Preventie- en Handhavingsplan 2021-2024

2.3 Tolerantie van ouders

2.4 Naleving Drank- en Horecawet

Door middel van nalevingsonderzoek is onderzocht in hoeverre de leeftijdsgrens voor alcohol wordt nageleefd door de verschillende alcoholverstrekkers. Door het Coronavirus zijn horecagelegenheden en sportkantines (deels) gesloten geweest. Daarom is het mogelijk dat er een vertekening in de cijfers van het jaar 2019 en 2020 heeft plaatsgevonden. Uit het onderzoek blijkt dat minderjarigen in Nederland nog steeds gemakkelijk aan alcohol kunnen komen. Tussen 2018 en 2020 is de totale naleving van de leeftijdsgrens bij alcoholverkoop niet veranderd: van 37,7% naar 37,9% (Bureau Objectief, 2020b). Bij supermarkten en slijterijen is de naleving gedaald.

Daarnaast heeft het Mysteryshoponderzoek in de gemeente niet plaatsgevonden de afgelopen twee jaar vanwege de (gedeeltelijke) sluiting van de horeca in verband met de Coronamaatregelen.

2.5 Samenvatting probleemanalyse

Uit de onderzoeken blijkt dat er een stagnatie is in de daling van alcoholgebruik onder jongeren. Bovendien is er een grote groep jongeren en jongvolwassenen die binge drinkt en is er zowel voor verstrekkers als ouders ruimte voor versterking van hun verantwoordelijkheid en preventieve rol.

3.2 Doelstellingen afname alcoholgebruik onder de 18 jaar 3.2.1 Evaluatie doelstellingen 2017-2020

Om de nieuwe doelstellingen vast te stellen, wordt eerst geëvalueerd in hoeverre de doelstellingen uit het oude plan behaald zijn. De doelstellingen uit het preventie- en handhavingsplan 2017-2020 luidden:

1. Eind 2020 is het percentage jongeren onder de 18 jaar dat recent alcohol heeft gedronken, gedaald van 43.7% (in 2015) naar 40%.

Deze doelstelling is niet behaald. Het daadwerkelijke percentage bedroeg eind 2020 43%. Er is een lichte daling te zien.

2. Eind 2020 is het percentage ouders dat het goed vindt dat hun kind onder de 18 jaar drinkt, gedaald van 45% (in 2015) naar 40%.

De cijfers in deze doelstelling zijn onjuist. Er is een stijging zichtbaar in de acceptatie van ouders in het alcoholgebruik van hun kind. In 2015 vond 24% van de ouders het goed dat hun kind alcohol drinkt. In 2020 is dit gestegen naar 34%.

3. Eind 2020 is het percentage jongeren dat aan binge drinken doet, gedaald van 36% (in 2015) naar 30%.

Deze doelstelling is niet behaald. Het percentage is gedaald naar 34% eind 2020.

3.2.2 Nieuwe doelstellingen 2021-2024

De doelstellingen voor het preventie- en handhavingsplan 2021-2024 luiden:

1. Eind 2024 is het percentage jongeren onder de 18 jaar dat ooit alcohol heeft gedronken gedaald van 67% (in 2019) naar 50%

2. Eind 2024 is het percentage jongeren onder de 18 jaar dat recent (in de afgelopen 4 weken) alcohol heeft gedronken gedaald van 43% (in 2019) naar 35%

3. Eind 2024 is het percentage ouders dat het goed vindt dat hun kind onder de 18 jaar alcohol drinkt, gedaald van 34% (in 2019) naar 25%

4. Eind 2024 is het percentage jongeren dat aan binge drinken doet, gedaald van 34% (in 2019) naar 25%

Met deze doelstellingen probeert de gemeente aan te sluiten bij de doelstellingen in het Nationaal Preventieakkoord voor 2040. Tabel 3 geeft dit weer.

