informatie begrijpen en doelgericht gebruiken) versterken. De openbare bibliotheek is de aangewezen partner om geletterdheid met scholen, gemeenten en andere instellingen vorm te geven.

Werkzaamheden die voor subsidie in aanmerking komen om laaggeletterdheid te bestrijden en te voorkomen zijn:

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om de leestijd, leesvaardigheid en leesmotivatie van kinderen te verbeteren;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om de geletterdheid bij jongeren en volwassenen te stimuleren ten behoeve van hun persoonlijke ontwikkeling;

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om op het gebied van leesbevordering en geletterdheid een belangrijke en logische samenwerkingspartner te zijn voor het onderwijs.

3.3 Persoonlijke ontwikkeling, participatie en zelfredzaamheid

Digitalisering, technologische ontwikkelingen, maar ook economische, demografische en sociale ontwikkelingen leiden tot grote veranderingen in de samenleving. Daarom is het belangrijk dat er voor alle groepen in de samenleving mogelijkheden zijn om hun kennis en vaardigheden te vergroten en zich te ontplooien ten behoeve van hun arbeidsmarktpositie en/of hun persoonlijk ontwikkeling. De bibliotheek staat voor een inclusieve samenleving. Ze heeft een belangrijke functie als toegankelijke plek waar iedereen mee kan doen op zijn eigen niveau en naar eigen belangstelling. De bibliotheek is daarvoor een ideale openbare, neutrale en laagdrempelige plek dicht bij onze inwoners.

Werkzaamheden ten aanzien van persoonlijke ontwikkeling die voor subsidie in aanmerking komen:

• •

  Ondersteunen van openbare bibliotheken bij de uitrol van het landelijk programma “Persoonlijke Ontwikkeling”.

• •

  Ondersteunen van bibliotheken om een plek te worden die mensen, kennis en organisaties met elkaar verbindt rond thema’s die spelen in de samenleving.

Werkzaamheden ten aanzien van participatie en zelfredzaamheid die voor subsidie in aanmerking komen:

• •

  Ondersteunen van openbare bibliotheken bij het verankeren van het landelijk programma Bibliotheek en Basisvaardigheden.

• •

  Adviseren van openbare bibliotheken over het aansluiten van het aanbod basisvaardigheden op de behoeften van kwetsbare volwassenen.

• •

  Adviseren en ondersteunen van openbare bibliotheken als kennispartner in het basisvaardigheden-netwerk in het sociaal domein en bij gemeenten.

• •

  Ondersteunen van openbare bibliotheken bij het laten zien van de gerealiseerde impact op het gebied van basisvaardigheden.

3.4 Digitale geletterdheid

De ontwikkeling van digitale technologie is overal in de samenleving merkbaar, zowel in het privédomein als in de publieke omgeving en op het werk. De ontwikkeling gaat ook nog steeds erg snel en iedereen krijgt ermee te maken. Om kinderen en jongeren, maar zeker ook volwassenen, nu en in de toekomst mee te laten doen in een wereld vol media, is het belangrijk dat ze voldoende digitaal geletterd zijn. Digitale geletterdheid omvat alle vaardigheden die mensen nodig hebben om zich in de digitale samenleving staande te houden en zichzelf te ontwikkelen. Digitale basisvaardigheden zijn onlosmakelijk verbonden met de basisvaardigheden taal en rekenen.

Werkzaamheden die voor subsidie in aanmerking komen zijn:

• •

  Ondersteunen van openbare bibliotheken door middel van trainingen, adviezen (op maat), programma’s en materialen om de digitale geletterdheid bij de jeugd, jongeren en volwassenen te bevorderen.

• •

  Ondersteunen van de openbare bibliotheken bij het openen en het doorontwikkelen van een Informatiepunt Digitale Overheid.

3.5 Zuid-Hollands cultuurbeleid

Openbare bibliotheken zijn belangrijke maatschappelijke instellingen waar iedereen welkom is om zich te ontwikkelen en anderen te ontmoeten. Het is de lokale plek waar mensen, kennis, informatie en verhalen bij elkaar komen en daarom is het een geschikte plek om het cultureel erfgoed en de archeologie van Zuid-Holland onder de aandacht te brengen van onze inwoners. Probiblio heeft de provincie de afgelopen jaren ondersteund bij publieksbereik van cultureel erfgoed en archeologie in de bibliotheek. Dit willen we graag continueren. Daarnaast zien wij een rol voor Probiblio bij thema’s als immaterieel erfgoed, streekgeschiedenis, streektaal en cultuureducatie en -participatie. Wij vragen Probiblio dit op te pakken in samenwerking met onze andere cultuurinstellingen en in lijn met het provinciaal beleid.

Werkzaamheden die voor subsidie in aanmerking komen:

• •

  Ondersteunen van het provinciaal cultuurbeleid van Zuid-Holland ten aanzien van publieksbereik van cultureel erfgoed en archeologie, cultuurparticipatie en -educatie, streektaal, streekgeschiedenis en immaterieel erfgoed.

• •

  Actief deelnemen aan de netwerktafels van de provinciale erfgoedlijnen met als doel de openbare bibliotheken hierbij te betrekken en het publieksbereik te vergroten.

• •

  Op de hoogte stellen van de openbare bibliotheken over de relevante ontwikkelingen rondom het provinciaal cultuurbeleid.

• •

  In samenspraak met de openbare bibliotheken en de andere provinciale cultuurinstellingen ontwikkelen van een pakket aan activiteiten waarmee bibliotheken informatie over Zuid-Hollands erfgoed en archeologie voor een breed publiek ontsluiten.

4Wettelijke taken en prestaties

De maatschappelijke opgaven uit hoofdstuk 3 worden mede gerealiseerd door middel van de uitvoering van de wettelijke taken. Deze wettelijke taken kunnen bijdragen aan één of meer opgaven. Werken aan de opgave geletterdheid bijvoorbeeld gebeurt onder meer door het ontwikkelen van innovaties, collectioneren en interbibliothecair leenverkeer. Hieronder volgen de wettelijke taken (Wsob) met daarbij de verlangde prestaties.

1 Interbibliothecair leenverkeer

2 Ontwikkelen van innovaties voor lokale bibliotheken

3 Netwerktaken

4 Gegevenslevering

5 Collectioneren

De genoemde prestaties worden jaarlijks opgenomen in het jaarwerkplan. Deze worden aangevuld met prestaties die afgeleid worden van de activiteiten uit het betreffende jaar. Deze worden zo specifiek mogelijk geformuleerd.

5.Evaluatiebepaling / herijking

De boekjaarsubsidie van Probiblio wordt periodiek geëvalueerd op doeltreffendheid en doelmatigheid. Dit toetsingskader kan op elk gewenst moment worden herijkt door Gedeputeerde Staten. Herijking zal plaatsvinden als (beleids)ontwikkelingen of gewijzigde inzichten daarom vragen.

Artikel II

De beleidsregel Toetsingskader provinciale ondersteuningsinstelling openbare bibliotheekvoorzieningen Zuid-Holland, zoals vastgesteld door Gedeputeerde staten op 7 juli 2017, gepubliceerd in het provinciaal blad 2017, nr. 2963 wordt ingetrokken.

Artikel III

Deze beleidsregel treedt in werking de dag na de datum van uitgifte van het Provinciaal Blad waarin deze wordt geplaatst.

Artikel IV Citeertitel

Deze beleidsregel wordt aangehaald als Toetsingskader provinciale ondersteuningsinstelling openbare bibliotheekvoorzieningen Zuid-Holland.