Door de nieuwe doelstellingen vergelijkbaar te houden met de oude doelstellingen en enkel de percentages aan te passen, kan worden gemonitord en geëvalueerd hoe de trend zich in West Maas en Waal ontwikkelt.

3.3 Doelstellingen verbeterde naleving

3.3.1 Naleving leeftijdsgrens

De doelstellingen van de gemeente met betrekking tot de naleving van de leeftijdsgrens zijn afgeleid van de probleemanalyse, de evaluatie en de ambities van het Nationaal Preventieakkoord (NPA). De ambitie van het NPA is om in 2030 100% naleving van de leeftijdsgrens te bereiken. Dit betekent dat er geen alcohol meer verstrekt wordt aan jongeren onder de 18 jaar. De nieuwe Alcoholwet draagt hier aan bij door de wederverstrekking van alcohol strafbaar te stellen. Daarnaast wordt bij online bestellingen van alcohol beter gecontroleerd op leeftijd.

3.3.2 Naleving verbod op doorschenken bij dronkenschap

Voor de naleving van het verbod op doorschenken aan personen tussen de 18 en 25 jaar in kennelijke staat van dronkenschap zijn geen landelijke cijfers beschikbaar. Ook is er met betrekking tot het voorkomen van dronkenschap geen kwantitatieve ambitie geformuleerd in het Nationaal Preventieakkoord. Wel stellen de VNG en verstrekkers in het Preventieakkoord gezamenlijk vast dat er meer aandacht moet komen voor het tegengaan van dronkenschap.

4. Activiteiten

Dit hoofdstuk bevat de aanpakken en interventies om de doelstellingen te realiseren op het gebied van regelgeving, toezicht, handhaving, educatie en bewustwording. In paragraaf 4.4 wordt beschreven hoe preventie en handhaving wordt ingezet om de doelstellingen te behalen.

4.1 Regelgeving

De Alcoholwet is primair een volksgezondheidswet met als doel om, met name onder jongeren, gezondheidsschade door alcoholgebruik te voorkomen. Daarnaast stelt de wet ook als doel om alcohol gerelateerde verstoringen van de openbare orde terug te dringen. De wet geeft invulling aan beide doelstellingen door onder andere beperkingen te stellen aan de beschikbaarheid van alcohol. Er mag bijvoorbeeld geen alcohol worden verstrekt aan een jongere als niet is vastgesteld dat hij/zij 18 jaar of ouder is. Daarnaast sluit de wet ook bepaalde verkooppunten uit van het schenken en/of verstrekken van alcohol voor elders dan ter plaatste.

Aanvullend op deze bepalingen kent de Alcoholwet een aantal verordenende bevoegdheden en heeft de burgemeester aanvullende mogelijkheden om de beschikbaarheid van alcohol te beperken. De volgende aanvullende maatregelen hebben expliciete meerwaarde in het terugdringen van alcohol gerelateerde gezondheidsschade en verstoringen van de openbare orde:

• Het beperken van happy hours

• Stellen van voorwaarden aan alcoholverstrekking tijdens evenementen

• Beperken van schenktijden paracommercie

4.1.1 Beperken van happy hours

Artikel 25D van de Alcoholwet geeft gemeenten de bevoegdheid om ter bescherming van de volksgezondheid of in het belang van de openbare orde happy hours te kunnen beperken. Met deze bevoegdheid kunnen de meest excessieve acties (meer dan 40% korting) worden verboden. Onderzoek (Meier e.a., 2008) toont aan dat de prijs van alcohol een belangrijke voorspeller is voor alcoholgebruik en dat het gebruik kan worden beïnvloed met prijsinterventies. Het beperken van mogelijkheden om met prijzen voor alcoholhoudende dranken te stunten is een geschikt instrument om stevige consumptie in het uitgaansleven te beperken en dronkenschap te voorkomen. De gemeente heeft de volgende bepaling vastgelegd in Artikel 2:34g van de APV:

Ter bescherming van de volksgezondheid en in het belang van de openbare orde is het verboden bedrijfsmatig of anders dan om niet alcoholhoudende dranken te verstrekken voor gebruik ter plaatse tegen een prijs die voor een periode van 24 uur of korter lager is dan 60% van de prijs die in de desbetreffende horecalokaliteit op of het desbetreffende terras gewoonlijk wordt gevraagd.

4.1.2 Voorwaarden stellen aan evenementen

Artikel 35 lid 2 van de Alcoholwet biedt burgemeesters de mogelijkheid om voorwaarden te stellen aan het verlenen van een ontheffing ten tijde van bijzondere gelegenheden van zeer tijdelijke aard, zoals evenementen en buurtfeesten. Er kunnen voorwaarden worden gesteld aan de manier waarop de verantwoorde verstrekking wordt ingericht. Dit artikel betreft alleen de verstrekking van zwak-alcoholhoudende dranken voor gebruik ter plaatse.

Onderzoek laat zien dat de naleving van de leeftijdsgrens voor alcohol en het doorschenken in diverse sectoren voor verbetering vatbaar is (Bureau Objectief, 2020b; Bureau Obectief, 2017). Tijdens evenementen is de naleving van zowel de leeftijdsgrens als dronkenschap vaak ingewikkelder dan in de horeca. De gemeente probeert deze naleving te verbeteren door hier communicatie en educatie op in te zetten (zie paragraaf 4.3).

4.1.3 Beperken schenktijden paracommercie

Artikel 4 van de Alcoholwet bepaalt dat bij gemeentelijke verordening regels worden gesteld waaraan paracommerciële rechtspersonen zich moeten houden bij de verstrekking van alcoholhoudende drank. Dit ter voorkoming van oneerlijke mededinging. Het vastleggen van de schenktijden in de paracommercie is één van deze verplichte regels. Onderzoek toont aan dat het beperken van schenktijden de alcoholconsumptie vermindert (Babor e.a., 2010). Het is daarnaast niet wenselijk dat jeugd tijdens sportieve, culturele of andere activiteiten geconfronteerd wordt met (overmatig) alcoholgebruik van volwassenen. In Artikel 2:34a van de APV heeft de gemeente de volgende, beperkte schenktijden vastgelegd voor paracommerciële inrichtingen:

4.2 Toezicht en handhaving

De Alcoholwet heeft zowel een gezondheids- als een openbare orde en veiligheidsperspectief. Het doel is om door middel van naleving van de wet bij te dragen aan het voorkomen van gezondheidsschade en verstoringen van de openbare orde. Onderzoek toont aan dat handhaving noodzakelijk is het gewenste effect te bereiken (Babor, e.a., 2010).

4.2.1 Handhavingsprioriteiten

De focus van het toezicht ligt op de leeftijdsgrens, het voorkomen van dronkenschap en het beheersen van de beschikbaarheid. Het betreft de volgende bepalingen:

4.2.2 Controles

Risicogestuurd toezicht

Om de toezichtcapaciteit van de gemeente zo efficiënt mogelijk in te zetten wordt er risicogestuurd toezicht gehouden. Op basis van een risicoanalyse wordt voor elk verkooppunt van alcoholhoudende drank een risicoscore bepaald. Deze score is gebaseerd op het type bedrijf, risico’s voor de omgeving, aantal meldingen, naleving en gedrag van de ondernemer. Bedrijven met een hogere risicoscore worden vaker gecontroleerd.

Basiscontrole

Voordat de inspecties worden uitgevoerd moeten de hotspots (locaties met permanent een beperkt risico) in kaart worden gebracht. Door middel van een basiscontrole wordt jaarlijks vastgesteld of de vergunning nog op orde is. Basiscontroles worden uitgevoerd in uniform.

Controle op leeftijdsgrens en dronkenschap

Voor de hotspots met een hoge risicoscore wordt gestreeft naar een controlefrequentie van minimaal 5 keer per jaar. Voor de hotspots met een beperkt risico zijn 4 inspecties per jaar noodzakelijk om de naleving effectief te beïnvloeden (Wagenaar e.a., 2005). Voor de categorie met nagenoeg geen risico volstaat 1 controle per jaar. De controles worden uitgevoerd in burgerkleding.

Voor de controles op de leeftijdsgrens zet de gemeente de testkopermethode (Mysteryshoponderzoek) in. Bij de testkopermethode worden jongeren (minderjarig of meerderjarig) die niet onmiskenbaar 18 jaar of ouder zijn, ingezet om te constateren of de leeftijd goed wordt vastgesteld en of er al dan niet aan hen alcohol wordt verkocht of verstrekt. Het Mysterhyshoponderzoek wordt regionaal uitgevoerd. Dit is vastgelegd in het ‘Borgingsplan 2021-2024 - Regionale samenwerking alcohol matiging jeugd in de regio’. Door de coronacrisis en de (gedeeltelijke) sluiting van de horeca is dit onderzoek in 2020 niet uitgevoerd. Het plan is om in 2022 en 2024 het onderzoek te herhalen om de effecten van de maatregelen te meten, met een kanttekening dat het verloop van de coronacrisis niet voorspelbaar is.

Voor de dronkenschap inspecties wordt actief samengewerkt met de politie. De burgemeester kan op basis van bevindingen van de boa handhavend optreden op basis van artikel 20 lid 5 en 6. De politie handhaaft op het doorschenken aan dronken personen en dronkenschap in de openbare ruimte. Voor de veiligheid van de boa maakt de gemeente afspraken met de politie over gezamenlijke controles en ondersteuning op afroep bij risicovolle situaties.

Sanctiestrategie

Voor de opbouw van de sanctiestrategie is zowel het gezondheidsperspectief als het openbare orde en veiligheidsperspectief van de DHW leidend. Op basis hiervan zijn de bepalingen uit de DHW ingedeeld in drie risico-categorieën:

Categorie A Overtredingen van bepalingen in deze categorie zijn van minder ernstige aard. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om administratieve vereisten.

Categorie B Overtredingen van bepalingen in deze categorie zijn ernstige overtredingen, maar er is geen sprake van een acute (gevaar)situatie.

Categorie C Overtredingen van bepalingen in deze categorie zijn ernstige overtredingen, die direct van invloed zijn op de gezondheid (van jongeren) en/of openbare orde.

Bij iedere categorie hoort een sanctiestappenplan. Dat wil zeggen dat elke categorie een eigen sanctieopbouw (1e, 2e, 3e overtreding) heeft, waarbij de overtredingen van bepalingen in categorie C zwaarder bestraft worden dan de overtredingen in andere categorieën. Na het opleggen van een sanctie volgt op korte termijn een herinspectie.

4.3 Educatie en communicatie

In de omgeving van jongeren en jongvolwassenen staan drie doelgroepen centraal die invloed hebben op het alcoholgebruik:

• Alcoholverstrekkers

• Ouders

• Scholen

Deze doelgroepen hebben niet altijd voldoende kennis van de risico’s van alcoholgebruik door jongeren of hoe zij kunnen bijdragen aan het voorkomen van (problemen door) alcoholgebruik. Bewustwording van de risico’s en het bieden van handelingsperspectief zijn belangrijke educatieve interventies.

4.3.1 Alcoholverstrekkers

Verstrekkers van alcohol zijn verantwoordelijk voor de naleving van de DHW en aanvullende lokale regelgeving. Van hen wordt verwacht dat ze de leeftijdsgrens voor de verstrekking van alcohol kennen en naleven, evenals het verbod op doorschenken bij dronkenschap en het toelaten van personen in kennelijke staat van dronkenschap in de onderneming, de vereniging of het evenement. Verschillende typen professionals zijn hierbij betrokken: bedrijfsleiders, filiaalmanagers, barpersoneel, barvrijwilligers, portiers, caissières, et cetera.

Training

Belangrijk is vooral dat een alcoholverstrekker zich bewust is van zijn/haar verantwoordelijkheid en handelingsperspectief heeft, ook wanneer er weerstand is bij de klant. Om alcoholverstrekkers hierin te bekwamen zijn trainingsprogramma’s ontwikkeld voor medewerkers van horeca, slijterijen, studentenverenigingen en sportverenigingen zoals de e-learnings Voor Elkaar over verantwoord alcohol verkopen. De regionale instellingen voor verslavingszorg bieden daarnaast face to face trainingen over dit onderwerp.

Daarnaast bestaat de face to face IVA (Instructie Verantwoord Alcoholgebruik) training voor barvrijwilligers. Voor deze training wordt een regionale trainer van IrisZorg ingezet. Uit onderzoek is gebleken dat training van barpersoneel alleen effect heeft als deze is gekoppeld aan een adequate handhavingsstrategie (Babor e.a., 2010). Daarom is het van belang regelmatig de controles uit te voeren. De gemeente stimuleert en informeert barvrijwilligers over deze training, met name voor evenementen (zoals carnaval en de Dag van Leeuwen) en branches (zoals sport) waar veel barvrijwilligers actief zijn.

Nalevingscommunicatie

Nalevingscommunicatie omvat alle vormen van communicatie (media, persoonlijk, internet etc.) die gericht is op het stimuleren van naleving. Doel van nalevingscommunicatie is om een gedragsverandering te bewerkstelligen bij de doelgroep. Dit kan onder andere door met communicatie over toezichtresultaten de subjectieve pakkans te vergroten en het aansluiten op landelijke campagnes zoals NIXzonderID. De gemeente betrekt de afdeling communicatie hierbij.

4.3.2 Ouders

Ouders onderschatten systematisch hoeveel hun kinderen drinken. Ze denken bovendien dat het gedrag van jongeren volledig wordt bepaald door vrienden en leeftijdsgenoten, terwijl ouders wel degelijk nog invloed hebben op het alcoholgebruik van hun kinderen (van der Vorst e.a., 2006). De beschikbaarheid van alcohol in huis beperken en het stellen van regels zijn geschikte instrumenten om alcoholgebruik tegen te gaan. Uit onderzoek blijkt dat kinderen van ouders die geen duidelijke regels hebben afgesproken en geen leeftijdsgrens hebben gesteld voor het drinken van alcohol al op jongere leeftijd beginnen met drinken. Ze drinken bovendien vaker dan jongeren waarvan de ouders wel een leeftijdsgrens hebben gesteld. IrisZorg organiseert voorlichtingen aan ouders over uitgaansopvoeding.

4.3.3 Onderwijs

De school is een belangrijke pedagogische omgeving voor jongeren. Het programma Helder op School van IrisZorg wordt in het schooljaar 2021/2022 volledig geïmplementeerd op het PAX Christi College. Dit is een onderdeel van de aanpak Gezonde School. Door de schoolomgeving en alle schoolgerelateerde activiteiten alcoholvrij te houden, ondersteunt het onderwijs NIX18 en de norm dat alcoholgebruik niet vanzelfsprekend is. De gemeente bespreekt met het Pax Christi college of zij knelpunten ervaart bij de handhaving van de regels bij bijvoorbeeld bij schoolfeesten. Daarnaast is in onze gemeente een jongerenwerker actief, welke op straat en op school actief is en gesprekken houdt met de jongeren over o.a. alcoholgebruik.

4.4 Verbinding preventie en handhaving

De afzonderlijke handhavings- en preventie interventies worden zoveel mogelijk in samenhang ingezet om een groter effect te bereiken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de maatregelen en integrale aanpakken: